Voorrang geven, screenen en matchen: sturen op lokaal niveau?

Transcriptie

1 Voorrang geven, screenen en matchen: sturen op lokaal niveau? André Ouwehand, OTB Research for the Built Environment TU Delft Foto: Joop Reijngoud Delft University of Technology Voorrang geven, screenen, matchen: sturen op lokaal niveau? 1 32 Challenge the future

2 1953, Kampen, Zuidwijk (Rotterdam) Voorrang geven, screenen, matchen: sturen op lokaal niveau? 2 32

3 Opbouw Woonruimteverdeling: begrippenkader Historie: van Woningwet tot Huisvestingswet 2014 Doelen en middelen Actuele kwesties Perspectief Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 3

4 1. Woonruimteverdeling: begrippenkader Voorrang geven, screenen, matchen: sturen op lokaal niveau? 4 32

5 Woonruimteverdeling Koppeling van vraag en aanbod, i.h.b. in de sociale huursector: op basis van urgentie en rechtvaardigheid niet op basis van vrije prijsvorming Formele regels in wetten, verordeningen en regelementen en modellen Informele regels en discretionaire bevoegdheid Voorrang Stedelijke geven, screenen, vernieuwing: matchen: problemen sturen op en lokaal oplossingen? niveau?

6 Regels: sleutels naar de sleutel Toelating als woningzoekende Passendheidscriteria en labels Volgordecriteria afgrenzing: bindingseisen, max. inkomen effectiviteit/ efficientie: huur-ink., 55 +, huish-woninggrootte rechtvaardigheid: loten, woonduur, inschrijfduur Sleutel van het huis Voorrang Stedelijke geven, screenen, vernieuwing: matchen: problemen sturen op en lokaal oplossingen? niveau?

7 2. Historie: Woningwet tot Huisvestingswet 2014 Voorrang geven, screenen, matchen: sturen op lokaal niveau? 7 32

8 -1940: Vereniging, stichting, coöp. Sociale woningbouw: beschavingsoffensief zuilen, bedrijven, gemeentelijke woningdiensten Geen wetgeving verdeling Instellingen beslissen zelf: krotontruiming inschrijftijd, loten Soms gemeente bemiddelaar/ informatieverstrekker Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeensturen kader, op beleid lokaal enniveau? praktijk

9 -1940: Vereniging, stichting, coöp. Opzichteres: mevrouw Schuurman 1925, Zeeburgerdorp, Amsterdam Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 9

10 1947: Woonruimtewet Woningnood: inwoning Wettelijke basis voor gemeentelijke bemoeienis Geliberaliseerd/niet-geliberaliseerd Woonvergunningen en vorderingsbeleid Verdelende rechtvaardigheid als onderdeel van de welvaartsstaat Volgorde: Gemeente: urgentie Corporatie: inschrijftijd Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 10

11 Vanaf 1975: Bouwen voor de buurt Wijkgericht: Nu zijn wij aan de beurt : sloopurgenten voorrang woonduur in de wijk (met minimum van 5 jaar) relatie met gewenste bevolkingsopbouw Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 11

12 Elders distributiemodel Volgorde inschrijfduur, inplaatsing corporatie In de buurt of het portiek passen Tegengaan van concentratie, maar ook wit houden van bepaalde wijken Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 12

13 1990: Delfts/aanbodmodel Van aanbod naar vragersmarkt Keuzevrijheid voorop Transparantie & verantwoording Samenwerking in stad en regio Passendheidscriteria en volgorde criteria: voorkom scheefwonen Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 13

14 Eind 90: Reacties op aanbodmodel Botsende leefstijlen en concentratie: Pleidooi voor coöptatie (Van der Werf) Aanbodmodel niet klantvriendelijk: Optiemodel Smallingerland (1996) Keuzevrijheid vergroten, geen knellende regels: Loslaten passendheidscriteria KAN (2000) Stad-regio: Lokaal maatwerk Haaglanden Aanbodmodel werkt selectief/verstarrend Lotingsmodel Doetinchem, Rotterdam, Velsen, Enschede Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 14

15 Woonruimteverdeling in discussie Veel discussie sturen/loslaten Modellen: Specifiek doel willen bereiken Profilering corporatie, This years model Leefbaarheidsdiscussie: Rotterdamwet Toewijzing op leefstijlen Screenen ongewenste bewoners Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeensturen kader, op beleid lokaal enniveau? praktijk

16 3. Doelen en middelen Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 16

17 transparantie emancipatie consumentensoevereiniteit keuzevrijheid vrije vestiging non-discriminatie lokaal maatwerk integratie rechtvaardigheid urgentie woonruimte -verdeling ongestoord woongenot leefbaarheid mantelzorg huish. woninggrootte efficientie/beschikbaarheid passendheid leefstijlen R damwet/ screenen huur - inkomen betaalbaarheid bewoner - huurtoeslag Voorrang geven, screenen, matchen: sturen op lokaal niveau? 17 32

18 Wat heeft discussie opgeleverd? Het is geen kwestie van sturen of loslaten Grote lokale/regionale verschillen in woningmarkt en problematiek Eerst de doelen bepalen, dan systemen kiezen Veelheid aan doelen: Verschillende doelgroepen / verschillende belangen Verschillende middelen/modellen en combi s De woningzoekende zoekt wat bij hem past Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 18

19 4. Actuele kwesties: leefbaarheid betaalbaarheid veranderingen in de sociale sector Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 19

20 rechtvaardigheid consumentensoevereiniteit Leefbaarheid transparantie emancipatie urgentie mantelzorg huish. woninggrootte efficientie/beschikbaarheid keuzevrijheid woonruimte -verdeling Wet Bijzondere Maatregelen Grootstedelijke Problematiek passendheid vrije vestiging non-discriminatie lokaal maatwerk integratie ongestoord woongenot leefbaarheid leefstijlen huur - inkomen betaalbaarheid bewoner - huurtoeslag R damwet/ screenen Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 20

21 Leefbaarheid Heterogenisering zet door: botsende leefstijlen Aanpak problemen via sloop/nieuwbouw voorbij Primaire aanpak via beheer, dus ook via woonruimteverdeling: Wat vinden bewoners zelf belangrijk? Leefstijltoewijzing? Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 21

22 Leefbaarheid Onderzoek in wijken met veel kansarme bewoners Kiezen snel verkrijgbare woning, minder voor buurt Keuzevrijheid op maat (Van der Land, Van der Laan Bouma-Doff 2008) Toewijzing op leefstijl (Doff, Ouwehand 2012) Leefstijl niet erg stabiel Wel verschil in voorkeur, weinig in waardering Bewoners positief over systeem, maar.renovatie en beheer belangrijker Bewoners zoeken controle, direct contact van belang Toewijzing en zelfbeheer, coöptatie? Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 22

23 Weren en screenen Rotterdamwet in Rotterdam Weren buitenlanders/kansarmen Effect onduidelijk; maakbaarheid? Max. 20 jaar, 1 e kamer: onderzoek Nwe college: gebied uitbreiden Screenen, o.a. Den Bosch Criminaliteit / 16 uur werk Mag niet, gebeurt wel Effect leefbaarh. niet aantoonbaar Professionals in de wijk positief 2011 Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 23

24 Weren en screenen 1 e kamer terecht kritisch op Rotterdamwet: inbreuk op grondrecht Screenen op antecedenten: volkshuisvestelijk levenslang? Terecht dat BZK gaat handhaven: uitzonderingen alleen via WBMGP gemeenten in gesprek met BZK: op zoek naar lichtere /tijdelijke procedure? Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 24

25 Betaalbaarheid Geen sturing in woonruimteverdeling op huur-inkomen: Wel inkomensgrens Soms wel info voor bewoner Primair: keuzevrijheid Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 25

26 Betaalbaarheid 699,48 Huursubsidiegrens 556,82 /596,75 Aftoppingsgrenzen 389,05 Kwaliteitskortings grens 40% 0% 0% 40% 65% 65% 65% 65% 100% 100% 100% 100% 100% 0% 0% 0% 0% 0% jongeren alleenstaand tweepersoons meerpersoons ouderen Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 26 69

27 Betaalbaarheid Wat vermag toewijzing: Voorrang laagste inkomen tot 389 of 556/596? Wachten op aanwijzing Blok in Novelle: toezicht? Effecten op buurt? Eenmalige toets, of bij herhaling? Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 27

28 Veranderingen sociale sector Regionale verschillen: Huisvestingswet biedt ruimte voor beleidsdifferentiatie Waar schaarste heerst: sociale woning is geen verworven recht v.h. leven: Tijdelijke huurcontracten Dynamische huurprijsvaststelling Toets op passendheid bij schaarse woningen (grote woningen, eengezinswoningen) Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 28

29 5. Perspectief Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 29

30 Perspectief Woonruimteverdeling bij kleinere sector weer terug op de beleidsagenda Noodzaak inhoudelijke discussie lokaal niveau: vrijheid waar mogelijk, beleid waar nodig Erken belangen van verschillende groepen: zittende bewoners en woningzoekenden Leefbaarheidsdiscussie blijft op de agenda: zoeken naar maatwerk/bestrijden symboolpolitiek Maakbaarheid door verdeling? Voorrang geven, Wijkaanpak: screenen, matchen: algemeen sturen kader, op beleid lokaal en niveau? praktijk 30

31 Wijkaanpak: algemeen kader, beleid en praktijk 31 69