Vervangt NPR 1813:2000. Nederlandse praktijkrichtlijn. NPR 1813 (nl)

Transcriptie

1 Vervangt NPR 1813:2000 Nederlandse praktijkrichtlijn Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. NPR 1813 (nl) Ergonomie - Ergonomische uitgangspunten voor kantoormeubelen en aanwijzingen voor het gebruik - Toelichting bij NEN-EN 1335, NEN-EN 527, NEN 2441 en NEN 2449 Ergonomics - Ergonomic principles for office furniture and instruction for the use - Information guide to the standard NEN-EN 1335, NEN-EN 527, NEN 2441 and NEN 2449 ICS ; januari 2003

2 NPR 1813 Normcommissie "Meubelen voor kantoren" Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Netherlands Standardization Institute. The Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , Fax (015)

3 NPR 1813: 2003 Inhoud blz. Voorwoord...2 Toelichting bij praktijkrichtlijn NPR Inleiding Onderwerp en toepassingsgebied Verwijzingen Werk, mens en middelen Algemeen Werk Mens Middelen Algemeen Kantoorwerktafel Kantoorstoelen Samenhang werk, mens en middelen Werkplekinrichting Samenhang en de factoren voor een goede werkplek Werkplekconcepten Gebruiksmogelijkheden Algemeen In hoogte in- of verstelbare kantoorwerktafels Vaste tafelhoogte Zit- en statafels (werkplekken) Plaatsing beeldscherm Instructie Overige werkplekaspecten Licht/verlichting Geluid Temperatuur Ventilatie Werkplekaccessoires Voetensteun Documenthouder...16 Bijlage A Maatvoering van kantoorstoelen en -tafels voor de Nederlandse beroepsbevolking...17 Bijlage B Antropometrietabel van volwassen Nederlanders, 20 tot 60 jaar

4 NPR 1813:2003 Voorwoord In de serie Nederlandse praktijkrichtlijnen verschijnen publicaties van informatief karakter, zoals toelichtingen op normen, gebruikstoepassingen, constructieve mogelijkheden, werkmethoden en fabricagegegevens. Aan deze publicaties mag geen normatieve waarde worden toegekend. Toelichting bij praktijkrichtlijn NPR 1813 In het kader van Europese harmonisatie van kantoormeubelen/kantoorstoelen respectievelijk kantoortafels heeft NEN 1812 plaatsgemaakt voor NEN-EN 1335 deel 1, deel 2 en deel 3 kantoormeubelen/kantoorstoelen en komt NEN-EN 527 erbij voor wat betreft de kantoortafels. Kantoormeubelen moeten zo kunnen worden ingezet, dat gelet op de brede spreiding van de Nederlandse beroepsbevolking, dat wil zeggen een grote groep kleine vrouwen en een grote groep lange mannen, een zo hoog mogelijk percentage gebruikers van hetzelfde type kantoormeubel gebruik kan maken. Als uitgangspunt is hierbij gehanteerd ISO Ergonomic requirements for office work with visual display terminals (VDT s) Part 5: Workstation layout and postural requirements. De waarden genoemd in tabel A.1, kolom 2 zijn gebaseerd op het 97,5e percentiel van de Nederlandse man en het 5e percentiel van de Nederlandse vrouw. Deze maten kunnen worden gebruikt in de programma s van eisen voor de aankoop van kantoorstoelen en kantoortafels. Deze praktijkrichtlijn is opgesteld vanuit de behoefte om de ergonomische uitgangspunten breder toe te passen in het ontwerp en het gebruik van kantoormeubelen. De voorkeur voor ergonomisch verantwoorde kantoormeubelen komt voort uit de ervaringen van gebruikers met ergonomisch onjuist ontworpen meubelen, zowel in het kader van efficiency en effectiviteit van het werk, de aankoop, als in het kader van de gezondheid van de werknemer. Kantoorarbeid vormt een nog steeds toenemend deel van de totaal te verrichten arbeid; de gebruikersgroep van kantoormeubelen is daardoor groot. De veranderingen in de werkprocessen van kantoorarbeid zijn talrijk. Deze veranderingen en nieuwe inzichten in de stand van de ergonomie, alsmede het vervangen van NEN 1812 door NEN-EN 1335 en de toevoeging van NEN-EN 527 zijn de aanleiding geweest om NPR 1813 derde druk van 2000 te herschrijven. Deze praktijkrichtlijn is opgesteld door normcommissie Meubelen voor kantoren. Inleiding In het eerste hoofdstuk van deze praktijkrichtlijn wordt aangegeven op welke onderwerpen van NEN-EN 1335, NEN-EN 527, NEN 2441 en NEN 2449 deze NPR betrekking heeft. In het tweede hoofdstuk worden de normen vermeld waarnaar in de tekst van de praktijkrichtlijn wordt verwezen. In het derde hoofdstuk wordt nader ingegaan op het model werk, mens en middelen. Met dit model wordt toegelicht wat het belang is van een juist ingerichte werkplek voor het verkrijgen van een goed werkresultaat en hoog prestatierendement van de kantoorwerker. In het vierde hoofdstuk worden de afzonderlijke componenten voor een optimale werkplekinrichting besproken. In dit hoofdstuk wordt ook beschreven aan welke eisen een werkplek moet voldoen in relatie tot de aard en tijdsduur van het werk. In bijlage A is een tabel weergegeven met daarin de noodzakelijke gewenste spreiding van de maatvoering van kantoorstoelen voor de Nederlandse beroepsbevolking, alsmede de maatvoering voor kantoorstoelen volgens NEN-EN Deze bijlage bevat een handvat voor degenen die stoelen fabriceren, inkopen, verkopen en over in- en verkoop adviseren. In B.1, de antropometrietabel, zijn de lichaamsmaten van volwassen Nederlanders gegeven. 2

5 NPR 1813: Onderwerp en toepassingsgebied Deze praktijkrichtlijn geeft toelichting op en aanwijzingen voor het verantwoord gebruik van NEN-EN 1335, NEN-EN 527, NEN 2441 en de in NEN 2449 behandelde kantoormeubelen. NPR 1813 is een toelichting op genoemde normen en heeft tot doel aan te geven op welke wijze goed zitten en verantwoord staan bij het kantoorwerk kan worden uitgevoerd. Het afwisselen van houding bij het werk heeft een positieve invloed op het voorkomen van klachten aan het houdings- en bewegingsapparaat (spieren en gewrichten) van de kantoorwerker en verhoogt de efficiëntie. 2 Verwijzingen In de praktijkrichtlijn wordt verwezen naar de volgende publicaties: ISO Ergonomic requirements for office work with visual display terminals (VDT s) Part 5: Workstation layout and postural requirements NEN-EN NEN-EN NEN-EN NEN-EN Kantoormeubelen Kantoorstoelen Deel 1: Afmetingen. Bepaling van de afmetingen Kantoormeubelen Kantoorstoelen Deel 2: Veiligheidseisen Kantoormeubelen Kantoorstoelen Deel 3: Veiligheidsbeproevingen Kantoormeubelen Werktafels en -bureaus Deel 1: Afmetingen NEN-EN Ontw. NEN-EN Kantoormeubelen Werktafels en -bureaus Deel 2: Mechanische veiligheidseisen Kantoormeubelen Werktafels en -bureaus Deel 3: Fysieke en mechanische eigenschappen van de constructie Beproevingsmethoden NEN 2441: 2002 NEN 2449:1990 NEN 3087:1997 NVN 3438:1995 NEN-EN-ISO 7730 DIN 4556 DIN Ergonomie Ergonomische criteria voor zit-statafels Eisen voor afmetingen en uitvoering Beproevingsmethoden Ergonomie Ergonomische criteria voor kantoorwerktafels Eisen voor afmetingen en uitvoering Beproevingsmethoden Ergonomie Visuele ergonomie in relatie tot verlichting Principes en toepassingen Ergonomie Geluidshinder op de arbeidsplaats Streefwaarden voor geluidsniveau en nagalmtijden met betrekking tot verstoring van communicatie en concentratie Gematigde thermische binnenomstandigheden Bepaling van de PMV- en de PPD-waarde en specificatie van de voorwaarden voor thermische behaaglijkheid Büromöbel Fuβstützen für den Büroarbeitsplatz Anforderungen, Maβe Abeitsdrehstuhl Sicherheitstechnische Anforderungen Prüfung 3 Werk, mens en middelen 3.1 Algemeen Bij het uitvoeren van kantoorwerk is het krijgen van een optimaal resultaat de belangrijkste factor. Het werk behoort te worden gedaan in een veilige werkomgeving. Ziekte, geestelijke of lichamelijke klachten als gevolg van de werksituatie en de daarbij gebruikte middelen en gereedschappen behoort, gelet op de inhoud 3

6 NPR 1813:2003 van de Arbowet 1998, te worden voorkomen. Bovendien beïnvloedt goed gereedschap de winstgevendheid van een onderneming op positieve wijze. Voor het krijgen van een hoog prestatierendement is een juiste onderlinge afstemming nodig tussen werk, mens en middelen. Hierna wordt eerst kort beschreven wat onder deze aspecten wordt verstaan en vervolgens wordt in 3.5 de onderlinge samenhang besproken. Prestatierendementmodel mens - kennis - kunde - vaardigheid - attitude werk Hoogste Prestatierendement - organisatie - processen - taken middelen - apparatuur - programmatuur - gereedschap - gebouw - installaties - verlichting - klimaat - ventilatie - lichtwering - inrichting - werktafel - stoel - kasten Paul J.M.Settels Eur.Erg. Figuur 1 Model werk, mens en middelen 3.2 Werk In elk type werk zijn verschillende soorten werkzaamheden die moeten worden uitgevoerd: de werktaken of kortweg de taken. De taak of verzameling van taken die iemand uitvoert, wordt functie genoemd. In een organisatie zijn mensen in een functie werkzaam, die verschillende of soortgelijke taken uitvoeren. Bij administratieve taken kan een onderscheid worden gemaakt tussen taken met een hoge herhalingsfrequentie (onder andere gegevens invoeren of muteren) en taken met een variërend patroon (onder andere archiveren, telefoneren). Variatie tussen verschillende typen taken in een functie voorkomt eenzijdige en veelal ongezonde belasting. Het is van belang onderscheid te maken tussen lang- en kortdurende werktaken. Daarnaast is het van belang te weten of taken regelmatig worden herhaald. Hoe langer de tijdsduur of hoe hoger de herhalingsfrequentie, des te meer aandacht behoort te worden besteed aan de aanpassing van het meubilair in relatie tot het uit te voeren werk (zie 3.5). 3.3 Mens De houding die mensen tijdens hun werkzaamheden aannemen, wordt bepaald: door de afmetingen van de werkplek waaraan en de hulpmiddelen waarmee zij moeten werken; door de afmetingen van het menselijk lichaam en de lichaamsdelen; door de werkhouding, dat wil zeggen door de hoeken van de verschillende lichaamsdelen, de intensiteit, de kracht, de inspanning en de duur van de houding. Gezien de grote verschillen in lichaamsafmetingen (arm-, been-, ruglengte) zou de dimensionering van een werkplek voor ieder mens anders moeten zijn. Dit is in de praktijk echter niet mogelijk en facilitair gezien onwenselijk. Daarom wordt bij het ontwerpen van werkplek en uitrusting (zoals kantoorwerktafels en kantoorstoelen) gewerkt met zogenoemde antropometrische tabellen. Hierna wordt beschreven hoe behoort te worden omgegaan met antropometrische gegevens. 4

7 NPR 1813: 2003 De antropometrie stelt de vorm en afmetingen van het menselijk lichaam vast. Er wordt onderscheid gemaakt in statische en dynamische antropometrie: statische antropometrie bestudeert de gegevens en de afmetingen van het gefixeerde lichaam of de gefixeerde lichaamsdelen. De gegevens worden onder andere gebruikt bij ontwerpen van stoelen, tafels en gereedschappen; dynamische of functionele antropometrie bestudeert de afmetingen tijdens de bewegingen. In een bepaalde houding zijn immers bewegingen nodig om de werkzaamheden te kunnen uitvoeren. De gegevens van antropometrische onderzoeken worden veelal na statistische bewerkingen weergegeven in tabellen (zie bijlage B). Om deze tabellen beter te kunnen lezen, wordt hier kort ingegaan op een aantal begrippen. De kennis van de waarden van de statische antropometrie heeft een uitgebreid toepassingsgebied. en hiervan zijn ontwerpen van meubilair, werktuigen, hulpmiddelen en persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen. Van belang is, om steeds in ontwerpen mee te nemen dat statische antropometrie niet altijd leidend hoeft te zijn in een ontwerp. De dynamiek op het uitlokken van beweging is noodzakelijk, met name wat de gezondheidsaspecten van mensen betreft. Mensen verschillen onderling niet alleen van lichaamslengte; de afmetingen van de lichaams-segmenten, maar ook het gewicht en de kracht die kan worden geleverd, zijn onderling verschillend. Dit is het terrein van de dynamische antropometrie. De verschillende parameters worden veelal in tabelvorm voorgesteld in functie van de uit te voeren beweging. Voor bijvoorbeeld het ontwerpen van een tafel zijn de volgende dynamische parameters van belang: maximale reikwijdte van armen en benen, comfortzone voor de verschillende individuen en benodigde kracht voor het manipuleren van bepaalde hulpmiddelen. Voor tabellen van dynamische antropometrie wordt verwezen naar de gangbare ergonomische handboeken en normen op dit gebied. Opgemerkt wordt dat de antropometrische maten uitgangsmaten zijn. Dit betekent dat persoonlijke lichaamsmaten hiervan kunnen afwijken. 3.4 Middelen Algemeen Binnen de context van de praktijkrichtlijn betreft het hier middelen die een belangrijke invloed hebben op de inrichting van kantoorwerkplekken, dus de kantoortafel en de kantoorstoel. In de volgende paragraaf wordt verder ingegaan op de ergonomische aspecten van deze middelen Kantoorwerktafel Algemeen De kantoorwerktafels moeten qua afmetingen en uitvoering, meet- en beproevingsmethoden aan eisen voldoen die zijn vastgelegd in NEN-EN 527, NEN 2441 en NEN De belangrijke ergonomische elementen voor kantoorwerktafels zijn: hoogte; afmetingen (breedte, diepte en vorm) van het blad; been- en voetruimte; dikte van het blad; diffuse reflectiefactor van het blad. 5

8 NPR 1813: Soorten kantoorwerktafels Het inrichten van een werkplek is mogelijk met een: kantoorwerktafel met vaste (op de lengte van de werker afgestemde) hoogte; instelbare kantoorwerktafel (dat wil zeggen een tafel die eenmalig op de juiste hoogte wordt ingesteld); verstelbare kantoorwerktafel (dat wil zeggen een tafel die tijdens het gebruik zonder hulp van derden eenvoudig in hoogte is te verstellen). Bij dit laatste type zijn er met de hand of elektro/mechanisch bediende uitvoeringen. Het verdient nadrukkelijk de voorkeur om kantoortafels in gebruik bij wisselwerkplekken te voorzien van elektro/mechanische bediening. Verder zijn kantoorwerktafels, zit- en statafels, beschikbaar die veel hoger komen dan het aangegeven traject in NEN Achter deze zit- en statafels kan ook staand worden gewerkt ter afwisseling van het eventueel langdurig zitten. Zie voor minimummaatvoering NEN-EN 527 en NEN Het bewegen, door zitten en staan tijdens het werk af te wisselen, wordt hierdoor gestimuleerd (zie ook 4.3.4) Tafelhoogte De optimale tafelhoogte hangt af van de lengte van de persoon die er aan werkt en de soort taak die wordt uitgevoerd. Elk soort taak heeft een eigen optimale hoogte; zo is de optimale schrijfhoogte anders dan de optimale hoogte bij het werken met een toetsenbord. Bij een vaste tafelhoogte heeft de gebruiker alleen de mogelijkheid om via de stoel de zithoogte aan te passen. Deze vaste tafels worden alleen aanbevolen als de werkzaamheden van zeer korte duur zijn (zie 4.1) Afmetingen tafelblad Indien een beeldscherm op de kantoorwerktafel moet worden geplaatst, behoort bij de keuze van de diepte van het tafelblad rekening te worden gehouden met de diepte van het beeldscherm. Een CRT-beeldscherm heeft een grotere diepte (< 90 cm) dan een LCD- of TFT beeldscherm (80 cm). De breedte van het blad hangt vooral samen met de hoeveelheid ruimte die nodig is voor het uitvoeren van de werkzaamheden. Het primaire werkvlak dient voor het beeldscherm en het secundaire vlak voor lees-, schrijf- en aflegwerk. Bij een veelheid aan materiaal (papieren, dossiers enz.) is voldoende aflegruimte noodzakelijk. Bij organische vormen van het blad behoort rekening te worden gehouden met maximale reikafstanden. Om te waarborgen dat de stoel voldoende aan het werkblad aangeschoven kan worden (zie ook ), is de voorzijde van het primaire werkvlak bij voorkeur recht en voldoende (ca. 65 cm i.v.m. buitenmaat armleggers) breed. Een licht concave vorm is toelaatbaar, zie NEN Indien meer beeldschermen op het blad worden geplaatst, is aan te bevelen dat de afmeting van het primaire vlak en vorm ervan hierop worden aangepast Dikte tafelblad De dikte van het tafelblad moet zo gering mogelijk zijn om stoten van de bovenbenen en de armsteunen tegen de onderkant van het blad te voorkomen. Ook de eventuele ondersteunende balken onder het tafelblad moeten om deze reden zo dun mogelijk zijn. Het totaal van de randhoogte, constructriedelen en werkbladdikte van kantoortafels, tafels, balies of bewakingslessenaars waaraan kantoorwerkzaamheden worden uitgevoerd, behoort minimaal (max. 5 cm) te zijn. De waarden in de normen NEN-EN 527, NEN 2441 en NEN 2449 geven het maximaal toelaatbare aan Schakelen van tafelbladen Worden in een opstelling tafels aan elkaar geschakeld, dan is het raadzaam voorzorgsmaatregelen te treffen om te voorkomen dat bij verstelbare tafels afklemmingen van vingers en/of kabels kunnen plaatsvinden. Het 6

9 NPR 1813: 2003 gebruik van tussenschotten, boven het werkblad, is te adviseren om privacy te creëren en verstoring te verminderen Kantoorstoelen Algemeen Kantoorstoelen moeten qua afmetingen, uitvoering en meet- en beproevingsmethoden voldoen aan eisen die zijn vastgelegd in NEN-EN Bij de inrichting van een kantoor moet rekening worden gehouden met de zeer grote lengte variatie van de Nederlandse beroepsbevolking. Zowel uit economische als menskundige overwegingen behoort te worden gekozen voor een kantoorstoel die aan deze lengte variatie een deugdelijke ondersteuning kan geven. De maten waarmee een zo hoog mogelijk percentage van de Nederlandse beroepsbevolking wordt afgedekt, staan in tabel A.1. kolom 2. De belangrijke ergonomische elementen voor kantoorstoelen zijn: de zitting; de rugleuning; de armsteunen resp. elleboogsteunen; de beweeglijkheid. Deze ergonomische elementen worden hierna besproken Zitting De volgende verstelmogelijkheden en beweeglijkheid zijn bij de zitting van belang: Hoogte De hoogte van de zitting wordt bepaald door de lengte van de onderbenen + de hakhoogte. Aangezien de onderbeenlengte van de verschillende gebruikers sterk kan verschillen, is een in hoogte verstelbare zitting noodzakelijk. Zitdiepte Bij voorkeur wordt de zitdiepte aangepast aan de lengte van het bovenbeen. Wel behoort erop te worden gelet dat de knieholte vrij blijft. Zittingvorm De zitting behoort aan de voorkant aflopend te zijn. Bij een verstelbare zitdiepte behoort de zitting aan de achterzijde vlak te zijn. Beweeglijkheid De zitting behoort de gebruiker in de richting van de werkhouding te ondersteunen. Bijvoorbeeld bij het intoetsen van gegevens naar voren; bij het luisteren naar achteren. De zitting behoort dan voor- en achterover en eventueel zijwaarts te bewegen. Het gemak waarmee de zitting beweegt, is afhankelijk van de weerstand die wordt ingesteld. De weerstand die men kiest, is afhankelijk van lichaamsgewicht en voorkeur. Bij stoelen met een bewegende zitting behoort ook de mogelijkheid aanwezig te zijn om deze tenminste in de neutrale positie vast te zetten. 7

10 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft Ja, ik bestel ex. NPR 1813:2003 nl Ergonomie - Ergonomische uitgangspunten voor kantoormeubelen en aanwijzingen voor het gebruik - Toelichting bij NEN-EN 1335, NEN-EN 527, NEN 2441 en NEN T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview