Binnenlands Bestuur. Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet. Definitief rapport. 26 mei 2015

Transcriptie

1 Binnenlands Bestuur Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet Definitief rapport 26 mei 2015

2 DATUM 26 mei 2015 TITEL Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet ONDERTITEL Definitief rapport OPDRACHTGEVER Binnenlands Bestuur Boulevard Heuvelink KT Arnhem Postbus BD Arnhem (026) BTW NL B01 IBAN NL95RABO KVK AUTEUR(S) Bram Klouwen Bert van t Land PROJECTNUMMER BB-002

3

4

5 1 Inleiding Binnenlands Bestuur heeft samen met adviesbureau Companen een onderzoek uitgevoerd onder de Nederlandse gemeenten. Via een digitale vragenlijst aan portefeuillehouders en beleidsmedewerkers wonen is onderzocht in welke mate de gemeenten zijn voorbereid om de nieuwe woningwet die op 1 juli 2015 ingaat. 136 gemeenten hebben meegedaan aan het onderzoek. Het merendeels van de gemeenten werd in het onderzoek vertegenwoordigd door het ambtelijk apparaat. Het onderzoek werd in het begin van mei uitgevoerd. Is men voorbereid? Slechts een kleine van de gemeenten is volledig voorbereid op de nieuwe Woningwet. heeft met de corporaties en huurdersorganisaties gesproken over hoe zij hiermee om willen gaan. Nog eens heeft zich alleen nog maar laten informeren. heeft nog helemaal niets gedaan. Bijna 50 procent van de gemeenten heeft nog geen rekening gehouden met de Woningwet in haar woonvisie. Ruim 20 procent geeft aan dat de woonvisie wel voldoende concreet is, de rest twijfelt. De gemeenten (6) vinden dat zij nog onvoldoende zijn voorbereid op de uitvoering van de Woningwet, met name de capaciteit en de kennis van de corporatiefinanciën zijn onvoldoende. Huidige woonvisie en prestatieafspraken De Woningwet van 2015 schrijft voor dat de woningcorporaties naar vermogen moeten bijdragen aan het gemeentelijk volkshuisvestingsbeleid. Deze bijdrage moet worden verankerd in prestatieafspraken en is alleen verplicht indien de gemeente een actueel en concreet volkshuisvestingsbeleid heeft vastgesteld. Voor de vaststelling van de woningwet 2015 had al 9 van de gemeenten prestatieafspraken, maar één op de drie van de afspraken zijn inmiddels verlopen. Vaak zijn de afspraken niet optimaal. Ze bevatten over het algemeen wel de juiste onderwerpen, maar zijn niet concreet genoeg. Ze gaan vooral over intenties en niet over concreet te behalen resultaten. Meer dan van de gemeenten geeft dit aan. In veel bestaande / vigerende woonvisies is geen rekening gehouden met de nieuwe Woningwet. Zij vormen een onvoldoende (concrete) basis voor de prestatieafspraken. De afspraken die zijn gemaakt zijn wel gebaseerd op gelijkwaardigheid en wederkerigheid tussen gemeente en corporaties. De rol van huurdersorganisaties bij prestatieafspraken is nieuw. Tot op heden zijn de huurdersorganisaties (als orgaan) slechts beperkt () betrokken bij gemeentelijk volkshuisvestingsbeleid. Wel waren er veel mogelijkheden om via algemene participatietrajecten en inspraakprocedures mee te doen. Nieuwe afspraken De meeste gemeenten (8) gaan nieuwe prestatie-afspraken maken met de corporaties. Ruim 9 begrijpt dat de nieuwe wet hiervoor vereisten stelt, maar de helft van deze groep kent deze vereisten slechts globaal. De gemeenten willen de nieuwe prestatieafspraken voorzien van afspraken over: Betaalbaarheid: de omvang van de goedkope woningvoorraad Het strategisch voorraadbeleid / vastgoedstrategie van de corporaties De nieuwbouwplanning van corporaties Het verkoopprogramma van de corporaties De slaagkans van de verschillende doelgroepen op de woningmarkt Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet

6 Locaties voor herstructurering Het huurprijsbeleid Kennis van de wet Om de intentie van de Woningwet echt te laten slagen, zijn er nog stappen te zetten. Bijna de helft van de gemeenten is goed op de hoogte van de vereisten die de wet stelt aan prestatieafspraken. De andere helft is niet of slechts globaal op de hoogte. Zo missen ambtenaren en bestuurders formele instrumenten en kennis van corporatiefinanciën. Samenwerking De samenwerking met de corporaties wordt door gemeenten in ruime mate als goed beoordeeld: 7 geeft een 7 of hoger voor de samenwerking. Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet

7 Bijlage: tabellenrapport Vraag 1. Bent U? (n=136) Vraag 2. Heeft u prestatieafspraken met de corporatie(s) in uw gemeente? (n=136) % % % 11% 4% 1% Ambtenaar Bestuurder Anders Niet geantwoord Ja en ze zijn nu nog geldig Ja, maar ze zijn verlopen 7% Nee 4% Weet niet Meer dan 8 van de respondenten is werkzaam als ambtenaar en iets meer dan als bestuurder. 9 van de gemeenten heeft eerder prestatieafspraken gemaakt. van de gemeenten heeft wel afspraken, maar deze zijn verlopen. Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 3

8 Vraag 3.1 Zijn de prestatieafspraken concreet? (n=124) Vraag 3.2 Zijn de prestatieafspraken gebaseerd op gelijkwaardigheid en wederkerigheid tussen gemeente en corporatie(s)? (n=123) 14% 33% 48% 4% 2% % 6 13% 3% 2% Iets minder van de helft van prestatieafspraken wordt beoordeeld als concreet. De andere helft geeft aan dat zij slechts gedeeltelijk concreet zijn. De overgrote meerderheid (82%) van de prestatieafspraken zijn gebaseerd op gelijkwaardigheid en wederkerigheid tussen de beide partijen. Slechts 3% van de ondervraagden geeft aan dat dit niet zo is. Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 4

9 Vraag 3.3 Bevatten de prestatieafspraken de juiste onderwerpen? (n=121) Vraag 3.4 Gaan de prestatieafspraken over te behalen resultaten? (n=124) 18% 47% 31% 2% 1% 6 13% 28% 6% 2% 1% 2/3 deel van de gemeenten zegt dat de prestatieafspraken de juiste onderwerpen bevatten. Een derde zegt dat dit slechts gedeeltelijk het geval is. 40 % van de prestatieafspraken gaat over te behalen resultaten. Voor maar liefst de helft van de prestatieafspraken is dit slechts gedeeltelijk van toepassing. 8% geeft aan dat de prestatieafspraken niet gaan over te behalen resultaten. Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 5

10 Vraag 3.5 Gaan de prestatieafspraken over intenties? (n=122) Vraag 4: Kunt u in een rapportcijfer uitdrukken hoe de samenwerking met de corporatie(s) in uw gemeente verloopt? (1 = zeer ontevreden, 10 = zeer tevreden) 7% 43% 4% 2% 4.1 Eerste corporatie (n=135) 36% 32% 13% 7% 4% 1% 1% 1% 2% 2% De helft van de prestatieafspraken gaat vooral over intenties. Gemiddeld cijfer over de samenwerking met de 1 e corporatie: 7.1 Maar liefst 77% geeft een 7 of hoger. Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 6

11 Vraag 4: Kunt u in een rapportcijfer uitdrukken hoe de samenwerking met de corporatie(s) in uw gemeente verloopt? (1 = zeer ontevreden, 10 = zeer tevreden) Vraag 4: Kunt u in een rapportcijfer uitdrukken hoe de samenwerking met de corporatie(s) in uw gemeente verloopt? (1 = zeer ontevreden, 10 = zeer tevreden) 4.2 Tweede corporatie (n=80) 4.3 Derde corporatie (n=52) 28% 33% 29% 17% 16% 4% % 4% 6% 8% 2% 2% De samenwerking met de 2 e corporatie wordt hetzelfde als de 1 e corporatie beoordeeld: 7.1. In gemeenten waar 3 corporatie actief zijn, wordt de samenwerking met de 3 e iets lager beoordeeld. Gemiddeld cijfer: 6,7. Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 7

12 Vraag 5. Wat is volgens u nodig om de samenwerking met de corporatie(s) te verbeteren? Vraag 6. Bent u op de hoogte van de vereisten die de nieuwe Woningwet 2015 (herzieningswet) aan prestatieafspraken stelt? (n=135) 6 48% 7% Ja Globaal Nee Ander Bijna de helft is op de hoogte van de vereisten. Meer dan de helft is slechts globaal of helemaal niet op de hoogte van de vereisten aan prestatieafspraken uit de nieuwe Woningwet Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 8

13 Nee, nog niet Ja, we hebben ons laten informeren over de inhoud van de wet Ja, we hebben een analyse gemaakt van de impact van de wet Ja, we hebben met de corporatie(s) en/ of huurdersorganisaties gesproken hoe dit op te pakken Ja, we hebben ons beleid (woonvisie / prestatieafspraken) hierop aangepast Ja, we hebben inmiddels alles op orde Ja, en deze is concreet genoeg voor nieuwe prestatieafspraken op basis van de nieuwe vereisten Ja, maar ik weet niet of deze concreet genoeg is voor nieuwe prestatieafspraken op basis van de nieuwe vereisten Ja, maar deze is niet concreet genoeg voor nieuwe prestatieafspraken op basis van de nieuwe vereisten Nee, er is geen recente woonvisie Anders Weet niet Vraag 7. Bent u al bezig met voorbereidingen voor de invoering van de Woningwet 2015? (n=133) Vraag 8. Heeft uw gemeente een actuele vastgestelde woonvisie? (n=134) 36% 23% 19% 21% 22% 9% 13% 7% 2% 13% 1% 9 geeft aan bezig te zijn met voorbereidingen voor de nieuwe Woningwet. Slechts 2% heeft alles op orde. 63% van de respondenten heeft een actuele woonvisie. Van deze groep heeft een derde een concrete woonvisie voor prestatieafspraken. Een derde is daar niet zeker van en van een derde is de woonvisie niet concreet genoeg. 22% van de respondenten heeft geen actuele woonvisie. Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 9

14 Ja Globaal Nee Anders Weet niet Ja, we hebben de huurders betrokken net als alle andere burgers (bijvoorbeeld via een klankbordgroep) Ja, we hebben de huurdersorganisaties betrokken in een participatietraject Ja, we hebben huurders betrokken via de formele inspraak Nee Anders Weet niet Vraag 9. Heeft u bij het opstellen van de woonvisie al rekening gehouden met de Woningwet 2015 / herzieningswet? (n=107) Vraag 10. Heeft u bij het opstellen van de woonvisie de huurdersorganisaties betrokken? (Meerdere antwoorden mogelijk) (n=104) 46% 24% 27% 22% 22% 11% 7% 21% 9% 4% 41% van de respondenten heeft geheel of globaal rekening gehouden met de nieuwe Woningwet bij het opstellen van hun (actuele) woonvisie. 46% heeft dit niet gedaan. Ongeveer heeft de huurdersorganisatie betrokken als (formeel) orgaan bij het opstellen van de woonvisie. Ook ongeveer heeft de huurders op geen enkele wijze betrokken. Bijna de helft heeft de huurders als burger betrokken via formele inspraak, dus niet als orgaan. Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 10

15 Ja, we zijn al bezig Ja, maar we moeten er nog mee beginnen Nee, de huidige afspraken voldoen goed Nee, dat is niet noodzakelijk in onze gemeente Anders Weet niet Vraag 11. Gaat u (nieuwe) prestatieafspraken maken met de woningcorporatie(s)? (n=133) Vraag 12. Waarover wilt u (nieuwe) afspraken met de corporatie(s) maken? 42% 38% 3% 8% Vraag 12: top De omvang van de goedkope woningvoorraad 91% Het strategisch voorraadbeleid van de woningcorporaties 81% De nieuwbouw(planning) 76% Het verkoopprogramma van de corporatie(s) 72% De slaagkans per doelgroep 64% Herstructurering 63% De huurprijzen 6 8 van de respondenten is bezig of van plan nieuwe prestatieafspraken te maken met de corporatie(s). Bovenstaande percentages zijn combinaties van de antwoorden Geheel van toepassing en Van toepassing. Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 11

16 Geheel van toepassing Van toepassing Gedeeltelijk van toepassing Niet van toepassing Geheel niet van toepassing Weet (nog) niet Geheel van toepassing Van toepassing Gedeeltelijk van toepassing Niet van toepassing Geheel niet van toepassing Weet (nog) niet Vraag Wilt u afspraken maken over de omvang van de goedkope woningvoorraad? (n=131) Vraag Wilt u graag afspraken maken over de slaagkans per doelgroep? (n=126) 6 53% 38% 21% 43% 3% 2% 3% 6% 2% Meer dan 9 van de respondenten wil graag over de omvang van de sociale voorraad afspraken maken. 61% van de toekomstige prestatieafspraken moet gaan over de slaagkans per doelgroep, voor een kwart van de toekomstige prestatieafspraken moeten deze gedeeltelijk over de slaagkans gaan. Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 12

17 Geheel van toepassing Van toepassing Gedeeltelijk van toepassing Niet van toepassing Geheel niet van toepassing Weet (nog) niet Geheel van toepassing Van toepassing Gedeeltelijk van toepassing Niet van toepassing Geheel niet van toepassing Weet (nog) niet Vraag Moeten de prestatieafspraken gaan over het strategisch voorraadbeleid van de woningcorporaties? (n=132) 6 27% 54% 11% 1% 3% Vraag Moeten de prestatieafspraken gaan over de nieuwbouw(planning)? (n=132) 43% 33% 13% 6% 2% 3% Meer dan 8 van de respondenten geeft aan dat de prestatieafspraken moeten gaan over het strategisch voorraadbeleid. Nog eens vindt dat de afspraken hier gedeeltelijk over moeten gaan. 76% van de toekomstige prestatieafspraken moet gaan over de nieuwbouwplanning en nog 13% van de plannen moet hier gedeeltelijk over gaan. Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 13

18 Geheel van toepassing Van toepassing Gedeeltelijk van toepassing Niet van toepassing Geheel niet van toepassing Weet (nog) niet Geheel van toepassing Van toepassing Gedeeltelijk van toepassing Niet van toepassing Geheel niet van toepassing Weet (nog) niet Vraag Moeten de prestatieafspraken gaan over de huurprijzen? (n=129) Vraag Moeten de prestatieafspraken gaan over waar herstructurering moet plaatsvinden? (n=128) 19% 41% 27% 8% 1% 19% 44% 9% 3% 7 op de 10 nieuwe prestatieafspraken zouden over de huurprijzen moeten gaan. Meer dan een kwart van de respondenten vindt dat dit maar gedeeltelijk van toepassing is. 63% van de respondenten vindt dat de prestatieafspraken moeten gaan over de locaties van herstructurering. Een kwart vindt dit gedeeltelijk van toepassing. Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 14

19 Geheel van toepassing Van toepassing Gedeeltelijk van toepassing Niet van toepassing Geheel niet van toepassing Weet (nog) niet Ja, we hebben alle noodzakelijke competenties in huis Nee, de eigen organisaties is nog onvoldoende toegerust Nee, we missen formele instrumenten (toezicht, aanwijzingen) Nee, we missen noodzakelijke kennis van corporatiefinanciën Vraag Moeten de prestatieafspraken gaan over het verkoopprogramma van de corporatie(s)? (n=129) Vraag 13. Bent u voldoende toegerust op de (sturings-)taken die de wet u geeft? (n=132) 46% 39% 26% 18% 7% 2% 2% 27% 9% Ongeveer 7 van de prestatieafspraken moet gaan over het verkoopprogramma, met nog 18% van de prestatieafspraken daarbij waar dit gedeeltelijk het geval is. Slechts een kleine zegt met vertrouwen toegerust te zijn voor de taken van de nieuwe Woningwet. 61% vindt dit niet, waarbij de belangrijkste redenen zijn dat hun organisatie hier onvoldoende op toegerust is (27%) en dat zij noodzakelijke kennis missen over corporatiefinanciën (). Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 15

20 Companen, Resultaten onderzoek gemeenten voorbereiding Woningwet 16