Deelverkenning III Aanbodzijde. Houvast voor de krijgsmacht van de toekomst

Transcriptie

1 Deelverkenning III Aanbdzijde Huvast vr de krijgsmacht van de tekmst

2

3 Indeling van dit rapprt Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen 5 Afkrtingen Inleiding Planning under Deep Uncertainty Blurred Distinctin between Peace and Cnflict Standing Arrangements with Private Military Cmpanies Different Paradigms fr DecisinMaking Evlving Relatinships between Man, Rbtics and Machine Intelligence Staying pwer Small Team Operatins Strategic Cmpressin DualUse Technlgy, Taking Advantage f Technlgical SpinIn NnVilent NnMilitary Threats Regeneratin The Physical, the Infrmatin and the Mral Dmain f Warfare in Cmplex Operatins Calitin Operatins Space is Opening Up Plitical Transfrmatin The Rle f the Media in Future Operatins SuperEmpwered Individuals and the Threat f Technlgy Prliferatin Persneel: arbeidsaanbd, wervingskracht en behud 75 Management samenvatting Achtergrnd, vraagstelling en aanpak Arbeidsmarktaanbd vr Defensie 2020 Maatschappelijke ntwikkelingen en implicaties Wervingskracht Defensie Behud van persneel Cnclusies en aanbevelingen Bijlagen Wet en regelgeving arbeid Inleiding Arbeidsaanbd beperkend Arbeidsaanbd versterkend

4 Kennisinvestering Management samenvatting Inleiding Huidige situatie (nulmeting) Benchmark Strategische functies in kennisgebieden Cnclusies Beleidsaanbevelingen Afkrtingen Annexen Ruimte en milieu Inleiding Ontwikkelingen p het gebied van milieu en mgeving Gevlgen van de ntwikkelingen p regelgeving in Eurpa en Nederland Literatuur The future f defence planning Intrductin Synpsis f selected literature Leading trends in the cnduct f war The Dutch transfrmatin The MOD prjected transfrmatin frm 2007 t 2020 Alternatives t the MOD prjectins Omgaan met nzekerheid Inleiding Plitiekstrategische flexibiliteit Bestuurlijkrganisatrische flexibiliteit Uitverendperatinele flexibiliteit Strategic Agility and Defence Capability Optins: Wh Says Generals Can t Dance? 427 Intrductin First principles Final Cnsideratins Bibligraphy

5

6

7 Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen Tekmstscenari s Beleidsverwegingen Strategische vragen Deelverkenningen Krijgsmachtprfielen Beleidspties

8 Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen 6

9 Onderzeksvragen iii.1.2 Welke cnceptuele ntwikkelingen den zich thans en mgelijk in de tekmst vr ten aanzien van het militair ptreden? iii.1.3 Wat zijn de ntwikkelingen p het gebied van kennis en technlgie en wat is de relevantie hiervan vr de krijgsmacht? Beantwrd dr: TNO Defensie en Veiligheid in samenwerking met de Defensiestaf Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen 7

10 Inhudspgave Afkrtingen 12 Inleiding 14 Planning under Deep Uncertainty 16 Plannen nder diepe nzekerheid : van plan and pray naar sense and respnd Van vrege, hechte kppelingen naar meer late, lsse kppelingen Van z veel mgelijk zelf naar een flexibele dynamische waardeketen ( krijgsmacht 2.0 ) Van z veel mgelijk in eigen beheer naar reële pties Weg met witte lifanten Meer financiële flexibiliteit Cnclusie Blurred Distinctin between Peace and Cnflict 22 Standing Arrangements with Private Military Cmpanies 24 Different Paradigms fr DecisinMaking 26 Delen en pririteiten Adaptiviteit en beweeglijkheid Omgevingsbeeld en infrmatieuitwisseling Gelaagdheid in besluitvrming en peratineel temp Evlving Relatinships between Man, Rbtics and Machine Intelligence 30 Staying pwer 32 Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen 8

11 Small Team Operatins Sense & respnd Bttmup stuurinfrmatie en leervermgen Prjectmatig denken en werken Ontwikkeling van individuele vaardigheden en missiespecifieke training Over de hrizn escalatiedminantie Discussie Strategic Cmpressin Flexibele hiërarchie Sense & Respnd Interagency netwerken Geen strategische gevangene van tactische gebeurtenissen DualUse Technlgy, Taking Advantage f Technlgical SpinIn Eigen militaire ( inhuis ) expertise wrdt bepaald dr smartbuyer/specifier psities Netwerk van technlgieexperts is essentieel m spinin mgelijkheden te benutten Samenwerkende nderzeksmgeving Cmmunicatie met gebruikers Het technisch kader Spinin van militaire technlgie maakt afhankelijk NnVilent NnMilitary Threats 48 Regeneratin 52 The Physical, the Infrmatin and the Mral Dmain f Warfare in Cmplex Operatins 54 Belang van de Bdschap Strategische Cmmunicatie Nieuwe expertise en taken Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen

12 Calitin Operatins 58 Space is Opening Up 60 De ruimte vr cmmunicatie De ruimte vr navigatie De ruimte vr bservatie en ISTAR De ruimte vr grndstffen en energie De ruimte vr terisme De ruimte als vuilstrtplaats / Ruimteschrt De ruimte als marketing instrument De ruimte als slagveld De ruimte p aarde Kennis van en ver de ruimte Plitical Transfrmatin Snelle besluitvrming binnen de peratiecyclus Preventief ptreden ndzaakt cmprehensive vrbereiding en besluitvrming Niet alleen, dus samen Nieuwe calities The Rle f the Media in Future Operatins 68 SuperEmpwered Individuals and the Threat f Technlgy Prliferatin 70 5th Generatin Warfare is fught n an integrated battlefield Verandering van type tegenstander en aard van delstellingen Nieuwe dmeinen van cnflict en verandering in aard van dreiging Tracking, tracing and understanding superempwered individuals is essential Irregular warfare requires strng PA (Public Affairs) awareness and readiness Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen

13 Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen 11

14 Afkrtingen COP DGI GTI s GW IED MOOTW NGO s PGO s PMC SC SEI SOPs SSR TTP s Cmmn Operatinal Picture Defensie Gerelateerde Industrie Grte Technlgische Instituten 5th Generatin Warfare Imprvised Explsive Device Military Operatins Other Than War Nngvernmental rganizatin PstGvernmental Organisatin Private Militairy Cmpany Strategic Cmmunicatins Supermachtige individuen (SuperEmpwered Individuals) Standard Operating Prcedures Security Sectr Refrm Tactics, Techniques and Prcedures Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen Afkrtingen 12

15 Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen Afkrtingen 13

16 1. Inleiding Dit memrandum bevat een verzameling papers die dr TNO en HCSS met input van de Defensiestaf afdeling Tekmstverkenningen zijn geschreven. In de papers wrdt ingegaan p de relevantie van telkens één thema vr de Nederlandse krijgsmacht. De thema s zijn ntleend aan de NATO Research and Technlgy Organisatin (RTO) SAS066 Jint Operatins 2030 (JO2030) studie. De papers buwen vrt p het dr TNO en HCSS samen met de afdeling Tekmst verkenningen pgestelde bullet paper Cncept Develpment fr future military peratins (d.d. 24 ktber 2008 v0.7 finaal). Zwel het bullet paper als dit memrandum zijn geschreven ten beheve van de defensieverkenningen Huvast vr de krijgsmacht van 2020 en wel specifiek in het kader van de vragen III.1.2 en III.3 De diversiteit van de thema s, en daarmee de diversiteit van de relevantie vr de krijgsmacht, is van dien aard dat niet is gekzen vr een vaste structuur vr de papers. Afhankelijk van het thema en de relevantie is telkens gekzen vr een structuur waarin de bdschap het beste kan wrden vergebracht. Het paper vr het thema Planning under Deep Uncertainty (diepe nzekerheid) is als eerste pgenmen. De inhud ervan raakt direct aan de Verkenningen. Het is daarm bewust breder van pzet dan de andere thema s. Het geeft ged inzicht in de uitdaging waarvr Nederland als natie staat. Samen met de andere papers kan het helpen een Krijgsmacht 2.0 tt stand te brengen. Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen Inleiding 14

17 Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen Inleiding 15

18 2. Planning under Deep Uncertainty Auteur: S.H.A.M. (Stephan) de Spiegeleire MSc (HCSS) / KLTZ R.P. (René) Tas De huidige financieelecnmische crisis illustreert he snel, nverwacht en hevig grte veranderingen in vrijwel alle aspecten van nze mgeving p ns af kunnen kmen. Dit zien we k erg duidelijk in de technlgie, waar de ICT revlutie nu al alles wat we den ingrijpend veranderd heeft en verder aan het veranderen is (k in de militaire wereld) en waar de nan, bi en cgnrevluties ver de kmende 20 jaar best wel eens zuden kunnen leiden tt radicale trendbreuken met enrme implicaties vr defensierganisaties. Significante verschuivingen vinden k plaats in de internatinale machtsverhudingen, in het begrip vertruwen, in de ecnmie, in nze identiteitsbeleving, in demgrafie enz. Plannen nder diepe nzekerheid verschilt aanzienlijk van plannen nder (relatieve) zekerheid. Een van de grtste uitdagingen vr de kmende peride bestaat erin he rganisaties het juiste evenwicht zullen vinden tussen die beide principes. Plannen nder diepe nzekerheid : van plan and pray naar sense and respnd Tekmstbestendigheid is sinds jaar en dag een belangrijke ambitie van defensie rganisaties geweest. Een ambitie die dr de geschiedenis heen met wisselend succes verwezenlijkt is. Mderne defensierganisaties prberen p de tekmst te anticiperen en maken p basis daarvan vrij gedetailleerde plannen in zwel defensie als peratinele planning. Deze delgerichte aanpak heeft defensie (net als het bedrijfsleven) in perides van relatieve stabiliteit geen windeieren gelegd. Maar de vraag is f deze aanpak in een peride van Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen Planning under Deep Uncertainty 16

19 diepe nzekerheid ng steeds vrziet in de daadwerkelijke behefte. In perides van diepe nzekerheid eindigen grte delen van wat Henry Mintzberg, één van de meest invledsrijke managementdenkers van de Harvard Business Schl, intended strategy nemt (waar k de meeste inspanningen p geleverd wrden) gewn in de prullenbak. En dan wrdt dat intentinele planningsprces aangevuld f sms zelfs gewn vervangen dr een significant aantal kleinere, meer ad hc, adaptieve, emerging strategische beslissingen, die achteraf vaak (meer dan de geplande strategie) de echte bepalende strategische keuzes blijken te zijn geweest. Deze evlutinaire, emerging aanpak van strategische keuzes nder diepe nzekerheid leidt tt een meer bescheiden en tch meer gedurfde 1 aanpak van planning p alle niveaus. Hierbij past bescheidenheid bij het vrspellen van de tekmst en durf m laat, maar snel, beslissingen te nemen ten aanzien van defensie en peratinele planning. Hierbij tasten we ns eerder een weg naar de tekmst dan dat we de tekmst en het pad daar naarte (te) vregtijdig vastleggen. De Australische defensiespecialist AnneMarie Grisgn heeft het in deze cntext ver prbing actins acties inderdaad, misschien zelfs reslute acties, maar wel vanuit een experimenteel, lerend gezichtspunt. Eén van de bekende (en vaak nbegrepen2) kreten hierbij is CD&E (Cncept Develpment and Experimentatin), waarbij een aantal nieuwe cncepten bedacht wrdt waarmee geëxperimenteerd kan wrden p alle niveaus met mdellering en simulatie waar mgelijk en nuttig, maar vral k dr middel gewne stafdenk efeningen en zelfs experimenten experimenten in inzetgebieden. Onze defensierganisaties meten p deze manier evlueren naar een beter evenwicht tussen vregtijdig en zrgvuldig plannen (vr de bekende eilandjes van zekerheid) aan de ene kant en velen en reageren (vr de enrme ceaan van nzekerheid die de eilandjes mringt) aan de andere. Hierbij met pgemerkt wrden dat deze trend zeker niet het einde van traditinele planning inhudt. Maar het markeert wel de transitie van een industriële (delgerichte, verkkerde, materieel en schaalcentrische en infrmatiearme) naar een kennisecnmiegebaseerde (adaptieve, gedistribueerdintegratieve, kennis en netwerkcentrische, infrmatierijke) planningsmethdiek. Deze transitie is even meilijk en pijnlijk als ze ndzakelijk is. Van vrege, hechte kppelingen naar meer late, lsse kppelingen Één van de (nvldende nderkende) basisprincipes in de militaire wereld is dat militaire capaciteiten z vreg mgelijk in hun ntstaanstraject aan elkaar gekppeld en dan z lang mgelijk samengehuden wrden. In het persneels dmein wrden eenheden vanaf het begin samengesmeed tt hechte grepen die samen pgeleid, getraind, pgewerkt en dan k ingezet wrden met een hechte esprit de crps. Ok heel wat wapensystemen wrden rganisch aan deze eenheden gekppeld vreg en hecht. Dit leidt tt een grte mate aan bekendheid en vertruwdheid dat in perides van relatieve zekerheid enrme vrdelen heeft. Ok in het materiële dmein zien we in de meeste wapen systemen erg hechte kppelingen tussen platfrmen en (vaak enkelvudige f in elk geval slechts minimaal mdulaire) capaciteiten. Veel systemen zijn ng steeds een unieke, minimaal mdulaire kppeling van een aantal essentiële peratinele capaciteiten (bijvrbeeld mbiliteit, slagkracht, met een laagje bescherming). Systemen wrden na het einde van hun (typisch vrij lange) levensduur vervangen dr nieuwe, verbeterde, maar ver het algemeen net z hecht gekppelde, systemen. In de laatste jaren is hieraan al een en ander veranderd, maar vrege/ hechte kppeling blijft tch de nrm. 1 Desn t mean less gutsy. Just means differently s. As yu scale up yur (apparently successful) experiments (and withut fully abandning the ther parts f yur bushy strategy tree), yu still have t make tugh (ptentially dangerus) calls. But the mdesty bit cnsists f always questining yur assumptins, never think that yu nailed it r yu ttally blew it. This ges against ur very deeply (evlutinarily) engrained neurcgnitive instincts, but we HAVE t get better at this. 2 T ften assciated with M&S, but ur abilities t mdel CAS (Cmplex Adaptive Systems) is still t limited t be f much use in the real experimental sense (much mre in the experiential sense). Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen Planning under Deep Uncertainty 17

20 In tijden van grte nzekerheid blijken eenheden en systemen nu vaak net niet (sms k helemaal niet) de ptimale kppelingen te bevatten. Daarm meten eenheden nu vaak gekannibaliseerd wrden m ptimalere (nieuwe, laat en vrij ls gekppelde) task frces te vrmen vr een cncrete missie in een specifiek inzetgebied task frces die dan vrij vreg (!) in het spel pgewerkt en getraind meten wrden, juist mdat ze z verkncht zijn aan het principe van de vrege hechte kppeling. Ok meten bestaande wapensystemen vaak in extremis pgelapt wrden m te vlden aan de veranderde vereisten, f meten gewne andere en meer ptimale systemen elders gezcht wrden (bijvrbeeld Bushmaster), mdat de bestaande kppeling van capaciteiten erin nvldende blijkt. Tezelfdertijd wrden k subptimale vaak veel te zware, sms veel te lichte middelen die tch al aangeschaft zijn (sunk cst), ingezet bij gebrek aan beter (en vral bij gebrek aan echte mdulariteit de spreekwrdelijke hamers vr muggen ). Het lijkt duidelijk dat in perides van diepe nzekerheid een echt effectieve en efficiënte krijgsmacht meer gebaseerd zal meten zijn p het principe van late/lsse kppeling van capaciteiten in mdules. Zals vermeld, gaat de trend k nu al in die richting, maar in de DOTMLPFketen kunnen flexibelere kppelingsprincipes p veel systematischere manier aangewend wrden. In het persneelsdmein betekent dit veel flexibelere pleidings en trainingstrajecten, waarbij naast investering in eigen specialismen k veel meer met andere specialismen samengewerkt wrdt; waarbij meer laterale in en uitstrm vanuit en naar de civiele sectr gestimuleerd wrdt en waarbij een mderne reservecmpnent pgeschaald wrdt (bijvrbeeld de expilten van de CLSK die bij de KLM nder cntract staan). In het materiële dmein impliceert dit een veel hgere mate aan echte mdulariteit dan het tt nu te het geval is.3 Van z veel mgelijk zelf naar een flexibele dynamische waardeketen ( krijgsmacht 2.0 ) Sinds het industriële tijdperk hebben krijgsmachten net als bedrijven, net als verheden zveel mgelijk alle capaciteiten in eigen beheer willen hebben. De verleiding bestaat in perides van diepe nzekerheid m ng meer aan deze verleiding te te geven ( als het echt heikel wrdt, dan kan je alleen jezelf vertruwen ). De meeste tekmstverkenningen ver de rganisatie van krijgs machten (k de kleinere) gaan grtendeels vrbij aan dit belangrijke punt wat willen we nu echt direct in eigen beheer huden en wat kunnen we anders/slimmer surcen. Tch meten actren en vral de kleinere, die vrdeel hebben dr slim surcen4 zich juist in perides van diepe nzekerheid dieper gaan bezinnen ver de ptimale surcing van de verschillende schakels van hun waardeketen. Net als in het bedrijfsleven heeft het militaire wezen een waardeketen waarlangs effecten gegenereerd wrden. In zekere tijden kan die waardeketen vrij ged in kaart en dus nder eigen regie gebracht wrden. In nzekere tijden kan de aard van de keten echter snel veranderen, waarbij andere taken p andere manieren en vaak k dr f met andere ketenpartners uitgeverd meten wrden. Zeker in een steeds meer genetwerkte mgeving (en niet alleen in technische zin) kan men niet meer alles in eigen beheer hebben (en dat met men k niet willen). Het kan vaak slimmer zijn m meer tijd te stppen in het pbuwen van relaties met (gediversifieerde) netwerkpartners andere krijgsmachten, het bedrijfsleven, NGO s, IO s, maar k allerlei nieuwe virtuele en reële netwerken die rndm ns aan het ntstaan zijn.5 De krijgsmacht wrdt dan de spin in het web, waarbij de macht veel meer in het web zit dan in de spin zelf. Tt vr krt knden massale effecten alleen gegenereerd wrden dr massale schaal (wat ecnmen schaalecnmieën nemen). Vandaag kunnen massale effecten k gegenereerd wrden dr flexibel gedistribueerde netwerken (netwerkecnmieën), die p de kp te k ng eens een stuk minder 3 Service riënted architecturefilsfie kmt hier het dichtst bij. 4 Omdat ze de illusie van autarkie al lang pgegeven hebben. 5 Men zu dit krijgsmacht 2.0 kunnen nemen. Weinig mensen lijken de etymlgie van het wrd krijgsmacht ng te kennen: een macht (het vermgen m iemand anders iets te laten den wat hij/zij zelf niet zu den) m iets te verkrigen (Mnd. krigen ruzie maken, rlg veren; krijgen, ntvangen ; mhd. kriegen zich inspannen, streven ; fri. krigia krijgen, ntvangen (nfri. krije krijgen, kriigje rlg veren )). Dat kn traditineel eigenlijk alleen dr traditineel ( kinetisch ) geweld, maar kan nu k p een hele hp andere manieren. Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen Planning under Deep Uncertainty 18

21 kwetsbaar zijn.6 Dit betekent dat de aard van het begrip regie verandert weg van de manier waarp we traditineel cmmand and cntrl interpreteren en meer naar Fcus and Cmmitment (Alberts and Hayes), f zelfs Cntext and Cördinatin (IBM) en dat k defensierganisaties steeds harder met gaan nadenken ver de hele waardeketen en de rl die zij daarin spelen (met enkele fundamentele uitznderingen zals de killcapaciteit).7 Z ntstaat een srt flexibele stekkerds krijgsmacht waar eenvudig andere mdules die vaak niet direct nder eigen beheer staan, ingeplugd meten kunnen wrden8 en waarbij de mvang en vrm van de stekkerds zelf k sterk kan variëren p basis van de veranderende cntext f van technlgische ntwikkelingen. Van z veel mgelijk in eigen beheer naar reële pties He de krijgsmacht er ann 2030 zal uitzien en welke rl het zal spelen in de bredere veiligheidswaarde keten is meilijk te vrspellen. Ons vermeden is dat dit wel eens ns huidige vrstellingsvermgen zu kunnen verstijgen. Maar tch lijkt het erg nwaarschijnlijk dat geen plaats meer zal weggelegd zijn vr een rganisatiecmpnent binnen de verheid die de ultieme machtsmiddelen p legitieme wijze zal kunnen en mgen inzetten. Dat betekent dat k een krijgsmacht 2.0 hgtechnlgische (en waar schijnlijk) dure capaciteiten zal meten kunnen inzetten. De kstentrends vr heel wat defensiesystemen zijn genegzaam bekend. Gezien deze trends zullen defensierganisaties steeds meer meten gaan nadenken p welke manier ze tegang tt die capaciteiten zullen kunnen waarbrgen. Het huidige standaardmdel vr gegarandeerde tegang tt die capaciteiten (met een aantal interessante uitznderingen) is m ze gewn zelf in huis te halen via directe acquisitieinvesteringen. Investeren betekent in essentie dat men vandaag geld uitgeeft in ruil vr (verhpte) pbrengsten mrgen. Is een investering eenmaal gemaakt, dan zit men vast aan die beslissing en is het geld nherrepelijk verdwenen. In een zekere wereld is dat niet z erg, aangezien die tekmstige pbrengsten vrij vrspelbaar berekend kunnen wrden. In een diep nzekere wereld verandert dat echter vaak zelfs p dramatische wijze.9 Er is k een andere mgelijkheid waar steeds meer ver nagedacht wrdt in defensie kringen en die bekend staat nder de naam reële pties. De reële ptietherie is gebaseerd p financiële pties in financiële markten, waar de aanschaf van een callptie de bezitter het recht geeft, maar niet de verplichting, m in de tekmst een aandeel aan te schaffen tegen een afgesprken vaste prijs. Een reële ptie is de reële, tastbare variant hiervan, waarbij bijvrbeeld in de militaire wereld de defensierganisatie zichzelf de ptie zu aanschaffen m in de tekmst tegen een vastgelegde prijs een deel van de militaire waardeketen (materieel, maar k eventueel persneel, f zelfs andere effectengenererende capaciteiten) nder direct eigen beheer te brengen indien (en alleen indien) ze dat ndig zu achten gezien de mstandigheden. In essentie wrdt hierbij dus de eigenlijke beslissing uitgesteld (waarvr men een prijs betaalt) vanuit het inzicht dat men in de tekmst meer infrmatie zal hebben ver een veel meer deltreffende inzet van de investering. Slimme, gediversifieerde prtefeuilles van zulke reële pties zuden k kleine landen tegang geven tt grtschaligere capaciteiten znder hun budgetten hiervr te meten kannibaliseren. Eurpese bedrijven zuden van Eurpese verheden stimuli krijgen m tegang tt puur militair materieel te garanderen (zals de grte leasingmaatschappijen in de civiele luchtvaart) en dan met heldere cntractuele afspraken beschikbaar te stellen aan die Eurpese landen die aan een militaire peraties 6 Duidelijk vrbeeld hiervan is natuurlijk de Al Qaeda cel die de 9/11 aanvallen tegen de VS uitverde. 7 Hierbij mag k zeker niet uit het g verlren wrden dat het EIGENLIJKE beheer van deze waardeketen (WAAROM we een krijgsmacht hebben) niet bij de krijgsmacht zelf ligt, maar bij de hgere plitieke autriteiten die beschikken ver de inzet van dit ene machtsinstrument. [punt ver etymlgie van krijgsmacht?] 8 Wh s plugging whm? 9 Zie Dixit en Pindyck Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen Planning under Deep Uncertainty 19

22 zuden deelnemen. Gelijksrtige cntractuele afspraken zuden k met grtere landen gemaakt kunnen wrden waarbij kleinere krijgsmachten zuden kunnen piggybacken p de bestaande infrastructuur van de grtere krijgsmachten m bepaalde kennis en kunde in stand te huden znder daarvr materieel te meten aanschaffen. Z blijft de krijgsmacht smart buyer. Weg met witte lifanten Een punt van aandacht dat bijzndere vermelding verdient, mdat het z een enrme impact heeft p defensiebudgetten, is het gevaar van zgenemde witte lifanten. Hewel defensiebudgetten in Eurpa nder veel grtere budgettaire druk staan dan in andere grte wereldmachten (VS, maar k China, India en nu zelfs weer Rusland), zijn k bij ns majeure kapitaalinvesteringen ng steeds (pvallend) mgelijk. Vrbeelden hiervan zijn terug te vinden in alle krijgsmachtsdelen ngetwijfeld een gevlg van de naglei van de industriële mentaliteit waarvan nze krijgsmacht ng is drdrngen. In Nederland kunnen we hierbij spreken ver grte aanschaftrajecten van vliegtuigen, vertuigen en schepen waarbij verigens in aangeschafte aantallen deze capaciteiten k steeds meer aan kritische ndergrenzen zitten. Op deze manier wrdt een gevelig gedeelte van het (acquisitie) budget helemaal dichtgetimmerd k p middellange termijn. In een diep nzekere wereld greit het gevaar dat belangrijke langetermijn investeringen gewn ergens p militaire hardwarekerkhven gaan staan te verresten. Men kan systemen gekcht hebben sms zelfs vrij nieuwe waar plts geen vraag meer vr is. Er kunnen zich technlgische drbraken vrden de Chief Scientist van NASA, Denniss Bushnell, spreekt in deze cntext ver zerthrder changes die (zeker in de weinigmdulaire systemen die defensie vandaag kenmerken) die hele systemen p krte tijd helemaal veruderd maken. Hierbij kan bijvrbeeld gedacht wrden aan drbraken in nan technlgie die zuden kunnen leiden tt radicaal nieuwe gedkpere, meer betruwbare, meer duurzame, snellere prpulsiemethdes; f aan klstfnanbuizen die materialen kunnen pleveren die met een factr van enkele hnderden sterker en lichter zuden zijn dan staal. De sterke pkmst van de rbtica in het krijgswezen zu verregaande gevlgen kunnen hebben. Last but nt least: k ptentiële tegenstanders zuden kritische drbraken kunnen verwezenlijken die wezenlijke elementen van nze huidige wapen systemen gewn buitenspel zetten (zie de cntrverse rnd EMP f cyberwarfare). Het leidt geen twijfel dat het symptm van witte lifanten meer van tepassing is p grte landen dan p kleine landen. Maar de tch wel erg merkwaardige plitieke ecnmie van defensiebesluitvrming in kleinere landen is zeker niet immuun vr dit fenmeen, en sense and respndplanning suggereert dan k een permanente waakzaamheid in dit dmein. Meer financiële flexibiliteit Het debat ver defensiebudgetten gaat vrijwel steeds ver heveel is geneg k de hamvraag die achter de Verkenningen schuilt. In demcratieën zal het antwrd p deze vraag steeds bij uitstek een plitiek antwrd zijn, zeker k zlang we niet in staat zijn (en dit geldt zeker niet alleen in Nederland!) m het ksten/batenplaatje van het departement Defensie beter in kaart te brengen.10 Hier kan en met ng een enrme inhaalslag gemaakt wrden. Maar vanuit de ptiek van diepe nzekerheid is misschien ng belangrijker dan de mvang (f zelfs de structuur) van de defensieuitgaven de flexibiliteit (cmmand f mney) die de defensierganisatie van de plitiek krijgt m in te springen p nverwachte (psitieve f negatieve) veranderingen. Het mge duidelijk zijn dat de huidige situatie, waarbij meer dan 95% van het jaarlijkse budget van de krijgsmachts delen he veel te laag f te hg dat k mge zijn helemaal 10 De begrtingsvaststelling van het Ministerie van Defensie vr het jaar 2009 stelt pnieuw vast dat de geautmatiseerde financiële systemen ng steeds niet ingericht zijn p het in kaart brengen van de ksten gemeid met de peratinele delstellingen. Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen Planning under Deep Uncertainty 20

23 dicht ge timmerd is (zie bijvrbeeld het budget vr 2009), indruist tegen de vereisten van het mgaan met diepe nzekerheid. Z zu meer structureel (k dr de plitiek) nagedacht meten wrden f binnen de defensierganisatie niet meer financiële flexibiliteit ingebuwd zu kunnen wrden tussen de verschillende partitie schema s binnen Defensie, f k ver budgetjaren heen; bijvrbeeld het pbuwen van een appeltje vr de drst tijdens jaren met minder peratinele inzet. Een recent rapprt van het Center fr Strategic and Budgetary Assessments biedt hiervr een aantal erg interessante aanknpingspunten11. Er met hier ng eens beklemtnd wrden dat grtere flexibiliteit alleen mgelijk is als de begrtings vaststelling transparanter wrdt iets wat swies belangrijker wrdt naarmate we in Defensie meer willen gaan sturen p utput dan p input (k vlgens de verheidsbrede VBTBlgica). Cnclusie Veel van de nieuwe cncepten vr het mgaan met diepe nzekerheid kunnen zeker niet van vandaag p mrgen verwezenlijkt wrden. Ok hier met met de ndige bescheidenheid en mzichtigheid te werk gegaan wrden. Ok hier meten we via prbing actins, via het ntwikkelen en uitprberen van nieuwe cncepten, nze weg naar de meer efficiënte krijgsmacht van de tekmst lerend aftasten. Veel van deze cncepten vereisen verregaande aanpassingen binnen Defensie. Enkelen vereisen k een bredere (verheidsbrede en zelfs bnd gentschapsbrede) aanpak, waarin de rl en het wezen van de krijgsmacht zelf wel eens ingrijpender zu kunnen veranderen dan we tt nu te beseffen. Maar de tijdshrizn van de Verkenningen, zijnde 2030, met zulke denkexperimenten telaten. Meer en meer wijst alles erp dat we de bekende zekerheden in de vertruwde thuishaven van de Kude Orlg en zelfs de (schijn?)zekerheden in de territriale wateren van peride van na de Kude Orlg nu definitief achter ns gelaten hebben en dat we afstevenen p een ceaan van diepe nzekerheid met daarin slechts een paar eilandjes van relatieve zekerheid. Dit betekent dat veel meer tllen lsstaan en ls meten kmen te staan dan nu algemeen aangenmen wrdt. De principes in dit paper beschreven, zijn grtendeels gebaseerd p de (vr velen k erg pijnlijke) ervaringen die in het bedrijfsleven pgedaan zijn. Want k daar zijn de turbulenties alleen maar grter gewrden in de laatste jaren en zijn het enkel de adaptieve bedrijven die hier het hfd hebben aan kunnen bieden. De Nederlandse krijgsmacht heeft in het laatste decennium sneller dat de meeste anderen blijk gegeven van een grt strategisch anticipatie en adaptatievermgen dr het rer m te gien van een krijgsmacht ter verdediging van het territrium naar een wereldwijd inzetbare hgtechnlgische, brede en capabele krijgsmacht. De kans p nverwachte gebeurtenissen en ntwikkelingen zal in de kmende jaren naar alle waarschijnlijkheid alleen maar tenemen. Landen die k hier het ndige strategisch anticipatie en adaptatievermgen aan de dag kunnen leggen dr een beter verwicht te vinden tussen plannen nder zekerheid en plannen nder nzekerheid zullen dan k een betere kans hebben m de veiligheid van hun burgers beter, meer tekmst bestendig te kunnen brgen. 11 Krepinevich, Andrew, Defense Investment Strategies in an Uncertain Wrld. Center fr Strategic and Budgetary Assessments, August Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen Planning under Deep Uncertainty 21

24 3. Blurred Distinctin between Peace and Cnflict Auteur: Drs. A.R. (Rem) Krteweg (HCSS) / Lkl J.P.L. (Jean Paul) Duckers Het thema Blurred Distinctin beschrijft de huidige luciditeit van de veiligheidsmgeving. In plaats van een duidelijk nderscheid tussen rlg en vrede vindt de inzet van militaire capaciteiten plaats in een cntinu spectrum van verschillende intensiteiten van geweld. Z kan een peratie laag in het peratiespectrum een hge intensiteit kennen. De veiligheidsmgeving vereist een hg peratineel temp waarin verschillende srten peraties wrden uitgeverd. Daarnaast zijn dreigingen niet langer exclusief militair en is eerder sprake van een samengestelde dreiging waarbij een tegenstander p gecördineerde wijze bedreigingen langs verschillende assen (militaire, ecnmisch, cyber etc.) kan genereren. Dit leidt erte dat de krijgsmacht p verschillende srten peraties vrbereid met zijn en dat escalatie zich snel kan afspelen nafhankelijk van de fases zals hierbven aangegeven. De aard en het dmein van militair ptreden is daarmee aan verandering nderhevig. Denk bijvrbeeld aan de cnsequenties vr het tegengaan van digitale verlamming als nderdeel van elektrnische rlgvering. Bij deze nieuwe taak vr de krijgsmacht kunnen aanvallen zich in nansecnden vltrekken. Slechts een paar secnden is ndig m een zeer grte strategische impact te hebben. Er is hierbij geen sprake van een traditinele escalatie, in plaats daarvan met p zeer krte termijn beslten kunnen wrden wat een dergelijke ncnventinele aanval betekent en welke reactie geschikt is. Ok in cmplexe peraties is sprake van snel veranderende mstandigheden. Dit heeft een aantal gevlgen vr de krijgsmacht. Allereerst is, het vermgen m snel te schakelen cruciaal. De krijgsmacht als rganisatie met adaptief, flexibel en rbuust ingericht zijn m met de veelheid van tekmsten m te gaan waarmee het gecnfrnteerd kan wrden. Eenheden meten breed pgeleid zijn en een zeer hge discipline hebben m te kunnen schakelen tussen verschillende intensiteiten. Eén van de gevlgen is een grtere ndzaak vr Special Frcesachtige eenheden. Daar waar Special Frces de afgelpen jaren meer p reguliere infanterieeenheden Cnceptuele en technlgische ntwikkelingen Blurred Distinctin between Peace and Cnflict 22