WERKBOEK VOOR COACHING

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "WERKBOEK VOOR COACHING"

Transcriptie

1 WERKBOEK VOOR COACHING door Mieke Voogd

2 2013 Mieke Voogd (5e herziene versie, geringe inhoudelijke wijzigingen, digitale vorm) Omslag: Vormgeving: Uitgeverij: Frank Straatman ( Mieke van Kapel ( ISBN-10: ISBN-13:

3 Welkom In uw functie als leidinggevende of als professional werkt u dagelijks met mensen in complexe, steeds veranderende omstandigheden. Er moet méér gebeuren met minder middelen. Klanten worden kritischer en hebben meer invloed. Regelgeving verandert voortdurend. Reorganisaties en fusies brengen ingrijpende veranderingen met zich mee. Bij elke organisatie- en gedragsverandering speelt u als leidinggevende en/of professional een sleutelrol. Via uw gedrag oefent u dagelijks invloed uit op uw collega s, medewerkers en/of cliënten. De mate waarin u daarin succesvol bent, bepaalt mede het succes van uw organisatie. Hoe groter uw verantwoordelijkheid voor anderen hoe groter de impact van uw handelen op het succes van uw organisatie. Onderhoud aan uw persoonlijke effectiviteit en coachend vermogen is daarom onmisbaar. Uw persoonlijke ontwikkeling komt direct ten goede aan uw cliënten, collega s en medewerkers. Het motto van Coach² is, dat je een ander zo ver kunt helpen als je zelf bent. Dat geldt vanzelfsprekend ook voor onszelf.

4 Dit boek is een hulpmiddel bij uw leerproces en bevat 4 hoofdstukken. Hoofdstuk 1: Sensitiviteit. Effectiever invloed nemen begint met het ontwikkelen van uw gevoeligheid voor uw omgeving en uzelf. Hoe neemt u situaties waar en wat roept dat bij u op? Hoofdstuk 2: Pro-activiteit. De volgende stap is het bepalen van uw reactie op datgene wat u waarneemt. U kiest hoe u wilt omgaan met de omstandigheden. Hoe bepaalt u uw koers? In hoeverre laat u zich leiden en in hoeverre bent u zelf bepalend? Hoofdstuk 3: Interactie. Omdat u met mensen werkt, realiseert u datgene wat u wilt vrijwel altijd in interactie met anderen. Dáár wordt uw effectiviteit uiteindelijk bepaald. Hoe bouwt u vertrouwen op? In hoeverre hebt u grip op de interactie met anderen? Hoofdstuk 4: Leren. Een coachingstraject is een leerproces. In dit hoofdstuk krijgt u inzicht in het verloop van dit proces. U gaat bewust leren. Dit geeft u kennis en ervaring om het leerproces van een ander beter te kunnen begeleiden.

5 Hoe de hoofdstukken met elkaar in verband staan wordt hieronder schematisch weergegeven. Elk hoofdstuk bevat een aantal paragrafen. In elke paragraaf wordt een theorie of model geïntroduceerd welke we bij Coach² gebruiken om het hoofdthema aan te leren. Elke paragraaf geeft een korte beschrijving van die theorie en voorbeelden van leervragen die u uitnodigen de theorie voor uzelf praktisch te maken.

6 Leeswijzer U kunt met elke paragraaf in het boek beginnen. Om een richting te geven kunnen de volgende vragen helpen: - Inzicht krijgen in wie je bent, je drijfveren en motivatie? Begin bij hoofdstuk 1 - Grip krijgen op wat je wilt, meer zelf aan het roer staan? Begin bij hoofdstuk 2 - Voldoening en plezier beleven aan interactie met anderen? Begin bij hoofdstuk 3 - Verder komen met hoe je leert, je persoonlijke ontwikkeling anders aanpakken? Begin bij hoofdstuk 4. Een meer intuïtieve manier om met het boekje aan de slag te gaan is er snel doorheen lezen (dat kan in een paar uur) en dan meer tijd gaan besteden aan die paragrafen die je echt intrigeren; daar heb je iets te halen. Coaches raad ik aan extra aandacht te geven aan de laatste paragraaf van elk hoofdstuk. Daarin wordt u uitgedaagd uw eigen ervaringen in coaching en persoonlijke ontwikkeling door te vertalen naar uw manier van coachen.

7 Het boek is nadrukkelijk ondersteunend: we behandelen alleen die paragrafen die in uw leerproces van toegevoegde waarde zijn. De laatste paragraaf van elk hoofdstuk is de Coach² paragraaf. Deze bevat een paar makkelijke antwoorden en een paar moeilijke vragen die u helpen om uw eigen coachend vermogen uit te breiden. Uw eigen ervaringen als gecoachte zijn steeds het vertrekpunt. In dit werkboek voor coaching wordt u aangesproken met je/jij, omdat dit past bij het persoonlijke karakter van de gesprekken. Ik heet je van harte welkom bij Coach²! Mieke Voogd Coach²

8 alleen de liefde bouwt op (1 kor 8: 1)

9 Inhoud 1. Sensitiviteit Emotionele intelligentie Sensitiviteit Gezonde en ongezonde stress Gevoelens losmaken Jouw verhaal Schaduwkanten Coach²: Leren verbinden met zichzelf Pro-activiteit Eigenschappen van effectieve leiders Invloed en betrokkenheid Invloed op je gedrag Invloed op je emoties Invloed op je veerkracht Invloed op je tijd Coach²: Leren invloed nemen 51 9 Coach 2 - Werkboek voor coaches

10 3. Interactie Communicatie Actief luisteren Feedback Vertrouwen Kernkwaliteiten Roos van Leary Transactionele analyse Coach²: Leren verbinden met anderen Leren De structuur van een coachingstraject U-curve van het leren Leercyclus Reflecteren Bewust bekwamen Autobiografie in vijf hoofdstukken Coach²: Leren leren 99 Slot 102 Over Coach² 103 Over de auteur Coach 2 - Werkboek voor coaches

11 1 Sensitiviteit Inleiding Je verbinden met jezelf, oftewel je jezelf serieus nemen: het is een onmisbaar onderdeel van je emotionele intelligentie (paragraaf 1.1.). Een realistisch zelfbeeld dient als stevig fundament om effectief invloed uit te kunnen oefenen, contact te maken met anderen en zodoende zelfvertrouwen te ontwikkelen. Hoe kun je aandacht geven aan jezelf? In de eerste plaats door te luisteren naar je lichaam. Stap één is stil worden en ontspannen door je te richten op je ademhaling en fysieke sensaties (paragraaf 1.2.). Veel zelfkennis is opgeslagen in je lichaam. Ervaar je stress (paragraaf 1.3.)? En is dat voor jou gezonde of ongezonde stress? Om gevoeliger te worden voor signalen van je lichaam, zijn bioenergetische oefeningen een katalysator (paragraaf 1.4.). Aandacht geven aan jezelf is ook luisteren naar je eigen (levens)verhaal (paragraaf 1.5.). Luister naar jouw verhaal met interesse en nieuwsgierigheid. Je kunt naar je eigen verhaal luisteren door het eerst op te schrijven en het vervolgens te lezen 11 Coach 2 - Werkboek voor coaches

12 alsof het een verhaal van een ander is. Of door het te vertellen aan een ander. Op die manier neem je er afstand van en kun je betekenissen en rode draden ontdekken. Aandacht geven aan jezelf is ook je schaduwkant ontdekken (paragraaf 1.6.): wat mag je niet zijn of doen? Mag je bijvoorbeeld boos worden of onzekerheid tonen? Probeer je ideeën hierover eens uit te dagen: waarom zou dat niet mogen of kunnen? Je echt verbinden met jezelf is in potentie een ontdekkingsreis naar de/het vreemde in jezelf. Het is een spannende tocht met als winst de vergroting van jouw arsenaal aan invloedsmogelijkheden. Je persoonlijke kracht neemt toe. 12 Coach 2 - Werkboek voor coaches

13 1.1. Emotionele intelligentie Emotionele intelligentie (EQ) is de capaciteit onze eigen gevoelens en die van anderen te herkennen en hier goed mee om te gaan. En ook ons vermogen onszelf te motiveren. Uit onderzoek is gebleken dat uitmuntende prestaties meer worden bepaald door emotionele intelligentie dan door cognitief vermogen. Reden te meer om je emotionele intelligentie te ontwikkelen. Maar wat is het precies, en hoe ontwikkel je het? Vijf emotionele en sociale basisvaardigheden Zelfinzicht Weten wat je op een bepaald moment voelt en gebruik maken van voorliefdes, die je helpen bij het nemen van beslissingen; een realistische beoordeling van je eigen bekwaamheden en een goed gefundeerd gevoel van zelfvertrouwen hebben. Zelfregulatie Hanteren van je eigen emoties zodat ze de gestelde taken eerder vergemakkelijken dan verstoren; nauwgezet te werk gaan en uitstellen van bevrediging om doelen na te streven; goed herstellen van emotionele stress. 13 Coach 2 - Werkboek voor coaches

14 Motivatie Gebruik maken van je diepste voorliefdes om je op weg te helpen naar je doelen, je te helpen initiatief te nemen en uitzonderlijk effectief te zijn en door te zetten als je tegenslagen tegenkomt. Empathie Aanvoelen wat mensen voelen, in staat zijn je in hun standpunt te verplaatsen en het opbouwen van relaties en overeenstemming met een grote verscheidenheid aan mensen. Sociale vaardigheden Goed hanteren van emoties in relaties en juist interpreteren van sociale situaties en netwerken; vlot omgaan met anderen. Meer lezen: Emotionele Intelligentie in de praktijk, Daniel Goleman, 1998 Test je EQ op 14 Coach 2 - Werkboek voor coaches

15 Voorbeeld leervragen Hoe beoordeel je jouw emotionele intelligentie? Wat zijn je sterke punten? Op welke punten kun je je EQ verder ontwikkelen? Wat heb je nodig om de EQ verder te ontwikkelen? 15 Coach 2 - Werkboek voor coaches

16 1.2. Sensitiviteit Het werkelijk zien van jezelf en je omgeving is boeiend en spannend. Het vormt ook een wezenlijk onderdeel van leren, dat begint met gevoeligheid voor wat er is: het mooie, (sociaal) wenselijke en ook het niet geaccepteerde deel van jezelf en alles wat daarbij komt aan verlangens en innerlijke worstelingen, gedachten, gevoelens, wensen van jezelf in relatie tot anderen, tot de wereld en misschien tot God of het hogere. Dit waarnemen kan spannend zijn, omdat je jezelf beoordeelt en op sommige fronten misschien veroordeelt. Het naar buiten brengen van gevoelens of gedachten is het begin van leren én roept angst op voor afwijzing. Daarom is het belangrijk te leren op een ontspannen, niet oordelende manier waar te nemen wat er is. Enkele oefeningen Ontspannen via het internet Korte ontspanningsoefeningen (1 tot 5 minuten) en visualisaties met gesproken instructie. Je favoriete oefeningen kun je opslaan op je eigen computer. 16 Coach 2 - Werkboek voor coaches

17 Bewustwordingsoefening Een kleine bewustwordingsoefening die je overal en meerdere keren per dag kunt doen gaat als volgt: Houd je ogen open en realiseer je dat je op een stoel zin en hoe je er op zit. Zonder je hoofd te bewegen word je je dan bewust van je ademhaling, je spierspanning, je omgeving, de kleur van de gordijnen, jouw gewicht op de stoel. Uit: de beste coach ben jezelf; P. Comijs Aandachtstraining Proef van één maaltijd per dag de eerste hap met volle aandacht. Dit is een training om in de hectiek van alledag je aandacht bij het moment te houden. Meer oefeningen en meer lezen: google Mindfulness Voorbeeld leervragen Wat ervaar je tijdens de ontspanningsoefeningen? Wat helpt je waar te nemen en wat leidt je af? Welke factoren bepalen voor jou of een situatie spannend, neutraal of ontspannen is? In hoeverre kun je daarin zelf sturen? Hoe is het met je aandacht tijdens de coaching? 17 Coach 2 - Werkboek voor coaches

18 1.3. Gezonde en ongezonde stress Van een boog zonder spanning kan men geen pijl wegschieten. De boog moet op spanning worden getrokken om te kunnen functioneren. De sterkte van de boog bepaalt hoe ver men hem kan uittrekken en dus ook hoe ver men ermee kan schieten. 18 Coach 2 - Werkboek voor coaches

19 Een boog is ook een curve (zie plaatje). De meeste mensen functioneren het beste, en beleven ook het meeste plezier net voor de piek van hun curve. Vlak voorbij de piek presteert men ook nog goed maar gaat het plezier verloren. Men gaat met meer moeite presteren, het wordt een karwei. Bij nog hogere eisen wordt het zelfs een last en uiteindelijk een bedreiging: de weegschaal slaat uit balans. Ook aan de andere kant van de curve, bij (te) lage eisen, is de beleving negatief. Men is verveeld en onvoldoende gestimuleerd. Ook hier is de situatie uit balans. Bij de boog is het draaipunt van de curve juist het punt van de grootste spanning. Men levert een piekprestatie aan de top van zijn mogelijkheden: een situatie met maximale uitdaging en ook met veel spanning, soms met onzekerheid en angst. Veelal zijn dit de situaties waar mensen van leren en door groeien. En dit brengt ons bij een belangrijk punt: door regelmatige blootstelling aan hanteerbare stress oefenen mensen en doen ervaring op, waardoor hun veerkracht toeneemt. Binnen de boogmetafoor kun je zeggen dat ze een hogere en krachtiger boog krijgen. 19 Coach 2 - Werkboek voor coaches

20 Wanneer je gedurende langere tijd te weinig of te veel belasting ervaart zul je signalen van ongezonde stress gaan ervaren. Deze kunnen zich op drie manieren voordoen: Als lichamelijke klachten en signalen Verhoogde bloeddruk, slapeloosheid, hartkloppingen en/of een onregelmatige hartslag, spierpijn en andere klachten als gevolg van een verhoogde spierspanning, duizeligheid, hoofdpijn, lichamelijke vermoeidheid, maag- en darmstoornissen. Als psychische signalen Geestelijke vermoeidheid, lusteloosheid, somberheid, neerslachtigheid, verminderde draag- en spankracht, machteloosheid, rusteloosheid, gejaagdheid en gespannenheid, snel geëmotioneerd zijn, geïrriteerd zijn, schrikachtigheid, fobische klachten. Als gedragsmatige signalen Te veel eten, toenemend alcoholgebruik, toenemend gebruik van medicijnen, denken concentratiestoornissen, piekeren en malen, zich terugtrekken en isoleren, druk en veel praten, niet kunnen genieten of ontspannen, toenemend klagen en verwijten, cynisme en verbittering. Meer lezen: Compernolle uit: Stress; vriend en vijand (Lannoo, 1993). 20 Coach 2 - Werkboek voor coaches

21 Voorbeeld leervragen Welke van de bovenstaande stressignalen herken je? Welke zijn daarvan merkbaar voor je omgeving en op welke manier? Welke factoren waren/zijn van invloed op je stressbeleving? Hoe herken je ongezonde stress bij jouw medewerkers/cliënten? Hoe ziet jouw boog eruit en wat is je positie op de boog op dit moment (probeer te tekenen)? Hoe heeft jouw boog zich ontwikkeld gedurende je loopbaan? Welke factoren waren daarbij van invloed in positieve of negatieve zin? Hoe ziet de boog van je leidinggevende eruit? Welke consequenties kan het hebben wanneer medewerker en manager een verschillende boog hebben? Ken je dit uit eigen ervaring? 21 Coach 2 - Werkboek voor coaches

22 1.4. Gevoelens losmaken Via je lichaamshouding kun je je gevoelsleven in beweging brengen. Hierbij enkele oefeningen, die tijdens de coaching kunnen worden voorgedaan en die je thuis kunt herhalen. Doe deze oefeningen op momenten dat je te veel in je hoofd zit of niet bij je gevoel kunt komen. Zorg ervoor dat je de oefeningen ongestoord kunt doen. (Harde muziek opzetten kan je helpen om ongegeneerd hard te roepen bij bijvoorbeeld het schoppen of de elleboogoefening.) Enkele oefeningen Gronden Ga zonder schoenen staan, voeten op heupbreedte, knieën los (niet op slot). Kantel je bekken iets naar voren en maak je ruggengraat van stuit tot kruin lang, alsof iemand je met een draad door je kruin omhoog trekt. Houd je ogen ontspannen gericht op een plek voor je op de grond. Adem een paar keer goed in en uit. Zak tijdens een inademing door de knieën, maar houd je ruggengraat recht. Ga tijdens de uitademing weer omhoog, alsof je je voeten de grond in drukt. Herhaal dit keer. Sluit je ogen en voel hoe je voeten op de grond staan. Reiken Ga op je tenen staan en reik beurtelings zo hoog je kan met je linker- en rechter- 22 Coach 2 - Werkboek voor coaches

23 hand, alsof je appels probeert te plukken. Blijf goed ademen. Sluit het reiken af door met beide voeten op de grond te staan, bekken iets gekanteld, ogen gesloten. Voel wat de oefening met je doet, fysiek en/of emotioneel? Schoppen Schop beurtelings met je linker en rechtervoet voor je. Flex je voet en schop je hak weg. Maak geluid of roep er woorden bij als die in je opkomen (bijvoorbeeld: Weg jij! Nee!). Blijf ademen. Sluit de oefening af als bij het reiken. Ogen gesloten: voel wat de oefening met je doet? Ellebogen Ga gegrond staan, ogen ontspannen gericht op een plek voor je op de grond. Ellebogen op schouderhoogte. Duw beide ellebogen beurtelings naar achteren, alsof je iemand of iets van je af duwt. Maak geluid of roep woorden die in je opkomen, blijf ademen. Sluit af met gesloten ogen: voel wat de oefening met je doet? Meer lezen: Bioenergetica, A. Lowen, Servire, 1975 NL vertaling Voorbeeld leervragen Hoe is het voor je deze oefeningen te doen, wat kom je tegen? In hoeverre merk je verschil in je gevoelens voor en na de oefeningen? 23 Coach 2 - Werkboek voor coaches

24 1.5. Jouw verhaal Stiltaan bij je levensloopbaanverhaal kan waardevol zijn bij het leren. Door op een rij te zetten wat je hoogte- en dieptepunten waren op verschillende levensgebieden krijg je inzicht in hoe en wat je hebt geleerd. Want je leert van je plussen en minnen. Je kunt ook gedrag ontwikkeld hebben dat in die periode onmisbaar was en dat zich in een later stadium tegen je keert. 24 Coach 2 - Werkboek voor coaches

25 In de bovenstaande figuur kun je je leeftijd en intensiteit tegen elkaar afzetten. Teken in de figuur vier lijnen (in vier verschillende kleuren): Leerlijn (ontwikkeling) Lijflijn (gezondheid) Liefdeslijn (relaties) Loopbaanlijn (werk/carrière) Wanneer beleefde je toppen en wanneer dalen op die gebieden. Geeft dat aan door de lijn respectievelijk omhoog of omlaag te laten gaan. Markeer de toppen en dalen met, als dat kan, het benoemen van gebeurtenissen (bijvoorbeeld: diploma, ernstige ziekte, huwelijk of reorganisatie). Voorbeeld leervragen Wat kwam je tegen, welke ontdekkingen heb je gedaan? Welke onderdelen uit je levensverhaal zijn van waarde voor je, in het licht van je leerdoelen? Op welke manier hebben deze met elkaar te maken? 25 Coach 2 - Werkboek voor coaches

26 1.6. Schaduwkanten 1 = gedrag dat uitdrukt wat er in ons leeft en toegestaan wordt 2 = gedrag dat het niet toegestane deel in ons onderdrukt 3 = gevoelens, gedachten die in ons leven maar niet toegestaan worden 4 = innerlijke dialoog (veroordeling versus vaag verzet) 26 Coach 2 - Werkboek voor coaches

27 De kanten van jezelf die je graag laat zien, vormen samen je sterke kant. Omdat je deze kant graag laat zien is deze goed ontwikkeld. Het is jouw manier om je weg te gaan door de wereld. Deze kant wordt ook wel het toegestane deel genoemd. Het bevat gedrag of eigenschappen die zijn gestimuleerd door je omgeving in de tijd dat je opgroeide (socialisatie). Je zult je sterke kanten zelf meestal als goed bestempelen. Elk mens heeft ook een niet toegestaan deel, dat ook wel schaduwkant genoemd wordt. Dit deel laat je bij voorkeur niet zien en bevat gedrag dat over het algemeen te maken heeft met opkomen voor je eigen behoeften, aandacht voor jezelf vragen en eisen dat de ander de relatie ook onderhoudt. Het is gedrag dat, toen je opgroeide, door je omgeving als niet wenselijk werd beschouwd. Je hebt het niet ontwikkeld en zelden aan de realiteit getoetst. Het is je zwakke kant die je meestal als slecht zult bestempelen. Wat regelmatig voorkomt is dat mensen niet toegestaan gedrag uitbesteden bij één of meerdere van hun belangrijke relaties. Bij voorbeeld, iemand die zelf niet op de voorgrond mag treden wordt verliefd op iemand die dat juist wel doet. Zo kan iemand via de partner het niet toegestane gedrag uitleven. Later in de relatie kan dit juist een breekpunt worden. 27 Coach 2 - Werkboek voor coaches

28 Tussen de twee delen in jezelf bestaat een relatie: een innerlijke dialoog. Enerzijds zijn daar gevoelens en gedachten die vragen om uitdrukking. Anderzijds is daar de veroordeling van die gevoelens en gedachten. De toon van jouw innerlijke dialoog, zegt veel over de toon en de wijze waarop er met jou gecommuniceerd werd in de tijd dat je opgroeide. Op het moment dat je sterke kant je niet (meer) helpt op een gezonde manier te leven, kun je ontdekken dat je niet toegestane deel de sleutel bevat tot een meer evenwichtig en gelukkig leven, dichterbij jezelf. Bijvoorbeeld, iemand die zich altijd staande heeft gehouden door alles zo goed mogelijk te doen en daarbij zijn eigen behoeften negeerde, kan zich bij toenemende eisen over de kop werken, doodmoe worden en fouten gaan maken. Hij of zij komt in een negatieve spiraal terecht. De weg naar boven kan gevonden worden door eigen behoeften, zoals moeheid en de behoefte om te luieren, te onderkennen en toe te staan. Meer lezen: Bouwkamp en De Vries (1992). 28 Coach 2 - Werkboek voor coaches

29 Voorbeeld leervragen Omschrijf je gezin van herkomst eens, wat werd belangrijk gevonden. Wat waren jouw behoefte, wens en verlangen? Waarin lijk je wel en niet op je ouders? Wat doe je om succesvol te zijn in het dagelijks leven (toegestane deel)? Welk gedrag vind je onwenselijk of irritant bij een ander (niet toegestane deel)? Hoe is de toon van jouw innerlijke dialoog? Wat is de invloed van het bovenstaande op je huidige functioneren? Hoe verhoudt dit zich tot je leerdoelen? 29 Coach 2 - Werkboek voor coaches

30 1.7. Coach²: Leren verbinden met zichzelf De zelfkennis die je opdoet, doordat je je leert verbinden met jezelf, helpt je een ander beter te begrijpen. Je wordt sensitiever, hebt meer empathie en je sociale vaardigheden worden beter. Dit maakt dat jij beter in staat zult zijn een ander te helpen zichzelf serieus te nemen. Oftewel: je kunt een ander zover helpen als je zelf bent. Daarom is het voor ieder die coacht van wezenlijk belang zich te verdiepen in zichzelf. Voorbeeld leervragen Hoe heb jij tijdens jouw coachtraject geleerd aandacht aan jezelf te geven? Welke barrières heb je ervaren en hoe ben je daar mee omgegaan? Wat heeft je dat opgeleverd? Welke interventies van de coach waren effectief om jou in contact te brengen met jezelf? Hoe kun je jezelf coachen op dit gebied? Wat zijn bij jou passende manieren om een ander in contact te laten komen met zichzelf? Wat heb jij op dit gebied als coach te leren? 30 Coach 2 - Werkboek voor coaches

31 2 Pro-activiteit Inleiding Mensen die effectief functioneren hebben een aantal overeenkomende eigenschappen. Eén van de belangrijkste is dat zij invloed nemen. Zij handelen pro-actief (paragraaf 2.1.). Waarop heb je invloed en waarop niet? Pro-activiteit betekent kiezen hoe je met een situatie wilt omgaan (paragraaf 2.2.) Wordt je gedrag vooral bepaald door je omgeving of je innerlijke drijfveren? Hoe helderder je voor je ziet wat je missie, identiteit en waarden zijn, hoe meer je door je gedrag je eigen stempel kunt drukken (paragraaf 2.3.). Maar stel dat je innerlijke drijfveren je in de weg zitten en ervoor zorgen dat je geen goed gevoel hebt bij je eigen gedrag. Dan is het tijd voor een onderzoek naar je overtuigingen en daarmee gepaard gaande emoties (paragraaf 2.4.). Een onderdeel van pro-actief zijn is zorgen voor jezelf. Het op peil houden van de eigen veerkracht is een belangrijke taak voor allen die verantwoordelijkheid en zorg dragen voor anderen (paragraaf 2.5.). Een gebied waarop heel duidelijk wordt in hoeverre je stuurt of gestuurd wordt is je tijd. Eén van de kenmerken van effectief leiderschap is het maken van onderscheid tussen belangrijke taken en urgente taken (paragraaf 2.6.). 31 Coach 2 - Werkboek voor coaches

32 2.1. Eigenschappen van effectieve leiders Wees pro-actief Iedereen kan kiezen hoe hij op een bepaalde situatie reageert. Een pro-actieve houding is: laat ik eens naar alternatieven kijken of ik kan het ook anders aanpakken in plaats van te reageren met zo is het nu eenmaal. Begin met het einde voor ogen Wat zou je willen dat anderen over je zeggen op je begrafenis? Door hierover na te denken kom je erachter wat je werkelijk belangrijk vindt. Niemand denkt op zijn sterfbed had ik maar meer gewerkt. Bepaal de visie en richting van je leven, voordat je teveel energie in, uiteindelijk voor jou, onbelangrijke dingen investeert. Stel prioriteiten Dingen die belangrijk zijn moeten nooit worden overgeleverd aan de willekeur van dingen die minder belangrijk zijn (Goethe). Maak een schema van je belangrijkste doelen en stem daar je tijdsindeling op af. Zeg vaker nee tegen zaken die wel urgent zijn, maar niet belangrijk. Denk in termen van win-win Bij een win-win mentaliteit, gaan wij er vanuit dat er genoeg is voor iedereen. Succes 32 Coach 2 - Werkboek voor coaches

33 hoeft niet ten koste te gaan van iets of iemand anders. De meeste mensen hebben echter een win-verlies mentaliteit ontwikkeld, als de ander verliest winnen wij. Dat komt omdat in de meeste gezinnen er geen sprake is van onvoorwaardelijke liefde: die moeten we verdienen. En wat je waard bent, wordt vaak vastgesteld door een vergelijking met anderen. Probeer eerst te begrijpen en dan begrepen te worden Al snel hebben we onze mening klaar. We luisteren vaak niet om te begrijpen. We luisteren om antwoord te geven en filteren alles, door onze eigen zienswijze en ervaringen als referentiepunt te gebruiken. Echt leren luisteren is een cruciale eigenschap voor effectieve communicatie. Streef naar synergie Er is sprake van synergie, als het geheel meer is dan de som der delen (1+1=3). Voorwaarden hiervoor zijn vertrouwen, openheid en veiligheid. Pas als wij in anderen de kwaliteit en potentie kunnen zien, kan een werkelijk creatieve samenwerking ontstaan. Houd de zaag scherp Zorg dat je je lichamelijke, spirituele, geestelijke en sociaal-emotionele vaardigheden vernieuwt en ontwikkelt. Of je nu sport, goed eet of inspiratie vindt in klassieke muziek, het is belangrijk jezelf te blijven voeden. 33 Coach 2 - Werkboek voor coaches

34 Ontdek je eigen stem Ontdek je eigen stem, oftewel je passie en talent, en help anderen die te ontdekken en te ontwikkelen. Cruciaal is dat we mensen tegenkomen die in onze kwaliteiten benoemen en ons stimuleren die verder te ontwikkelen. Dat kan een ouder zijn, een leraar, collega of vriend. Bovenal kunnen we zelf diegene zijn voor een ander. Meer lezen De zeven eigenschappen van effectief leiderschap, S. Covey, Business Contact. De 8 ste eigenschap: van effectiviteit naar inspiratie, S. Covey, Business Contact. Voorbeeld leervragen Laat de acht eigenschappen op je inwerken, denk er een tijdje over na. In hoeverre accepteer je de uitgangspunten van Covey? In hoeverre ben jij op weg geholpen door iemand die in je geloofde, wat is je eigen aandeel hierin geweest? Kies één of twee eigenschappen die je het meest aanspreken. Wat zou je willen leren op dat gebied? Welke concrete veranderingen kun je daarbij bedenken in je huidige leven? 34 Coach 2 - Werkboek voor coaches

35 2.2. Invloed en betrokkenheid Waarop heb je invloed en waarop niet? Dat is de hamvraag als het gaat om pro-activiteit. Jouw cirkel van betrokkenheid bevat alles waar je bij betrokken bent: je gezondheid, kinderen, werk, het weer, de politiek, etc. Alles wat je raakt (emotioneel, lichamelijk, financieel) en alles waar je belangstelling voor hebt, is onderdeel van je cirkel van betrokkenheid. Deze cirkel kan heel groot zijn. 35 Coach 2 - Werkboek voor coaches

36 Nu is het zo dat je niet op alles, wat zich in je cirkel van betrokkenheid voordoet, invloed hebt. Neem bijvoorbeeld het weer: of het regent of niet, daarop heb jij geen invloed. Het is zoals het is. Waar je wél invloed op hebt, is hoe je omgaat met de gegeven omstandigheden, zoals het weer. Als het regent kun je dat constateren (het is zoals het is) en een paraplu opdoen. Zo is het met vrijwel alles in je cirkel van betrokkenheid. Jouw invloed is de manier waarop je ermee omgaat: dat is jouw keus. Het gebied binnen de cirkel van betrokkenheid waarop jij invloed hebt, wordt de cirkel van invloed genoemd. De rand om de cirkel van invloed is dik. Op wat buiten je cirkel van invloed ligt, heb je géén invloed, ook niet een beetje. Als je collega bijvoorbeeld op een bepaalde manier in elkaar zit, dan is dat zoals het is. Dát gegeven is niet te veranderen. Wat binnen je invloed ligt, is wat jij ermee doet! 36 Coach 2 - Werkboek voor coaches

37 Pro-actieve aandacht Mensen met een pro-actieve houding richten zich vooral op de cirkel van invloed. Ze zetten zich in voor zaken waar ze echt iets aan kunnen doen. Daardoor voelen ze zich actief en positief. De belangrijkste vraag die deze mensen zich stellen is: wat kan en wil ik hieraan doen? Hun gedrag kenmerkt zich door het inschatten van de gegeven situatie, nadenken, voornemens vormen en - het belangrijkste kenmerk van pro-actief gedrag - doen! Hierdoor wordt hun invloed steeds groter. De cirkel van invloed breidt zich uit. 37 Coach 2 - Werkboek voor coaches

38 Reactieve aandacht Mensen die reactief reageren zijn vooral gericht op hun cirkel van betrokkenheid. Ze letten in eerste instantie op anderen, op problemen in hun omgeving en op omstandigheden waar ze weinig of niets aan kunnen doen. Gevoelens die daar horen zijn: machteloosheid, negativiteit en een gevoel van slachtoffer zijn. Een dergelijke gerichtheid kan ze zo in beslag nemen, dat ze geen aandacht meer hebben voor zaken die ze wél kunnen beïnvloeden. En zo neemt hun invloed juist af. 38 Coach 2 - Werkboek voor coaches

39 Je kunt ervoor kiezen je energie te richten op dingen die liggen in je cirkel van betrokkenheid of op dingen die zich bevinden in je cirkel van invloed. Het eerste kost je energie en levert je niets op. De zaken waaraan je energie besteedt liggen immers buiten je invloedssfeer en je kunt er dus niets aan veranderen. Het is daarom belangrijk je energie te richten op je cirkel van invloed. En je bij gegeven omstandigheden telkens af te vragen: hoe wil ik hiermee omgaan? Je zult merken dat je daar verder mee komt. Het zorgt in ieder geval voor een goed humeur! Meer lezen: De 8 ste eigenschap: van effectiviteit naar inspiratie, S. Covey, Business Contact. Voorbeeld leervragen Aan welke van beide cirkels besteed jij de meeste tijd en energie? Wat zorgt ervoor dat jij met je aandacht in je cirkel van betrokkenheid blijft? Wat helpt je om de vraag hoe wil ik hiermee omgaan te stellen en te beant- woorden? Bedenk situaties waarin je zou willen oefenen met pro-actieve aandacht. 39 Coach 2 - Werkboek voor coaches

40 2.3. Invloed op je gedrag 40 Coach 2 - Werkboek voor coaches

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost Beantwoord eerst de volgende vragen: 1. Welke inzichten heb je gekregen n.a.v. het vorige deel en de oefeningen die je hebt gedaan? 2. Wat heb je er in de praktijk mee gedaan? 3. Wat was het effect op

Nadere informatie

Kernkwaliteiten zoals ontwikkeld en beschreven door D. Ofman. 1. Inleiding. 2. Kernkwaliteiten. 3. Kernkwaliteit en valkuil. 4.

Kernkwaliteiten zoals ontwikkeld en beschreven door D. Ofman. 1. Inleiding. 2. Kernkwaliteiten. 3. Kernkwaliteit en valkuil. 4. Kernkwaliteiten zoals ontwikkeld en beschreven door D. Ofman 1. Inleiding 2. Kernkwaliteiten 3. Kernkwaliteit en valkuil 4. Omgekeerde proces 5. Kernkwaliteit en de uitdaging 6. Kernkwaliteit en allergie

Nadere informatie

Feedback geven en ontvangen

Feedback geven en ontvangen Feedback geven en ontvangen 1 Inleiding In het begeleiden van studenten zul je regelmatig feedback moeten geven en ontvangen: feedback is onmisbaar in de samenwerking. Je moet zo nu en dan kunnen zeggen

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven ecourse Moeiteloos leren leidinggeven Leer hoe je met minder moeite en tijd uitmuntende prestaties met je team bereikt 2012 Marjan Haselhoff Ik zou het waarderen als je niets van de inhoud overneemt zonder

Nadere informatie

Feedback ontvangen. Feedback ontvangen is moeilijk. Hoe gaan we om met feedback?

Feedback ontvangen. Feedback ontvangen is moeilijk. Hoe gaan we om met feedback? 2 7 Feedback ontvangen Feedback kun je zien als een cadeau. Je kunt het aannemen, uitpakken en er je voordeel mee doen. Of je neemt het cadeau aan, bedankt de gever en legt het vervolgens in een kast om

Nadere informatie

Timemanagement? Manage jezelf!

Timemanagement? Manage jezelf! Timemanagement? Manage jezelf! Trefwoorden Citeren timemanagement, zelfmanagement, stress, overtuigingen, logische niveaus van Bateson, RET, succes citeren vanuit dit artikel mag o.v.v. bron: www.sustrainability.nl

Nadere informatie

Je doel behalen met NLP.

Je doel behalen met NLP. Je doel behalen met NLP. NLP werkt het beste als al je neurologische niveaus congruent zijn. Met andere woorden: congruent zijn betekent wanneer je acties en woorden op 1 lijn zijn met je doelen, overtuigingen,

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument

Nadere informatie

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?

Nadere informatie

MODULE #7 CORE PURPOSE

MODULE #7 CORE PURPOSE MODULE #7 CORE PURPOSE Welkom bij het 90 dagen mindset coachings programma. Dit programma heeft de potentie om jouw leven compleet te veranderen de komende 90 dagen. Daarin is het belangrijk dat je de

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

Introductie in effectief en bewust communiceren. Communicatie; wat is dat eigenlijk?

Introductie in effectief en bewust communiceren. Communicatie; wat is dat eigenlijk? Introductie in effectief en bewust communiceren. Communicatie; wat is dat eigenlijk? Zodra er twee of meer mensen in 1 ruimte zijn is er sprake van communicatie, ook al wordt er niet gesproken. Het is

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

Doorbreek je belemmerende overtuigingen!

Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als

Nadere informatie

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Grijp je Ambities Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Je dromen verwezenlijken in 7 stappen. Grijp je ambities Brengt je dichterbij je ideaal Geeft je inzicht in jouw persoonlijke

Nadere informatie

Even voorstellen Maria, 4 kids. 14 jaar zelfstandig. Emotionele Intelligentie. Medische wereld, Bedrijfsleven, Overheid.

Even voorstellen Maria, 4 kids. 14 jaar zelfstandig. Emotionele Intelligentie. Medische wereld, Bedrijfsleven, Overheid. Even voorstellen Maria, 4 kids. 14 jaar zelfstandig. Emotionele Intelligentie. Medische wereld, Bedrijfsleven, Overheid. Hardlopen roeien, motorrijden, zwemmen. Parapente Foto: Schotland,cairngorms.co.uk/

Nadere informatie

Rapportage Competenties. Bea het Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 16.06.2015. Email:

Rapportage Competenties. Bea het Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 16.06.2015. Email: Rapportage Competenties Naam: Bea het Voorbeeld Datum: 16.06.2015 Email: support@meurshrm.nl Bea het Voorbeeld / 16.06.2015 / Competenties (QPN) 2 Inleiding In dit rapport wordt ingegaan op de competenties

Nadere informatie

Feedback geven. Feedback kan positief en negatief zijn. Negatieve feedback geven is moeilijk

Feedback geven. Feedback kan positief en negatief zijn. Negatieve feedback geven is moeilijk 2 12 Feedback geven Feedback is een boodschap over het gedrag of de prestaties van een ander. Feedback is onmisbaar als je met anderen samenwerkt. Je moet zo nu en dan kunnen zeggen dat het werk van de

Nadere informatie

Van huidige situatie ------------ naar --------------------------------- gewenste situatie

Van huidige situatie ------------ naar --------------------------------- gewenste situatie Doelen stellen NLP is een doelgerichte, praktische en mensvriendelijke techniek. NLP = ervaren, ervaren in denken, voelen en doen. Middels een praktisch toepasbaar model leren we om de eigen hulpmiddelen,

Nadere informatie

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig De tijd vliegt voorbij en voor je weet zijn we al weer een jaar verder. Ik zeg wel eens: mensen overschatten wat je in een jaar kunt doen, maar onderschatten wat je in 3 jaar kan realiseren. Laten we naar

Nadere informatie

Inleiding 2. Wie is Christine? 4. Tip 1: Houd het doel van feedback voor ogen 5. Tip 2: Richt feedback op gedrag, niet op de persoon 6

Inleiding 2. Wie is Christine? 4. Tip 1: Houd het doel van feedback voor ogen 5. Tip 2: Richt feedback op gedrag, niet op de persoon 6 Inhoudsopgave Inleiding 2 Wie is Christine? 4 Tip 1: Houd het doel van feedback voor ogen 5 Tip 2: Richt feedback op gedrag, niet op de persoon 6 Tip 3: Geef feedback over uw waarneming en vermijd interpretaties

Nadere informatie

Training Leer Balans Leven

Training Leer Balans Leven Training Leer Balans Leven In 5 maanden meer balans in je leven Wil je minder stress? Wil je meer werkplezier? Wil je jouw doelen effectiever bereiken? Wil je handiger communiceren? Wil je efficiënter

Nadere informatie

GESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:

GESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier in meervoud. - Gebruik je hoofdletters op een

Nadere informatie

Gesprekstechniek voor de manager met o.a. The one minute manager

Gesprekstechniek voor de manager met o.a. The one minute manager Gesprekstechniek voor de manager met o.a. The one minute manager 1 Executive Leadership Foundation - ELF 2005-2011 Dit materiaal mag vrij gebruikt worden, mits netjes de bron wordt vermeld Lastige dingen

Nadere informatie

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling 8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen

Nadere informatie

Kenmerken van werkstress en werkplezier en tips en handreikingen

Kenmerken van werkstress en werkplezier en tips en handreikingen Kenmerken van werkstress en werkplezier en tips en handreikingen Ten aanzien van de kenmerken van de gevolgen van werkstress werkplezier wordt een viertal categorieën onderscheiden, t.w. 1. emotionele

Nadere informatie

Informatie en tips voor het voeren van goede gesprekken 1

Informatie en tips voor het voeren van goede gesprekken 1 Informatie en tips voor het voeren van goede gesprekken 1 De manier waarop je met elkaar omgaat en hoe je met elkaar in gesprek gaat is belangrijk in het dagelijks werk. Het helpt je elkaar beter te begrijpen

Nadere informatie

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Grijp je Ambities Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Je dromen verwezenlijken in 7 stappen. Grijp je ambities Brengt je dichterbij je ideaal Laat je talenten leven Helpt je het

Nadere informatie

Effectief Communiceren NPZ-NRZ

Effectief Communiceren NPZ-NRZ Hand-out Workshop Effectief Communiceren NPZ-NRZ De kracht van aandacht 10 mei 2011 Nu vind ik mezelf wel aardig Als je eenmaal ziet dat het zelfbeeld van een kind positiever wordt, zul je al gauw zien

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten Tot een geloofsgesprek komen I Ontmoeten Het geloofsgesprek vindt plaats in een ontmoeting. Allerlei soorten ontmoetingen. Soms kort en eenmalig, soms met mensen met wie je meer omgaat. Bij de ontmoeting

Nadere informatie

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming

Nadere informatie

Leer hoe je effectiever kunt communiceren

Leer hoe je effectiever kunt communiceren Leer hoe je effectiever kunt communiceren De kracht van geweldloze communicatie Hoe vaak kom je in een gesprek terecht waarin je merkt dat je niet meer zegt wat je wilt zeggen; dat je iets doet wat de

Nadere informatie

Antreum RAPPORT PF. Test Kandidaat Administratienummer: Datum: 01 Sep 2011. de heer Consultant

Antreum RAPPORT PF. Test Kandidaat Administratienummer: Datum: 01 Sep 2011. de heer Consultant RAPPORT PF Van: Test Kandidaat Administratienummer: Datum: 01 Sep 2011 Normgroep: Advies de heer Consultant 1. Inleiding Persoonlijke flexibiliteit is uw vermogen om met grote uitdagingen en veranderingen

Nadere informatie

OPLEIDING LEIDINGGEVEN IN DE KINDEROPVANG. Een opleiding om hoger op te komen

OPLEIDING LEIDINGGEVEN IN DE KINDEROPVANG. Een opleiding om hoger op te komen OPLEIDING LEIDINGGEVEN IN DE KINDEROPVANG 2012 Een opleiding om hoger op te komen 1 OPLEIDING 2012 Ervaring: De training heeft me sterker gemaakt in mijn rol als leidinggevende. Ik heb mijn beleid en doelen

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Ga lekker zitten, maak het jezelf gemakkelijk Zet muziek op waar je rustig van wordt en neem de tijd om een paar keer diep in en uit te ademen.

Ga lekker zitten, maak het jezelf gemakkelijk Zet muziek op waar je rustig van wordt en neem de tijd om een paar keer diep in en uit te ademen. ME, MYSELF & I Om te beginnen... Ga lekker zitten, maak het jezelf gemakkelijk Zet muziek op waar je rustig van wordt en neem de tijd om een paar keer diep in en uit te ademen. Pak je opschrijfboekje en

Nadere informatie

Het gedragmodel. 1. Inleiding

Het gedragmodel. 1. Inleiding Het gedragmodel 1. Inleiding Het gedragmodel is een NLP-techiek, ontwikkeld door Peter Dalmeijer (zie www.vidarte.nl) en Paul Lenferink. Het model leert ons feedback te geven waarbij we anderen op hun

Nadere informatie

Reader Gespreksvoering

Reader Gespreksvoering Reader Gespreksvoering Achtergrondinformatie Soorten vragen Actief Luisteren Slecht nieuws Gesprek Fasen in het gesprek Soorten Vragen In een gesprek kun je verschillende soorten vragen stellen. Al je

Nadere informatie

FEED BACK COMMENTAAR GEVEN EN ONTVANGEN MARIETA KOOPMANS

FEED BACK COMMENTAAR GEVEN EN ONTVANGEN MARIETA KOOPMANS FEED BACK COMMENTAAR GEVEN EN ONTVANGEN MARIETA KOOPMANS INHOUD Inleiding 7 1 Zelfonderzoek feedback geven en ontvangen 9 Checklist feedback geven en ontvangen 11 2 Communicatie en feedback 15 Waarnemen,

Nadere informatie

Stap 6. Stap 6: Deel 1. Changes only take place through action Dalai Lama. Wat ga je doen?

Stap 6. Stap 6: Deel 1. Changes only take place through action Dalai Lama. Wat ga je doen? Stap 6. Changes only take place through action Dalai Lama Wat ga je doen? Jullie hebben een ACTiePlan voor het experiment gemaakt. Dat betekent dat je een nieuwe rol en andere ACTies gaat uitproberen dan

Nadere informatie

Feedback. in hapklare brokken

Feedback. in hapklare brokken Feedback in hapklare brokken Jan van Baardewijk Zorgteamtrainer Op zorgteamtraining.nl is de meest recente versie van feedback gratis beschikbaar. Mocht je willen weten of je de meest recente versie hebt,

Nadere informatie

Verbindingsactietraining

Verbindingsactietraining Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken

Nadere informatie

Kiezen voor coaching als managementstijl

Kiezen voor coaching als managementstijl Kiezen voor coaching als managementstijl Druk, druk druk! Bijna iedere manager kent wel dit gevoel. Beter leren delegeren dus! Om te kunnen delegeren heb je echter verantwoordelijke en zelfsturende medewerkers

Nadere informatie

TACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST

TACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST TACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST Het werkmateriaal is een onderdeel van de website Krachtenspel.nl. Werkmateriaal Sociaal Emotionele Educatie (SEE) Alle informatie is te vinden op de website Jan Ausum en Mieke

Nadere informatie

Stress & Burn Out. ubeon Academy

Stress & Burn Out. ubeon Academy Stress & Burn Out ubeon Academy Programma Stress & Burn Out, twee thema s die tot voor kort taboe waren in vele werkomgevingen, vragen vandaag de dag extra aandacht. Naast opleidingen gericht op individuele

Nadere informatie

GEVEN EN ONTVANGEN VAN FEEDBACK

GEVEN EN ONTVANGEN VAN FEEDBACK GEVEN EN ONTVANGEN VAN FEEDBACK De manier waarop je met collega s omgaat, roept effecten op bij hen. De manier waarop je je gedraagt, dingen zegt, doet of juist laat, maakt dus op anderen een bepaalde

Nadere informatie

Luisteren, doorvragen en feedback geven

Luisteren, doorvragen en feedback geven Luisteren, doorvragen en feedback geven Rogier Guns P-GIS 23 April 2007 Doelstelling presentatie LSD methode Actief Luisteren Doorvragen Feedback geven Let op: Sommige technieken lijken (theoretisch) heel

Nadere informatie

Luisteren is: erkenning geven

Luisteren is: erkenning geven enuit nuit Luisteren is: erkenning geven it Luisteren is: erkenning geven Onze dagen zitten vol prikkels. Waar vinden we de ruimte om stil te zijn en rustig te luisteren naar wat er in ons omgaat? En als

Nadere informatie

Ontwikkeling. Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling

Ontwikkeling. Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling Ontwikkeling Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling Waarom? Ik heb het idee dat ik wel eens tekortschiet als het erom gaat anderen duidelijk te maken wat ik bedoel. Ik

Nadere informatie

Menukaart Loopbaanevents. Investeer in jouw talent

Menukaart Loopbaanevents. Investeer in jouw talent Menukaart Loopbaanevents Investeer in jouw talent Inhoud 1. LOOPBAANEVENTS OP LOCATIE... 3 Inleiding... 3 Praktisch... 3 2. TALENT ONTWIKKELEN ( TALENTMANAGEMENT)... 4 (her)ken je Talent/ Kernkwaliteiten...

Nadere informatie

Oefeningen om om te gaan met moeilijke momenten. Algemeen. Overzicht:

Oefeningen om om te gaan met moeilijke momenten. Algemeen. Overzicht: Oefeningen om om te gaan met moeilijke momenten Algemeen In dit document vind je een overzicht terug van oefeningen die je kan doen om de psychologische vaardigheden te versterken en de deelnemers te ondersteunen

Nadere informatie

Zelfcoaching? Gebruik de R.E.T.!

Zelfcoaching? Gebruik de R.E.T.! Zelfcoaching? Gebruik de R.E.T.! Individuele Coaching wordt steeds bekender tegenwoordig. Er wordt door veel mensen ingezien welke toegevoegde waarde het kan hebben. Een voordeel van coaching is onder

Nadere informatie

Wees duidelijk tegen je klanten

Wees duidelijk tegen je klanten Ronald Dingerdis Wees duidelijk tegen je klanten 3 In onze training Klantgerichtheid en communicatie vroeg een cursist me onlangs of je tegen je klant kan zeggen dat hij extreem vervelend is. Dat hij onredelijk

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

die een liefdevolle basis in mijn leven zijn. Silvia Blankestijn Wageningen, maart 2012

die een liefdevolle basis in mijn leven zijn. Silvia Blankestijn Wageningen, maart 2012 11 Voorwoord Communiceren met ziel en zakelijkheid gaat over het bij elkaar brengen van twee werelden: de wereld van de bezieling, de passie, de wereld van de idealisten, en de wereld van de (financiële)

Nadere informatie

Luisteren en samenvatten

Luisteren en samenvatten Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister

Nadere informatie

Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie.

Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie. Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie. Via dit mailadres kunt u ook informatie aanvragen over de docentenhandleiding

Nadere informatie

Effectiviteit = Kwaliteit x Acceptatie Silvia Blankestijn

Effectiviteit = Kwaliteit x Acceptatie Silvia Blankestijn Communiceren met ziel en zakelijkheid Effectiviteit = Kwaliteit x Acceptatie Silvia Blankestijn 7 Inhoud Voorwoord 11 Leeswijzer 13 Deel A: Groei en ontwikkeling 19 1 Effectief communiceren als persoonlijke

Nadere informatie

1 SITUATIE 2 TEST. Als ik luister denk ik niet aan andere zaken. Ik laat mensen uitpraten. Ik plaats wat ik hoor in een duidelijk kader

1 SITUATIE 2 TEST. Als ik luister denk ik niet aan andere zaken. Ik laat mensen uitpraten. Ik plaats wat ik hoor in een duidelijk kader LUISTEREN drs. W. Bontenbal 1 SITUATIE Wanneer u naar een lied luistert, luistert u dan naar de tekst of naar de muziek? Stelt u zich voor dat u zojuist bij een enerverende vergadering vandaan komt, u

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Om te beginnen Maak je niet DIK. 15 Wees een HELD. Laat je OMA wat vaker thuis. ANNA mag daarentegen vaker mee. Wees een OEN.

Om te beginnen Maak je niet DIK. 15 Wees een HELD. Laat je OMA wat vaker thuis. ANNA mag daarentegen vaker mee. Wees een OEN. luisterwijzer 1 7 Laat je OMA wat vaker thuis 8 ANNA mag daarentegen vaker mee 9 Wees een OEN 10 Gebruik LSD 12 Maak je niet DIK 13 Smeer NIVEA Om te beginnen... Communiceren doen de we de hele dag door.

Nadere informatie

Bonus: Hoe goed ben jij momenteel?

Bonus: Hoe goed ben jij momenteel? Bonus: Hoe goed ben jij momenteel? Blad 1 van 20 Hoe goed ben jij momenteel? Iedereen kan zijn leiderschapsvaardigheden aanzienlijk verbeteren met een beetje denkwerk en oefening. Met deze test krijg je

Nadere informatie

The Seven Habits of Highly Effective People -- Stephen Covey - in relatie tot coaching & counselling

The Seven Habits of Highly Effective People -- Stephen Covey - in relatie tot coaching & counselling The Seven Habits of Highly Effective People -- Stephen Covey - in relatie tot coaching & counselling De mens is een gewoontedier Wij maken eerst onze gewoonten, daarna maken onze gewoonten ons Als je doet

Nadere informatie

Rapportage Competenties. Bea het Voorbeeld. Naam: Datum:

Rapportage Competenties. Bea het Voorbeeld. Naam: Datum: Rapportage Competenties Naam: Bea het Voorbeeld Datum: 24.03.2016 Email: support@meurshrm.nl Bea het Voorbeeld / 24.03.2016 / Competenties (QPN) 2 Inleiding In dit rapport wordt ingegaan op de competenties

Nadere informatie

Ideeën presenteren aan sceptische mensen. Inleiding. Enkele begrippen vooraf

Ideeën presenteren aan sceptische mensen. Inleiding. Enkele begrippen vooraf Ideeën presenteren aan sceptische mensen Inleiding Iedereen heeft wel eens meegemaakt dat het moeilijk kan zijn om gehoor te vinden voor informatie of een voorstel. Sommige mensen lijken er uisluitend

Nadere informatie

Veda Consultancy kunt u daar, met onze vele jaren ervaring in organisaties en veel jaren ervaring als coaches en trainers, uitstekend bij helpen.

Veda Consultancy kunt u daar, met onze vele jaren ervaring in organisaties en veel jaren ervaring als coaches en trainers, uitstekend bij helpen. Informatie voor cliënten coachingstrajecten U wilt een coachingstraject volgen omdat u zichzelf op professioneel gebied en op persoonlijk gebied wilt ontwikkeling en verbeteren. U werkt als professional

Nadere informatie

7 eigenschappen effectief leiderschap

7 eigenschappen effectief leiderschap 7 eigenschappen effectief leiderschap Onderwerpen Achtergrond Doel van de training 7 eigenschappen effectief leiderschap Kennis aanreiken eigenschap 1-7 Samenvatting Opdracht persoonlijk leiderschap Algemeen

Nadere informatie

Actief luisteren (De ander helpen zo duidelijk mogelijk te zijn)

Actief luisteren (De ander helpen zo duidelijk mogelijk te zijn) Actief luisteren (De ander helpen zo duidelijk mogelijk te zijn) Laat de ander merken dat je echt luistert door je houding en ogen. Laat merken dat je aandacht op hem/haar gericht is. Stel zoveel mogelijk

Nadere informatie

In gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling

In gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling In gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling 1. Aandachtspunten voor een gesprek met ouders i.v.m. een vermoeden van kindermishandeling: Als je je zorgen maakt over een

Nadere informatie

Mijn collega (of leidinggevende) hoort mij niet. En de werksfeer zou ook beter kunnen

Mijn collega (of leidinggevende) hoort mij niet. En de werksfeer zou ook beter kunnen Mijn collega (of leidinggevende) hoort mij niet. En de werksfeer zou ook beter kunnen Uitnodiging: focus op het webinar en leer hoe je met goede communicatie bereikt wat je graag wilt. Hoe doe je dat?.

Nadere informatie

Bewustwording dag 1 Ik aanvaard mezelf zoals ik nu ben.

Bewustwording dag 1 Ik aanvaard mezelf zoals ik nu ben. Het meditatieprogramma duurt veertig dagen en bestaat uit tien affirmaties. Het is fijn om gedurende dit programma een dagboek bij te houden om je bewustwordingen en ervaring op schrijven. Elke dag spreek

Nadere informatie

Het vergroten van draagkracht na confrontatie met een harta andoening

Het vergroten van draagkracht na confrontatie met een harta andoening Het vergroten van draagkracht na confrontatie met een harta andoening Draaglast en draagkracht Als door de confrontatie met ziekte de balans tussen draaglast en draagkracht wordt verstoord, moet gezocht

Nadere informatie

Effectieve samenwerking: werken in driehoeken

Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Werken in driehoeken is een wijze van samenwerking die in elke organisatie, projectteam en netwerk mogelijk is. Het maakt dat we kunnen werken vanuit een heldere

Nadere informatie

Module 4 : Krachtbronnen

Module 4 : Krachtbronnen Module 4 : Krachtbronnen Vertrouwen Krachtbron: positieve mindset krachtbron: emoties hanteren Krachtbron: loslaten Moment voor jezelf en jouw verhaal opdrachten oefeningen Inleiding Veerkracht bouw je

Nadere informatie

Inge Test 07.05.2014

Inge Test 07.05.2014 Inge Test 07.05.2014 Inge Test / 07.05.2014 / Bemiddelbaarheid 2 Bemiddelbaarheidsscan Je hebt een scan gemaakt die in kaart brengt wat je kans op werk vergroot of verkleint. Verbeter je startpositie bij

Nadere informatie

Zorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl

Zorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Hoe presenteer ik mijzelf? Wat wil ik? Zorg voor je carrière Door het dagelijkse contact met mijn coach

Nadere informatie

Communicatie op de werkvloer

Communicatie op de werkvloer Communicatie op de werkvloer Voor een goede communicatie op de werkvloer is het noodzakelijk dat we letterlijk dezelfde taal spreken. Een goede kennis van het vakjargon is dan ook erg belangrijk. Net zo

Nadere informatie

Dé 14 fundamentele stappen naar geluk

Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Van de Amerikaanse psycholoog Michael W. Fordyce 1. Wees actief en ondernemend. Gelukkige mensen halen meer uit het leven omdat ze er meer in stoppen. Blijf niet op

Nadere informatie

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.

Nadere informatie

Communiceren met de achterban

Communiceren met de achterban 1 Communiceren met de achterban Je wilt weten hoe je het beste communiceert met de achterban. Je wilt direct aan de slag en snel resultaten. Je hebt een hoe-vraag. Zoals iedereen. Maar als je werkelijk

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule Werkboek Inhoudsopgave: 1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule 2. Het H.A.R.T. model 2.1. H.A.R.T. staat voor: 2.1.1. Mijn verhaal over oprechte communicatie 2.1.1: Hoofd Gebruik de rest van deze

Nadere informatie

Effectief communiceren met mijn medewerkers. Weten wat je wil en weten hoe je die boodschap overbrengt

Effectief communiceren met mijn medewerkers. Weten wat je wil en weten hoe je die boodschap overbrengt Effectief communiceren met mijn medewerkers Weten wat je wil en weten hoe je die boodschap overbrengt Welkom Afspraken en verwachtingen: - Telefoon uit - We respecteren elkaar - We klappen niet uit de

Nadere informatie

NLP & INKOOP. Dam Inkoopadvies & Training 2018

NLP & INKOOP. Dam Inkoopadvies & Training 2018 NLP & INKOOP Dam Inkoopadvies & Training 2018 Stelling Als iemand anders het kan, kan ik het ook. Gewetensvraag Doe jij wat je zegt EN Zeg jij wat je doet? Jolanda Dam VERTROUWEN OPENHEID ONTWIKKELEN Sinds

Nadere informatie

Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café

Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café Yvonne Kuijsters Kennismaken met mindfulness Wat is mindfulness Wat brengt het mij, wat heb ik eraan? Aandacht Aandacht is een vorm van oplettendheid.

Nadere informatie

ogen en oren open! Luister je wel?

ogen en oren open! Luister je wel? ogen en oren open! Luister je wel? 1 Verbale communicatie met jonge spelers Communiceren met jonge spelers is een vaardigheid die je van nature moet hebben. Je kunt het of je kunt het niet. Die uitspraak

Nadere informatie

Feedback. Wat is feedback?

Feedback. Wat is feedback? Feedback Wat is feedback? Letterlijk vertaald is feedback terugvoeding. Het is het proces waarin informatie teruggevoerd wordt in een informatieverwerkend systeem, in dit geval de mens. Als het om mensen

Nadere informatie

LOOPBAAN-ANKERTEST. Wat zijn loopbaan-ankers? Welke baan past bij je?

LOOPBAAN-ANKERTEST. Wat zijn loopbaan-ankers? Welke baan past bij je? LOOPBAAN-ANKERTEST Welke baan past bij je? Waarom werk je? Welke aspecten motiveren je in jouw werk? Welke inhoudelijke zaken moet je werk bevatten zodat je het naar je zin hebt en met plezier en resultaat

Nadere informatie

Ontdek je kracht voor de leerkracht

Ontdek je kracht voor de leerkracht Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te

Nadere informatie

Eigenschap 7 7 Houd de zaag scherp

Eigenschap 7 7 Houd de zaag scherp Eigenschap 7 Houd de zaag scherp 7 Houd de zaag scherp 5 Eerst begrijpen... dan begrepen worden Wederzijdse afhankelijkheid Overwinningen met de omgeving 4 Denk win-win Onafhankelijkheid 3 Belangrijke

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

Effectief communiceren met mijn medewerkers. Weten wat je wil en weten hoe je die boodschap overbrengt

Effectief communiceren met mijn medewerkers. Weten wat je wil en weten hoe je die boodschap overbrengt Effectief communiceren met mijn medewerkers Weten wat je wil en weten hoe je die boodschap overbrengt Welkom Afspraken en verwachtingen: - Telefoon uit - We respecteren elkaar - We klappen niet uit de

Nadere informatie

boeien stoeien groeien

boeien stoeien groeien Opgesteld door: S. van Rooijen STUDIEDAG 110915 - HIPPE JIPPE KINDERDAGVERBLIJF 1 SAMENWERKEN Werkplezier maak je voor een groot deel samen en voor een groot deel zelf. Een goed draaiend team en een prettige

Nadere informatie

Drijfveren. Een belangrijke (on)bewuste drijfveer is dat ZELF beter wil zijn dan de ANDER

Drijfveren. Een belangrijke (on)bewuste drijfveer is dat ZELF beter wil zijn dan de ANDER Inleiding Kennis over het tot stand komen van gedrag Bewustwording van de invloed van ons eigen gedrag op onze omgeving? Ervaren wat JIJ kan doen om je eigen gedrag en dat van anderen te verbeteren Drijfveren

Nadere informatie

#Gevoelsbeleving #IKontwikkeling #AANgaan

#Gevoelsbeleving #IKontwikkeling #AANgaan Gezinskaraktercoach gespecialiseerd in de ontwikkelingsfase van 9-jarige kinderen die over veel meer gaat dan 9-jarige kinderen #Gevoelsbeleving #IKontwikkeling #AANgaan In dit e-book krijg je van mij

Nadere informatie

Young Professional programma. Voorbeeld van de opbouw van een YP programma

Young Professional programma. Voorbeeld van de opbouw van een YP programma Young Professional programma Voorbeeld van de opbouw van een YP programma 1 Flow van het programma: Het programma Intake (½ dag) Ik & mijn leiderschap (2 dagen groepsprogramma) Ik & de ander (2 dagen groepsprogramma)

Nadere informatie