Nieuwsbrief Gierzwaluwwerkgroep Oisterwijk

Transcriptie

1 Nieuwsbrief Gierzwaluwwerkgroep Oisterwijk November 2018 Inhoud: Gierzwaluwen in de Joanneskerk 2018 Gierzwaluwen in de Joanneskerk in de toekomst Inventarisatie 2018 Beste gierzwaluwliefhebbers, Het gierzwaluwseizoen ligt alweer ver achter ons. Begin november werd er nog een enkeling gemeld, meestal langs de kust. Vaak was het onzeker of het om een gewone of een vale gierzwaluw ging. Maar sinds 11 november blijven de meldingen uit en kunnen we dus vaststellen dat ook de late vogels uit Scandinavië inmiddels naar het zuiden vertrokken zijn. In de Joanneskerk in Oisterwijk vloog op 17 augustus het laatste jong uit. De laatste oudervogel was de dag ervoor al vertrokken. Het was een goed broedseizoen met een record aantal eitjes en jongen. Ook waren dit jaar voor het eerst alle kasten aan de noordkant bezet. De gierzwaluwkasten aan de andere kant van de kerktoren laten eveneens een gestage groei zien, zowel wat betreft bezettingsgraad als het aantal eieren en jongen. Contact en informatie: Hannie Nilsen Gerard van der Kaa In deze nieuwsbrief vindt u een korte impressie van onze activiteiten, een uitgebreid verslag vindt u via onderstaande link op de website. Veel leesplezier, Gerard en Hannie Gierzwaluwwerkgroep Oisterwijk is een samenwerkingsverband tussen vogelwerkgroep IVN Oisterwijk en vogelwerkgroep Midden-Brabant

2 Gierzwaluwen in de Joanneskerk 2018 Toen in juni onze vorige nieuwsbrief verscheen, zaten we midden in het broedseizoen. Er waren toen al 31 jongen, er werden nog 8 eitjes bebroed en af en toe werd er flink gevochten als andere vogels probeerden de broedruimte over te nemen. Bijna met vertedering keken we naar pas uitgekomen jongen, verbaasden we ons over hun groeispurt om uiteindelijk met spanning toe te kijken als ze uitvlogen. Soms zaten we bij een gevecht op het puntje van de stoel en af en toe moesten we ons beheersen om niet op het scherm te tikken om de luisvliegen weg te jagen. Veel te veel filmpjes werden opgenomen zodat we na het seizoen veel te veel filmpjes moesten uitzoeken. Iedere keer is het weer fantastisch om van zo dichtbij de eerste 6 weken in het leven van een gierzwaluw mee te maken. Maar zelfs met camera s erbij blijven er nog vragen over. Bijvoorbeeld wat er gebeurd is met jong nummer 4 in kast 8 dat van het ene op het andere ogenblik verdwenen was. Helaas hadden we vanaf eind juni plotseling geen internetverbinding meer. Er waren nogal wat problemen rond het al dan niet sluiten van de kerk en in het kader daarvan werd het contract met de provider opgezegd. En daarmee verdween ook onze mogelijkheid om life mee te kijken. Gelukkig werden wel alle filmpjes opgenomen zodat we na afloop van het broedseizoen de recorder op konden halen om vervolgens thuis de beelden terug te kijken. Het was een hele klus maar het bood ons in ieder geval de mogelijkheid om na te gaan of en wanneer de jonge vogels uitgevlogen waren. En hoewel we door onze inventarisaties al wisten dat het goed gegaan was met de jongen, was het mooi om ook nog eens via de camera bevestigd te krijgen dat ze allemaal uitgevlogen zijn. Zelfs de jongen uit kast 10 die pas op 9 juli uit het ei kwamen (nadat eerder de eitjes van het eerste legsel verwijderd waren), werden tot half augustus iedere dag gevoerd om vervolgens precies 40 dagen oud op 14 en 17 augustus uit te vliegen. Zowel in kast 10 als in kast 16 werden na een gevecht de eieren doelbewust uit de nestkom verwijderd. Vervolgens werden ruim een week later nieuwe eieren gelegd. We vermoeden dat er in beide gevallen sprake is van een nieuwe partner. In beide kasten zijn de eitjes allemaal uitgekomen. In kast 16 werden bij het 2e legsel zelfs 3 eitjes gelegd en eind juli vlogen hier 3 jongen uit. Tweede legsel na gevecht, jongen 3-5 dagen oud

3 Ook in kast 11, waar de vogels pas begonnen met de nestbouw nadat de eitjes al een aantal keren door de kast gerold waren, kwam één van de 2 eieren toch nog uit. Weliswaar pas 26 dagen na het leggen van het eerste ei was er een jong zichtbaar dat na 41 dagen op 7 augustus uitgevlogen is. De oudervogels waren toen al weg, resp. op 26 juli en 4 augustus. In kast 12 was het beeld ten tijde van de vorige nieuwsbrief niet helemaal duidelijk. Was er nu nog een ei gelegd door een indringer? Nadat één ei uitgekomen was, wisten we helemaal niet meer wat er nu precies gebeurd was. Maar uiteindelijk is het tweede ei niet uitgekomen dus waarschijnlijk zijn beide oude eitjes door de vogels terug gerold in de nestkom en is slechts één daarvan alsnog uitgekomen. Het jong vloog 22 juni uit (39 dgn). De adulten overnachtten toen al sinds 20 juli niet meer in de kast maar kwamen wel af en toe voeren. Zelfs 23 juli kwam een adult de kast invliegen met een volle keelzak maar toen was het jong al gevlogen. De grootste verrassing vonden we echter in kast 1 waar dit jaar plotseling een koppel een nest had gebouwd. Deze kast is eigenlijk nooit in trek geweest bij de gierzwaluwen. Vanaf de aanleg van de kasten in 2004 hebben we ons afgevraagd waarom deze kast gemeden werd. Aanvankelijk waren het de spreeuwen die de schuld kregen. Regelmatig werden hier spreeuwenjongen groot gebracht. Ook was de kast in 2016 in gebruik als fitnessruimte voor de jongen in kast 2. Via een gangetje slopen die heen en weer tussen de twee broedruimtes. Maar verder waren het vooral spinnen die op de camerabeelden te zien waren. Vandaar dat we de opnames uit deze kast na talloze insectenfilmpjes stopgezet hadden. Geen enkel probleem zolang we life mee konden kijken maar toen dat niet meer ging, hadden we dus geen idee meer wat er hier gebeurde. Groot was dan ook de verrassing toen er enkele weken later een koppeltje gierzwaluwen in de kast bleek te zitten. En nog beter: er was al een flinke nestkom gebouwd.

4 Samenvattend Alle kasten bezet, 15 succesvolle broedgevallen en 1x nestbouw In een aantal gevallen groot verschil in aankomsttijd. Per kast varieerde dit van gelijktijdige aankomst tot een verschil van 18 dagen (kast 8). Over alle kasten bekeken arriveerde de eerste vogel 20 april, de laatste vogel van het koppel 25 mei. In een aantal gevallen bestaat het vermoeden dat één van de vogels niet is terug gekomen en dat er een nieuw koppel gevormd is. Totaal 46 eieren en 36 uitgevlogen jongen Vooral in de eerste helft van juni werd er dit jaar vaker dan andere jaren strijd geleverd met binnen dringende gierzwaluwen, soms tot diep in de nacht, waarbij in drie gevallen het legsel sneuvelde (6 eitjes). In kast 10 en kast 16 werd daarna, waarschijnlijk door een nieuw gevormd paartje, een nieuw legsel gelegd. In kast 12 werden na enkele dagen beide eieren teruggerold, één ei is alsnog uitgekomen. Daarnaast gingen 3 eieren verloren door onhandigheid van het koppel. Eén jong (uit een nest van 4) verdween één dag na het uitkomen van het ei. Veel gevechten en veel onhandigheid dus. Ook zagen we dit jaar vaker vogels die met een snavel vol nestmateriaal de verkeerde kast binnenvlogen waarna daar ook weer een gevecht losbarstte. Per ongeluk de verkeerde kast binnen gevlogen? Zonder het met zekerheid te kunnen zeggen, zou dit alles er toch op kunnen wijzen dat er een aantal nieuwe paartjes is gevormd waarvan minstens één van de twee een nog onervaren broedvogel was. Samen met de grote verschillen in aankomsttijd zou dit er op mogelijk op kunnen wijzen dat er meer gierzwaluwen verongelukt zijn tijdens de trek noordwaarts. Of zijn het juist gevechten tussen een nieuwe partner en een laatteruggekeerde partner? Het blijft gissen. Dit jaar hebben we geen echte gevechten gezien tussen spreeuw en gierzwaluw hoewel de spreeuwen voor aankomst van de gierzwaluwen flink huisgehouden hadden in de kasten. Veel jongen vlogen opvallend laat uit. Eerdere jaren zagen we dat de adulten nog 3-7 dagen ontspannen in de nestkast bleven nadat de jongen uitgevlogen waren. Dit jaar waren veel adulte vogels opvallend snel vertrokken. In kast 2 bijvoorbeeld was één van de adulten al na 73 dagen weer weg. Vaak ook vertrokken ze tegelijk met of zelfs al vóór het uitvliegen van de jongen. aantal bewoonde kasten broedgevallen geslaagde broedgevallen aantal uitgevlogen jongen totaal aantal eitjes dode jongen niet-uitgekomen eitjes

5 Gierzwaluwkasten Deze kasten liggen in de galmgaten aan de zuidwestzijde van de achterste toren van de Joanneskerk en zijn voorjaar 2015 gerealiseerd. Datzelfde jaar was kast 22 al meteen bewoond en werd er een nestkom gebouwd. Er is toen echter niet gebroed. Deze kasten hebben (nog) geen camera s, wel zijn ze zo gebouwd dat het mogelijk is een kijkje in de kast te nemen zonder de vogels te verstoren. Hoewel dit slechts momentopnames zijn, geven ze in ieder geval informatie over de stand van zaken tijdens het broedseizoen. In 2016 werden de kasten goed bezocht. Na het broedseizoen vonden we in bijna alle kasten wel wat nestbouw, vooral met veertjes die we er zelf ingelegd hadden en die nu tot een klein randje aan elkaar geplakt waren. In 2 kasten vonden we een broedgeval. Helaas waren beide pogingen mislukt. In kast 21 lagen 2 skeletjes (jonkies van slechts enkele dagen oud). In kast 22 was waarschijnlijk één ei uitgekomen maar ook dit jong (ongeveer 2 weken oud) was dood. Twee eieren waren niet uitgekomen. Waarschijnlijk zijn de vogels op het einde van het seizoen weggetrokken en hebben ze hun broedsel achter gelaten. Het jaar daarop (2017) waren de broedsels wel succesvol. Tijdens het broedseizoen zijn er geen inspecties geweest, dus hoeveel jongen er zijn uitgevlogen is niet met zekerheid te zeggen. Waarschijnlijk waren 4 kasten bewoond en zijn er 3-9 jongen uitgevlogen. In 2018 waren 6 van de 8 kasten bezet waarbij er in 4 kasten sprake was van een geslaagd broedgeval. Kast 17: zeker broedgeval, 2 jongen. Plus kapot ei. Kast 20: bewoond maar zonder eileg. Kast 21: 4 eitjes waarvan er 3 zijn uit gekomen. Kast 22: zeker broedgeval, 2 jongen. Kast 23: zeker broedgeval, 2 jongen, één niet uitgekomen ei Kast 24: 2 eieren waarvan er in de loop van het broedseizoen één is verdwenen. Totaal werden er in 2018 minstens 14 eitjes gelegd en zijn negen jongen zijn uitgevlogen.

6 Gierzwaluwen in de Joanneskerk in de toekomst Allerlei geruchten deden deze zomer de ronde maar voorlopig is de Joanneskerk gelukkig weer gewoon in gebruik als kerk. Ruim voor het broedseizoen zullen we met het kerkbestuur gaan overleggen of we ook volgend jaar door mogen gaan met ons cameraproject. We moeten nog even bekijken hoe de internetverbinding dan geregeld kan worden maar met de bereidheid van beide kanten om dit project goed te laten verlopen, hebben wij er alle vertrouwen in dat het in orde komt. Een lauwerkrans? In 3 maanden tijd vliegt een gierzwaluw van zuidelijk Afrika naar Nederland waar hij een nest bouwt of renoveert, eitjes legt, ze uitbroedt en vervolgens in 6 weken tijd de jongen groot brengt. Om daarna weer meteen naar het zuiden te vertrekken. Een topprestatie die zeker een lauwerkrans verdient. Toch is dat hier niet het geval. De vogel probeert de nestkom die vóór zijn aankomst door een spreeuw is gesloopt, weer terug te leggen op de oude plaats. Inventarisatie Oisterwijk, broedseizoen 2018 Door het vroege vertrek van de gierzwaluwen hebben we dit jaar slechts 3 weken kunnen inventariseren. In deze tijd zijn we 11x op pad geweest, in wisselende groepen. Hierbij zijn 38 al eerder bekende nestplaatsen opnieuw bevestigd. Daarnaast zijn er 17 nieuwe broedlocaties gevonden. Een mooi resultaat aangezien er al zoveel broedplaatsen bekend zijn. Of dit daadwerkelijk allemaal nieuwe locaties zijn, is niet zeker. Mogelijk zijn er ook enkele verhuizingen bij, bijvoorbeeld bij de basisschool aan de Schoolstraat waar we geen invliegers hebben gezien bij eerder bekende locaties. Nieuwe locaties liggen zonder uitzondering bij al bestaande broedplaatsen, soms met enkele huizen ertussen. De inbouwstenen bij De Leystromen blijken erg in trek, inmiddels zijn daar nu minstens 5 broedruimtes bezet. Ook bij het Poirtershuis (voormalige huishoudschool) zijn nu 3 kasten bezet (2004 opgehangen, sinds 2015 één kast bezet, nu 3 kasten). In de Joanneskerk zijn aan de noordzijde voor het eerst alle kasten bezet (na jarenlange leegstand van kast 1). Van de nieuwe kasten aan de zuidkant zijn er nu al 6 bezet (met 5 geslaagde broedgevallen met 9 uitgevlogen jongen). Aan de westzijde zijn nog minstens 2 natuurlijke broedplaatsen. Helaas zijn sommige locaties met nestkasten nog niet ontdekt. Broedruimtes bij het gemeentehuis, basisschool De Bunders, het ketelhuis bij de leerfabrieken en de Burghtweide zijn onbezet. Waarom deze locaties niet bezocht worden, is niet duidelijk. De randvoorwaarden zijn goed, en andere soortgelijke plaatsen zijn wel bezet. Zo hebben Basisschool De Bunders en De Leystromen hetzelfde soort nestgelegenheid en liggen beide gebouwen in een wijk waar veel gierzwaluwen aanwezig zijn. Maar terwijl het kantoorgebouw vrijwel meteen bezet raakte, worden er bij de school zelfs geen gierzwaluwen in de buurt van de neststenen gezien.

7 Hetzelfde zien we bij de kasten die in 2004 opgehangen zijn: de 5 kasten bij de brandweertoren (in een wijk waar toen weinig gierzwaluwen broedden) raakten vrijwel meteen bezet. De kasten aan het Poirtershuis raken de laatste jaren langzaamaan bewoond, de kasten bij het gemeentehuis (op papier toendertijd de beste locatie) zijn tot op heden niet bezet. Inmiddels zijn hier de bomen voor de kasten flink gegroeid waardoor kans op bezetting minder wordt). Ook hebben we alle kasten van het model Maastricht gecontroleerd. De vervanging van oude kasten Zeist door dit nieuwe, duurzame model in 2016 heeft zoals verwacht geen aantoonbaar negatief resultaat gehad. De kasten die toen bezet waren, zijn ook nu weer gewoon bewoond zoals de fotocompilatie hier onder mooi laat zien. Gierzwaluwkasten Maastricht. De kasten zijn gemaakt van duurzaam eterniet. Op plaatsen waar al gierzwaluwen broedden maar waar de kasten een gedeelte van de dag in de zon hingen, hebben we deze nieuwe kasten wel op dezelfde locatie opgehangen maar dan voorzien van een extra dak om te hoge temperaturen in de kast te voorkomen. Foto: Ben Aarts Al met al een mooi gierzwaluwjaar. Leuke waarnemingen, nieuwe broedlocaties en veel uitgevlogen jongen. Maar ook een enthousiaste groep vrijwilligers.er zijn tientallen uren gevuld met inventariseren, bekijken van camerabeelden, registreren van gegevens en het uitvoeren van allerlei technische zaken. Want ook dat is gierzwaluwbescherming! Daarnaast hadden we een fijne samenwerking met andere partijen zoals het kerkbestuur van de Joanneskerk en Woonstichting Leystromen die bij renovatiewerkzaamheden overleg pleegt met ons en vervolgens de werkzaamheden aanpast aan broedseizoen en -locaties. Iedereen van harte bedankt, hopelijk kunnen we volgend jaar weer op jullie rekenen!