Sleep Apnea in Stroke. Diagnosis, Consequences & Treatment J.A. Aaronson
|
|
- Gustaaf Pieters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Sleep Apnea in Stroke. Diagnosis, Consequences & Treatment J.A. Aaronson
2 SLEEP APNEA IN STROKE: NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Slaapapneu is een slaapstoornis waarbij er sprake is van het herhaald optreden van ademstilstanden tijdens de slaap. Deze ademstilstanden worden ook wel apneus genoemd. Er zijn verschillende vormen van slaapapneu met verschillende oorzaken. De meest voorkomende vorm is obstructief slaapapneu (OSA), waarbij de apneus worden veroorzaakt door een afsluiting van de luchtweg. Een andere vorm van slaapapneu is centraal slaapapneu (CSA). Bij CSA wordt vanuit de hersenen geen prikkel gegeven aan de ademhalingspieren om adem te halen. Ook is een combinatie van beide vormen mogelijk. De ernst van de slaapapneu wordt bepaald door het aantal apneus en gedeeltelijke ademstops (hypopneus) per uur slaap, waarbij een onderscheid gemaakt wordt tussen milde ( 5), matige ( 15) en ernstige slaapapneu ( 30). 1 Slaapapneu kan gepaard gaan met slaperigheid overdag, vermoeidheid, vergeetachtigheid, concentratieproblemen en een sombere of prikkelbare stemming. Daarnaast hebben patiënten met slaapapneu een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en op een beroerte (cerebrovasculair accident; CVA). 2 CVA is een verzamelnaam voor herseninfarcten en hersenbloedingen. Aangezien slaapapneu het risico op een CVA verhoogt, komt slaapapneu vaker voor bij CVA-patiënten dan in de algemene bevolking. Meerdere onderzoeken hebben aangetoond dat ongeveer 30-70% van de CVA-patiënten OSA heeft, terwijl dit in de algemene bevolking geschat wordt op 3-17%. 3,4 Tevens blijkt dat OSA bij CVA-patiënten geassocieerd is met een slechtere functionele uitkomst, langere opnameduur en een verhoogde kans op mortaliteit. 5-8 Het effect van OSA op andere aspecten van het dagelijks functioneren van CVA-patiënten, zoals het cognitief functioneren, is nog niet duidelijk. Ondanks dat OSA veel voorkomt bij CVA-patiënten en een negatieve invloed heeft op het herstel van deze patiënten, blijft OSA vaak ongediagnosticeerd en onbehandeld. 9 De meest gebruikte behandeling voor OSA is continuous positive airway pressure (CPAP). CPAP verbetert het ademhalingspatroon door via een masker lucht in de neus of de mond te blazen, waardoor de luchtweg geopend blijft, de apneus verdwijnen en de slaapkwaliteit verbetert. 10 Dit zorgt voor een vermindering van slaperigheid en verbetering van functioneren overdag in verder gezonde OSA-patiënten. 11 Hoewel het onderzoek naar de behandeling met CPAP bij CVA-patiënten nog schaars is, is de verwachting dat CPAP ook het functioneren van deze patiënten verbetert. Enkele onderzoeken ondersteunen deze hypothese en vinden dat CPAP behandeling leidt tot beter neurologisch herstel Tot op heden hebben studies echter nog geen verbetering van het dagelijks functioneren (algemeen
3 dagelijkse levensverrichtingen; ADL) of cognitief functioneren van CVA-patiënten met OSA kunnen aantonen. 15 Doel van het proefschrift Het doel van de studies opgenomen in dit proefschrift is het verbeteren van de kennis over de effecten van OSA en de behandeling met CPAP op het herstel van CVA-patiënten tijdens hun revalidatie. De specifieke doelen waren 1) het verbeteren van vroege herkenning van slaapapneu bij CVA-patiënten tijdens hun opname in een revalidatiecentrum, 2) het onderzoeken van de effecten van OSA op het dagelijks functioneren van CVA-patiënten, waaronder het cognitief functioneren, tijdens hun opname, en 3) evalueren of behandeling met CPAP verbetering kan geven op het herstel van CVA-patiënten tijdens hun revalidatie. Hoofdstuk 1 begint met een algemene inleiding in het onderwerp. Er wordt een korte achtergrond van slaapapneu en beroerte, en van de relatie tussen beide gegeven. Verder wordt de relevante literatuur kort besproken en worden de doelen van dit proefschrift geformuleerd. Resultaten In voorbereiding op de studie naar het effect van CPAP behandeling op het cognitief functioneren van CVA-patiënten, zijn de resultaten uit eerdere onderzoeken naar het effect van CPAP in de algemene bevolking gezamenlijk geanalyseerd in een meta-analyse. Eerdere reviews suggereerden dat CPAP het cognitief functioneren in verschillende domeinen, zoals vigilantie (waakzaamheid), aandacht en geheugen, verbetert Deze reviews waren echter kwalitatief van aard, waardoor de grootte van de gevonden effecten onduidelijk blijft. In hoofdstuk 2 worden de resultaten van deze meta-analyse van dertien gerandomiseerde, gecontroleerde onderzoeken (RCT s) beschreven. De voornaamste bevinding is dat er een klein, positief effect van CPAP was op de aandachtsfunctie, terwijl er geen significante verbetering werd gevonden in andere cognitieve domeinen zoals het geheugen. Meer specifiek werd een verbetering gezien in de verdeelde aandacht, waarbij taken die meer inspanning vereisten een grotere verbetering gaven. Daarnaast is in deze geselecteerde groep studies gekeken of er sprake was van een vermindering van slaperigheid en een verbetering van de stemming. De gevonden verbetering in beide domeinen komt overeen met eerder onderzoek. 11 Hoewel op basis van onze meta-analyse slechts minimale verbetering van het cognitief functioneren verwacht kan worden, is er meer gerandomiseerd onderzoek nodig om de invloed van de ernst van OSA, de behandelduur en de therapietrouw (compliance) op dit effect vast te stellen.
4 Hoofdstuk 3 en hoofdstuk 4 zijn gericht op het verbeteren van vroege herkenning van slaapapneu tijdens de revalidatie van CVA-patiënten. Hoewel slaapapneu veel voorkomt en negatieve gevolgen heeft voor de revalidatie wordt er in weinig revalidatiecentra standaard gescreend op deze aandoening. De standaard onderzoeksmethode voor het vaststellen van slaapapneu is een uitgebreid slaaponderzoek middels poly(somno)grafie. 19 In revalidatiecentra is dit vaak niet haalbaar vanwege beperkte beschikbaarheid en hoge kosten van dit onderzoek. In dit kader wordt in dit proefschrift een getrapte diagnostische benadering voorgesteld, waarbij patiënten slechts het onderzoek krijgen dat nodig is. Voor deze benadering zijn betrouwbare en makkelijk te gebruiken screeningsinstrumenten nodig. Het doel van deze hoofdstukken is om de predictieve validiteit (voorspellende waarde) en bruikbaarheid van twee verschillende screeningsmethoden voor het opsporen van slaapapneu te onderzoeken. In hoofdstuk 3 worden de resultaten van een onderzoek naar de validiteit van nachtelijke pulse-oximetrie als screeningsinstrument voor slaapapneu weergegeven. Pulseoximetrie is een methode die door middel van een sensor op de vinger het aantal zuurstofdalingen per uur berekent (oxygen desaturation index = ODI). Deze methode wordt veel gebruikt in algemene slaapklinieken, maar is nog niet onderzocht in de CVA populatie. In deze studie kregen 56 CVA-patiënten zowel een polygrafie als pulse-oximetrie onderzoek. Bij 46% van de patiënten werd de diagnose slaapapneu vastgesteld (AHI 15). De meerderheid van de patiënten met slaapapneu was man, ouder en had een hogere BMI dan de patiënten zonder slaapapneu. Met behulp van pulse-oximetrie kon met 93% diagnostische nauwkeurigheid onderscheid gemaakt worden tussen de patiënten met en zonder slaapapneu. De sensitiviteit en specificiteit waren respectievelijk 77% en 100%. Sensitiviteit is een maat voor de gevoeligheid van de test om patiënten met slaapapneu op te sporen, terwijl specificiteit aangeeft in hoeverre die gestelde diagnose terecht werd gesteld. Gezien de hoge prevalentie van slaapapneu in deze groep CVA-patiënten, gaf een positieve uitkomst een 100% waarschijnlijkheid op slaapapneu (positief voorspellende waarde), terwijl een negatief resultaat de waarschijnlijkheid op slaapapneu met 83% verminderde (negatief voorspellende waarde). Er werden geen klinische variabelen gevonden die een verdere verbetering gaven van de voorspellende waarde van pulse-oximetrie. Op basis van de hoge voorspellende waarde van pulse-oximetrie wordt geconcludeerd dat het een goede screeningsmethode is voor slaapapneu in CVA-patiënten tijdens de revalidatie. Als vervolg op de bovenstaande studie, wordt in hoofdstuk 4 onderzocht of een nog simpelere screeningsmethode, een vragenlijst bestaande uit zelf gerapporteerde klachten,
5 sociodemografische gegevens en klinische variabelen, kan dienen als een bruikbare eerste stap in de getrapte diagnostische benadering. In deze studie is bij 438 CVA-patiënten de vragenlijst afgenomen. Daarnaast is er met behulp van pulse-oximetrie vastgesteld welke patiënten een hoge waarschijnlijkheid van slaapapneu hadden (ODI 15). Er werd gevonden dat de volgende variabelen uit de vragenlijst voorspellend waren en deze werden opgenomen in het uiteindelijke predictiemodel: geslacht, leeftijd, BMI, en zelf gerapporteerde symptomen van ademstops tijdens de slaap en overdag in slaap vallen. Het predictiemodel had een diagnostische nauwkeurigheid van 76% met een sensitiviteit en specificiteit van respectievelijk 72% en 69%. De bijbehorende positieve voorspellende waarde was 50%, terwijl de negatieve voorspellende waarde 83% was. Geconcludeerd wordt dat de vragen uit het predictiemodel goed gebruikt kunnen worden als eerste screeningsmethode, omdat deze methode het aantal CVA-patiënten, dat uitgebreidere slaapapneu screening nodig heeft, significant vermindert. Zoals eerder beschreven, komt OSA veel voor bij CVA-patiënten en wordt het geassocieerd met slechtere functionele uitkomsten en verhoogde mortaliteit. 3,5-8 Er is echter nog weinig onderzoek gedaan naar het effect van OSA op het cognitief functioneren van CVA-patiënten. Daarnaast zijn er een aantal recente studies die vinden dat behandeling met CPAP het functionele herstel van CVA-patiënten verbetert, terwijl het effect op cognitief herstel nog nauwelijks onderzocht is. In hoofdstuk 5 worden de rationale, de opzet en onderzoeksmethoden van het studieprotocol Treatment of Obstructive sleep apnea on Rehabilitation Outcome in Stroke (TOROS) beschreven. Het doel van de TOROS studie was om in een RCT de effectiviteit van CPAP behandeling op zowel cognitieve als functionele uitkomsten van CVA-patiënten met OSA te evalueren. Aanvullend op de RCT, bevatte het protocol een patiënt-controleonderzoek dat als doel had om de relatie tussen OSA en cognitieve en functionele status te onderzoeken. De resultaten van dit patiënt-controleonderzoek worden gepresenteerd in hoofdstuk 6. Aan deze studie deden 80 CVA-patiënten met OSA (AHI 15) en 67 CVA-patiënten zonder OSA mee (AHI < 5). Deze patiënten werden vergeleken op cognitieve en functionele status tijdens de beginfase van de opname in revalidatiecentrum Heliomare. De belangrijkste bevinding was dat patiënten met OSA significant meer beperkingen hadden in zowel de cognitieve als de functionele status. Meer specifiek werden er in de groep OSA patiënten meer beperkingen gevonden in de domeinen van aandacht, executief functioneren (o.a. planning, structuur aanbrengen, mentale flexibiliteit), visuoperceptie (visuele herkenning), (psycho)motorische snelheid en intelligentie, en was er sprake van een lagere neurologische
6 status en een hogere mate van functionele afhankelijkheid. Daarnaast werd gevonden dat OSA patiënten gemiddeld 11 dagen langer opgenomen waren in Heliomare dan patiënten zonder slaapapneu. Er werden geen verschillen gevonden tussen patiënten met en zonder OSA op zelf gerapporteerde slaperigheid, vermoeidheid, slaapkwaliteit en symptomen van angst- en depressie. Hoofdstuk 7 beschrijft de RCT en richt zich op het effect van CPAP behandeling op de uitkomst van revalidatie van CVA-patiënten. In deze studie kregen zestien patiënten met OSA (AHI 15) vier weken standaard revalidatiebehandeling, terwijl 20 OSA patiënten tijdens deze vier weken daarnaast CPAP behandeling kregen. Na deze vier weken lieten de OSA patiënten die CPAP behandeling hadden gekregen meer verbetering zien in de cognitieve domeinen van aandacht en executief functioneren dan de groep die de standaard revalidatiebehandeling had ontvangen. De gevonden behandeleffecten waren medium tot groot, wat impliceert dat deze niet alleen statistisch significant waren, maar ook klinisch relevant. Er werd geen CPAP geassocieerde verbetering van functionele status, slaperigheid, vermoeidheid, slaapkwaliteit of stemming gevonden. Hoewel het effect op functionele status niet significant was, werd er wel een trend gezien in de verwachte richting. De CPAPcompliance was met gemiddeld 2,5 uur per nacht laag. Het is mogelijk dat deze lage compliance geleid heeft tot een onderschatting van het werkelijke effect van CPAP. Geconcludeerd wordt dat het positieve effect van CPAP op het cognitieve herstel erop wijst dat CPAP behandeling een toegevoegde waarde heeft in de revalidatiebehandeling van CVApatiënten. Conclusies Het laatste hoofdstuk van dit proefschrift (hoofdstuk 8) bevat een samenvatting en algemene discussie. In dit hoofdstuk worden tevens de methodologische aspecten van het proefschrift besproken en wordt ingegaan op de klinische relevantie van de bevindingen. Verder worden er aanbevelingen voor toekomstig onderzoek gepresenteerd. Het eerste doel van het proefschrift was het verbeteren van de vroege herkenning van slaapapneu bij CVA-patiënten tijdens hun opname in een revalidatiecentrum. De bevindingen uit het eerste deel van het proefschrift hebben twee screeningsinstrumenten opgeleverd die ingezet kunnen worden in een getrapte diagnostische benadering. Deze benadering heeft een drietal voordelen voor het gebruik in de klinische praktijk. Ten eerste is gevonden dat op basis van een beperkt aantal vragen een eerste selectie gemaakt kan worden van patiënten die verdere slaapapneu screening nodig hebben. Ten tweede geeft het op deze vragen gebaseerde
7 predictiemodel artsen de mogelijkheid om een afkappunt met bijbehorende sensitiviteit en specificiteit te kiezen dat zij acceptabel vinden. Tot slot toont ons onderzoek aan dat pulseoximetrie, de tweede diagnostische stap in de getrapte benadering, een zeer betrouwbare voorspeller is voor slaapapneu in de CVA populatie, die beter geaccepteerd wordt door patiënten en goedkoper is dan poly(somno)grafie. Het doel van de TOROS studie, beschreven in het tweede deel van het proefschrift, was tweeledig. Deze studie richtte zich zowel op het relatie tussen OSA op de cognitieve en functionele status van CVA-patiënten als op het effect van CPAP behandeling op revalidatieuitkomsten van CVA-patiënten met OSA. Samenvattend toont deze studie aan dat OSA geassocieerd is met aanzienlijke beperkingen in het dagelijks functioneren van CVApatiënten op zowel cognitief als functioneel vlak. Daarnaast wordt gevonden dat behandeling met CPAP een positief heeft op het cognitief functioneren van CVA-patiënten, terwijl het geen verbetering geeft in de overige domeinen van dagelijks functioneren. De klinische implicatie van de bovenstaande resultaten is dat men binnen de revalidatie bedacht moet zijn op OSA bij CVA-patiënten, omdat OSA veel voorkomt en een belemmerende rol speelt in het herstel. Daarnaast kan adequate CPAP behandeling bijdragen aan het herstel van deze patiëntengroep. De lage compliance met CPAP bij CVA-patiënten blijft echter een punt van zorg. Er wordt daarom aanbevolen om toekomstig onderzoek enerzijds te richten op het ontwikkelen van methoden om de CPAP compliance te verbeteren en anderzijds de bruikbaarheid en effectiviteit van alternatieve, minder belastende behandelvormen te evalueren.
8 REFERENCES 1. Sleep-related breathing disorders in adults: recommendations for symptom definition and measurement techniques in clinical research The Report of an American Academy of Sleep Medicine Task Force. Sleep 2008;22: Yaggi H, Mohsenin, V. Obstructive sleep apnoea and stroke. Lancet Neurol 2004;3: Johnson KG, Johnson DC. Frequency of sleep apnea in stroke and TIA patients: A metaanalysis. J Clin Sleep Med. 2010;6: Peppard PE, Young T, Barnet JH, Palta M, Hagen EW, Hla KM. Increased prevalence of sleep-disordered breathing in adults. AM J Epidemiol 2013;177: Good DC, Henkle JQ, Gelber D, Welsh J, Verhulst S. Sleep-disordered breathing and poor functional outcome after stroke. Stroke 1996;27: Kaneko Y, Hajek VE, Zivanovic V, Raboud J, Bradley TD. Relationship of sleep apnea to functional capacity and length of hospitalization following stroke. Sleep 2003;26: Cherkassky T, Oksenberg A, Froom P, Ring H. Sleep-related breathing disorders and rehabilitation outcome of stroke patients: a prospective study. Am J Phys Med Rehab 2003;83: Turkington PM, Allgar V, Bamford J, Wanklyn P, Elliott MW. Effect of upper airway obstruction in acute stroke on functional outcome at 6 months. Thorax 2004;59: Srijithesh PR, Shukla G, Srivastav A, Goyal V, Singh S, Behari M. Validity of the Berlin questionnaire in identifying obstructive sleep apnea syndrome when administered to the informants of stroke patients. J Clin Neurosci 2011;18: Lamphere J, Roehrs T, Zorick F, Conway W, Roth T. Recovery of alertness after CPAP in apnea. Chest 1989;96: Giles TL, Lasserson TJ, Smith BH, White J, Wright J, Cates CJ. Continuous positive airways pressure for obstructive sleep apnoea in adults. The Cochrane Library 2006;4: Bravata DM, Concato J, Fried T, Ranjbar N, Sadarangani T, McClain F, Struve F, Zygmunt L, Knight HJ, Lo A, Richerson JB, Gorman M, Williams LS, Brass LM, Agostini J, Mohsenin V, Roux F, Yaggi K: Continuous positive airway pressure: Evaluation of a novel therapy for patients with acute ischemic stroke. Sleep. 2011;34: Parra O, Sanchez-Armengol A, Bonnin M: Early treatment of obstructive sleep apnoea and stroke outcome: a randomised controlled trial. Eur Respir J. 2011;37:
9 14. Ryan CM, Bayley M, Green R, Murray BJ, Bradley TD: Influence of continuous positive airway pressure on outcomes of rehabilitation in stroke patients with obstructive sleep apnea. Stroke. 2011;42: Tomfohr LM, Hemmen T, Natarajan L, Ancoli-Israel S, Loredo JS, Heaton RK, Bardwell W, et al. Continuous Positive Airway Pressure for Treatment of Obstructive Sleep Apnea in Stroke Survivors What Do We Really Know? Stroke 2012;43: Aloia MS, Arnedt JT, Davis JD, Riggs RL, Byrd D. Neuropsychological sequelae of obstructive sleep apnea-hypopnea syndrome: A critical review. J Int Neuropsychol Soc 2004;10: Weaver TE, Chasens ER. Continuous positive airway pressure treatment for sleep apnea in older adults. Sleep Med Rev 2007;11: Sánchez AI, Martínez P, Miró E, Bardwell WA, Buela-Casal G. CPAP and behavioral therapies in patients with obstructive sleep apnea: Effects on daytime sleepiness, mood, and cognitive function. Sleep Med Rev 2009;13: Epstein L, Kristo D, Strollo P, Friedman N, Malhotra A, Patil S, et al. Clinical guideline for the evaluation, management and long-term care of obstructive sleep apnea in adults. J Clin Sleep Med 2009;5:
Slaapapneu en vermoeidheidsklachten bij mensen met een CVA. Het venijn zit in de staart IV 11 april 2013 Justine Aaronson
Slaapapneu en vermoeidheidsklachten bij mensen met een CVA Het venijn zit in de staart IV 11 april 2013 Justine Aaronson Coen van Bennekom, revalidatiearts Tijs van Bezeij, revalidatiearts Erny Groet,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository) Slaapapneu bij patienten met een beroerte Aaronson, J.A.; Schmand, B.A.; van Bennekom, C.; Hofman, W.F.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Slaapapneu bij patienten met een beroerte Aaronson, J.A.; Schmand, B.A.; van Bennekom, C.; Hofman, W.F. Published in: De Psycholoog Link to publication Citation for
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieCasus. PrevalenOe OSAS 17-04-16. Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS. Disclosures
170416 Disclosures Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS Geen (potentiële) belangenverstrengeling Bedrijfsnamen Voor bijeenkomsten mogelijk relevante relaties met bedrijven
Nadere informatieSamenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie
Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder
Nadere informatieSamenvatting in Nederlands
* Samenvatting in Nederlands Samenvatting in Nederlands Dit proefschrift is gebaseerd op gegevens verkregen uit het FuPro-CVA onderzoek (Functionele Prognose bij een cerebrovasculair accident (of beroerte)).
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieOSA en diabetes. Wake 2/3 of life. Inleiding. Slaap is een basale behoefte. NREM Sleep ~80% of night. Prof. Dr. Dries Testelmans
OSA en diabetes Prof. Dr. Dries Testelmans Diabetessymposium 2016 Inleiding Slaap is een basale behoefte Wake 2/3 of life NREM Sleep ~80% of night REM Sleep ~20% of night 1 Inleiding Slaap is een basale
Nadere informatieInhoud. predictie predictie afasie predictiemodel ontwikkeling predictiemodel afasie predictiemodel afasie conclusies aanbeveling
VOORSPELLEN VAN VERBAAL COMMUNICATIEVE VAARDIGHEID VAN AFASIEPATIËNTEN NA KLINISCHE REVALIDATIE AfasieNet Netwerkdag 31.10.2014 Marieke Blom-Smink Inhoud predictie predictie afasie predictiemodel ontwikkeling
Nadere informatie(C)PAP-therapie de verschillende behandelopties. Sjef Lebon Physician Assistant Longgeneeksunde 23 november 2011
(C)PAP-therapie de verschillende behandelopties Sjef Lebon Physician Assistant Longgeneeksunde 23 november Inhoud (C)PAP-therapie achtergrond werking Titratie therapiedrukken Veschillende behandelopties
Nadere informatie- 172 - Prevention of cognitive decline
Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing
Nadere informatieObstructief slaapapneu syndroom (OSAS)
Obstructief slaapapneu syndroom (OSAS) Bij u is (mogelijk) sprake van een obstructief slaapapneu syndroom (OSAS). In deze folder staat informatie over de aandoening OSAS, mogelijke oorzaken van OSAS, onderzoek
Nadere informatiePatiënteninformatie. Slaapapneu Syndroom Slaapapneu Syndroom.indd 1
Patiënteninformatie Slaapapneu Syndroom 1260428 Slaapapneu Syndroom.indd 1 30-09-16 13:16 Slaapapneu Syndroom Martini Slaapcentrum Tel. (050) 524 5930 Algemeen Neem bij ieder bezoek aan het ziekenhuis
Nadere informatieDit proefschrift presenteert de resultaten van het ALASCA onderzoek wat staat voor Activity and Life After Survival of a Cardiac Arrest.
Samenvatting 152 Samenvatting Ieder jaar krijgen in Nederland 16.000 mensen een hartstilstand. Hoofdstuk 1 beschrijft de achtergrond van dit proefschrift. De kans om een hartstilstand te overleven is met
Nadere informatieSaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)
Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieObesitas Hypertensie Cardiovasculair risico Diabetes mellitus II
Obesitas Hypertensie Cardiovasculair risico Diabetes mellitus II Patiënt: Al jaren niet fit overdag. Kan daarom zijn werk als manager van supermarkt niet meer aan. Zit nu thuis en is in overleg met bedrijfsarts
Nadere informatieSlaapapneu in de praktijk. Jeffrey Benistant, MCs.
Slaapapneu in de praktijk Jeffrey Benistant, MCs. Over mij Technische Geneeskunde 2008-2016 Afgestudeerd MST, Longgeneeskunde, Sleep Apnoea Detection Using Small & Cheap Sensors Medeoprichter & werkzaam
Nadere informatieCognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial
Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial dr. T. Verbeek arts-epidemioloog Afd. Huisartsgeneeskunde en Epidemiologie 22 januari
Nadere informatieApneu en Werk. voor werkgevers. Whitepaper
Apneu en Werk voor werkgevers Whitepaper Whitepaper Apneu en Werk voor werkgevers Slaperigheid en werken gaan slecht samen. Vermoeide werknemers maken namelijk meer fouten, hebben een vergrote kans op
Nadere informatieToelichting nieuwe slaapapneuconventie Bijdrage door de pneumoloog. Dr. Sophie Muyldermans AZ Colloquium 2 april 2019
Toelichting nieuwe slaapapneuconventie Bijdrage door de pneumoloog Dr. Sophie Muyldermans AZ Colloquium 2 april 2019 Behandelingsmogelijkheden bij OSAS Nasale CPAP Heelkunde Nasaal, faryngeaal (septum,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
* Nederlandse samenvatting Samenvatting Dit proefschrift is gebaseerd op de FuPro-CVA studie (Prognose van functionele uitkomst op lange termijn bij patiënten met een cerebrovasculaire aandoening) die
Nadere informatieSAMENVATTING. Schiemanck_totaal_v4.indd 133 06-03-2007 10:13:56
SAMENVATTING Schiemanck_totaal_v4.indd 133 06-03-2007 10:13:56 Schiemanck_totaal_v4.indd 134 06-03-2007 10:13:56 Samenvatting in het Nederlands Beroerte (Cerebro Vasculair Accident; CVA) is een veel voorkomende
Nadere informatieBezoek aan de OSAS-polikliniek. Ziekenhuislocatie Scheper
Bezoek aan de OSAS-polikliniek Ziekenhuislocatie Scheper 1 U bent doorverwezen naar de OSAS-poli kliniek om te kijken of er bij u sprake is van OSAS. OSAS is de afkorting voor Obstructief Slaap Apneu Syndroom.
Nadere informatieObstructief slaapapneu syndroom Onderzoek voor de operatie
Obstructief slaapapneu syndroom Onderzoek voor de operatie Belangrijke informatie over dit onderzoek Belangrijk om te weten is dat er bij de eerste afspraak elektroden op uw hoofd en lichaam worden geplakt.
Nadere informatieSlaapapneusyndroom (SAS)
Slaapapneusyndroom (SAS) Slaapcentrum Locatie Pasteurlaan Oosterhout Inleiding In deze folder vindt u informatie over het slaapapneusyndroom (SAS). U leest wat slaapapneu precies betekent en wat de meest
Nadere informatie15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater
5:40 6:00 uur Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR Ouderenpsychiater % psychiatrische problemen bij Alzheimer 60 50 40 30 20 0 0 Zhao et al, J Affect Disord 205 Wanneer spreken van van een depressie?
Nadere informatieAdemhalingsfunctie: tussen proefschrift en richtlijn? Karin Postma
Ademhalingsfunctie: tussen proefschrift en richtlijn? Karin Postma fysiotherapeut en onderzoeker Rijndam revalidatie & Erasmus MC te Rotterdam tussen proefschrift en richtlijn? Promotor: Prof.dr. H.J.
Nadere informatieScreening OSAS Informatie over de screening op OSAS ter voorbereiding op de operatie
LONGGENEESKUNDE Screening OSAS Informatie over de screening op OSAS ter voorbereiding op de operatie ONDERZOEK Screening OSAS Uw behandelend arts gaat samen met u kijken of u in aanmerking komt voor een
Nadere informatieSlaapapneu. Alles wat u wilt weten over ademstops tijdens de slaap, oorzaken, gevolgen en de mogelijke behandelingen.
Slaapapneu Alles wat u wilt weten over ademstops tijdens de slaap, oorzaken, gevolgen en de mogelijke behandelingen. Slaapapneu betekent dat u last heeft van ademstops tijdens uw slaap. Stopt u 10 seconden
Nadere informatieSamenvatting 21580_rietdijk F.indd :09
Samenvatting 21580_rietdijk F.indd 161 10-02-12 15:09 People at ultra high risk for psychosis Schizofrenie en aanverwante psychotische stoornissen hebben grote negatieve gevolgen voor het sociaal en psychisch
Nadere informatieFysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten
Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten 5 april 2017 Sarcoïdose ontsporing afweersyteem ophoping afweercellen: granulomen overal in lichaam: longen, lymfesysteem, huid,
Nadere informatieVoorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel
Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,
Nadere informatieHoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het
Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve
Nadere informatieObstructief Slaapapneusyndroom
Obstructief Slaapapneusyndroom Onderzoek voor de operatie Informatie voor patiënten F0961-4350 november 2014 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1
Nadere informatieSlaapapneu en co-morbiditeit. Monique Klaaver Longarts Havenziekenhuis
Slaapapneu en co-morbiditeit Monique Klaaver Longarts Havenziekenhuis Slaapapneu en co-morbiditeit 1. ontwikkelen en ontregelen van andere ziektebeelden 2. de invloed op slaapapneu en klachten op andere
Nadere informatieVroeginterventie via het internet voor depressie en angst
Samenvatting 141 Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift. Internetbehandeling voor depressie en angst is bewezen effectief. Dit opent
Nadere informatieVerstoorde ademhaling tijdens de slaap
Verstoorde ademhaling tijdens de slaap Diagnose en behandeling van slaapapneu Als u last heeft van een verstoorde ademhaling tijdens de slaap bent u zich daarvan niet altijd bewust. Een verstoorde ademhaling
Nadere informatieAandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen
SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt
Nadere informatieSlaapapneu. Longgeneeskunde
Slaapapneu Longgeneeskunde Waarom deze folder? Bij u werd de diagnose slaapapneu syndroom gesteld. Deze folder geeft een overzicht van de klachten, het onderzoek en de behandeling van het slaapapneu syndroom.
Nadere informatieOSAS peri-operatief. Queenayda Kroon Peter Huybrechts
Queenayda Kroon Peter Huybrechts Inhoud Casus Slaap apnee Obstructief slaap apnee syndroom (OSAS) 1. Preoperatief 2. Peroperatief 3. Postoperatief Take home messages Casus Man, 66jaar, BMI 31, ASA3 Medische
Nadere informatieHoe gaat de huisarts om met slaapapneu?
Hoe gaat de huisarts om met slaapapneu? Comorbiditeit maakt herkennen van slaapapneu moeilijk voor de huisarts. Door: Lotte Kors In het kader van mijn afstudeeronderzoek voor de opleiding tot leefstijlprofessional
Nadere informatieWat heb ik de laatste 2 jaar
Wat heb ik de laatste 2 jaar gemist in NKO? KARVA - 6 mei 2017 Prof. dr. Vincent Van Rompaey Prof. dr. Paul Van de Heyning Prof. dr. Olivier Vanderveken Specifieke domeinen Obstructief slaapapnoe Vertigo
Nadere informatieINFORMATIEBROCHURE. Slaapapneu en CPAP. Gezonde nachtrust... ons doel!
INFORMATIEBROCHURE Slaapapneu en CPAP Gezonde nachtrust... ons doel! Beste patiënt, Na een grondig slaaponderzoek is bij u het slaapapneusyndroom vastgesteld. Hiervoor heeft u begeleidende arts een CPAP-therapie
Nadere informatieStimulatie van de bovenste luchtwegen
Stimulatie van de bovenste luchtwegen Een alternatieve behandeling voor obstructieve slaapapneu INFORMATIE VOOR PATIËNTEN Meer informatie Wat is obstructieve slaapapneu? Obstructieve slaapapneu (OSA) is
Nadere informatieBehandelingen bij Obstructief Slaap Apneu Syndroom (OSAS)
Slaapcentrum Slingeland Keel-, neus- en oorheelkunde Longziekten Neurologie Behandelingen bij Obstructief Slaap Apneu Syndroom (OSAS) i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Uit slaaponderzoek
Nadere informatieStaken antihypertensiva bij ouderen. Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie
Staken antihypertensiva bij ouderen Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie 2 Vragen Zou u antihypertensiva staken bij een geriatrische patiënt met hypertensie en een
Nadere informatiePoli longziekten. Bezoek aan de OSAS-poli
Poli longziekten Bezoek aan de OSAS-poli 1 U bent doorverwezen naar de OSAS-poli om te kijken of er bij u sprake is van OSAS. OSAS is de afkorting voor Obstructief Slaap Apneu Syndroom. In deze folder
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/39582 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39582 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hegeman, Annette Title: Appearance of depression in later life Issue Date: 2016-05-18
Nadere informatiePerseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting
Perseverative cognition: The impact of worry on health Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Perseveratieve cognitie: de invloed van piekeren op gezondheid Iedereen maakt zich wel eens zorgen.
Nadere informatieMindfulness binnen de (psycho) oncologie. Else Bisseling, 16 mei 2014
Mindfulness binnen de (psycho) oncologie Else Bisseling, 16 mei 2014 (Online) Mindfulness-Based Cognitieve Therapie voor kankerpatiënten. (Cost)effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT)
Nadere informatieHet obstructieve slaapapneusyndroom, is screening zinvol?
Tijdschrift voor Bedrijfsgeneeskunde-en Verzekeringsgeneeskunde. Jaargang 21 mei 2013; 226-8 Titelblad Commentaar Het obstructieve slaapapneusyndroom, is screening zinvol? Michiel M.M. Eijsvogel Medisch
Nadere informatiebehandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie.
Samenvatting De primaire doelstelling van het onderzoek was het onderzoeken van de lange termijn effectiviteit van oefentherapie en de rol die therapietrouw hierbij speelt bij patiënten met artrose aan
Nadere informatieSlaapapneu en CPAP. Gezonde nachtrust... ons doel!
Slaapapneu en CPAP Gezonde nachtrust... ons doel! Beste patiënt, Na een grondig slaaponderzoek is bij u het slaapapneusyndroom vastgesteld. Hiervoor heeft u begeleidende arts een CPAP-therapie aanbevolen.
Nadere informatieSamenvatting (summary in Dutch)
Samenvatting (summary in Dutch) 149 Samenvatting (summary in Dutch) Één van de meest voorkomende en slopende ziektes is depressie. De impact op het dagelijks functioneren en op de samenleving is enorm,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het is een uitdaging om ouderen te identificeren die baat kunnen hebben bij een interventie gericht op de preventie van beperkingen in het dagelijks leven op het moment dat dergelijke
Nadere informatieMarlies Peters. Workshop Vermoeidheid
Marlies Peters Workshop Vermoeidheid De ene vermoeidheid is de andere niet Deze vermoeidheid is er plotseling, niet gerelateerd aan geleverde inspanning De vermoeidheid wordt als (zeer) extreem ervaren
Nadere informatieBegeleiding van psychische klachten bij revalidatie. dr. Bianca Buijck Coördinator Rotterdam Stroke Service 17 maart 2015
Begeleiding van psychische klachten bij revalidatie dr. Bianca Buijck Coördinator Rotterdam Stroke Service 17 maart 2015 Even voorstellen Psychische klachten: neuropsychiatrische symptomen (NPS) De laatste
Nadere informatiehoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen
Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,
Nadere informatienederlandse samenvatting
Nederlandse Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Hartfalen is een syndroom, waarbij de pompfunctie van het hart achteruitgaat en dat onder andere gepaard kan gaan met klachten van kortademigheid
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Titel: Cognitieve Kwetsbaarheid voor Depressie: Genetische en Omgevingsinvloeden Het onderwerp van dit proefschrift is cognitieve kwetsbaarheid voor depressie en de wisselwerking
Nadere informatieHoofdstuk 1 Hoofdstuk 2
179 In dit proefschrift werden de resultaten beschreven van studies die zijn verricht bij volwassen vrouwen met symptomen van bekkenbodem dysfunctie. Deze symptomen komen frequent voor en kunnen de kwaliteit
Nadere informatieDe ontwikkeling van depressie bij kinderen en adolescenten met ADHD
De ontwikkeling van depressie bij kinderen en adolescenten met ADHD Samenvatting 10 tot 40% van de kinderen en adolescenten met ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) ontwikkelen symptomen van
Nadere informatieChapter 11. Nederlandse samenvatting
Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,
Nadere informatieComparison: Kinderen zonder deze risicofactor.
Zoekstrategieën JGZ-richtlijn Taalontwikkeling oekstrategie Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken tot beantwoordbare vragen zijn deze eerst omgewerkt tot PICO uitgangsvragen.
Nadere informatieSAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104
Samenvatting 103 De bipolaire stoornis, ook wel manisch depressieve stoornis genoemd, is gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, waarbij recidiverende episoden van depressie, manie en hypomanie,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 121 Nederlandse samenvatting Patiënten met type 2 diabetes mellitus (T2DM) hebben een verhoogd risico op de ontwikkeling van microvasculaire en macrovasculaire complicaties. Echter,
Nadere informatie212
212 Type 2 diabetes is een chronische aandoening, gekarakteriseerd door verhoogde glucosewaarden (hyperglycemie), die wereldwijd steeds vaker voorkomt (stijgende prevalentie) en geassocieerd is met vele
Nadere informatieTransient neurological attacks. Schoppen tegen een heilig huisje?
Transient neurological attacks Schoppen tegen een heilig huisje? Frank van Rooij 18 april 2019 Transient ischemic attack (TIA) Transient ischemic attack (TIA) Transient ischemic attack (TIA) TIA? TIA?
Nadere informatiewaardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening.
amenvatting Elk jaar krijgen in Nederland zo n 45.000 mensen een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Ongeveer 60% van hen keert na opname in het ziekenhuis of revalidatiecentrum
Nadere informatieAGED: Amsterdam Groningen Elderly Depression Study
AGED: Amsterdam Groningen Elderly Depression Study Angst en depressie bij verpleeghuisbewoners; prevalentie en risico indicatoren Lineke Jongenelis Martin Smalbrugge EMGO, onderzoeksprogramma common mental
Nadere informatieVereniging voor Ziekenhuisgeneeskunde
Vereniging voor Ziekenhuisgeneeskunde SHELLEY METSELAAR AIOS SOZG Achtergrond Incidentie - 5-11 per 1000 per jaar 1 Diagnose - Combinatie kliniek, lab, X-thorax Sensitiviteit X-thorax 2 - Pneumonie +/-
Nadere informatieSlaapregistratie (polygrafie) met CPAP in het ziekenhuis
Slaapregistratie (polygrafie) met CPAP in het ziekenhuis Tijdens de slaap verslappen alle lichaamsspieren. Het achterste deel van de tong kan zo naar achteren zakken, waardoor het de bovenste luchtweg
Nadere informatieCHAPTER. Samenvatting
CHAPTER 9 Samenvatting CHAPTER 9 Klachten aan pols en hand komen veel voor; bij 9 tot 12.5% van de Nederlandse volwassenen. Niet alle mensen bezoeken de huisarts voor pols- of handklachten. De huisarts
Nadere informatieSamenvatting Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Binnen het domein van hart- en vaatziekten is een bypassoperatie de meest uitgevoerde chirurgische ingreep. Omdat bij een hartoperatie het borstbeen wordt doorgesneden en er meestal
Nadere informatieObservationeel onderzoek Patiënt-controleonderzoek Cohortonderzoek Cross-sectioneel Systematisch review
Zoekstrategie JGZ-richtlijn Taalontwikkeling Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken zijn deze eerst omgevormd tot PICO uitgangsvragen. Hierbij wordt achtereenvolgens het volgende
Nadere informatieBijwerkingen van psychotrope geneesmiddelen. Nikkie Aarts
Bijwerkingen van psychotrope geneesmiddelen Nikkie Aarts Afdeling Epidemiologie & Inwendige Geneeskunde 3 de Lustrum Farmacovigilantie Platform Nederland Dinsdag 19 mei 2015 Promotietraject In de dagelijkse
Nadere informatieSamenvatting in het Nederlands
Samenvatting in het Nederlands Samenvatting in het Nederlands 137 Sinds de jaren zeventig daalt de sterfte aan een beroerte, terwijl de incidentie ongeveer gelijk is gebleven. Uit een scenario-analyse
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Samenvatting 11 Samenvatting Bloedarmoede, vaak aangeduid als anemie, is een veelbesproken onderwerp in de medische literatuur. Clinici en onderzoekers buigen zich al vele jaren over de oorzaken en gevolgen
Nadere informatiehet psychisch functioneren van de ouder, de tevredenheid van de ouders met de (huwelijks)relatie en de gezinscommunicatie. Een beter functioneren van
9 Samenvatting 173 174 9 Samenvatting Kanker is een veel voorkomende ziekte. In 2003 werd in Nederland bij meer dan 72.000 mensen kanker vastgesteld. Geschat wordt dat het hier in 9.000 gevallen om mensen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nicotine en alcohol kunnen de placenta passeren en zo het risico op nadelige uitkomsten voor het ongeboren kind verhogen. Stoppen met roken en alcoholgebruik tijdens de zwangerschap lijkt vanzelfsprekend,
Nadere informatieUitgebreide toelichting van het meetinstrument. Global Perceived Effect (GPE)
Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Global Perceived Effect (GPE) 31-03-2014 Review: R.A.H.M. Swinkels Invoer: E. van Engelen 1 Algemene gegevens Het meetinstrument heeft betrekking op de volgende
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting (Dutch summary)
Chapter 9 Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Samenvatting Samenvatting Depressie en angst klachten bij Nederlandse patiënten met een chronische nierziekte Het onderwerp van dit proefschrift is depressieve
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Dit proefschrift richt zich op statinetherapie in type 2 diabetespatiënten; hiervan zijn verschillende aspecten onderzocht. In Deel I worden de effecten van statines op LDLcholesterol en cardiovasculaire
Nadere informatieGeriatrische screening / CGA binnen de zorg voor oudere kankerpatiënten: stand van zaken. Cindy Kenis. Geriatrisch Oncologisch Verpleegkundige
Cindy Kenis Geriatrisch Oncologisch Verpleegkundige UZ Leuven, België Geriatrische screening / CGA binnen de zorg voor oudere kankerpatiënten: stand van zaken Introductie (1) Definitie Comprehensive Geriatric
Nadere informatieKwetsbaarheid bij ouderen: een uitdaging Risicofactoren, meetinstrumenten en samenhangende zorg
Kwetsbaarheid bij ouderen: een uitdaging Risicofactoren, meetinstrumenten en samenhangende zorg In vergrijzende samenlevingen is de zorg voor het toenemende aantal kwetsbare ouderen een grote uitdaging
Nadere informatiehoofdstuk 2 hoofdstuk 3
Om de herkenning van patiënten met depressieve stoornis in de eerste lijn te verbeteren wordt wel screening aanbevolen. Voorts worden pakketinterventies aanbevolen om de kwaliteit van zorg en de resultaten
Nadere informatieSam envatting en conclusies T E N
Sam envatting en conclusies T E N Samenvatting en conclusies Samenvatting en conclusies Sinds de zeventigerjaren van de vorige eeuw zijn families beschreven met dominant overervende herseninfarcten,dementie
Nadere informatieMarrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting
Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131 chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 132 Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 133 Zaadbalkanker wordt voornamelijk bij jonge mannen vastgesteld
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting In het promotieonderzoek dat wordt beschreven in dit proefschrift staat schade aan de bloedvaten bij dementie centraal. Voordat ik een samenvatting van de resultaten geef zal ik
Nadere informatieOSAS Informatie na groepsvoorlichting
OSAS Informatie na groepsvoorlichting Albert Schweitzer ziekenhuis Maart 2008 Pavo 0518 Inleiding U hebt deelgenomen aan de groepsvoorlichting OSAS. De informatie die u daar hebt gekregen, kunt u in deze
Nadere informatieAddendum. Nederlandse Samenvatting
Addendum A Nederlandse Samenvatting 164 Addendum Cardiovasculaire ziekten na hypertensieve aandoeningen in de zwangerschap Hypertensieve aandoeningen zijn een veelvoorkomende complicatie tijdens de zwangerschap.
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote
Nadere informatieExterne validering van een chronic obstructive pulmonary disease (COPD) diagnostische vragenlijst
Externe validering van een chronic obstructive pulmonary disease (COPD) diagnostische vragenlijst Daniel Kotz Maastricht University Department of General Practice School for Public Health and Primary Care
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Cardiovasculaire Beoordeling na Hypertensieve Afwijkingen van de Zwangerschap Hypertensieve zwangerschapscomplicaties rondom de uitgerekende datum zijn veelvoorkomende complicaties.
Nadere informatieHOOFDSTUK 1: INLEIDING
168 Samenvatting 169 HOOFDSTUK 1: INLEIDING Bij circa 13.5% van de ouderen komen depressieve klachten voor. Met de term depressieve klachten worden klachten bedoeld die klinisch relevant zijn, maar niet
Nadere informatiesamenvatting 127 Samenvatting
127 Samenvatting 128 129 De ziekte van Bechterew, in het Latijn: Spondylitis Ankylopoëtica (SA), is een chronische, inflammatoire reumatische aandoening die zich vooral manifesteert in de onderrug en wervelkolom.
Nadere informatieSnurken en slaap-apneu bij kinderen
Snurken en slaap-apneu bij kinderen Patiëntenversie van de richtlijn OSAS bij kinderen Definitieve versie juni 2013 Definitieve versie juni 2013 pagina 1 van 14 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1. Inleiding Waar
Nadere informatieSummary & Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische
Nadere informatie