2 Indeling. Leerdoelen. Inhoud. De natuurgids
|
|
- Ida ten Hart
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 2 Indeling Leerdoelen De natuurgids kan aangeven wat het verschil is tussen levend en nietlevend; weet dat de oude indeling tussen planten en dieren sinds lang verlaten is maar dat de nieuwe indelingen nog steeds onderhevig zijn aan wetenschappelijke discussie; kan een korte omschrijving geven van de 5 rijken volgens Whittaker. Inhoud 1 Levend of niet levend? 2 Indelen is mensenwerk 3 Vijf rijken 3.1 Monera (Moneren) 3.2 Protista (Protisten) 3.3 Zwammen (Fungi) 3.4 Planten 3.5 Dieren 4 Recente visies:??? rijken Cursus Natuurgids CVN - 2 Indeling 1
2 1 Levend of niet levend? Voor we het leven op aarde kunnen indelen, moeten we eerst bepalen wat levend is. Instinctief zien we allemaal het verschil tussen een steen en een vogel. Een vogel leeft, een steen niet. Maar waar ligt precies het verschil tussen levend en niet-levend? Een vogel beweegt, dus hij leeft. Maar stromend water beweegt ook. En planten? De meeste kunnen zich niet verplaatsen, en toch zijn het levende wezens. Wat zijn zaden dan? Op het eerste gezicht lijken ze levenloos. Maar zaden bevinden zich in een toestand van rust. Ze wachten tot de omstandigheden in hun leefomgeving goed genoeg zijn om te ontkiemen en uit te groeien tot een nieuwe plant. Levende wezens bestaan uit cellen die kunnen groeien en vermenigvuldigen. 2 Indelen is mensenwerk Nu we levend van niet-levend hebben onderscheiden, kunnen we gaan kijken naar de grote diversiteit van levende organismen en hoe wij mensen ze hebben ingedeeld. Weet dat indelen mensenwerk is. Wij hebben grenzen getrokken en hokjes gemaakt om elk wezen in te stoppen. In de natuur zijn er geen grenzen, alles is een groot geheel. Daarom bestaan er ook, zoals we verder zullen zien, organismen die niet helemaal passen in de groepen die wij gecreëerd hebben. Niet verwonderlijk dus dat er in wetenschappelijke kringen discussie bestaat over de indeling van organismen. In een ver verleden waren indelingen louter op praktijkgerichte gronden gebaseerd, zoals die in nuttige en schadelijke organismen. Dergelijke informatie was immers van groot belang voor het overleven van de mens. Een andere indeling is die in organismen die zich voortbewegen en organismen die statisch blijven. Dergelijk onderscheid wordt nog steeds spontaan door jonge kinderen gemaakt. Toch probeerden al in de Oudheid geleerden zoals Aristoteles en Plinius meer diepgaande indelingen in de natuur aan te brengen. Vooral in de 18 de en 19 de eeuw namen deze wetenschappelijke pogingen een grote vlucht. De wetenschap van het ordenen en indelen wordt taxonomie (taxon=groep) genoemd. Taxonomen houden zich bezig met het beschrijven van de soorten en het rangschikken ervan in een hiërarchisch systeem: soorten worden samengevoegd in groepen van steeds hogere rang. Sinds het formuleren van de evolutiehypothese door Darwin en Wallace (tweede helft van de 19 de eeuw) wordt de indeling van de natuur ook geacht te beantwoorden aan een evolutionaire afstamming. Groepen van verwante soorten zijn alle afstammelingen van een gemeenschappelijke voorouder die samen met andere (uitgestorven) soorten weer uit een andere oersoort voortkwam, enz. Deze wetenschap, de fylogenie, of de studie van de ontstaansgeschiedenis van een groep organismen, heeft aldus een historische dimensie toegevoegd aan de taxonomie. De taxonomie en de fylogenie vormen samen de systematiek. Zie het hoofdstuk evolutie om meer te weten te komen over het ontstaan van het leven. De aloude tweedeling tussen dieren en planten heeft lang standgehouden. Toch stelde ze de systematici steeds weer voor problemen. Er bestaan immers tussenvormen: microscopisch kleine eencellige wezentjes die als dier én als plant kunnen leven. Ook zwammen vormen een groep apart: ze doen net als dieren nooit aan fotosynthese maar planten zich wel voort met sporen, zoals we dat van sporenplanten kennen. Om die redenen werden vijf rijken onderscheiden binnen de levende natuur. 3 Vijf rijken De indeling van de levende wereld in vijf rijken werd voor het eerst voorgesteld in 1969 door Robert H. Whittaker. Hij baseerde zijn onderverdeling onder meer op: de aanwezigheid van een celkern, eencellige of meercellige bouw, de manier van voeden: fotosynthese, absorptie (opname van opgeloste voedingsstoffen) en ingestie (opname van niet opgeloste voedseldeeltjes). Deze indeling maakt een onderscheid in moneren, protisten, zwammen, planten en dieren. De indeling in vijf rijken had een aantal belangrijke nieuwigheden. Ten eerste werden er meer rijken erkend dan de twee traditionele (planten en dieren). Verder werd het duidelijk dat er twee basale typen cellen zijn: eukaryoot (met celkern) en prokaryoot (zonder celkern). 2 Cursus Natuurgids CVN - 2 Indeling
3 planten zwammen dieren zaadplanten gewervelden steeltjeszwammen stekelhuidigen varens zakjeszwammen geleedpotigen rondwormen wolfsklauwen schimmels ringwormen platwormen mossen korstmossen weekdieren slijmzwammen neteldieren groenwieren roodwieren zweephaardiertjes bruinwieren kiezelwieren protisten amoeben trilhaardiertjes bacteriën blauwwieren moneren Het vijfrijkensysteem volgens Whittaker; de korstmossen bestaan uit organismen uit 2 verschillende rijken (Maggy Jacqmin) 3.1 Monera (Moneren) Een moneer is een eencellig organisme zonder kernmembraan (en dus zonder celkern). Het genetisch materiaal zweeft a.h.w. rond in de cel. Men noemt ze ook prokaryoten. Deze groep omvat de bacteriën. Bacteriën bezitten geen bladgroen. Ze zijn alom tegenwoordig in de natuur. Sommige zijn onmisbaar voor het voortbestaan van soorten of ecosystemen. Bacteriën spelen een belangrijke rol in de stoffenkringloop. Ze breken organisch materiaal verder af tot de minerale bestanddelen en zorgen ervoor dat stoffen zich met elkaar kunnen binden. Bacteriën maken een onmisbaar onderdeel uit van ons spijsverteringsstelsel en van dat van andere diersoorten. Zonder de hulp van bacteriën kan een rund geen gras verteren, kan een boktorlarve geen hout eten, kunnen ook wij ons voedsel moeilijker verteren. Ziekteverwekkende bacteriën kunnen we bestrijden met behulp van antibiotica. Een gevolg van antibioticagebruik is dikwijls diarree: mét de schadelijke bacteriën wordt ook de darmflora vernietigd. Bacteriën kunnen ziekten verwekken bij mens, dier en plant. Voorbeelden van aantastingen van planten door bacteriën zijn populierenkanker en perenvuur. Tip: bacteriën zijn microscopisch klein en kunnen we dus niet rechtstreeks tonen aan de wandelaars. Maar hun aanwezigheid in het landschap kan op velerlei manieren worden aangetoond, door op de gevolgen van hun activiteiten te wijzen. Cursus Natuurgids CVN - 2 Indeling 3
4 Meer informatie over de belangrijke rol van bacteriën in de natuur vind je in het hoofdstuk Ecologie. Opgelet: virussen vinden we niet terug in deze groep, of in een ander rijk. Virussen worden niet als levend beschouwd omdat ze zonder gastheercel geen metabolische activiteit kunnen uitvoeren of zichzelf kunnen voortplanten. 3.2 Protista (Protisten) Het rijk van de protisten omvat alle ééncellige organismen met een celkern alsook de meercellige organismen die niet in het planten-, dieren- of schimmelrijk te plaatsen zijn. Ook de met het blote oog waarneembare slijmzwammen zoals heksenboter worden hiertoe gerekend. Deze organismen zitten op de grens met de dieren. De afbakening van de Protista met de planten is nog steeds problematisch. Dit heeft er samen met modern DNA-onderzoek voor gezorgd dat de indeling in vijf rijken herbekeken wordt. 3.3 Zwammen (Fungi) Zwammen bestaan doorgaans uit meerdere cellen die ten opzichte van elkaar georganiseerd zijn. Ze hebben een volstrekt andere structuur dan hogere planten. Hoewel ze soms groen van kleur zijn, bevatten ze nooit chlorofyl. Ze planten zich voort door middel van sporen. Hun cellen hebben bijna altijd een starre wand (zoals planten) maar bij veel soorten bevat de wand chitine, waardoor ze dichter bij de dieren staan. (Kreeftachtigen en insecten hebben ook chitine in hun pantser.) Al deze en nog veel meer, vaak bizarre, eigenschappen hebben ertoe geleid dat zwammen in een eigen rijk worden ondergebracht. Ze worden noch tot de planten, noch tot de dieren gerekend. De ons vertrouwde paddenstoelen uit bos en wei (boleten, cantharellen, morieljes) vertegenwoordigen slechts het zichtbare gedeelte van een reusachtige wereld die nog grotendeels onbekend is en die bestaat uit de veel talrijkere, vaak microscopisch kleine, zwammen die verborgen in de bodem leven. Zwammen kunnen worden onderverdeeld in schimmels en paddenstoelen. Het betreft hier overigens geen wetenschappelijke indeling. Schimmels vormen meestal een microscopisch klein sporenvormend orgaan. Bij de paddenstoelen daarentegen is het spoorvormend orgaan met het blote oog waarneembaar als de paddenstoel (het bovengrondse deel van de zwam). Het belangrijkste deel van de zwam is de zwamvlok of mycelium. Het bevindt zich in het substraat, dit is het materiaal waaruit het voedsel opgenomen wordt (vb. grond, hout, rottende bladeren, ). Vermelden we nog dat sommige op hout levende paddenstoelen zelf verhouten, zoals tonderzwammen. Bij de paddenstoelen versmelt zich een aantal myceliumdraden om een paddenstoel te vormen. Als we de onderkant van de hoed bekijken, zien we daar verschillende structuren die zorgen voor de sporenvorming. Ook hier gaat het om een onderscheid volgens bepaalde uitwendige kenmerken, dat niet volledig aan de wetenschappelijke indeling beantwoordt. Bij plaatjeszwammen, zoals de vliegenzwam, vinden we straalsgewijs ingeplante plaatjes. Hiertussen worden de sporen gevormd. Bij rijpheid komen ze vrij. Ze worden vooral bij droog weer door de wind verspreid. Later kunnen de sporen weer tot een nieuw mycelium uitgroeien. Bij buisjeszwammen, zoals de boleten, zien we gaatjes die in verbinding staan met buisjes waarin de sporen gevormd worden. Bij nog een andere groep, de buikzwammen, zoals de aardappelbovist, vormen de sporen zich binnen in de bolvormige paddenstoel. Na een tijdje droogt de wand van de bol uit en scheurt hij. De sporen worden als het ware naar buiten gespoten, als er een waterdruppel op valt of als er op getrapt wordt. Bij bekerzwammen worden de sporen in een soort kuipje gevormd. Zwammen bevatten geen chlorofyl (bladgroen) en zijn dus niet in staat om met behulp van licht zelf hun organische stoffen te maken. Ze moeten zich voeden ten koste van andere, levende of dode, organismen. Laten we hier direct aan toevoegen dat er naast gevaarlijke parasieten die verantwoordelijk zijn voor de schimmelziekten die oogsten vernietigen, een groot aantal andere soorten voorkomen die een essentiële rol spelen in de biosfeer en zelfs bij onze voedselbereidingen (vb. gisten, kaasschimmels). Zwammen worden onderverdeeld naar gelang de manier waarop ze aan voedsel geraken. Saprotrofe zwammen (saprofyten) onttrekken hun voedsel aan dood organisch materiaal. Ze staan mee in voor de afbraak van dood hout, afgevallen bladeren en dode planten en dieren. 4 Cursus Natuurgids CVN - 2 Indeling
5 Parasitaire zwammen leven van levende organismen. Dit kunnen planten zijn (honingzwam en iepenziekte op bomen), dieren (rupsendoder) maar ook andere zwammen (een vorm van hyperparasitisme als de aangetaste zwam zelf een parasiet is). Sommige parasieten kunnen overschakelen op dood materiaal, zoals de berkenzwam. De derde groep zijn de mycorrhiza (Grieks: schimmelwortels ). Ze verenigen eigenschappen van beide vorige groepen. Ze kunnen samenleven met andere levende organismen maar kunnen ook voedingsstoffen uit dood organisch materiaal opnemen. Ze staan in verbinding met plantenwortels, zoals bij orchideeën. Ze onttrekken suikersap aan de plant, maar de zwamvlok levert extra water en mineralen aan de plant. Beide organismen hebben voordeel bij hun samenleven. De meeste planten blijken in natuurlijke omstandigheden een dergelijke symbiose met zwammen aan te gaan. Mycorrhiza kunnen ondergrondse verbindingen maken tussen verschillende plantensoorten en voor uitwisseling van suikers, stikstof en fosfaat zorgen. Er wordt wel eens gezegd dat planten gebruik maken van een wood-wide-web. Vooral op armere bodems zijn planten sterk afhankelijk van mycorrhiza. Als deze, door verzuring van het milieu, verdwijnen, krijgen ook de planten het moeilijk. De zure regen doodt dus niet rechtstreeks de planten maar wel de zwammen. In Vlaanderen werden meer dan soorten zwammen geregistreerd, maar het totale aantal soorten zou tot het dubbele kunnen oplopen. Een aantal groepen is de laatste jaren sterk achteruitgegaan. Plukken kan op zichzelf niet de hoofdoorzaak van deze achteruitgang zijn. Het overmatig betreden van de bodem bij het zoeken naar paddenstoelen kan wel negatieve gevolgen hebben. Maar vooral vermesting, verzuring en verdroging zouden een grote rol spelen bij de achteruitgang van veel soorten zwammen. In Vlaanderen zijn zwammen niet rechtstreeks beschermd. Wel is het verboden paddenstoelen te plukken in de openbare bossen en uiteraard ook in die privébossen waar men zelf niet de eigenaar van is. 3.4 Planten Planten hebben bladgroen en doen aan fotosynthese. Ze zorgen voor hun eigen voedsel en zijn dus autotroof, hoewel enkele soorten deze eigenschap weer verloren hebben en leven als parasiet of saprofyt. Planten zijn meercellig en hebben duidelijke weefseldifferentiatie. De cellen bezitten een stevige celwand. Meer informatie over planten vind je in de volgende hoofdstukken. En wat met de korstmossen? Korstmossen zijn nog zo n groep die hoofdbrekens opleverde voor de taxonomen. Zijn dit nu planten of zwammen? Korstmossen zijn samenlevingsvormen tussen een zwam en microscopisch kleine wiertjes. Met mossen hebben ze niets te maken, zij het dat korstmossen ook kleine organismen zijn die vaak op dezelfde plaatsen groeien als de echte mossen. De vorm van het korstmoslichaam of de thallus wordt bepaald door de zwam. Dit kan korstvormig zijn, maar ook schub-, blad- of struikvormig. De aanwezigheid van de wieren blijkt uit de (grijs)groene kleur, die vooral na een regenbui goed opvalt. Maar er zijn ook korstmossen met een fel oranje kleur, zoals het steenkorstmos. Omdat de zwam het belangrijkste deel uitmaakt van de thallus, worden korstmossen meestal tot de zwammen gerekend. Maar in de regel kunnen deze zwammen niet meer overleven zonder symbiose met de wieren. Ook de voortplanting gebeurt meestal gemeenschappelijk: kleine stukjes zwam met de wiertjes erin breken van de thallus af. De bijzondere samenlevingsvorm tussen wier en zwam laat korstmossen toe op plaatsen te groeien waar planten het niet uithouden: kale zandbodems, rotsen en muren, boomstammen en takken. De zwam doet dienst als een soort spons, waarin regenwater en de meegevoerde mineralen worden opgevangen. De wiertjes doen aan fotosynthese en leveren aldus suikers aan de zwam. Op heel wat plaatsen vormen korstmossen de eerste pioniersvegetatie. Ze bereiden de komst van echte mossen en nadien van meer ontwikkelde planten voor. Korstmossen zijn volledig afhankelijk van wat via de lucht en de regen wordt aangevoerd. Dit maakt de meeste soorten bijzonder kwetsbaar voor luchtverontreiniging. Inmiddels is de uitstoot van zwaveldioxide (zware industrie) sterk afgenomen. De uitstoot van ammoniak (veeteelt) is sinds 1990 met de helft afgenomen maar deze afname stagneert de laatste jaren. In en om grote steden en gebieden met intensieve landbouw zijn de meeste korstmossen verdwenen. Korstmossen worden gebruikt als bio-indicatoren. In Vlaanderen zijn de korstmossen van het genus Cladina (rendiermossen) wettelijk beschermd. Cursus Natuurgids CVN - 2 Indeling 5
6 3.5 Dieren Dieren zijn heterotrofe wezens: ze halen hun voedsel uit andere organismen. Ze bestaan uit meerdere cellen zonder celwand maar met celmembraan. Er is veel weefseldifferentiatie en behalve bij de heel primitieve groepen een duidelijke inwendige organisatie (organen). Veel mensen zien het al dan niet zich kunnen verplaatsen als het belangrijkste onderscheid tussen plant en dier. Toch brengen heel wat dieren een groot deel van hun leven statisch door. Anderzijds slagen ook planten er in om als sporen of zaad soms erg grote afstanden te overbruggen. En ook planten bewegen, zij het meestal veel langzamer dan dieren dat doen. Het grote verschil tussen planten en dieren vinden we in de structuur van hun cellen. Plantencellen hebben naast de onderdelen van een dierlijke cel ook nog een starre celwand, een vacuole (een met vloeistof gevuld membraan) en bladgroenkorrels. dierlijke cel plantencel celmembraan celkern mitochondriën grondplasma bladgroenkorrel celwand vacuole Verschil tussen dierlijke cel en plantencel. Bladgroenkorrels, celwand en grote vacuolen komen alleen voor in plantencellen. (Maggy Jacqmin) 4 Recente visies:??? rijken Al dertig jaar is het duidelijk dat het vijfrijkensysteem niet goed genoeg is om alle diversiteit in de wereld weer te geven. Er zijn bijvoorbeeld meerdere typen bacteriën: de eubacteriën en de archaebacteriën. Die verschillen zo wezenlijk van elkaar dat ze niet bij elkaar in een groep horen. Het rijk Monera (eencellige prokaryoten: zonder celkern) is daarom tegenwoordig verder opgedeeld en als rijk opgeheven. Whittaker rijken Woese e.a rijken Woese e.a domeinen Monera Eubacteria Bacteria Archaebacteria Archaea Protista Protista Zwammen Zwammen Planten Planten Eukarya Dieren Dieren Verschillende indelingen sinds het vijfrijkensysteem 6 Cursus Natuurgids CVN - 2 Indeling
7 dieren zwammen planten wieren eencellige eukarioten eubacteria archaea chloroplasten mitochondriën De stamboom van het leven. De aftakkingen vanuit de eubacteria zijn bacteriën die als chloroplasten geïntegreerd zijn in de plantencellen en als mitochondriën in dierlijke cellen. Ze bevatten nog hun apart DNA. Ook het rijk Protista (eencellige eukaryoten: met celkern) is geheel opgeheven, omdat het op basis van nieuwe (vooral DNA-) gegevens onderverdeeld zou moeten worden in heel veel nieuwe rijken. Tegenwoordig weet men dat de meeste diversiteit onder de eukaryoten te vinden is bij de protisten. Daarom vinden veel wetenschappers het een slecht idee om al die diversiteit in één rijk te plaatsen. Zo ontstond een heel nieuw systeem met drie domeinen als hoogste indelingseenheid. Alhoewel er dus allerlei nieuwe rijken zijn voorgesteld is er nog geen definitieve nieuwe indeling van de verschillende rijken. Alleen de zwammen, planten en dieren staan nog recht als goed omschreven rijk. Er zijn ook nog wetenschappers die veel meer dan tien rijken zien en zelfs wel twintig of dertig rijken hanteren. De discussie over de indeling van de levende wereld is in ieder geval nog niet ten einde. Systematiek is steeds een soort mensenwerk in uitvoering. Er verandert dus nog dagelijks iets aan de indeling van het leven. Cursus Natuurgids CVN - 2 Indeling 7
8 Vragen Wat zijn de essentiële kenmerken van de vijf rijken van het natuurlijk systeem? Wat zijn de belangrijkste functies van bacteriën in de natuur? Wat is de rol van zwammen in de natuur? Hoe worden zwammen op een eenvoudige manier ingedeeld, zowel naar bouw als naar manier van zich voeden? Wat zijn korstmossen en wat is de rol van elke partner in de symbiose? Waarom worden korstmossen bio-indicatoren genoemd? Kernbegrippen Autotroof Bacterie Bekerzwam Bio-indicator Buikzwam Buisjeszwam Fylogenie Heterotroof Korstmos Moneer Mycorrhiza Paddenstoel Plaatjeszwam Protist Schimmel Systematiek Taxonomie Virus Zwam 8 Cursus Natuurgids CVN - 2 Indeling
Wat is classificatie? = het ordenen van gegevens Volgens criteria Voor iedereen bruikbaar
Wat is classificatie? = het ordenen van gegevens Volgens criteria Voor iedereen bruikbaar Classificatie in de biologie Aarde telt 8,74 miljoen soorten (Scientias, 24/08/2011) Wetenschappers hebben gepoogd
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Examen
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Examen Samenvatting door een scholier 1780 woorden 5 maart 2007 7,6 47 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Vier rijken vergelijken Samenvatting 1.1 1) Wat leeft
Nadere informatieTaxonomen (ca. 1850): Organismen vertonen kenmerken van zowel planten als dieren. Wetenschappers gingen dus op kenmerken letten.
Ordening van organismen: vroeger: plantenrijk - dierenrijk Taxonomen (ca. 1850): Organismen vertonen kenmerken van zowel planten als dieren. Wetenschappers gingen dus op kenmerken letten. huidige indeling:
Nadere informatie108 keer beoordeeld 10 maart Biologie samenvatting Thema 4
7,3 Samenvatting door Laura 729 woorden 108 keer beoordeeld 10 maart 2013 Vak Biologie Methode Biologie voor jou Biologie samenvatting Thema 4 1 Bij het ordenen verdeel je een verzameling in groepen met
Nadere informatieOm de organismen in te delen moet je letten op de volgende kenmerken: celwand, celkern en bladgroenkorrels.
Samenvatting door Aukje 4892 woorden 5 juli 2016 5,2 22 keer beoordeeld Vak Biologie Biologie hoofdstuk 4: Ordening 1 Het ordenen van organisme Je kunt uitleggen waarvoor we de Tree of Life gebruiken Je
Nadere informatiePlanten: vorm en functie 1. Ginkgo biloba
Planten: vorm en functie 1 Ginkgo biloba Planten: vorm en functie Begeleiders: Jurgen Memelink jurgen.memelink@hu.n 06-51680890 / 06-11123607 Henk Kers (practicuminstructeur) henk.kers@hu.nl 06-23497184
Nadere informatie1. A. Noem de drie domeinen waarin alle levende organismen worden ingedeeld.
Microbiële diversiteit (COO) Hand-out bij de COO-module, versie 2 oktober 2013 Indeling A. Noem de drie domeinen waarin alle levende organismen worden ingedeeld. B. Alle levende organismen worden in drie
Nadere informatieCva?Lesvoorbereiding. Student leraar secundair onderwijs groep 1
Cva?Lesvoorbereiding Student leraar secundair onderwijs groep 1 Naam Eeckhout Andreas Cluster Bi-Fy-Aa-Ch Groep 2 OSO 2 Academiejaar 2005-2006 Campus Kattenberg Kattenberg 9, B-9000 Gent Tel. (09) 269
Nadere informatieOpdracht 1 Deze opdracht doe je in de klas en kun je niet hier nakijken.
Thema 4 Opdracht 1 Deze opdracht doe je in de klas en kun je niet hier nakijken. Opdracht 2 1. bacteriën schimmels planten dieren 2. Kenmerken van cellen, namelijk of de organismen cellen hebben met celkernen,
Nadere informatieHand-out Microbiologie
Hand-out Microbiologie COO-module bij hoofdstuk 25, 26, 27, 28 en 31 uit Biology van Campbell. NB In de module krijg je een random selectie van 18 van deze vragen. Hieronder staan dus meer vragen dan je
Nadere informatieOrdening. Planten Dieren Bacteriën Schimmels
Ordening Planten Dieren Bacteriën Schimmels Indeling plantenrijk Indeling dierenrijk Planten Kenmerken plantencellen: celwanden celkernen bladgroenkorrels Wieren Sporenplanten Zaadplanten Wieren / Algen
Nadere informatie1. Geheimen. 2. Zwammen
1. Geheimen 'Geen plant en geen dier' Een paddestoel is zeker geen dier, maar een plant is het ook niet. Ze hebben geen groene bladeren om zonlicht op te vangen. Bovendien groeien paddestoelen in het donker.
Nadere informatieAantekeningen Hoofdstuk 1: Vier rijken Vergelijken KGT
Aantekeningen Hoofdstuk 1: Vier rijken Vergelijken KGT 1.1 De tuin 1 Wat leeft er in een tuin? Organismen: dit zijn levende wezens zoals, planten, dieren, mensen, bacteriën en schimmels. Levenskenmerken:
Nadere informatieDoelstelling 1: Je moet de organismen kunnen indelen in 4 rijken en van elk rijk de kenmerken kunnen noemen.
Boekverslag door Een scholier 1128 woorden 15 januari 2005 5.1 80 keer beoordeeld Vak Biologie Biologie boek A Thema 5 Ordening en revolutie Doelstelling 1: Je moet de organismen kunnen indelen in 4 rijken
Nadere informatiehet machtigste leven op aarde erfelijkheid & ordening
antwoorden en uitleg bij Micropia-onderwijsmateriaal Havo/VWO 3-4 het machtigste leven op aarde erfelijkheid & ordening In dit document vindt u de vragen uit het Micropia-onderwijsmateriaal voor Havo/VWO
Nadere informatiePlantenkennis voor de groene ruimte. J. Helmers P. Hanemaaijer
Plantenkennis voor de groene ruimte J. Helmers P. Hanemaaijer Eerste druk, 2004 3 Artikelcode: 24072 Colofon Uitgever: Auteurs: Redacteur: Illustraties: Ontwikkelcentrum J. Helmers P. Hanemaaijer Studio
Nadere informatieOrdening. Bacteriën Schimmels Planten Dieren
Ordening Bacteriën Schimmels Planten Dieren Bacteriën Kenmerken cellen: celwand geen celkern geen bladgroenkorrels eencellig planten zich voort door deling voeden zich meestal met dode resten van organismen
Nadere informatie1. In welke 4 rijken worden organismen ingedeeld? 3. wat is de functie van de celkern in een cel?
Antwoorden door een scholier 1487 woorden 13 januari 2013 6 184 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie Thema 4 Ordenen 1 t/m 5 Opdracht 2 1. In welke 4 rijken worden organismen
Nadere informatieBiologie ( havo vwo )
Tussendoelen Biologie ( havo vwo ) Biologie havo/vwo = Basis Biologische eenheid Levenskenmerk Uitleggen hoe bouw en werking van onderdelen van een organisme bijdragen aan de functies voeding, verdediging
Nadere informatieVoorbeelden organel: celkern, vacuole, mitochondriën en endoplasmatisch rediculum.
Samenvatting door S. 1531 woorden 1 mei 2015 6.3 25 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Paragraaf 1. De levende natuur wordt ingedeeld in 3 domeinen: Bacteriën Archea Eukaryoten Bacteriën
Nadere informatieDe cel, didactische schrijfopdracht 4 VMBO T Een reis door de subcellulaire structuur van de cel
De cel, didactische schrijfopdracht 4 VMBO T Een reis door de subcellulaire structuur van de cel Auteurs: Sjoerd Schouten & Kelly Simons Studentnr: 0889861, 0879682 Datum: 8 Februari 2015 instituut: Hogeschool
Nadere informatiePresentatie Biologie cellen ordenen onder een microscoop
Presentatie Biologie cellen ordenen onder een microscoop Presentatie door Tobias 1186 woorden 6 juni 2017 8,5 7 keer beoordeeld Vak Biologie Cellen ordenen onder een microscoop Inleiding Ik heb dit onderwerp
Nadere informatieLoof-en naaldbomen. Naam :
Loof-en naaldbomen Naam : Veel bomen maken een bos In een boomgaard staan soms honderden bomen, en toch is een boomgaard geen bos. Ook in een park kun je veel bomen zien, maar een park is beslist geen
Nadere informatieOrganen, Cellen en Ordening
Examen VMBO-GL en TL Organen, Cellen en Ordening biologie CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 10 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 18 punten te behalen. Voor elk vraagnummer
Nadere informatie6.3. Samenvatting door W woorden 3 december keer beoordeeld. 1. De indeling van de levende natuur. Domeinen
Samenvatting door W. 1211 woorden 3 december 2015 6.3 4 keer beoordeeld Vak Biologie 1. De indeling van de levende natuur Domeinen Levende natuur wordt ingedeeld in 3 domeinen 1. 2. 3. Bacteriën prokaryoot
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 1 inleiding in de
Samenvatting Biologie Thema 1 inleiding in de biologie Samenvatting door E. 1726 woorden 5 november 2013 7,7 20 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie hoofdstuk 1, wat is biologie?
Nadere informatieSamenvatting Biologie H1+2
Samenvatting Biologie H1+2 Samenvatting door Marjolein 2356 woorden 20 december 2017 7,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie samenvatting: https://www.scholieren.com/verslag/samenvatting-biologie-h12
Nadere informatieBepaalde voedingsmiddelen, zoals yoghurt een zuurkool, worden met behulp van bacteriën gemaakt.
Opdracht door een scholier 1977 woorden 9 december 2016 5,8 6 keer beoordeeld Vak Biologie Theorie algemeen: Bacteriën leven bijna overal. Je vindt ze in een woestijnen en ijsbergen. Ze komen voor in het
Nadere informatieklimaatstad herfst Paddenstoelen klimaatstad
herfst Paddenstoelen Schrijf hier je naam... Stad Gent Milieudienst Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen 2014 Driepikkelstraat 32 9030 Mariakerke ( 09 226 15 01 7 bourgoyen.educatie@gent.be geen gezwam...
Nadere informatieMicro-organismen. organismen
Micro-organismen organismen Agenda Wat zijn micro-organismen? Verschil tussen bacteriën en virussen Wat zijn micro-organismen? Een micro-organisme is niet zichtbaar met het blote oog: Bacteriën (gram positief/negatief)
Nadere informatieSchimmels. http://www.soortenbank.nl/soorten.php?menuentry=quiz&soortengroep=paddenstoelen
Schimmels Waar zouden we zijn zonder de schimmel. Geen brood, bier, brie, champignons of penicilline. Ook ruimen ze planten- en dierenresten op (detritivoren). Jammer dat ze al aan planten en dieren beginnen
Nadere informatiePlanten. over bloemetjes en bijtjes Knollen en citroenen
Planten over bloemetjes en bijtjes Knollen en citroenen Deze bijeenkomst Planten versus dieren Indeling van het plantenrijk Voortplanting Ecosystemen Indeling van het leven op aarde Er zijn 4 rijken: Bacteriën
Nadere informatieSamenvatting door F woorden 3 juni keer beoordeeld. Biologie voor jou
Samenvatting door F. 1187 woorden 3 juni 2012 7 18 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Basisstof 1: Ordening in vier rijken Rijken(indelingscriteria): - Bacteriën - Schimmels - Planten
Nadere informatieCellen van drie domeinen. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 16 december 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/93532 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs
Nadere informatieCellen = de bouwstenen waaruit organismen zijn opgebouwd. Ieder rijk heeft zijn eigen soort cel.
Samenvatting door een scholier 2084 woorden 31 maart 2012 5.4 9 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 1.1. Tuin Organisme: leven wezens Levenskenmerken van organismen: 1. Ze voeden zich 2. Ze groeien
Nadere informatieWerkstuk Biologie De ordening van het leven
Werkstuk Biologie De ordening van het leven Werkstuk door Jonathan 1383 woorden 7 juni 2016 7 6 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding In dit werkstuk ga ik vertellen over de ordening van het leven. Ordening
Nadere informatieCellen aan de basis.
Cellen aan de basis. Cellen aan de basis In het thema cellen aan de basis vinden we twee belangrijke thema s uit biologie voor jou terug. 1. Organen en cellen (thema 1 leerjaar 3) 2. Stofwisseling (thema
Nadere informatieWerkstuk Biologie Dierenrijk
Werkstuk Biologie Dierenrijk Werkstuk door een scholier 671 woorden 27 april 2001 4,7 232 keer beoordeeld Vak Biologie Dieren Je kunt het dierenrijk indelen in 8 groepen: -eencellige - sponzen *geen skelet
Nadere informatie5, Soort en populatie Klassieke ordening Moderne ordening. Samenvatting door een scholier 2206 woorden 29 november 2004
Samenvatting door een scholier 2206 woorden 29 november 2004 5,9 31 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Synaps Hoofdstuk 14: Ordening 14.1 Soort en populatie Een soort is een groep organismen, waarvan
Nadere informatie*Een Heterotroof wil zeggen dat ze Organische stoffen nodig hebben om te kunnen leven. Deze nemen ze op uit de omgeving.
Samenvatting door een scholier 1724 woorden 26 maart 2012 6,4 51 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie Thema 5 Ordening en Evolutie. Basisstof 1 Ordening in vier rijken: Een halve
Nadere informatie5e NIBI conferentie voor vmbo en onderbouw havo/vwo
Sexy, verslavend, dansend in t bos: paddenstoelen, dus! 5e NIBI conferentie voor vmbo en onderbouw havo/vwo 1 juni 2018 Peter Klok Sexy, verslavend, dansend in t bos: paddenstoelen, dus! Rozetkussentjeszwam
Nadere informatieNIEUWERE INDELING VAN DE ORGANISMEN IN VIJF KONINKRIJKEN
Grondboor en Hamer, jrg. 42, no. 2, p. 43-47, 3 fig., april 1988 NIEUWERE INDELING VAN DE ORGANISMEN IN VIJF KONINKRIJKEN W.P.N. Vlasveld * Enige jaren geleden stootte ik bij het raadplegen van enkele
Nadere informatieBIOLOGIE Havo / Vwo 4 Submicroscopische cel: celorganellen
www.dlwbiologie.wordpress.com BIOLOGIE Havo / Vwo 4 Submicroscopische cel: celorganellen Havo 4 Thema 2 Basisstof 5 (blz. 68 en 69) De submicroscopische cel. Binas 79 B, C, D. Vwo 4 Thema 2 Basisstof 5
Nadere informatieDit kan nog gewijzigd worden!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Excursie Osnabrück, Thema ordening. Voorbereiding: Leerlingen downloaden de app zoo osnabruck audioguide (kan op Android en IOS) De app wordt in de klas geupdate zodat alle gebieden zijn te bekijken en
Nadere informatie1. Biotische factoren (zijn afkomstig van andere organismen) - voedsel - soortgenoten - ziekteverwekkers - vijanden
Ecologie De wetenschap die bestudeert waarom bepaalde planten en dieren ergens in een bepaalde leefomgeving (milieu) voorkomen en wat de relaties zijn tussen organisme en hun milieu 1. Biotische factoren
Nadere informatieAerobe dissimilatie = de afbraak van glucose (maar ook vetzuren en aminozuren) met behulp van zuurstof, waardoor energie vrijkomt om ATP te maken.
Begrippenlijst door Lauke 1056 woorden 23 oktober 2017 5,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Begrippen biologie hoofdstuk 2 Aerobe dissimilatie = de afbraak van glucose (maar ook vetzuren en
Nadere informatieCursus Natuur-in-zicht
Planten (deel 1) Cursus Natuur-in-zicht 1 Inhoud van de les Deel 1 Bouw van een plant Hoe leven (bloeiende) planten? Beknopte indeling van het plantenrijk Deel 2 6 grote plantenfamilies Planten 1 Cursus
Nadere informatieAantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen BBL. 2.1 Namen 1 Hoe komen planten en dieren aan hun naam? De naam van een plant of een dier kan: *
Aantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen BBL 2.1 Namen 1 Hoe komen planten en dieren aan hun naam? De naam van een plant of een dier kan: * * * 2 Hoe kun je de naam van een organisme opzoeken?
Nadere informatieNATUURRIJK TESPELDUYN OKTOBER 2018
U kent dat wel, u heeft een fantastische afslag, maar ziet niet goed waar uw bal terecht kwam. U loopt erheen en ontwaart steeds mee witte ballen. Dichterbij gekomen blijken het geen ballen maar paddenstoelen
Nadere informatieDE BASIS. wetenschappen en techniek voor de basisschool STEPHAN BOULEZ + KRIS HULSEN + FILIP MENNES BEA MERCKX + KATRIJN POOLS. Acco Leuven / Den Haag
DE BASIS wetenschappen en techniek voor de basisschool STEPHAN BOULEZ + KRIS HULSEN + FILIP MENNES BEA MERCKX + KATRIJN POOLS Acco Leuven / Den Haag Inhoud Voorwoord 13 Deel 1 Aardrijkskunde 15 1.1 De
Nadere informatieBoekverslag door O. 810 woorden 28 juni keer beoordeeld. Verslag Praktische Opdracht Ordening
Boekverslag door O. 810 woorden 28 juni 2016 0 keer beoordeeld Vak Biologie Verslag Praktische Opdracht Ordening Naam: Bregje Coremans Klas: M3b docent: Mr. Vissenberg datum: https://www.scholieren.com/verslag/96899
Nadere informatieSamenvatting Biologie H3 Organen en cellen
Samenvatting Biologie H3 Organen en cellen Samenvatting door een scholier 751 woorden 30 mei 2017 8,2 6 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou H3 organen en cellen iets uitleg voorbeelden
Nadere informatieHet belang van bodemleven Inspiratiedag over functionele agrobiodiversiteit Gent, 4 november 2014
Het belang van bodemleven Inspiratiedag over functionele agrobiodiversiteit Gent, 4 november 2014 Petra Deproost Departement LNE, Dienst Land en Bodembescherming Biodiversiteit: niet enkel bovengronds!
Nadere informatieHet leven duurt niet eeuwig
Het leven duurt niet eeuwig Alle levende wezens verouderen en vroeg of laat sterven ze. Sterven kan door een natuurlijke dood, opgegeten worden of een andere gebeurtenis. Doorheen de evolutie hebben alle
Nadere informatieBoek 4 Thema 5 Ordening en Evolutie
1 Boek 4 Thema 5 Ordening en Evolutie Doelstelling 1 Je moet de organismen kunnen indelen in vier rijken en van elk rijk de kenmerken kunnen noemen. Het rijk van de bacteriën. Eencellig; celgrootte 1 10
Nadere informatieDe romp bestaat uit een borstholte en een buikholte, gescheiden door het middenrif.
Samenvatting Thema 1: Organen en cellen Basisstof 1 Levenskenmerken (levensverschijnselen): - stofwisseling (ademhaling, voeding, uitscheiding) - groei - voortplanting - reageren op prikkels - ontwikkeling
Nadere informatieDe cel, didactische schrijfopdracht 4 VMBO T Een reis door de subcellulaire structuur van de cel
De cel, didactische schrijfopdracht 4 VMBO T Een reis door de subcellulaire structuur van de cel Auteurs: Sjoerd Schouten & Kelly Simons Studentnr: 0889861, 0879682 Datum: 8 Februari 2015 instituut: Hogeschool
Nadere informatieBouw van een cel vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/73566
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 19 december 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/73566 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieInleiding in de biologie
Examen Voorbereiding Inleiding in de biologie Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016 Thema 1 Inleiding in de biologie Begrippenlijst: Begrip Biologische eenheden Prokaryoten Eukaryoten Populatie Levensgemeenschap
Nadere informatieEENVOUDIGE CURSUS SYSTEMATIEK
EENVOUDIGE CURSUS SYSTEMATIEK Dit werd overgenomen uit de driemaandelijkse periodiek van de vzw De Buizerd, met toestemming van de auteur). * INLEIDING Wij worden omringd door een overweldigende massa
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen
Samenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen Samenvatting door M. 721 woorden 15 januari 2014 7,1 28 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Organismen Organismen is een levend wezen:
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 2
Samenvatting Biologie Thema 2 Samenvatting door een scholier 1384 woorden 17 maart 2014 6,3 9 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Er zijn verschillende indelingscriteria deze hebben
Nadere informatieInhoud 4 e druk Natuuronderwijs inzichtelijk
Inhoud 4 e druk Natuuronderwijs inzichtelijk Inleiding 1 PLANTEN 1.1 Indeling van het plantenrijk 1.1.1 De groene wereld van de planten 1.1.2 Wieren (algen) 1.1.3 Mossen 1.1.4 Paardenstaarten 1.1.5 Varens
Nadere informatieinhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 6.
Paddenstoelen inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 8 6. Schimmelweetjes 11 7. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Colofon en voorwaarden
Nadere informatieCelmembraan (duh! dat maakt het een cel) Celwand Ribosomen (voor eiwitsynthese) Soms: uitsteeksels zoals flagel (zweepstaart)
Bacterie cel: prokaryoot: geen kern, geen chromosomen zoals wij ze kennen maar cirkelvormig Chromosoom: dus wel DNA Sommige autotroof: als ze pigmenten hebben waarmee ze fotosynthese kunnen uitvoeren Meeste
Nadere informatieHoofdstuk 2 Classificatie van planten
Hoofdstuk 2 Classificatie van planten 1. Indeling van de afdeling zaadplanten Wat zijn zaadplanten?...... 1.1. Kenmerken van zaadplanten zie practicum beschrijving van bloeiende planten bloem bladeren
Nadere informatieINHOUD. 1. Zwammen 02 - Vliegenzwam 03 - Eekhoorntjesbrood 03 - Aardappelbovist 04 - Stinkzwam Beuk Eik 06
Biotoop: het bos BOSPLANTEN INHOUD 1. Zwammen 02 - Vliegenzwam 03 - Eekhoorntjesbrood 03 - Aardappelbovist 04 - Stinkzwam 04 2. Beuk 05 3. Eik 06 Wereldoriëntatie: natuur: bosplanten VCS-M: L-6 JP: 2003-11-25-1
Nadere informatieVraag Antwoord Scores. Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden 2 scorepunten toegekend.
Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden 2 scorepunten toegekend. Brand als beheermaatregel? 1 maximumscore 1 In een voedselrijk milieu worden planten die gedijen op voedselarme grond, weggeconcurreerd
Nadere informatie3 Factoren die het watergehalte van organismen 40 bepalen. 3.1 Bepalende factoren voor watergehalte 40 3.2 Belang van water voor levende wezens 41
3 1 Functionele morfologie van de cel 1 De cel gezien door de lichtmicroscoop 06 2 De cel gezien door de elektronenmicroscoop 09 2.1 Bouw en functie van het eenheidsmembraan 10 2.2 Overzicht van de celorganellen
Nadere informatieSystematiek in planten- en dierenrijk
Systematiek in planten- en dierenrijk Om de grote diversiteit in organismen te overzien zijn ze door de mens in groepen verdeeld. Hierbij is gekeken naar: morfologie. Dit zijn uiterlijke kenmerken anatomie.
Nadere informatie1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken van energie. Kortom alle processen in organismen.
THEMA 1 1 Stoffen worden omgezet 2 Fotosynthese 3 Glucose als grondstof 4 Verbranding 5 Fotosynthese en verbranding 1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken
Nadere informatieEcosysteem en evolutie. vmbo
Ecosysteem en evolutie vmbo Microben waren er al vroeg bij. Ze waren de eerste bewoners op aarde. En miljarden jaren lang ook de enige. Telkens hebben zij zich razendsnel aangepast aan veranderingen in
Nadere informatieVerteren en fermenteren. havo/vwo 3-4
Verteren en fermenteren havo/vwo 3-4 Bij onze spijsvertering en voedselproductie spelen microben een belangrijke rol. Het gebruik van microben om voedsel te maken, heet fermentatie. Veel van ons eten en
Nadere informatieEencellige en meercellige organismen
2 Eencellige en e organismen 2.1 Eencelligen en en Tonen onderstaande microscopische foto s een of een organisme? Kruis aan. 1 2 pantoffeldiertje amoebe 3 4 lever nier 5 6 blauwwier wortel tuinboon Conclusie
Nadere informatieWat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en
Biodiversiteit Cursus Natuur-in-zicht 1 Inhoud Wat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en bij ons)? Waar komt die biodiversiteit vandaan? Waarom is biodiversiteit belangrijk? Hoe
Nadere informatieLES 10 MICRO-ORGANISMEN C: SCHIMMELS EN GISTEN / Borrelballetjes maken
VERWERKING van AGRARISCHE PRODUCTEN LES 10 MICRO-ORGANISMEN C: SCHIMMELS EN GISTEN / Borrelballetjes maken INLEIDING De vorige les ging over verschillende vormen en soorten bacteriën. In deze les staan
Nadere informatieDit boekje is van: Paddenstoelenpracticum
Dit boekje is van: Paddenstoelenpracticum Doorsnede van een paddenstoel 2 3 Tafel 1. Champignons bekijken en tekenen 1. De steel van de champignon is ---------------------- cm lang 2. De steel is ------------------
Nadere informatieDarwin en de evolutieleer
Darwin en de evolutieleer Joost Raeymaekers science4fun - 16 oktober 2009 Wie was Charles Darwin? - Een echte Engelsman uit de vorige eeuw (geboren in 1809) - Wetenschapper - Studeerde biologie, de leer
Nadere informatieSamenvatting Thema 5 Planten Brugklas Nectar
Samenvatting Thema 5 Planten Brugklas Nectar 5.1 4 organen van de plant: Wortels o Opnemen water met voedingsstoffen (mineralen) o Stevigheid o Opslag van reservestoffen Stengel o o Transport van water
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 3: Cellen
Samenvatting Biologie Hoofdstuk : Cellen Samenvatting door Anna 1714 woorden 12 november 2017 8,1 29 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Hoofdstuk : Cellen Paragraaf 1: Celonderdelen Om het overzicht
Nadere informatiePraktische opdracht Biologie Natuurlijke ordening
Praktische opdracht Biologie Natuurlijke ordeni Praktische-opdracht door een scholier 1103 woorden 28 juni 2016 0 keer beoordeeld Vak Biologie Opdracht agar-agar voorwerp Verwachte Vorm Kleur Geschatte
Nadere informatieE C O L O G I E Ecologie Factoren die invloed hebben op het milieu: Niveaus van de ecologie:
E C O L O G I E Ecologie = wetenschap die bestudeert waarom bepaalde planten en dieren ergens in een bepaald milieu voorkomen en wat de relaties zijn tussen organismen en dat milieu Factoren die invloed
Nadere informatieT4. Ordening. EB 10. Soorten en rassen EB 11. Indelen in steeds kleinere groepen EB 12. Beoordelingspracticum de mossel
T4. Ordening B1. Het ordenen van organismen B2. Het rijk van de bacteriën B3. Het rijk van de schimmels B4. Het rijk van de planten B5. Het rijk van de dieren B6. Geleedpotigen B7. Gewervelden B8. Het
Nadere informatieBeestige bundel van: 1
Beestige bundel van: 1 2 Ordening van organismen organisme = een levend wezen, iets wat leeft. Er zijn meer dan anderhalf miljoen soorten organismen. Om een overzicht te krijgen worden deze organismen
Nadere informatieINTRODUCTIE MICROBIOLOGIE - ONZICHTBARE WERELD - College 1 Inleiding, celbouw en systematiek
INTRODUCTIE MICROBIOLOGIE - ONZICHTBARE WERELD - College 1 Inleiding, celbouw en systematiek INTRODUCTIE MICROBIOLOGIE Uw docent Kees Boele Programma 1. Inleiding, celbouw en systematiek 2. Archaea en
Nadere informatiePaddenstoelen. Achtergrond informatie bij paddenstoelen voor de gidsenopleiding 2013.
Paddenstoelen. Achtergrond informatie bij paddenstoelen voor de gidsenopleiding 2013. Wat zijn paddenstoelen? Paddenstoelen behoren tot een eigen rijk: het schimmelrijk. De officiële naam is: Fungi (enkelvoud
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 1-2
Samenvatting Biologie Thema 1-2 Samenvatting door M. 2549 woorden 8 oktober 2015 6,3 3 keer beoordeeld Vak Biologie 1. Wat is Biologie? Biologie is de studie van de organismen, alle organismen vertonen
Nadere informatieLes wetenschappen: biologie
Les wetenschappen: biologie 1. De ontdekking van cellen: Vermogen= 0,2mm Lichtmicroscoop= x 1000 Elektronenmicroscoop= x 1000 2. Cellen in relatie met andere organisatieniveaus: Organisme Algemeen Konijn
Nadere informatiePraktische opdracht Biologie Cellen
Praktische opdracht Biologie Cellen Praktische-opdracht door een scholier 1674 woorden 12 juni 2004 5,9 513 keer beoordeeld Vak Biologie Cellen Elk organisme op aarde is opgebouwd uit één of meer cellen.
Nadere informatieSamenvatting / Summary in Dutch SAMENVATTING
SAMENVATTING Ammoniak is een van de voornaamste luchtverontreinigende stoffen in Nederland. Het is voor bijna 90% afkomstig uit de landbouw. De ammoniak komt vooral vrij bij de produktie van mest in de
Nadere informatieOnderdelen van de cel
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Kevin Koorda 31 january 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/71664 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Archaea en hyperthermofielen De levende organismen op onze aarde kunnen verdeeld worden in twee groepen, de prokaryoten en de eukaryoten. Eukaryote cellen hebben een celkern, een
Nadere informatieSamenvatting Biologie Planten en cellen
Samenvatting Biologie Planten en cellen Samenvatting door een scholier 1333 woorden 5 juni 2004 5,6 147 keer beoordeeld Vak Biologie Planten Planten zijn overal om ons heen. Bomen en struiken. De een opvallend
Nadere informatieCursus Natuurgids Les 1 : Leven en overleven. Joeri Cortens - Natuurpunt CVN
Cursus Natuurgids Les 1 : Leven en overleven Joeri Cortens - Natuurpunt CVN Inhoud 1. Biodiversiteit en het ontstaan van het leven a. Wat is biologische diversiteit? b. Het ontstaan van de huidige biodiversiteit
Nadere informatieAntwoorden door een scholier 1825 woorden 28 februari keer beoordeeld
Antwoorden door een scholier 1825 woorden 28 februari 2005 6 511 keer beoordeeld Vak Biologie Biologie Thema 5 Opdracht 1 1. Het uiterlijk is een fenotype van een organisme. 2. Alle erfelijke informatie
Nadere informatieSubkern Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau vwo Kerndoel po Kerndoel obvo Je benoemt hoe bouw en. voortplanting.
1. Je vertelt wat organismen zijn, hoe ze globaal gezien zijn 1. Biologische opgebouwd en eenheid wat hun belangrijkste eigenschappen zijn. Sub Primair onderwijs Niveau BB Niveau KGT Niveau havo Niveau
Nadere informatieModule: Micro-organismen - h45. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 July 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63249 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van
Nadere informatieEindexamen biologie pilot havo I
Bromelia s Van haar oma werd gezegd, dat ze groene vingers had. Ook haar moeder is dagelijks in de weer om planten te verzorgen. De nieuwste rage bij haar thuis zijn Bromelia s (zie afbeelding 1 en 2).
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 4 Ordening
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 4 Ordening Samenvatting door A. 910 woorden 1 februari 2015 7,6 69 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie samenvatting hoofdstuk 4, havo vwo 1 1
Nadere informatie' Educatieve dienst 2010 'Een bos vol leven' EEN BOS VOL LEVEN
EEN BOS VOL LEVEN Doelstellingen en eindtermen : bij deze activiteit komen vooral volgende eindtermen aan bod: wereldoriëntatie ET 1.3, ET 1.5, ICT ET 6 cognitief - herkennen en benoemen van twaalf organismen
Nadere informatie