Kerndoel 46 De leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon leidt tot natuurverschijnselen, zoals seizoenen en dag/nachtritme.
|
|
- Franciscus Hendriks
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Deze les is eerder verschenen in Opdrachtenkrant 47 van Technika10. Introductie 1 Maankijkdoos 2 Informatie voor een maanles 4 Werkbladen bij maanles 8 Kopieerblad deksel maankijkdoos 10 Kerndoel 46 De leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon leidt tot natuurverschijnselen, zoals seizoenen en dag/nachtritme. De verschillende gezichten van de maan worden veroorzaakt door de positie van zon, aarde en maan ten opzichte van elkaar. Met behulp van een maankijkdoos kunnen de kinderen eenvoudig begrijpen hoe dat werkt. De maankijkdoos kan als demonstratiemodel voor jongere kinderen, of met kinderen uit de hogere groepen gemaakt worden. In dit document lees je hoe je een maankijkdoos kunt maken. Verder tref je informatie aan waarmee je een maanles kunt geven en werkbladen om als verwerkingsopdracht te gebruiken. Voor je maanles is het handig om een lamp, wereldbol en kleinere bol (maan) bij de hand te hebben. Plak op de wereldbol een poppetje (bijvoorbeeld van lego), dat maakt dat kinderen zich makkelijker kunnen voorstellen hoe zij vanaf de aarde het heelal in kijken. KleinKracht Karin Heesakkers
2 Kies of je een schoendoos met een zaklamp gaat maken of met een fietslampje. Schoendoos (let op, sommige soorten zijn moeilijk prik/snijdbaar) Smalle Zaklamp of fietslampje (zie Extra techniek ) Zwarte verf, ecoline of Oost Indische inkt Balletje van ongeveer 5 cm doorsnede (pingpong, klei of tempexballetje zorg dat het balletje niet doorschijnt, dat geeft een minder duidelijk effect, ik heb een pingpongballetje gebruikt dat beschilderd is met acrylverf) Zwart touwtje van ongeveer 40 cm Grote kraal Sterren (stickertjes of knippen van papier) Het bijgeleverde kopieerblad (aardbolletjes en dekseltekst) Schaar, lijm, naald, plakband, hobbymes of prikpen 1. Maak een gat voor het lampje in het midden van een korte zijde van de schoendoos. 2. Maak kijkgaten. Om alle maanstanden te kunnen zien heb je in elke zijde van de doos minstens één kijkgat nodig. Zorg dat die gaten allemaal op dezelfde hoogte zitten als het lampje. Op deze hoogte komt later ook onze maan te hangen in het midden van de doos. De gaten gemarkeerd met A moeten goed in het midden van de doos zitten. Vanaf deze KleinKracht Karin Heesakkers
3 gaten kijk je straks recht op de maan en zie je de bekende fasen als eerste kwartier en laatste kwartier. Gat B aan de kant van de lamp kan natuurlijk niet precies op de maan kijken. Plaats dit gat zo dicht mogelijk bij het midden maar zorg dat er genoeg ruimte is om met je oog bij het gaatje te komen zonder dat je hoofd de lamp raakt. De gaten C zijn optioneel, vanaf hier kun je de tussenstanden van de maan zien. 3. Verf de binnenkant van de doos helemaal zwart. 4. Hang het balletje in het midden van de doos aan een zwart touwtje. Het balletje moet precies tussen de kijkgaten A en de lamp komen te hangen. In de voorbeelddoos is gebruik gemaakt van een geschilderd pingpongballetje, waar ik met een naald een draadje doorheen gestoken heb. Onder de maan maak je een knoopje waardoor de maan op de juiste hoogte blijft hangen. Het bovenste draadje prik je van binnenuit door de deksel omhoog. Wanneer het balletje op de juiste hoogte hangt plak je de draad bovenop de deksel vast met plakband. Vervolgens prik je de onderste draad door de bodem, zodat het balletje niet gaat wiebelen als je de kijkdoos oppakt. Onder de doos hangt dan nog ongeveer 20 cm touw, wat het mogelijk maakt om de deksel op te tillen. Een kraal onderaan het touwtje voorkomt dat je bij het openen van de doos per ongeluk het touwtje los trekt. 5. Nu kun je de doos mooi maken door er sterren op en in te plakken. Plak aan de buitenkant onder de kijkgaten een aardbolletje (zie kopieerblad). Deze helpen je herinneren dat je vanaf de aarde kijkt. Plak op de deksel de speciale tekst met uitleg (zie kopieerblad). 6. Bevestig nu je zaklamp, of je elektrische schakeling, en klaar is je kijkdoos. Maak een elektrische schakeling zoals op de foto. De fitting heeft gaatjes zodat je die eenvoudig met twee splitpennen aan de doos bevestigt. Een drukschakelaartje maak je zelf door één stroomdraad door te knippen en er een kartonnetje met twee splitpennen tussen te plaatsen. Wanneer je de kopjes van de splitpennen tegen elkaar aan drukt gaat de stroom lopen. De batterij kun je met dubbelzijdig plakband aan de doos bevestigen. Elektrische materialen zijn te koop bij Opitec ( fitting, lampje (0,4 A / 6 Volt), 4,5 Volt batterij en 2 meetsnoertjes kosten samen een kleine 3 euro. KleinKracht Karin Heesakkers
4 De maan is geen ster. De maan straalt zelf geen licht uit, maar weerkaatst het licht van de zon. Afhankelijk van hoe de zon en de maan ten opzichte van de aarde staan, zien wij de maan niet, slechts gedeeltelijk of helemaal. Met behulp van de kijkdoos en het volgende plaatje kunnen we dat wat beter uitleggen: 1. Eerste kwartier Zo noemen we het wanneer je alleen de rechterkant van de maan ziet. De zon (in onze kijkdoos de lamp) staat, wanneer we naar de maan kijken, rechts van de aarde. Zij schijnt op de rechterkant van de maan. Wij zien dan alleen het rechtergedeelte van de maan, omdat dat gedeelte zonlicht naar ons toe weerkaatst. 2. Volle maan De zon staat nu aan dezelfde kant van de maan als wij en verlicht dus de hele kant van de maan waar wij ook tegenaan kijken. 3. Laatste kwartier Nu zien we alleen de linkerkant van de maan. De zon staat nu links van de aarde, en dus valt er alleen licht op de linkerkant van de maan. 4. Nieuwe maan Zo noemen we de maanfase waarbij je helemaal geen maan ziet. De zon schijnt nu tegen de achterkant van de maan, waardoor wij haar niet meer kunnen zien. De maan draait ongeveer in 4 weken een rondje om de aarde. Als we beginnen bij volle maan, is het over een week laatste kwartier. Nog een week later is het nieuwe maan en zie je hem dus helemaal niet. Weer een KleinKracht Karin Heesakkers
5 week later is het eerste kwartier en nog een week later weer volle maan. Tussen twee keer volle maan zit dus ongeveer 4 weken. Op de aarde (een globe) zijn twee legopoppetjes geplakt. De maan(een geel geschilderde tempexbol) staat op satéprikker s en de zon is een felle bureaulamp. Dat werkt het zelfde als met de zon. Doordat de aarde elke dag om haar as draait zie je de zon opkomen in het Oosten en ondergaan in het Westen. Dit kun je zien door met de aardbol te draaien en te kijken waar het legopoppetje de zon ziet. Ook de maan komt op in het Oosten en gaat onder in het Westen. Alleen doet ze dat op hele andere tijden dan de zon. Die tijden veranderen omdat de maan telkens op een andere plek ten opzichte van aarde en zon staat. Op de foto staat een legomeisje in Australië. Bij haar is het midden op de dag, want de zon staat recht boven haar hoofd. De maan staat voor haar in het Westen en is aan het ondergaan. Bij het jongetje in Nederland is het nacht. Hij ziet de maan in het Oosten opkomen. Naarmate de tijd vordert (draai de aarde verder) zal ook bij hem midden op de dag de maan in het Westen ondergaan. Over twee weken staat de maan aan de andere kant van de aarde. Dan zien beide poppetjes de maan opkomen in de loop van de middag, en ondergaan ergens rond middernacht. Elke dag draait de aarde om haar as. Dat veroorzaakt dag en nacht en maakt dat je de zon en de maan langs de hemel ziet bewegen. Elke maand draait de maan om de aarde. Dat veroorzaakt dat de maan in de loop van de maand telkens een andere vorm heeft. Elk jaar draait de aarde (samen met de maan) om de zon. Dat veroorzaakt de seizoenen. Wanneer de aarde precies tussen de zon en de maan in staat, staat de maan in de schaduw van de aarde. Dat gebeurt alleen bij volle maan (immers dan staat de zon aan dezelfde kant van de maan als wij). Waarom hebben we dan niet elke maand een maansverduistering, zul je denken? Omdat de maan niet precies in het vlak van de aarde en de zon om de aarde draait. In onderstaande tekening kun je de gevolgen zien. In beide posities is het volle maan. In positie A staat de maan niet in de KleinKracht Karin Heesakkers
6 aardschaduw omdat ze buiten het baanvlak aarde-zon staat. In positie B staat de maan wel in de aardschaduw en is er sprake van een maansverduistering. Dat werkt net andersom: wanneer de maan precies tussen de zon en de aarde in staat, werpt zij een schaduw op de aarde. Wanneer je je op aarde precies in die schaduw bevindt ervaar je een volledige zonsverduistering. Het wordt dan bijna helemaal donker en ook kouder. Mensen die dit meemaken vinden het een bijzondere ervaring. Heel lang geleden dachten de mensen in China bijvoorbeeld dat de zon aangevallen werd door een grote onzichtbare draak. Door veel kabaal te maken met trommels en vuurwerk joeg men de draak weg en kwam het daglicht terug. Kinderen kunnen prachtige vragen stellen. Natuurlijk hoef je niet op elke vraag het antwoord te weten. Soms is een reactie: ik weet het niet, wat denken jullie een mooie aanleiding voor een fantasierijk gesprek. Of je grijpt de gelegenheid aan om samen eens op internet te gaan zoeken. Een paar slimme vragen wil ik jullie niet onthouden. Is altijd dezelfde kant van de maan verlicht? Nee, de maan draait om haar as, net zoals de aarde. Ze draait één rondje om haar as in dezelfde tijd dat ze één rondje om de aarde draait. Daarom zien wij op aarde altijd dezelfde kant van de maan. Je kunt dit leuk uitleggen door twee kinderen elkaars handen vast te laten houden. Eén kind is de aarde. Zij laat het andere kind, de maan, om zich heen draaien terwijl ze de handen vast houden. Het aardekind ziet voortdurend de voorkant van het maankind. Het maankind is echter na één rondje om de aarde ook om haar as gedraaid. Ze heeft immers met haar neus alle richtingen van het klaslokaal opgewezen. Zijn de maan en de zon precies even groot? Dat lijkt wel zo aan de hemel, maar dat is niet zo in het echt. De doorsnede van de zon is ongeveer 400x zo groot als de maan, maar de KleinKracht Karin Heesakkers
7 zon staat ook ongeveer 400 keer zo ver weg. Daardoor lijkt hun doorsnede aan de hemel even groot. De verhouding zon-maan kun je zichtbaar maken met een erwtje als maan (een halve cm), en een zon van 2 meter (over de breedte van het schoolbord of met stoepkrijt op het schoolplein). Met een touwtje, een punaise en een potlood kun je cirkels tekenen net zo groot als je wilt. Dat dingen kleiner lijken als ze ver weg staan kun je al laten zien met een pingpongbal en een tennisbal. Leg de tennisbal op tafel, neem de pingpongbal in je hand. Je hoeft niet zover weg te lopen of de pingpongbal lijkt al groter dan de tennisbal! * Werkblad Maan * Werkblad Maanobservatie Laat de kinderen het Werkblad Maan maken met de kijkdoos bij de hand. De juiste antwoorden zijn te zien op deze foto: Door het dagelijks invullen van het Werkblad Maanobservatie gaan de kinderen echt letten op de veranderingen in de vorm van de maan, en zullen ze ook ontdekken dat de maan telkens op een andere tijd zichtbaar is. Het is leuk om gedurende deze maand de opstelling met lamp en bollen in de klas te houden en af en toe eens te kijken waar de maan nu moet zijn. Meer weten of moeilijke vragen? Interesse in andere sterrenkundige onderwerpen? Kijk op en neem contact op met Karin Heesakkers. In de Tondeldoos (het verenigingsblad van VONK) van juni 2007 is een artikel over deze maanles verschenen. Hierin worden ervaringen van de leerkracht en reacties van de kinderen uiteengezet. KleinKracht Karin Heesakkers
8 Prik de stippellijntjes en vouw de flapjes rechtop. Kleur in onderstaande tekeningen het gedeelte van de maan dat je kunt zien. Denk goed aan wat je zag in de kijkdoos! Prik de stippellijntjes en vouw de flapjes rechtop. Kleur de pijlen waar de zonnestralen vandaan komen. ` KleinKracht Karin Heesakkers
9 Kijk eens een maandje naar de maan, dan zie je alle vormen die de maan kan krijgen! Teken elke dag wat je ziet en schrijf erbij hoe laat je hebt gekeken. KleinKracht Karin Heesakkers
10 Volle maan De zon (de lamp) staat, wanneer we naar de maan kijken, aan de zelfde kant van de maan als de aarde (eigenlijk onder onze voeten) en beschijnt precies het gedeelte van de maan dat wij kunnen zien. Nieuwe maan De zon ( de lamp) staat, wanneer we naar de maan kijken, aan de andere kant van de maan en beschijnt het gedeelte van de maan dat wij vanaf de aarde niet kunnen zien. Maankijkdoos 2007 KleinKracht Laatste kwartier De Zon (de lamp) staat, wanneer we naar de maan kijken, links van de aarde. Vanaf de aarde zien we de linkerhelft van de maan licht weerkaatsen. KleinKracht Karin Heesakkers
Lespakket basisonderwijs
Opdrachten behorende bij Het zonnestelsel. Een zonnestelselmobile Ons zonnestelsel heeft acht planeten die rond onze zon draaien. (Pluto wordt sinds 2006 niet meer tot de planeten gerekend.) De mobile
Nadere informatieZons- en maansverduistering
Zons- en maansverduistering Wat weet jij van de maan en de zon? Weet je wat een zonsverduistering is? En een maansverduistering? Door deze opdracht te doen, kan je er zelf achterkomen. Je bouwt eerst een
Nadere informatieTULE inhouden & activiteiten Oriëntatie op jezelf en de wereld - natuur en techniek. Kerndoel 46. Toelichting en verantwoording
TULE - ORIËNTATIE OP JEZELF EN DE WERELD KERNDOEL 46 162 TULE inhouden & activiteiten Oriëntatie op jezelf en de wereld - natuur en techniek Kerndoel 46 De leerlingen leren dat de positie van de aarde
Nadere informatieSTERREN DANSEN OP DE MUUR WAT HEB JE NODIG? BOUWTEKENING
STERREN DANSEN OP DE MUUR Als je op een onbewolkte avond naar de hemel kijkt zie je overal sterren. Net zoals je soms in wolken gekke figuren kunt ontdekken, kun je dat in sterren ook. Door lijnen te trekken
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
WELKOM! Een bezoeker die een science center binnenkomt, moet gelijk in de stemming komen om van alles te ontdekken. Dat kan doordat er iets verrassends gebeurt. Daar gaan jullie op een heel speciale manier
Nadere informatieMaakopdracht: Een tol met een motortje
Informatie leerkracht Thema: spelen met motortjes aakopdracht: Een tol met een motortje Groep: 6, 7 In een batterij zit energie Deze energie kun je gebruiken om een motortje te laten draaien otortjes gebruiken
Nadere informatielesbrieven De ontdekking avonturenpakket de uitvinders en het zonnewiel leerlingenbestand Lesbrief 3: Verhaal deel 1: De laatste ansichtkaart
lesbrieven leerlingenbestand Lesbrief 3: De ontdekking Verhaal deel 1: De laatste ansichtkaart Opdracht 1: Horizonverfraaiing Verhaal deel 2: De ontdekking Opdracht 2: Laat maar draaien Opdracht 3: Steentjes
Nadere informatieOpdrachtenfiche mijn orkest
Opdrachtenfiche mijn orkest PER TWEE/IN GROEP In een orkest spelen instrumenten samen. Elk instrument werkt op een andere manier en geeft een ander soort geluid. Hier kan je vijf leuke instrumenten in
Nadere informatiedag- en nachtdieren land dag is het dan nacht is aan de andere kant van de wereld de zon op is de zon onder is
Tijd GROEP 3-4 30 50 minuten 1, 23 en 46 De leerling: dag- en nachtdieren land dag is het dan nacht is aan de andere kant van de wereld de zon op is de zon onder is en nacht Haal voor de activiteit Dieren
Nadere informatieeen eigen lamp op veel manieren*
let op: al het klooien is op eigen risico! ;) Lekker samen klooien! Klooikoffer voor ouders & kinderen die samen aan de slag willen een eigen lamp op veel manieren* klooikoffer #1: de striptang! * bijvoorbeeld
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
DE WILLIE WORTEL QUIZZZ Gaat er bij jou ook een lampje branden? Dan heb je het goede antwoord op de vraag gegeven. Maak een knotsgekke elektroquiz. Daarvoor gaan jullie zelf de quizvragen en antwoorden
Nadere informatieSinterklaas knutselen
Sinterklaas knutselen Stoomboot Materiaal: een melkpak, gekleurd karton en papier, evt. watten, keukenrol en verf. Leg het melkpak op z'n kant en pak twee stroken en niet die aan beide kanten aan elkaar.
Nadere informatieZwaartekracht. Dat komt door de zwaartekracht. De aarde trekt alles naar beneden.
Lees de uitleg over de zwaartekracht. Zwaartekracht Je zit onder een boom, en dan opeens. boem een appel op je hoofd, hoe kan dat?? Dat komt door de zwaartekracht. De aarde trekt alles naar beneden. En
Nadere informatieDRAWDIO. Welk gereedschap heb je nodig? BBZZZ.. 1. Soldeerbout 2. Tang 3. Soldeerdraad. Een pen waarmee je muziek tekent!
DRAWDIO Een pen waarmee je muziek tekent! Handleiding BBZZZ.. Maak je eigen Drawdio! Deze handleiding helpt je bij het maken van je eigen Drawdio. LET WEL OP! Een soldeerbout wordt heel heet! Vraag een
Nadere informatieOpdracht 1. Zoek in reclameblaadjes foto s van zaklampen en plak ze hier onder.
Opdracht 1. Zoek in reclameblaadjes foto s van zaklampen en plak ze hier onder. Materiaal: Een led is een speciaal soort lampje. Een lampje dat zeer weinig energie verbruikt. Hierdoor is het een milieuvriendelijke
Nadere informatieDe Melkweg groep 3-4. Lesbeschrijving De Melkweg. Inleiding 15 minuten. 1 Bron: www.ruimtevaartindeklas.nl
De Melkweg groep 3-4 Als je naar de sterren kijkt, komen als vanzelf veel vragen op. Hoeveel sterren zijn er? Waar bestaan al die sterren uit? Hoe ver weg zijn ze? De sterren die wij vanaf de aarde zien,
Nadere informatieVlinder maken met een koffiefilter
Kinderactiemodel klimaatcampagne 2011 Knutseltips vlinders maken Maak een vlinder-knutselhoek waar kinderen allerlei vlinders kunnen knutselen. Hierna geven we een overzicht van enkele concrete voorbeelden
Nadere informatieWerkbeschrijvingen. Vakantiebijbelweek 2011. Dag 1: Kleuters: Deurhanger Middengroep: Dakpan
Werkbeschrijvingen Vakantiebijbelweek 2011 Dag 1: Kleuters: Deurhanger Middengroep: Dakpan Dag 2: Kleuters: gezichtspel boterbakje Middengroep: gezichtspel melkfles Dag 3: Kleuters: Zacheus spaarpot Middengroep:
Nadere informatieWerkbladen In de klas. Leven in het heelal. Naam. School. Klas 2 en 3 havo-vwo. Klas
Werkbladen In de klas Leven in het heelal Naam Klas 2 en 3 havo-vwo School Klas Leven in het heelal Het heelal lijkt groot en ver weg. Toch hoef je alleen maar op een heldere nacht naar boven te kijken
Nadere informatieles 5.8 A - inbraakalarm of spiegelverlichting lampje en/of zoemer fitting schroevendraaier schaar
stroomkring A inbraakalarm of spiegelverlichting dik karton A3 aluminiumfolie batterij van 4,5 volt drie draden lampje en/of zoemer fitting schroevendraaier schaar liniaal plakband twee paperclips Voor
Nadere informatielesbrieven avonturenpakket de uitvinders en het zonnewiel leerlingenbestand Lesbrief 1: Opdracht 1: Maak een energieweb
lesbrieven leerlingenbestand Lesbrief 1: Sunny Opdracht 1: Maak een energieweb Opdracht 2: Teken Sunny de elektrische auto Opdracht 3: De zonnetoren avonturenpakket de uitvinders en het zonnewiel Opdracht
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS EN HET ZONNEWIEL
LESBRIEVEN LEERLINGENBESTAND LESBRIEF 1: SUNNY Opdracht 1: Maak een energieweb Opdracht 2: Teken Sunny de elektrische auto Opdracht 3: De zonnetoren AVONTURENPAKKET DE UITVINDERS EN HET ZONNEWIEL Copyright
Nadere informatieLessuggesties creatieve lessen groep 1-2. Onderwaterwereld tekenen. Over de lessuggesties. Nodig: Voorbereiding: Uitvoering:
Lessuggesties creatieve lessen groep 1-2 Over de lessuggesties Bij het werken binnen het thema vissen in de zee is het leuk om van de klas een kleurrijke zee te maken. U organiseert uw creatieve lessen
Nadere informatieZon, aarde en maan. Expertgroep 3: De seizoenen. Naam leerling:... Leden expertgroep:...
Expertgroep 3: De seizoenen Naam leerling:.... Leden expertgroep:... Voorbereiding Lente, zomer, herfst en winter zijn seizoenen met elk hun eigen karakter. Jullie gaan onderzoeken hoe het komt dat we
Nadere informatieHallo ik ben TECH. Wij gaan samen in het technieklokaal een elektrospel maken. We moeten ons eerst goed voorbereiden op school.
Hallo ik ben TECH. Wij gaan samen in het technieklokaal een elektrospel maken. We moeten ons eerst goed voorbereiden op school. Dat gaan we samen doen. Ik hoop dat je veel plezier beleeft aan deze opdracht!
Nadere informatielesbrieven water verzamelen avonturenpakket de uitvinders en de verdronken rivier leerlingen werkblad Lesbrief 1:
lesbrieven leerlingen werkblad Lesbrief 1: water verzamelen Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Opdracht 4: Brainstorm over water Bouw een water-takel-kraan
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
HET DUIZELT VOOR JE OGEN Maar je hersenen maken er een mooie film van. Met een speciale ronddraaiende trommel met spleetjes: een zoötroop, kunnen jullie je eigen bioscoop maken. Maak allebei een aantal
Nadere informatieeen eigen lamp op veel manieren*
let op: al het klooien is op eigen risico! ;) Lekker samen klooien! Klooikoffer voor ouders & kinderen die samen aan de slag willen een eigen lamp op veel manieren* klooikoffer #1: de striptang! * bijvoorbeeld
Nadere informatieLichtweerkaatsing Licht
Lichtweerkaatsing Licht Hgroep 5-6 49 tijdsduur 60 minuten kerndoelen 1, 32, 45 en 54 Tip. De leerlingen maken in deze les allemaal een eigen periscoop. U kunt ze dit ook in tweetallen of in groepjes laten
Nadere informatieWerkbladen Leerlingen Kun je zelf je zeilboot vooruit blazen?
Werkbladen Leerlingen Kun je zelf je zeilboot vooruit blazen? Werkt een parachute op de maan? Hoe zwaar weeg je in de ruimte? Geeft de maan licht? Inhoudsopgave Les 1 Meten is weten werkblad 1 t/m 4 Les
Nadere informatieKleuren in licht? Licht
Kleuren in licht? Licht Hgroep 7-8 69 tijdsduur 60 minuten kerndoelen 1, 42 en 44 lesdoelen De leerling: weet wat een spectroscoop is weet dat wit licht uit meerdere kleuren bestaat weet dat de kleuren
Nadere informatieSTAP 1 Bekijk de doebladen goed. Kijk vooral goed naar de tekeningen. Probeer nu al zoveel mogelijk te snappen van wat je allemaal gaat doen.
doeblad WAT GA JE DOEN? Je gaat een elektrospel maken. Je leert hoe je elektrische verbindingen moet maken en hoe je een batterij en een fitting moet aansluiten. Het werkstuk mag je meenemen naar huis.
Nadere informatieVoorspellen en tekst lezen
Voorspellen en tekst lezen 1. Lees de uitleg. Als je gaat lezen, doe je eerst een voorspelling. Waar zou de tekst over gaan? Kijk eerst goed hoe de tekst eruitziet. Want je kunt aan de buitenkant van de
Nadere informatieAfstanden in het zonnestelsel Reis door het zonnestelsel
Afstanden in het zonnestelsel Reis door het zonnestelsel Cgroep 7-8 61 tijdsduur 70 minuten kerndoelen 1, 23, 32 en 46 lesdoelen De leerling: weet dat de afstanden tussen de planeten heel groot zijn kan
Nadere informatiePasen. Vrolijke paaskaart Leuke kaart om te kleuren die je met Pasen aan iemand kan geven. Bijvoorbeeld je vader, moeder, opa of oma.
Pasen Hallo, Ik heb me alweer bezig gehouden met pasen en ben voor jullie op zoek gegaan naar leuke knutselwerkjes om thuis te gaan maken.ik hoop dat jullie er veel plezier mee zullen hebben. Zo vind je
Nadere informatieDeze les bestaat uit twee delen. Het eerste deel kunnen de leerlingen zelfstandig in groepjes uitvoeren en het tweede gedeelte doe je klassikaal.
LESBRIEF 1 KM HOOP Handleiding leerkracht In de Week van de Hoop staat Team Hoop centraal, een groep superhelden die samen bijzondere avonturen beleven. De leerlingen ontdekken dat ze allemaal superhelden
Nadere informatieK 1 Symmetrische figuren
K Symmetrische figuren * Spiegel Plaats de spiegel zó, dat je twee gelijke figuren ziet. Plaats de spiegel nu zó op het plaatje, dat je dezelfde figuur precies éénmaal ziet. Lukt dat bij alle plaatjes?
Nadere informatieMaansverduistering 28 september 2015
Maansverduistering 28 september 2015 In de nacht van maandag 28 september 2015 vindt een totale maansverduistering plaats. Hierbij beweegt de Maan zich door de schaduw van de Aarde, zodat er geen direct
Nadere informatieWe gaan een auto bouwen waar ook wedstrijden mee gehouden worden! Wil jij weten hoe? Kijk maar snel!
We gaan een auto bouwen waar ook wedstrijden mee gehouden worden! Wil jij weten hoe? Kijk maar snel! We gaan de auto maken met een muizenval als aandrijving! Zo ziet die van mij eruit: Als we zelf zo n
Nadere informatieSolar zonnebloem
is uniek 07.355 Solar zonnebloem Stuklijst Materiaal Aantal Afmetingen (mm) Zonnecel gegoten 0,5V/250 ma Bierviltje Ø 07 Solar motor RF 300 Kroonsteen met 2 schoefjes (passend lasdraad) Lasdraad Ø 2 x
Nadere informatieHELP! DE AARDE STAAT SCHEEF! WAT HEB JE NODIG? BOUWTEKENING
HELP! DE AARDE STAAT SCHEEF! In de zomer is het lekker warm, in de winter nat en koud. En als het in Nederland winter is, liggen de Australiërs op het strand van de zomer te genieten. Misschien is het
Nadere informatieThe Winter Workshop: Home for X- Mas
The Winter Workshop: Home for X- Mas Goedemorgen Hier is het derde en laatste deel van de online workshop The Winter Workshop. Vandaag gaan we een huisje maken voor in de boom. En het leuke is dat het
Nadere informatieLeskist groene energie Pagina 11
Leskist groene energie Pagina 11 Bouw een windmolen; en die moet zo hard mogelijk draaien. Omdat de ene plek op aarde warmer is dan de andere waait het altijd wel. Die wind kan een molen doen draaien.
Nadere informatieEen les voor de bovenbouw van de basisschool en de eerste klassen van het voortgezet onderwijs over verhoudingen
Aarde, Maan en Zon Een les voor de bovenbouw van de basisschool en de eerste klassen van het voortgezet onderwijs over verhoudingen Samenvatting van de voorbereiding We nemen als start van de les een NASA-foto
Nadere informatieLIEVE KINDEREN VAN PULAU MOTI. Dit boekje gaat over een bijzondere gebeurtenis, die binnenkort zal plaatsvinden. Op woensdag 9 maart 2016 zal er iets heel moois te zien zijn aan de hemel. Op die ochtend
Nadere informatieLicht & schaduw. Inlage
Inlage Proef 1 Lichtbronnen - Werkblad 1 - Pen Door de jaren heen zijn de lichtbronnen (voorwerpen die licht geven) van de mensen veranderd. Ken jij de lichtbronnen van vroeger en nu? Maak werkblad 1.
Nadere informatieA Christmas Carol. Hallo allemaal,
A Christmas Carol Hallo allemaal, Vandaag alweer het een na laatste deel van The Christmas Carrousel. We gaan aan de slag met het boekje dat in de Carrousel past en wat je zelf kunt vullen met foto's over
Nadere informatieHet knutselhuis. Let op!
k e i n u is 401.356 Het knutselhuis Let op! Opitec bouwpakketten zijn gericht op het onderwijs. Dit bouwpakket mag door kinderen alleen door een ter zake kundige volwassene worden gemaakt en gebruikt.
Nadere informatieJagen op kometen, gluren naar de maan
21 e eeuw Sterrenkunde Ruimte Groep 7-8 Sterrenkundig nieuws als inspiratiebron voor onderzoekend leren Jagen op kometen, gluren naar de maan Michaela onderzoekt dag, nacht en de schijngestalten van de
Nadere informatiePatroon Een bijzonder mooie tas
Patroon Een bijzonder mooie tas Ik heb deze tas gemaakt met een combinatie van Kimara van Adriafil en Catania. Van de Kimara had ik 5 bollen nodig, van de Catania 4 bollen. Verder gebruikte ik 4 ringen
Nadere informatieBiljarten op een ellips. Lab kist voor 3-4 vwo
Biljarten op een ellips Lab kist voor 3-4 vwo Dit lespakket behoort bij het ellipsvormige biljart van de ITS Academy. Ontwerp: Pauline Vos, in opdracht van Its Academy Juni 2011 Leerdoelen: - kennismaken
Nadere informatieZon, aarde en maan. Leerkrachthandleiding STIP
STIP Colofon De STIP-modules zijn ontwikkeld door de vakgroep Instructietechnologie van de Universiteit Twente en de Stichting Katholiek Onderwijs Enschede (St. KOE). Het STIP-project is gesubsidieerd
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS
LESBRIEVEN LEERLINGENBESTAND LESBRIEF 1: WATER VERZAMELEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Opdracht 4: Brainstorm over water Bouw een water-takel-kraan
Nadere informatieeen eigen lamp op veel manieren*
let op: al het klooien is op eigen risico! ;) Lekker samen klooien! Klooikoffer voor ouders & kinderen die samen aan de slag willen een eigen lamp op veel manieren* klooikoffer #1: de striptang! * bijvoorbeeld
Nadere informatieWerkbeschrijving tekenmap met elastiek
Werkbeschrijving tekenmap met elastiek Materiaal 2 stukken grijs karton 35 x 50 cm, 2,5 mm dik Stevige katoenen stof 80 x 60 cm 2 stroken boekbinderslinnen: 1 van 10 x 59 cm (buitenrugstrook) en 1 van
Nadere informatiegaat, totdat het iets tegenkomt de schaduw verandert als de positie van de lichtbron verandert
Licht GROEP 3-4 29 70 minuten 1, 23, 32, 42 en 46 De leerling: gaat, totdat het iets tegenkomt de schaduw verandert als de positie van de lichtbron verandert de schaduw verandert als de positie van de
Nadere informatieWaar is de schaduw? Licht
Waar is de schaduw? Licht Hgroep 3-4 29 tijdsduur 70 minuten kerndoelen 1, 23, 32, 42 en 46 lesdoelen De leerling: ontdekt dat licht rechtdoor gaat, totdat het iets tegenkomt weet hoe schaduw ontstaat
Nadere informatieSterrenkaart groep 3-4
Sterrenkaart groep 3-4 Als je naar de sterren kijkt, komen vanzelf veel vragen bovendrijven. Hoeveel sterren zijn er? Waar bestaan sterren uit? Hoe ver weg zijn ze? Hoe groot is het heelal? In deze les
Nadere informatieTechniek? Electrospel. Voorbereidende doe-les groep 8. [Geef tekst op]
Techniek? Electrospel Voorbereidende doe-les groep 8 [Geef tekst op] Inhoud van de Doe-les Elektriciteit In deze doe-les ga je aan de gang met techniek om je heen. We gaan daarbij vooral kijken naar elektriciteit
Nadere informatieElektriciteit en stroom, wat is het? Proefjes met stroom en electriciteit
Energie 5 en 6 2 Elektriciteit en stroom, wat is het? Proefjes met stroom en electriciteit Doelen Begrippen Materialen De leerlingen: begrijpen hoe elektriciteit en stroom ontstaan, als een brandstof wordt
Nadere informatieElektriciteit! Om van te bibberen! Of niet? Klas: Namen: Elektriciteit Om van te bibberen! Of niet? Stephanie Vermeulen (2 BALO WPL) 1
Elektriciteit! Om van te bibberen! Of niet? Klas: Namen: 5... Elektriciteit Om van te bibberen! Of niet? Stephanie Vermeulen (2 BALO WPL) 1 1. Taakverdeling! Iedereen in de groep krijgt een taak! Wie doet
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS
LESBRIEVEN LEERLINGEN WERKBLAD LESBRIEF 3: VLIEGEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier (deel 3) Vliegen Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Ontwerp een vliegmachine Proefvliegen: drijven op
Nadere informatieVALENTIJN OPDRACHTENKRANT 2 TECHNIEK IN DE BASISSCHOOL. An Jacobs
OPDRACHTENKRANT 2 VALENTIJN TECHNIEK IN DE BASISSCHOOL An Jacobs timmeren houten sleutelhanger duo-zenuwspiraal hartendief sleutelhanger valentijn - 14 februari Op veertien februari is het weer valentijn!
Nadere informatieWOW-NL in de klas. Les 1 Het weerstation. Primair Onderwijs. bovenbouw. WOW-NL Les 1 1
WOW-NL in de klas Les 1 Het weerstation Primair Onderwijs bovenbouw WOW-NL Les 1 1 Colofon Het lespakket WOW-NL is ontwikkeld door De Praktijk in opdracht van het KNMI, op basis van lesmaterialen van Science
Nadere informatieHallo ik ben TECH. Wij gaan samen in het technieklokaal een elektrospel maken. We moeten ons eerst goed voorbereiden op school.
Hallo ik ben TECH. Wij gaan samen in het technieklokaal een elektrospel maken. We moeten ons eerst goed voorbereiden op school. Dat gaan we samen doen. Ik hoop dat je veel plezier beleeft aan deze opdracht!
Nadere informatieKangoeroe Mvr. Florijn
Kangoeroe Mvr. Florijn A D Ik ben het wapendier van de minister van financiën. Met een lege buidel maak in ook nog grote sprongen!!! E Werkblad E Werkbladen kunt u gratis downloaden www.aduis.nl Naam:
Nadere informatieMaak je eigen schaakspel
Maak je eigen schaakspel Dit schaakspel hoort bij het liedje over schaken op www.kleischip.nl tekst en muziek: Liekie Schipper, schaakspel: Foske Kleima Nodig voor een heel schaakspel: - 2 witte A4-tjes
Nadere informatieWERKBOEKJE LES 2: HOE KAN IK?
WERKBOEKJE LES 2: HOE KAN IK? Dit werkboekje is van TEAM Naam : Naam : Naam : Naam : Instructie: Doe de opdrachten volgens het schema op het bord. Schrijf hieronder welke opdrachten jullie gaan doen. Eerste
Nadere informatieToets Wetenschap en Techniek groep 8 SAM
Toets Wetenschap en Techniek groep 8 SAM Magnetisme 1. magneten trekken de volgende stoffen aan (zet een cirkel om de goede antwoorden): A. hout B. ijzer C. plastic D.kurk E.staal F. koper G. porselein
Nadere informatieSterrenkunde. Materialen Karton Meetlat Passer Touw Potlood Schaar Lange stok
Pruiken en revoluties Groep 7 Handleiding voor de leerkracht Deze handleiding en de opdrachten zijn bedoeld als aanvulling op de geschiedenislessen over Pruiken en revoluties. De lesonderdelen beschreven
Nadere informatieSterrenbeelden
Sterrenbeelden Activeer Wat zie je aan de hemel? Teken of noteer. Onderzoek Jullie groep kiest voor het sterrenbeeld: Beantwoord de volgende vragen over het sterrenbeeld: - Hoe ziet het sterrenbeeld eruit?
Nadere informatieHet maken van een Buzzer Game
Het maken van een Buzzer Game Stap 1: Het benodigde materiaal 1) De Buzzer Game Houten plankje Messingdraad dik Messingdraad dun Lampenhouder Lampje 2) Constructiemateriaal Batterij 9V Contactstuk batterij
Nadere informatieKnutselmap 1. De basis
Knutselmap 1 De basis Wat heb je altijd nodig? - schaar - lijm - gekleurd papier - stiften - verder alles wat bij wat heb je nodig staat lijm papier schaar knutselen 1. Leg een placemat of kleed op de
Nadere informatieIN HET BASISONDERWIJS. De Zenuwspiraal. www.techniekinhetbo.nl
De Zenuwspiraal De onderdelen die je gaat gebruiken: Naam van het onderdeel: Plankje (20 x 0 cm) Aantal in de doos: Waar is het voor? Het plankje is de ondergrond van de zenuwspiraal. Je maakt hier alle
Nadere informatieKnutselen thema herfst
Knutselen thema herfst Herfst-Schimmenspel Benodigdheden: Groen papier met bos, zwarte viltstift, kopieerapparaat, zwart potlood Teken met zwarte stift twee bomen op een tekenpapier. Kopieer dit voor de
Nadere informatieDe planeten Reis door het zonnestelsel
De planeten Reis door het zonnestelsel Cgroep 1-2 01 tijdsduur 40 minuten kerndoelen 1, 46 en 54 lesdoelen De leerling: (her)kent de namen van de acht planeten weet dat de planeten om de zon draaien kan
Nadere informatieLesmateriaal bovenbouw
Lesmateriaal bovenbouw Workshopdag Satellieten 8 oktober 2008 Space Expo, Noordwijk Bouw je eigen telescoop Benieuwd naar het oppervlak van de maan? Of de ringen van Saturnus? Deze dingen staan te ver
Nadere informatieEducatiemateriaal Hotel Perdu
Educatiemateriaal Hotel Perdu Het materiaal bestaat uit zes onderdelen Voor de voorstelling 1 meenemen van voorwerp huiswerkopdracht 2 eerste pagina's paspoort invullen 15 minuten 3 het spel spelen 30/60
Nadere informatieCreatief aftellen tot kerst De Vier Windstreken
Ho ho ho! Maak een knikkende kerstman van 8 cm om samen met jou Kerstmis te vieren. Tel op een heel bijzondere manier de dagen af tot Kerstmis! Creatief aftellen tot kerst is een adventskalender en activiteitenboek
Nadere informatieGroep 7 - Les 1 Stroom in huis
Leerkrachtinformatie Groep 7 - Les Stroom in huis Lesduur: 45 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen ontdekken en beschrijven de werking van een stekker en stopcontact. De leerlingen kunnen het gebruik
Nadere informatieNodig: Het is belangrijk dat het genoemde materiaal gebruikt wordt, zodat de nachtegalen weersbestendig zijn!
Nodig: Per leerling 1 sheet van 50 x 50 cm. Tekenpotloden Goede scharen Pandakrijtjes (óf acrylverf+penselen+water) Onderleggers Nietmachines Duct tape (duck tape) Het is belangrijk dat het genoemde materiaal
Nadere informatieAls je een pakket hebt, tref je een apart pakketjes aan voor het kastje met de pockets. Hierin zit alles dat je nodig hebt: van chipboard,
Jingle All The Way! Vandaag alweer deel drie van The Christmas Carrousel! De "basis" van de Carrousel is klaar en we gaan nu beginnen met het afwerken van de "vakken" in de Carrousel. Vandaag het kastje
Nadere informatieBOUWEN VAN EEN ZEEPKIST
www.detitanen.be Sint-Denijs BOUWEN VAN EEN ZEEPKIST Hoe bouw ik een zeepkist? * Ook nu is een nostalgische zelfgemaakte zeepkist voor kinderen nog altijd felbegeerd speelgoed. Het stuurwiel is slechts
Nadere informatieS T A P P E N P L A N - K A T O E N E N R O K Benodigdheden: 1. Opmeten. Rokrand: cm : 2 = cm. Heupwijdte: cm : 2 = cm
S T A P P E N P L A N - K A T O E N E N R O K Benodigdheden: - patroonpapier - naald - papierschaar - spelden - stofschaar - rijgdraad - centimeterband - 1 meter stof FOTO 1 1. Opmeten Rokrand: cm : 2
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
HIER EN DAAR EEN BUI Soms klopt de voorspelling van de weerman. Maar vaak ook helemaal niet. Donkere wolken in plaats van de hele dag zon. Kunnen jullie dat beter? Jullie gaan een eigen weerstation bouwen
Nadere informatieIntroductie. De kit bestaat uit verschillende materialen en een DVD. Op de DVD staan de volgende bestanden: Handboek over Gebouwen, met animaties;
IUSES Toolkit Introductie Met deze experimentele toolkit kunnen experimenten uitgevoerd worden op het gebied van energie efficiency, energiebesparing en duurzame energie. Hij is ontwikkeld voor docenten
Nadere informatieLEPELGANZEN HOE GA JE TE WERK:
LEPELGANZEN WAT HEB JE NODIG: - een houten lepel van 30 cm: T810 - witte pluimpjes: T208 - geel en wit fotokarton: 141725-141700 - wiebeloogjes zelfklevend: T2281 - witte verf: H021 - lijm: T054 - natuurraffia
Nadere informatieWheels at work Katrol Stel je eens voor dat je een zware piano een verdieping omhoog moet tillen. Hoe zou het zijn om deze piano de trap op de tillen? Als je de piano met een paar katrollen omhoog hijst,
Nadere informatieHier en daar een bui
Hier en daar een bui Soms klopt de voorspelling van de weerman. Maar vaak ook helemaal niet. Donkere wolken in plaats van de hele dag zon. Kunnen jullie dat beter? Jullie gaan een eigen weerstation bouwen
Nadere informatieKrachtpatsers. Primair Onderwijs. Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam tel 0900 91 91 200 ( 0,10 p/min.) info www.e-nemo.nl e-mail info@e-nemo.
Krachtpatsers Primair Onderwijs ontdekkingsreis tussen fantasie en werkelijkheid Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam tel 0900 91 91 200 ( 0,10 p/min.) info www.e-nemo.nl e-mail info@e-nemo.nl LESMATERIAAL KRACHTPATSERS
Nadere informatieThe Good Old Times, deel 2
The Good Old Times, deel 2 Goedemorgen allemaal! Vandaag deel twee en we gaan flink aan de slag met het beplakken van het boekje! Aan het einde van dit deel is dat klaar zodat we volgende ronde aan het
Nadere informatieTest je kennis! De heelalquiz
Test je kennis! heelalquiz Introductie les 3 Planeten, sterren, manen, de oerknal. Het zijn termen die leerlingen vast wel eens voorbij hebben horen komen. Maar wat weten de leerlingen eigenlijk al van
Nadere informatieHandleiding bij de constructie van de Hydraulische machines uitgereikt ter gelegenheid van techniek toernooi 2009
Handleiding bij de constructie van de Hydraulische machines uitgereikt ter gelegenheid van techniek toernooi 2009 Vertaling en bewerking Ad van den Brand, Veghel Weet je wat hydraulisch betekent? Dat betekent
Nadere informatiewww.zonweringbenelux.nl
www.zonweringbenelux.nl Model : Met Flap Wij maken hier een vouwgordijn van 1 meter breed x 1 meter hoog gemaakt van een kamerhoge stof die recht van draad is. Benodigdheden: Schaar Naaimachine Strijkplank
Nadere informatieGroep 6 - Extra opdrachten
Leerkrachtinformatie Groep 6 - Extra opdrachten Lesduur: 90 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen kunnen een elektrisch circuit maken dat goed werkt. De leerlingen kunnen met verschillende materialen
Nadere informatieBouw je eigen kijkdoos
Bouw je eigen kijkdoos Waarom een kijkdoos Zonder onze zon zou er geen leven mogelijk zijn. Haar straling zorgt voor licht en warmte maar is ook gevaarlijk. Je mag dan ook nooit zomaar naar de zon kijken.
Nadere informatieHandleiding workshop Spookhuis bouwen Spanning & Sensatie 20 november 2015
Handleiding workshop Spookhuis bouwen Spanning & Sensatie 20 november 2015 Foto: Maarten Takens Het is donker. Voorzichtig betreedt je het spookhuis. Een krakende vloer, piepende deuren en vreemde geuren
Nadere informatieLesideeën groep 1 en 2
2 Doelstellingen Na het project kunnen de kinderen vertellen hoe een tandarts en een tandheelkundige praktijk eruitzien. Ook kunnen de kinderen vertellen hoe, wanneer en hoe vaak ze tandenpoetsen. Werkwijze
Nadere informatie