Artikel uit het archief van de Volkskrant - Stevige Figuren - n.a.v. tentoonstel-ling over de 4 generaties Toorop.

Transcriptie

1 Scriptie door een scholier 2013 woorden 24 november ,3 35 keer beoordeeld Vak CKV Inhoudsopgave Voorkant Inhoudsopgave & Bronvermelding Inleiding Biografie Over Charley Toorop Schilderijen van Charley Toorop Bronvermelding: - Internet: Zoekmachine: google.nl toorop.mavo/vmbo? Site niet volledig bekent. - Mediatheek: Boeken: Een andere orde De kunstencyclopedie, bij letter T van Toorop - Locale bibliotheek: Boeken: Charley Toorop - werken van Charley in het Kruller-Muller museum Vrouwenportretten - T. D. Hertog - Kranten: Artikel uit het archief van de Volkskrant - Stevige Figuren - n.a.v. tentoonstel-ling over de 4 generaties Toorop. Pagina 1 van 5

2 Inleiding Mijn scriptie gaat over Charley Toorop. Het daarbij behorende schilderij dat ik in het Kroller-Muller Museum heb gekozen is: 'Jonge moeder met kind'. Het schilderij zie je onder deze tekst. Ik heb voor dit schilderij en deze kunstenares gekozen omdat ik haar werk erg op vond vallen tussen de andere schilderijen. De kleuren en de duidelijkheid aan de schilderijen vielen me als eerste op. Over Charley Toorop is relatief weinig te vinden. Vaak kom je op informatie over haar vader Jan Toorop terecht. Dit was erg lastig. Ik heb erg veel gedaan om aan informatie te komen. De informatie die je dan kreeg, was vaak in moeilijke boekentaal. Ik heb dit zoveel mogelijk naar mijn eigen woordkeuze veranderd, maar sommige dingen kun je gewoon niet anders onder woorden brengen, dan met die moeilijke woorden. Biografie Charly Toorop Charley Toorop had het vak van haar vader geleerd, Jan Toorop ( ) was opgeleid aan de academies van Amsterdam en Brussel. Haar atelier in De Vlerken - het huis dat haar vader in 1921 voor haar in Bergen had laten bouwen - was een ontmoetingsplek voor kunstenaars en musici. Zij zette zich in voor de verspreiding van de moderne kunst en was mede oprichtster van een aantal kunstenaarsinitiatieven zoals de ASB (Architecten, Schilders en Beeldhouwers) en de Filmliga. Charly Toorop schilderde eind jaren twintig en begin dertig in een objectieve, realistische stijl. Het grootste 'project' van Charly was misschien wel haar oudste zoon, Edgar Fernhout ( ). Toen hij in het buitenland woonde organiseerde zij in Nederland exposities van zijn werk, en spoorde verzamelaars aan zijn schilderijen te kopen. In 1938 schreef zij over hem: "zijn groei is nog een lange, maar ik geloof dat hij in Holland een heel aparte figuur wordt". Charly Toorop en John Raedecker ( ) waren goed bevriend en behoorden beiden al jaren tot de gevestigde orde. De hechte vriendschap tussen Radecker ontstond echter pas later, aan het begin van de jaren dertig. Toen kreeg Radecker de opdracht een monument te maken voor Charly's vader, de in 1928 overleden Jan Toorop. Charly voorzag Radecker van de benodigde foto's van haar vader, van alle periodes uit zijn leven. Het granieten monument det Radecker maakte bestond uit een portretkop van Jan Toorop met een paar bijfiguren, geplaatst op een sokkel van drieënhalve meter hoog. Het comité dat de opdracht had gegeven en dat bestond uit vertegenwoordigers van kunstgenootschappen als de Haagse Kunstkring, de Nederlandse Kring van Beeldhouwers en de Bond van Nederlandse Architecten, was zeer tevreden met het resultaat. Jan Toorops exotische trekken, die hij te danken had aan een mengeling van Javaans-Chinees en Nederands bloed, waren inderdaad bijzonder goed nagemaakt. Toch viel het beeld niet bij iedereen in de smaak. In een gemeenteraadsvergadering werd het door een tegenstander zelf als een totempaal bestempeld. Pagina 2 van 5

3 Charly schilderde later het beeld na van haar vader. Later zou ze nog een zelfportret en het portret van haar zoon Edgar toevoegen, het was dus niet zomaar een familieportret, het was een portret van drie generaties. Nu zijn er 4 gernaties: Jan Toorop geldt als een belangrijk vernieuwer, onder meer omdat hij het Neonimpressionisme in Nederland introduceerde. Zijn dochter Charly Toorop werd beroemd door haar opvallende, expressionistische stijl. De schilderkunst van haar oudste zoon Edgar Fernhout ontwikkelde zich van een precies realisme naar volledige abstractie. Zijn broer John Fernhout ( ) koos een ander vak: met zijn leermeester Joris Ivens wordt hij gerekend tot de pioniers van Nederlandse filmkunst. De vierde generatie van deze bijzondere kunstenaarsfamilie wordt vertegenwoordigd door de schilder Rik Fernhout (1959), Edgars zoon. Over Charley Toorop De schilderijen van Charley Toorop worden als krampachtig, rauw, kil en agressief omschreven. Dat zijn geen normale reacties op het werk van een Nederlandse schilderes uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Haar schilderijen, verspreid over musea in heel Nederland, laten een deel van haar persoonlijkheid zien. Ze tonen haar sterke wil. Haar personages kijken je soms misschien eng of doordringend aan, onberoerd laten ze je niet. Wat is nou de stijl van Charley Toorop? Charley bereikte haar karakteristieke realistische stijl rond 1932, het jaar waarin zij haar opnieuw ingerichte huis de Vlerken betrok. Zij had toen heel drukke jaren achter zich, veel buitenlandse reizen, en een druk en hectisch leven in Amsterdam, hier leerde ze veel belangrijke mensen uit de kunst, film en literatuur kennen. In deze jaren ontwikkelde ze haar eigen stijl, het strenge realisme. Dit kun je terug vinden in al haar werken. Charley heeft in de 25 jaar hiervoor al die tijd gezocht naar een uitdrukkingsvorm die het meest aansloot bij haar persoonlijkheid. Ze heeft hier bewust veel invloeden van andere kunstenaars onderzocht en verwerkt. In de jaren 1907 tot 1910 werd haar werk beïnvloed door het luminisme, dit werd ook door haar vader beoefend. Ze maakte in 1911 kennis met het kubisme op een tentoonstelling met het werk van Braque, Picasso, Derain, Le Fauconnier. In de jaren erna beginnen de ideeën van theosofie en de antroposofie een grote rol in haar werk te spelen, hier drukken zich de kleuren en de vormen goed uit. In de periode raakte ze onder invloed van het werk van het Duitse expressionisme. Ze verbleef een periode in Parijs waar haar schilderijen strakker en de kleuren intenser werden. In de periode vindt erin de schilderijen een geleidelijke ontwikkeling plaats naar een realisme, dat niet kan worden ondergebracht bij een bestaande stroming of richting. Dit was gegroeid uit een volstrekt eigen visie. In 1921 zei ze ik wil dat alles langzamerhand gaat klaar worden. En ik wil, kost wat het kost, gelukkige stralende dingen gaan maken. Ik bedoel inwendig stralende en strak en stil. Zij voelde zich sterk aangetrokken tot mensen, hun persoon en hun verschijning. Maar daarnaast was het de wereld van de objecten en van de natuur die haar aanspraken. Dit blijkt uit de keuze van haar onderwerpen, hoewel deze Pagina 3 van 5

4 ook door de schilderkunstige traditie werden bepaald: figuren, portretten, groepsportretten, zelfportretten, stillevens en landschappen. Charley lijkt overtuigt te zijn van het unieke van elke mens, als spiegel in het universele. Zijn zoekt in haar werk niet alleen naar de kern van de dingen, maar ook naar het wezen van de persoon die ze schildert. Een opmerkelijk stilistisch verschijnsel is dat zij op portretten de geportretteerde(n) heel vaak frontaal afbeeldde. Bovendien vullen de koppen het hele doek of soms zijn ze zelfs te groot voor het doek. Hierdoor valt de volle aandacht op het gezicht dat afgebeeld is, als spiegel van zijn karakter. Haar portretten en stillevens lijken een objectieve weergave, door de grote helderheid en herkenbaarheid van de vormen, maar in werkelijkheid is er sprake van een bijzondere subjectieve interpretatie van de werkelijkheid. Charley Toorop creëert, zoals elke kunstenaar, een nieuwe werkelijkheid van haar eigen ervaring en beeld van de realiteit. Charley hield van mensen en was wezenlijk in hen geïnteresseerd, allereerst in de mensen om haar heen, haar kinderen en haar beste vrienden, die ze juist om haar bijzondere eigenschappen en talenten waardeerde. Maar ze voelde zich ook sterk verbonden met de mensen uit de laagste klasse zoals met de arbeiders, boeren, zwervers en verschoppelingen. Ze probeerde hun leven ook zo goed mogelijk uit te beelden, hun gevecht om te overleven. Ook de schilderijen van mensen in de stad in het volkshuis tonen haar sterke sociale betrokkenheid. Boeren en arbeiders zijn mensen, die zij bewonderd als onbedorven mensen. De politieke maatschappelijke opstelling was zeker vanaf 1930 dan ook links. Ze naam in dat jaar deel aan de tentoonstelling socialistische kunst in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Later in 1947 werd ze lid van de Communistische Partij. Zij demonstreerde haar politieke overtuiging en haar betrokkenheid met de onderdrukten niet zo zeer door deelname aan de partijpolitiek, als in haar werk en in het dagelijkse leven, zoals ook bleek uit haar onverzettelijke houding tegenover de Duitse bezetter. Charley Toorop stond zeer open voor het werk van andere kunstenaars. Zij bewonderde de schilderkunst van Braque, Picasso en Leger heel erg, maar vooral de abstracte kunst, zoals zij die van dichtbij zag ontstaan in het werk van Mondriaan en Van der Leck. Voor Van der Leck had ze een bijzonder grote waardering niet alleen vanwege zijn consequente ontwikkeling naar een abstracte verbeelding van de werkelijkheid, zonder deze uiteindelijk los te laten, maar ook vanwege de thematiek van zijn kunst, en zijn sociale betrokkenheid. Zij noemde hem een heel groot man. Een mogelijk nog grotere bewondering had zij voor Piet Mondriaan, met wie zij een hechte vriendschap onderhield. Zij kende hem al tijdens haar jeugd in Amsterdam, ze trof hem vaan in Domburg, deelde met hem de belangstelling voor de theosofie en volgde voortdurend zijn stapsgewijze groei via het luminisme, het kubisme naar het gebruik van vlakken, kleuren en lijnen, als uitdrukking van een zichtbare en onzichtbare werkelijkheid. Het is interessant om te zien hoe zij het verschil in persoon en werk tussen Mondriaan en Van der Leck typeert: Uiterlijk zijn ze natuurlijk allebei abstract, maar k heb een hekel aan zoo n kijk op hun werk. Hun leven en karakter is ook totaal verschillend. Van der Leck leeft als een boer, heeft een gezinsleven. Iemand is abstract van geest of niet. Van der Leck is een echte realist. Mondriaan is altijd weg geweest van de Pagina 4 van 5

5 wereld, is een romantische man, een verfijnde monnik. Zij steunde Mondriaan als waardering voor zijn werk; ze kocht van hem een schilderij. Ze nam zijn werk op in verschillende tentoonstellingen. De helderheid in het werk van Rietveld vond ze ook erg mooi. Ze gaf hem de opdracht een nieuw interieur voor de Vlerken te ontwerpen. Ondanks haar grote bewondering met de heldere en ordenende abstractie van De Stijl, aarzelde zij in haar eigen werk geen moment als het ging om de keuze tussen abstractie of realisme. Ze vond zelf het werk uit haar eerste jaren nog betrekkelijk abstract, maar ze zocht naar eigen zeggen meer de realiteit en de psychologie. Ze was geobsedeerd door de zichtbare werkelijkheid. Met grote liefde schilderde ze verschillende dingen uit haar omgeving zoals: flessen, borden, glazen, klompen, touw, gereedschap e.d. De manier waarop ze de natuur weergaf was veel directer en meer met haar gevoel. Deze schilderijen, vooral de bloemstillevens, zijn expressionistische van karakter en waarschijnlijk snel en veel impulsiever geschilderd. Het zien van de zichtbare werkelijkheid bleef voor haar steeds het absolute uitgangspunt. Daarvoor ontwikkelde zij een uniek schilderkunstig idioom. In haar schilderijen haalde zij bijvoorbeeld de geportretteerde of de voorwerpen van een stilleven sterk naar voren, vaak werd hierdoor dan het hele beeld vol. De achtergrond blijft vlak zonder diepte, waardoor de indruk ontstaat, dat de ruimte waarin het object of de figuur zich bevindt onbelangrijk is. Verder zijn kenmerkend voor haar werken de harde, hoekige vormen en lijnen en ook het scherpe contrast tussen licht- en schaduwpartijen. Charley Toorop heeft haar gehele leven als kunstenaar met alle kracht die zij bezat er naar gestreefd de essentie van de werkelijkheid te zoeken en te vertalen in haar schilderijen. Juist in het wezen van mensen vond ze de schoonheid belangrijk. De opdracht die ze als kunstenaar stelde was de schoonheid in haar werk opnieuw te realiseren. Mooi of lelijk speelden daarbij geen rol. Charley Toorop was volgens die visie van Nico Brederoo: het kunstenaarsschap van Charley, naar aanleiding van het schilderij de drie generaties. Hij spreekt van een hogere werkelijkheid, waarvan het schilderij is doorgedrongen. Vooral het feit dat zowel Charley als haar omgeving zich bewust waren van het schilderij bijna buiten haar om tot stand is gekomen door een innerlijke drang maakt dit niet onaannemelijk. Het doek handelt dan over de diepere betekenis van het kunstenaarschap. Het is een testament voor de nieuwe generatie. De kunstenaar moet zoeken naar de werkelijkheid achter de dingen: een werkelijkheid, die eeuwig is. Pagina 5 van 5