PATIËNTENFOLDER Gynaecologie: Kinderwens, ovulatie-inductie, gewicht en leeftijd

Transcriptie

1 PATIËNTENFOLDER Gynaecologie: Kinderwens, ovulatie-inductie, gewicht en leeftijd

2 Ovulatie-inductie Een behandeling die een gynaecoloog vaak toepast bij een verminderd vruchtbaar (echt)paar is ovulatie-inductie. Hierbij worden vruchtbaarheid bevorderende medicijnen toegediend om eicelrijping te stimuleren bij vrouwen bij wie geen eisprong plaatsvindt, of bij vrouwen bij wie om andere redenen geen zwangerschap optreedt. Deze folder is geschreven voor vrouwen die een ovulatie-inductiebehandeling krijgen. De vruchtbaarheidshormonen De normale menstruele cyclus wordt gereguleerd door hormonen die door verschillende organen in het lichaam worden gemaakt. Onder aan de hersenen bevinden zich twee klieren: de hypothalamus en de hypofyse of hersenaanhangsel. De hypothalamus bestuurt de hypofyse door de afgifte van het zogenaamde GnRH-hormoon. Dit GnRH-hormoon zorgt ervoor dat de hypofyse twee belangrijke hormonen maakt: het follikelstimulerend hormoon (FSH) en het luteïniserend hormoon (LH). Deze hormonen zorgen ervoor dat er in de eierstokken een eicel rijpt (hierbij is FSH het belangrijkste hormoon) en er een eisprong plaatsvindt (waarbij LH het belangrijkste hormoon is). De eierstokken Vrouwen hebben twee eierstokken, deze bevinden zich in de buikholte naast de baarmoeder. Bij de geboorte bevatten de eierstokken miljoenen eitjes die zich in kleine, met vloeistof gevulde blaasjes bevinden: de follikels. Vanaf de puberteit tot aan de menopauze zal er maandelijks bij vrouwen met een regelmatige cyclus een eicel rijpen. Ongeveer halverwege de menstruele cyclus zal de follikel groot genoeg (ongeveer twee cm) en de eicel rijp genoeg zijn om eventueel bevrucht te kunnen worden. Een toename in de afgifte van de hormonen FSH en LH zorgt er op dat moment voor dat de eicel zich kan losmaken uit de eierstok: de eisprong of ovulatie. Tegelijkertijd zal de binnenkant van de baarmoeder, het baarmoederslijmvlies, in dikte toenemen. De eicel wordt door één van de eileiders naar de baarmoeder getransporteerd. Tijdens het transport door de eileider kan, indien er zaadcellen van de man in de eileider aanwezig zijn, bevruchting optreden. Is de eicel niet bevrucht, dan wordt het baarmoederslijmvlies ongeveer 14 dagen na de eisprong afgebroken: de menstruatie. De eierstokken produceren zelf ook hormonen: de belangrijkste zijn oestrogenen en progesteron. Oestrogenen zorgen voor de opbouw van het baarmoederslijmvlies terwijl progesteron, dat pas na de eisprong wordt gemaakt, belangrijk is om het baarmoederslijmvlies voor te bereiden op een eventuele zwangerschap. Onvruchtbaarheid Meestal worden vrouwen die kinderen willen binnen een periode van één jaar zwanger. Lukt dit niet, en men schat dat dit bij ongeveer één op de zes (echt)paren het geval is, dan kan een medische behandeling vaak wel tot een zwangerschap leiden. Daarom spreekt men liever niet over onvruchtbare paren maar over verminderd vruchtbare paren. De oorzaak van de verminderde vruchtbaarheid kan zowel bij de vrouw als de man gevonden worden. Het komt ook voor dat de artsen geen duidelijke oorzaak kunnen vinden. Dan spreekt men over de zogenaamde onverklaarde verminderde vruchtbaarheid. Eén van de meest voorkomende oorzaken van verminderde vruchtbaarheid bij vrouwen is een gestoorde menstruele cyclus. Als de normale afgifte van hormonen uit de hypothalamus of hypofyse verstoord is, zullen er geen eicellen rijpen en zal er geen eisprong plaatsvinden. Dit heet anovulatie. In zeer zeldzame gevallen produceren vrouwen helemaal geen FSH of LH. Ook bij deze vrouwen is er geen eisprong. Met behulp van bepaalde medicijnen kan men proberen om een menstruele cyclus na te bootsen om zo de eicelrijping en eisprong tot stand te brengen. Deze eicel kan dan op de normale manier bevrucht worden. Ovulatie-inductie: voor welke patiënt? 1. Vrouwen met een gestoorde hormoonproductie. Een gestoorde productie van FSH of LH vanuit de hypofyse heeft meestal tot gevolg dat er geen maandelijkse eicelrijping plaatsvindt en dus ook geen maandelijkse eisprong. Soms hebben deze vrouwen een onregelmatige of helemaal geen menstruatie. 2. Vrouwen met polycysteuze eierstokken. Deze vrouwen hebben eierstokken waarin zich veel holtes of cysten bevinden. Vandaar de naam polycysteus (poly betekent veel). Ook deze vrouwen hebben vaak geen eisprong. 3. Vrouwen waarbij om andere redenen geen spontane zwangerschap optreedt, bijvoorbeeld door onverklaarde verminderde vruchtbaarheid of verminderde vruchtbaarheid of verminderde vruchtbaarheid bij de man. Clomifeencitraat Clomifeencitraat is het meest gebruikte medicijn om een eisprong te bewerkstelligen. Het middel wordt in tabletvorm

3 toegediend gedurende 5 dagen. Behandeling met dit middel start in de eerste week na het begin van de menstruatie met een dosering van 50 milligram per dag en kan worden opgehoogd tot 150 milligram per dag. Gonadotrofines Als clomifeencitraat na een periode van ongeveer 6-12 maanden niet succesvol is gebleken, zullen meestal onderzoeken volgen en wordt tot een andere behandeling overgegaan. Hierbij gebruikt men vaak geneesmiddelen die de menselijke vruchtbaarheidshormonen bevatten. Men noemt deze middelen: gonadotrofines. (De eierstokken worden ook wel gonaden genoemd en trofines betekent voeden of stimuleren.) Gonadotrofines stimuleren dus de eierstokken om eicellen te rijpen en worden derhalve gebruikt bij de behandeling van vrouwen bij wie de eigen afgifte van FSH en LH uit de hypofyse gestoord is. Gonadotrofines kunnen ook - teneinde de menstruele cyclus na te bootsen - worden toegepast bij andere oorzaken van verminderde vruchtbaarheid. De behandeling met deze middelen start meestal een paar dagen na het begin van de menstruatie. Allereerst worden de follikelgroei en eicelrijping gestimuleerd door toedienen van het FSH-geneesmiddel. De meeste gonadotrofines worden dagelijks toegediend door middel van injecties, waarbij de dosering van patiënt tot patiënt verschilt. In een normale cyclus zal een toename in de afgifte van het hormoon LH ervoor zorgen dat de eisprong plaatsvindt. Tijdens de behandeling wordt dit nagebootst door het toedienen van een ander hormoon genaamd het zwangerschapshormoon of hcg. Ongeveer 36 tot 40 uur na het toedienen van hcg zal er een eisprong plaatsvinden. Vaak wordt dan ook geadviseerd om in de nacht na het toedienen van het hcg gemeenschap te hebben. De controle van de behandeling Als men de eierstokken stimuleert met gonadotrofines moet er zorgvuldig worden gecontroleerd hoe de eierstokken op de behandeling reageren. Meestal doet men dat met behulp van transvaginale echografie. Zo kan de arts precies zien wat er gebeurt in de eierstokken waardoor de kans op een zwangerschap zo groot mogelijk is, terwijl over stimulatie van de eierstokken zo veel mogelijk wordt vermeden. De follikelgroei kan behalve met behulp van de echo ook worden gevolgd door het meten van bepaalde hormonen in het bloed. Hierbij kijkt men vooral naar de hoeveelheid oestrogenen. Complicaties van de behandeling Incidenteel kunnen er lichte bijverschijnselen optreden tijdens het medicijngebruik voor een ovulatie-inductiebehandeling. Deze bijverschijnselen, zoals bijvoorbeeld huidreacties op de plaats van de injectie, zijn echter van korte duur. Als er te veel eicellen rijpen dan kunnen er twee ernstige complicaties ontstaan: een grotere kans op een meerlingzwangerschap en het optreden van het zogenaamde hyperstimulatiesyndroom. Een goede controle tijdens de behandeling is daarom erg belangrijk. Mocht men constateren dat er te veel eicellen rijpen waardoor de kans op een meerlingzwangerschap te groot wordt, dan kan men de behandeling staken zodat er geen eisprong plaatsvindt. Bij het hyperstimulatiesyndroom worden de eierstokken te veel gestimuleerd. De symptomen van dit syndroom zijn buikpijn, misselijkheid en soms ademhalingsproblemen. Eventueel kan opname in het ziekenhuis noodzakelijk zijn. De kans op succes De kans op een zwangerschap na een ovulatie-inductiebehandeling is moeilijk in te schatten, omdat vele factoren hierbij een rol kunnen spelen. De leeftijd van de vrouw, de oorzaak van de verminderde vruchtbaarheid en eventuele andere problemen zijn bijvoorbeeld factoren die de vruchtbaarheid kunnen beïnvloeden. Een gezonde baby? De kans op een baby met afwijkingen is na ovulatie-inductiebehandeling even klein als bij een normale zwangerschap. Ook de geboorte en daarna de borstvoeding worden niet beïnvloed. De kans op een miskraam is wel iets verhoogd bij onvruchtbaarheidsbehandelingen. Er zijn echter geen speciale voorzorgsmaatregelen nodig tijdens een zwangerschap die optreedt na ovulatie-inductie.

4 Kinderwens en gewicht Als zwanger worden niet vanzelf gaat, vragen veel paren zich af of ze daar zelf iets aan kunnen doen. Vaak ligt de oorzaak buiten hun eigen invloedsfeer. Toch kan de levensstijl van invloed zijn op de kans om zwanger te worden. Bijvoorbeeld stress, eetgewoonten, lichaamsbeweging, roken, alcohol en drugs, onveilig vrijen en leeftijd. In deze folder bespreken we de rol van gewicht. Wanneer je zwanger wilt worden kan overgewicht een probleem zijn Niet voor iedereen, we kennen allemaal wel vrouwen met overgewicht die toch zwanger geworden zijn. Maar als ook de menstruele cyclus onregelmatig is of de kinderwens al langer bestaat is het lastiger. In die gevallen lopen bepaalde processen in het lichaam niet goed, waardoor een normale eisprong wordt geremd. Hoe meer overgewicht, hoe minder kans op zwangerschap. Gewicht te hoog Voorafgaand aan de zwangerschap Kan het langer duren voordat je zwanger wordt; Is de kans op cyclusstoornissen groter; Zijn er vaak meer geneesmiddelen nodig. Tijdens de zwangerschap Is er meer kans op: Miskramen, aangeboren afwijkingen; zwangerschapssuiker ; Hoge bloeddruk, trombose; Kunstverlossingen. Tijdens en na de bevalling Is er meer kans op: Bloedverlies; Trombose in het kraambed en op langere termijn; het krijgen van: o hoge bloeddruk en hartziekte o suikerziekte o baarmoederkanker Gezond gewicht Wat gebeurt er als je afvalt? Na gemiddeld 2 maanden kan de cyclus weer regelmatig worden (zie afbeelding hieronder). Na gemiddeld 4 maanden ontstaan de eerste zwangerschappen. Het kan ook eerder, want niet het absolute gewicht is belangrijk, maar het feit dat je aan het afvallen bent. De negatieve invloed van je overgewicht valt weg. Je conditie verbetert en je gaat je beter voelen. Bovendien worden tal van andere gezondheidsaspecten gunstig beïnvloed: minder hart- en vaatziekten, minder suikerziekte, minder risico s in de zwangerschap en bij operaties, minder miskramen en aangeboren afwijkingen. Tips Gezond eten minder vet minder suiker en meer vezelrijke producten voldoende drinken Meer bewegen elke dag een half uur flink bewegen neem wat vaker de trap neem de fiets ipv de auto of ga wandelen

5 Ga niet lijnen, verander je levensstijl Je eetpatroon is een gewoonte. Als je stelselmatig teveel eet of calorierijke dranken drinkt kom je aan. Het veranderen van een gewoonte kost moeite. Laat een diëtiste analyseren wat je eet en kijken waar het aangepast kan worden. Als je vooral bij spanningen eet probeer die gewoonte dan om te buigen; eet wat fruit, ga sporten. Haal geen ongezond eten in huis, dan kun je ook niet in de verleiding komen. Vraag je omgeving je erbij te helpen. Naast minder eten en drinken is calorieverbruik ook belangrijk. Ga meer sporten, wandelen, of op de fiets naar het werk. Ook hier geldt dat je, om je levensstijl te veranderen, een inspanning moet doen. Denk dan steeds aan het doel: zwanger kunnen worden.

6 Kinderwens en leeftijd Als zwanger worden niet vanzelf gaat vragen veel paren zich af of ze daar zelf iets aan kunnen doen. Vaak ligt de oorzaak buiten hun eigen invloedsfeer. Toch kan de levensstijl van invloed zijn op de kans om zwanger te worden. Bijvoorbeeld stress, eetgewoonten, lichaamsbeweging, roken, alcohol en drugs, onveilig vrijen en leeftijd. In deze folder bespreken we de rol van leeftijd. Wat weten we over de invloed van leeftijd op de vruchtbaarheid? Met het stijgen van de leeftijd neemt de kans op een zwangerschap af en de kans op een foutje van de natuur toe. In deze folder willen we het verband tussen leeftijd en vruchtbaarheid nader belichten. Voorafgaand aan de zwangerschap gaat hogere leeftijd vaak gepaard met: suikerziekte hoge bloeddruk een kleinere eicelvoorraad lagere kans op zwangerschap onvoldoende reactie van de eierstokken Tijdens de zwangerschap gaat hogere leeftijd vaak gepaard met: hoge bloeddruk miskramen aangeboren afwijkingen zwangerschapssuiker Tijdens en na de bevalling is er meer kans op een laag geboortegewicht is er meer kans op vroeggeboorte Hoe wordt verminderde vruchtbaarheid verklaard? Het aantal eicellen neemt progressief af. Bij de geboorte zijn er ongeveer een miljoen. Bij het begin van de puberteit en per cyclus neemt het aantal verder af. Omdat eicellen net zo oud zijn als de vrouw zelf neemt de kans op een foutje bij de celdeling toe waardoor de bevruchte eicel vaker een chromosomale afwijking heeft. Er volgt dan geen innesteling of de zwangerschap eindigt vroegtijdig in een miskraam. Hoe groot is de invloed van leeftijd? Bij de vrouw neemt de vruchtbaarheid boven de 30 jaar al licht, boven de 35 jaar merkbaar en boven de 40 jaar sterk af. Bij de man neemt de vruchtbaarheid pas na de leeftijd van 45 jaar merkbaar af. Wat kunnen we er aan doen? Lange tijd heeft de medische wereld aanstaande ouders proberen te overtuigen de zwangerschap niet te lang uit te stellen met de slogan Een slimme meid krijgt haar kind op tijd. Toch is dat niet gelukt. De leeftijd waarop een vrouw haar eerste kind krijgt stijgt sinds de jaren 70 nog steeds. Desalniettemin blijft het advies gehandhaafd om de juiste balans te vinden tussen opleiding, carrière en het kiezen voor kinderen. Heeft een vrouw bij IVF te weinig eicellen dan kan eiceldonatie worden overwogen. In Nederland moet je zelf voor een eiceldonor zorgen.

7 FINANCIËLE ASPECTEN Deze informatie betreft de verzekering en vergoeding van uw behandeling. Heeft u een verwijzing van uw huisarts? Dan dekt uw zorgverzekering 60%-100% van uw behandeling. Wij vergoeden de resterende 40%-0% voor u. U betaalt dus niets extra s. Ons privacyreglement vindt u op onder Privacy & klachten. Hier vindt u informatie over de mogelijkheid tot het melden van onveilige situaties (waaronder (bijna-)incidenten); klachten en/of claims; Bij complicaties kunt u de kliniek (buiten) werktijden op het noodnummer bereiken: Vragen of suggesties? Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, neem dan contact op via telefoonnummer: Bent u van mening dat bepaalde informatie ontbreekt of onduidelijk is, heeft u opmerkingen over deze brochure of over de gang van zaken tijdens het onderzoek die nuttig kunnen zijn, dan vernemen wij het graag. Volgende patiënten kunnen hier baat bij hebben. Wat ik nog wil weten: Versie: januari 2019

8