Handleiding Short Form- Health and Labour Questionnaire (SF-HLQ)

Transcriptie

1 Handleiding Short Form- Health and Labour Questionnaire (SF-HLQ) Dr. L. Hakkaart-van Roijen Drs. C.A.M. Bouwmans Institute for Medical Technology Assessment Erasmus Universiteit Rotterdam Rotterdam, 2010

2 Alle auteursrechten zijn en blijven voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden gebruikt gewijzigd of vermenigvuldigd zonder toestemming van de auteurs. Deze toestemming is verkrijgbaar onder de voorwaarden zoals vermeld in de Gebruikersvoorwaarden. 2

3 Gebruikersvoorwaarden De vragenlijst is ontwikkeld door het instituut voor Medical Technology Assessment, (imta) Erasmus Universiteit Rotterdam. De vragenlijst kan gebruikt worden onder de volgende condities: Toestemming voor gebruik Voor gebruik van de vragenlijst met handleiding dient u vooraf toestemming te vragen. Dit kan door contact op te nemen met onderstaand adres of d.m.v. inzending van bijgevoegd registratieformulier. Toestemming voor gebruik zal in principe worden verleend. Aan toestemming zullen geen financiële condities worden verbonden. Bij het gebruik, zowel voor commerciële als wetenschappelijke doeleinden, moeten de volgende voorwaarden in acht worden genomen. Voorwaarden voor gebruik De notitie voor auteursrechten, welke op de titelpagina staat, dient overgenomen te worden in geval de vragenlijst ongewijzigd of grotendeel ongewijzigd wordt gebruikt. Indien de vragenlijst gewijzigd wordt, dient deze uitgave als bronvermelding te worden opgenomen. De bron dient als volgt expliciet in publicaties vermeld te worden: (L. Hakkaart-van Roijen. Handleiding Short Form- Health and Labour Questionnaire (SF-HLQ). Rotterdam: imta, Erasmus Universiteit, 2010) van Roijen L, Essink-Bot ML, Koopmanschap MA, Bonsel G, Rutten FF. Labor and health status in economic evaluation of health care. The Health and Labor Questionnaire. Int J Technol Assess Health Care 1996;12(3): De notitie van uitsluiting van aansprakelijkheid welke op de titelpagina staat, dient altijd te worden opgenomen bij gebruik. Veranderingen in de vragenlijst mogen worden gemaakt zonder voorafgaande toestemming. Uit deze veranderingen moet echter duidelijk blijken dat zij zijn gemaakt door de gebruiker. De gebruiker dient het instituut voor Medical Technology Assessment (Erasmus Universiteit Rotterdam) en de auteur van deze uitgave te vrijwaren voor schadeclaims van derden ontstaan door en/of gerelateerd aan het gebruik van deze uitgave door de gebruiker in geval van wijziging en/of vertaling of door fouten, weglatingen en misinterpretaties of enige consequenties hiervan. Om te inventariseren door wie de vragenlijst is gebruikt en met welk doel vragen wij u om het registratieformulier (zie bijlage III) zo volledig mogelijk in te vullen. Van manuscripten, artikelen of overige publicaties van deze vragenlijst of waarin resultaten met dit instrument vermeld worden, dient de gebruiker een exemplaar aan de auteurs ter beschikking te stellen. Ten behoeve van verder (validerings-)onderzoek verzoeken wij de gebruiker - in overleg - een deel van de onderzoeksdata ter beschikking te stellen aan de auteurs, met name de scores op de afzonderlijke vragen uit de lijst, alsmede (voor zover verzameld) op de vragen naar geslacht, leeftijd, diagnose, woonsituatie, opleiding en werkstatus. De beschikbaarstelling van de gegevens op basis van de 3 voorgaande punten zal door de auteurs als vertrouwelijk worden behandeld. Voor vragen en opmerkingen kunt u zich richten tot: Dr. L. Hakkaart-van Roijen Institute for Medical Technology Assessment Erasmus Universiteit Rotterdam Postbus DR Rotterdam Tel: (010) hakkaart@bmg.eur.nl 3

4 Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 5 ACHTERGROND... 5 VRAGENLIJST... 6 STEEKPROEFGROOTTE, EFFECTGROOTTE EN MEETMOMENTEN... 6 UITVOERING SF-HLQ: MODULES, SCORES AND WAARDERING... 8 MODULE 1: VERZUIM BIJ BETAALD WERK... 8 Scoring module Waardering module Kosten per frictieperiode... 9 MODULE 2: PRODUCTIEVERLIEZEN ZONDER VERZUIM BIJ BETAALD WERK Scoring module Waardering module MODULE 3: HINDER BIJ BETAALD EN ONBETAALD WERK Scoring hinder module Scoring substitutie onbetaald werk (vraag 11) Waardering substitutie onbetaald werk GEBRUIKERSVOORWAARDEN REFERENTIES BIJLAGE I: VRAGENLIJST BIJLAGE II: CODEBOEK SF-HLQ BIJLAGE III: REGISTRATIEFORMULIER VOOR HET GEBRUIK VAN DE SF-HLQ BIJLAGE IV: SYNTAX SF-HLQ

5 1. Inleiding Achtergrond In economische evaluaties van gezondheidszorg wordt onderzoek gedaan naar de kosten en de baten van medische interventies. Vanuit de richtlijnen voor farmaco-economisch onderzoek is vastgesteld dat een economische evaluatie dient uit te gaan van een maatschappelijk perspectief. (1) Dit houdt in dat alle kosten en baten, ongeacht wie de kosten draagt of aan wie de baten toevallen, in de analyse moeten worden opgenomen. Binnen de gezondheidszorgeconomie wordt voor de kosten onderscheid gemaakt naar directe- en indirecte kosten. Deze kunnen weer toegedeeld worden naar kosten binnen en buiten de gezondheidszorg. In een schema ziet dit er als volgt uit: Figuur 1. Verdeling van de kosten binnen de gezondheidszorg economie. Binnen de gezondheidszorg Buiten de gezondheidszorg Directe kosten Medische kosten Patiëntkosten Indirecte kosten Kosten gedurende gewonnen levensjaren Productieverliezen Directe kosten bestaan voornamelijk uit kosten van de gebruikte zorg, ofwel de kosten van de medische consumptie. Indirecte niet-medische kosten bestaan veelal uit de kosten van productieverliezen die gerelateerd zijn aan het onderzochte gezondheidsprobleem. De vragenlijst, die in deze handleiding wordt besproken, richt zich op de bepaling van productieverliezen in relatie tot het onderzochte gezondheidsprobleem. Bij de waardering van kosten in economische evaluaties wordt uitgegaan van het begrip opportuniteitskosten. Het uitgangspunt hierbij is dat er sprake is van schaarse, alternatief aanwendbare middelen. Middelen (in het bijzonder arbeidtijd) kunnen worden ingezet voor betaald werk, maar ook voor onbetaald werk. Mensen kunnen bijvoorbeeld kiezen voor minder of geen betaald werk, waardoor tijd beschikbaar is voor bijvoorbeeld hobby s, vrijwilligerswerk of zorg voor het gezin. Productieverliezen bij betaald werk kunnen worden veroorzaakt door werkverzuim (ziekteverzuim) dat gerelateerd is aan het betreffende gezondheidsprobleem. Dit verzuim kan van korte dan wel langdurige aard zijn. Daarnaast kunnen productieverliezen optreden zonder dat er sprake is van werkverzuim. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan iemand die ondanks een opkomende migraine besloten heeft toch aan het werk te blijven. Het is dan echter goed mogelijk dat de hoeveelheid werk die op zo n dag wordt gedaan achterblijft bij de hoeveelheid werk die dezelfde persoon op een andere probleemvrije dag zou hebben verricht. Er is in dat geval sprake van efficiency verlies. De Short Form Health and Labour Questionnaire (SF-HLQ) is een gevalideerd meetinstrument waarmee data kunnen worden verzameld die betrekking hebben op verzuim bij betaald en onbetaald werk dat gerelateerd aan het onderzochte gezondheidsprobleem. 5

6 In de volgende paragrafen wordt een algemene toelichting gegeven op de vragenlijst en worden enkele aandachtspunten voor het gebruik van de vragenlijst gegeven. In hoofdstuk 2 vind u een uitgebreide beschrijving van de vragen en achtereenvolgens worden methoden om data van verzuim te registreren en te waarderen besproken. In hoofdstuk 3 worden de gebruiksvoorwaarden gepresenteerd. De vragenlijst zelf, het bijbehorende codeboek en een syntax zijn te vinden in respectievelijk bijlage I, II en IV van dit document. Vragenlijst De SF-HLQ is geschikt voor uiteenlopende aandoeningen (episodische en chronische ziekten, lichamelijke en psychische aandoeningen) en wordt door de patiënt zelf ingevuld. In de standaard versie van SF-HLQ wordt gevraagd naar productieverliezen als gevolg van gezondheidsproblemen in het algemeen. Afhankelijk van de aandoening kan gevraagd worden naar productieverlies als gevolg van de specifieke aandoening. Dit is alleen mogelijk wanneer redelijkerwijs van de respondenten verwacht mag worden dat zij een onderscheid naar productieverlies als gevolg van de doelziekte en overige gezondheidsproblemen kunnen maken en hieraan behoefte is binnen het design van de studie. Indien de patiënten gerandomiseerd zijn hoeft dit in principe niet. De SF-HLQ bestaat uit drie modulen: productieverliezen door verzuim bij betaald werk, productieverliezen zonder verzuim bij betaald werk en hinder. Indien een module niet van toepassing is bij een specifieke aandoening, kan deze module eenvoudig worden weggelaten. Bijvoorbeeld, wanneer onderzoek wordt gedaan naar de kosten(effectiviteit) van behandeling bij een acute blinde darmontsteking is het niet aannemelijk dat effiency verliezen van belang zijn voor de indirecte kosten. In dat eval kan de module productieverliezen zonder verzuim bij betaald werk achterwege worden gelaten. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld onderzoek dat gericht is op behandeling van migraine. Patiënten kunnen ondanks klachten betaald werk verrichten, maar de klachten kunnen een belemmering vormen voor de arbeidsprestaties. Bij bepaalde aandoeningen speelt co-morbiditeit mogelijk een belangrijke rol bij productieverliezen. Het is dan aan te bevelen hierover informatie te verzamelen. Hiervoor kan men gebruik maken van de vraag naar chronische aandoeningen die achteraan in de vragenlijst is opgenomen. De lijst met 27 chronische aandoeningen is afgeleid van de lijst welke door het Centraal Bureau voor de Statistiek wordt gebruikt. Daarnaast zijn hier ook vragen opgenomen die betrekking hebben op achtergrond variabelen (w.o. geslacht, geboortedatum). Indien gebruik wordt gemaakt van meerdere meetmomenten zullen deze algemene vragen maar eenmalig hoeven te worden afgenomen. Steekproefgrootte, effectgrootte en meetmomenten De minimale groepsgrootte en aantal meetmomenten binnen een economische evaluatie hangt van een aantal zaken af. Het benodigde aantal respondenten in een steekproef hangt af van de verwachte verschillen in productieverliezen tussen de experimentele groep en de controle groep binnen een economische evaluatie. Daarnaast worden behalve de kosten ook andere effectmaten in 6

7 een analyse meegenomen (zoals klinische effecten, kwaliteit van leven) die mede bepalend zijn voor het aantal respondenten dat minimaal moet worden geincludeerd. In de SF-HLQ is gebruik gemaakt van een recall periode van één maand. Bij de berekening van de kosten wordt verondersteld dat de tijdsperiode waarover gemeten wordt representatief is voor de periode tussen twee meetmomenten. Zowel de optimale periode tussen twee meetmomenten, als het aantal metingen en het aantal benodigde respondenten is afhankelijk van het verwachte verschil in kosten (en andere effectmaten), het verwachte verloop van de ziekte en de behandeling. Het is dus mogelijk dat de recall periode aangepast dient te worden. Men moet echter rekening houden met het gegeven dat een langere recall periode de kans op fouten kan vergroten. Uitvoering De SF-HLQ kan schriftelijk en mondeling worden afgenomen. Hier bij kan uit de volgende opties worden gekozen: Zelf invullen door de respondent van de SF-HLQ, toezending per of post of via de website met een schriftelijke instructie voor het invullen. Zelf invullen door de respondent van de SF-HLQ, na mondelinge of telefonische instructie. Tenslotte kan de SF-HLQ mondeling worden afgenomen door een interviewer via de telefoon of huisbezoek. 7

8 2. SF-HLQ: modules, scores and waardering De SF-HLQ bestaat uit drie modulen (productieverliezen door verzuim bij betaald werk, productieverliezen zonder verzuim bij betaald werk en hinder bij betaald en onbetaald werk). In de vragenlijst wordt gerefereerd aan gezondheidsproblemen. De vragenlijst kan zomogelijk ook ziektespecifiek worden gemaakt door onderscheid te maken naar de doelziekte en overige gezondheidsproblemen. De vragen hebben steeds betrekking op de afgelopen maand. Een uitzondering hierop vormt het tweede deel van vraag 2. Hierin wordt gevraagd naar langdurig verzuim. Er is gekozen voor een 'recall' periode van één maand omdat uit onderzoek blijkt dat de nauwkeurigheid van de gegevens afhangt van de periode waarover men terugvraagt. (2) De drie modulen van de SF-HLQ zullen in de nu volgende paragrafen worden besproken. Module 1: Verzuim bij betaald werk De vragen 1 en 2 van de deel I van vragenlijst vormen samen module 1 van de SF-HLQ Eerst wordt gevraagd of de respondent wel of geen betaald werk heeft. Een respondent met betaald werk wordt gevraagd hoeveel dagen en uren ze betaald werk hebben. Vervolgens wordt het aantal dagen verzuim door gezondheidsproblemen gevraagd. Wanneer langer dan 1 maand verzuimd is, wordt gevraagd aan te geven sinds wanneer men zich ziek gemeld heeft. Scoring module 1 Voor de berekening van de indirecte kosten dient het aantal verzuimdagen gemeten en gewaardeerd te worden. De bepaling vindt als volgt plaats. Voor elke respondent wordt het aantal dagen verzuim in de afgelopen maand bepaald. Wanneer de verzuim periode niet langer is dan de afgelopen maand kan het aantal dagen verzuim worden gebaseerd op het antwoord in het eerste deel van vraag 2. Het minimum aantal dagen verzuim is dan 0 en het maximum 31. Op grond van het antwoord op vraag 1 kan nader bepaald worden hoeveel uur per dag gewerkt wordt, zodat zo nodig gecorrigeerd kan worden voor part-time werk in verband met de waardering van productieverliezen. Als 1 maand als representatief kan worden beschouwd voor het verzuim gedurende het jaar, dan wordt het totaal aantal dagen verzuim per jaar afgeleid door het resultaat met 12 te vermenigvuldigen. Wanneer de respondent aangeeft dat de verzuimperiode langer dan 1 maand heeft geduurd, wordt het aantal verzuimdagen berekend op grond van het aantal dagen verzuim vanaf de dag van ziekmelding. Ook hierbij worden vanzelfsprekend de gegevens over het aantal uren per werkweek en het aantal werkdagen meegenomen in de berekening van de productieverliezen. Waardering module 1 Voor de waardering van het gemeten aantal dagen verzuim bij betaald werk kunnen twee verschillende methoden worden gevolgd. Men kan gebruik maken van de informatie over nettoinkomen volgens vraag 8 van de vragenlijst. Deze gegevens dienen voor gebruik getoetst te worden 8

9 op validiteit. Uitbijters kunnen bijvoorbeeld gecontroleerd worden aan de hand van gegevens over beroep (vraag 1). Het is ook mogelijk om voor de waardering gebruik te maken van de gemiddelde productiewaarde per werkende voor Nederland (zie tabel 2). Eventueel kan voor de berekening onderscheid worden gemaakt naar leeftijd en geslacht. Een volledige werkdag is op 8 uur gesteld. Welke methode de voorkeur heeft is afhankelijk van het doel van het onderzoek en het onderzoeksdesign. Bij de bepaling van de waarde van de verloren productie door ziekte zijn er verschillende benaderingen mogelijk. Er zijn twee belangrijke alternatieve uitgangspunten. (3) Voor de waardering van productieverliezen bevelen wij de frictiekostenbenadering aan. Deze methode sluit aan bij de methodologie van economische evaluaties. (4) Deze methode gaat uit van de gedachte dat binnen het productieproces iedereen vervangbaar is. De indirecte kosten beperken zich tot de productieverliezen in de periode totdat de vacature is opgevuld. De lengte van deze frictieperiode is afhankelijk van de snelheid waarmee de vacature kan worden vervuld. Deze is weer afhankelijk van bijv. werkeloosheid en de mate van mobiliteit op de arbeidsmarkt. Als indicatie voor de frictieperiode kan de vacatureduur genomen worden. Het verschil in de omvang van de indirecte kosten tussen de frictiekostenbenadering en de human capital methode zal groter zijn naarmate de verzuimduur langer is. (3) Bij waardering volgens de frictiekostenbenadering in het bovengenoemde voorbeeld zullen de indirecte kosten zich beperken tot de verloren productie gedurende de frictieperiode in plaats van 6 maanden. Het tweede deel van vraag 2 is toegevoegd om aanvullende informatie te verkrijgen over de duur van de verzuimperiode indien deze langer is dan 1 maand. Wanneer de duur van het ziekteverzuim de frictieperiode overtreft dan beperken de productieverliezen zich dus tot de frictieperiode. Op basis van gegevens over de geschatte vacatureduur in 2008 is de frictieperiode berekend op 23 weken of 160. (5) De human capital methode gaat uit van het berekenen van de gehele productiewaarde die iemand in zijn leven zou hebben kunnen voortbrengen. Volgens deze methode is de potentiële productiewaarde gelijk aan de indirecte kosten. Wanneer een werknemer bijvoorbeeld als gevolg van een hernia 6 maanden achtereen verzuimt, dan zijn de indirecte kosten volgens de human capital methode gelijk aan de productiewaarde van deze patiënt gedurende deze gehele periode. Kosten per frictieperiode In tabel 2 staan de gemiddelde kosten per uur voor 2008 en 2009 in Nederland naar leeftijd en geslacht vermeld. Deze kosten zijn berekend op basis van de gemiddelde toegevoegde waarde per werkende. Het zijn gemiddelden voor de gehele groep werkenden in de betreffende klasse, gegeven de bestaande individuele verschillen in inkomens, arbeidsproductiviteit en aantal gewerkte uren. Uit onderzoek is bekend dat een afname van de werktijd (b.v. als gevolg van verzuim) een minder dan proportionele vermindering van de productiviteit tot gevolg heeft. (6,7) Voor Nederland wordt deze elasticiteit op 0,8 geschat. Dit houdt in dat bij een reductie van 10% van de arbeidstijd de productie met 8% zal dalen. De kosten die in tabel 2 worden gepresenteerd zijn reeds gecorrigeerd voor deze werkelasticiteit. Bij verzuim (gemeten in kalenderdagen, inclusief weekenden en feestdagen) korter dan de frictieperiode worden de productiviteitskosten als volgt berekend. Bijvoorbeeld: de duur van 9

10 het verzuim van een man van 37 jaar bedraagt 14 dagen (2 weken). Er wordt uitgegaan van gemiddeld 1540 werkbare uren per jaar. De productiviteitskosten bedragen 2/52 * 1540 uur * 34,03 = 2015,62. Voor verdere bijzonderheden en uitleg over de berekening van frictiekosten wordt verwezen naar Koopmanschap en Rutten. (3) Tabel 2. Productiviteitskosten per uur per betaald werkende voor 2008/2009 (in euro) * Leeftijd Totaal Mannen Vrouwen Totaal Mannen Vrouwen jaar 9,02 9,39 8,52 9,27 9,65 8, jaar 17,03 17,27 16,72 17,51 17,75 17, jaar 23,28 23,53 22,98 23,93 24,19 23,62 30 tot 35 jaar 28,02 28,84 26,79 28,80 29,65 27,54 35 tot 40 jaar 31,37 33,10 28,45 32,25 34,03 29,25 40 tot 45 jaar 33,00 35,67 28,27 33,92 36,67 29,06 45 tot 50 jaar 33,92 37,27 28,12 34,87 38,32 28,91 50 tot 55 jaar 34,64 37,99 28,45 35,61 39,06 29,25 55 tot 60 jaar 35,37 38,31 28,69 36,37 39,38 29,50 60 tot 65 jaar 35,42 38,07 27,88 36,41 39,13 28,67 65 tot 75 jaar 27,32 28,45 22,25 28,08 29,25 22,87 >=75 jaar 20,78 21,46 18,21 21,36 22,06 18,72 Gemiddeld naar geslacht 29,20 31,61 25,24 30,02 32,49 25,94 Overall gemiddelde 29,20 30,02 O.b.v. gegevens van 2008 (CBS) omgerekend met algemeen prijsindexcijfer naar Module 2: Productieverliezen zonder verzuim bij betaald werk De vragen 3 tot en met 5 en vraag 7 van de SF-HLQ hebben betrekking op module 2 (zie ook bijlage I). Mensen met gezondheidsproblemen moeten daarvoor soms verzuimen van hun werk. Het kan echter ook voorkomen dat ze wél op hun werk zijn, maar toch hun werk minder goed kunnen doen vanwege gezondheidsproblemen. Vanuit onderzoek blijkt dat gemiddeld 7% van de werknemers aangeeft hinder te ondervinden van gezondheidsproblemen op het werk. Hieruit blijkt dat deze kostencomponent aanzienlijk is. Vraag 3 maakt een selectie tussen personen die wel en geen hinder hebben ondervonden van gezondheidsproblemen tijdens het uitoefenen van betaald werk. Indien zij aangeven geen hinder te hebben gehad, zijn er geen productieverliezen zonder verzuim als gevolg van gezondheidsproblemen. De overige vragen van module 2 mogen dan worden overgeslagen. Indien zij aangeven wel hinder als gevolg van gezondheidsproblemen te hebben gehad, dan worden zij verzocht de vragen 4 t/m 7 wel te beantwoorden. Vraag 6 is een beschrijvend instrument om de hinder te evalueren (zie ook module 3). 10

11 Er zijn twee methoden voor de bepaling van productieverliezen zonder verzuim. De HLQ methode maakt gebruik van directe schattingen van productieverliezen die zijn veroorzaakt door verloren tijd als gevolg van gezondheidsproblemen tijdens gewerkte dagen (zie figuur 3). In vraag 7 wordt de respondent gevraagd een schatting te maken van het aantal uren dat hij/zij langer zou moeten werken om de verloren tijd, die te wijten is aan gezondheidsproblemen op werkdagen, in te halen. Figuur 3 Vraag ter bepaling van productieverliezen zonder verzuim op basis van de "HLQ" methode (7) Als u het werk zou moeten inhalen dat u in de afgelopen maand niet hebt kunnen verrichten vanwege uw gezondheidsproblemen, hoeveel uur zou u dan moeten werken?... uur (De dagen waarop u helemaal niet heeft gewerkt omdat u zich ziek heeft gemeld hoeft u niet mee te rekenen Vraag 4 en 5 vormen samen een alternatieve methode die door Osterhaus et al. is voorgesteld. (8) Hierbij worden de productieverliezen bepaald aan de hand van twee vragen. In vraag 4 wordt naar het aantal dagen dat men hinder ondervond van gezondheidsproblemen gevraagd. In vraag 5 wordt gevraagd wat de geschatte efficiëntie op deze dagen was. Figuur 4 Vragen ter bepaling van productieverliezen zonder verzuim o.b.v. de methode van "Osterhaus" (4) Hoeveel dagen in de afgelopen maand hebt u wèl betaald werk verricht, terwijl u last had van gezondheidsproblemen?... dagen (De dagen waarop u helemaal niet heeft gewerkt omdat u zich ziek heeft gemeld hoeft u niet mee te rekenen.) (5) Wilt u aankruisen hoe efficiënt u gewerkt heeft op de dagen dat u wèl op uw werk was terwijl u last had van gezondheidsproblemen. (Een 1 betekent dat u zeer slecht in staat was uw werk uit te voeren en een 10 betekent dat uw werk niet werd beïnvloed.) zeer even goed slecht als normaal Scoring module 2 Voor de berekening van productieverliezen zonder verzuim zijn twee methoden opgenomen in de SF-HLQ. Door het ontbreken van een gouden standaard blijft het moeilijk de meetmethoden te valideren. Voor de bepaling van het aantal uren efficiencyverlies volgens de HLQ methode worden het aantal uren zoals vermeld bij vraag 7 genomen. Voor de methode voorgesteld door Osterhaus wordt het aantal dagen met hinder, als gevolg van productieverliezen, vermenigvuldigd met één minus de efficiency voor deze dagen. Een respondent geeft bijvoorbeeld aan dat hij/zij 3 werkdagen last heeft gehad van gezondheidsproblemen was en dat de efficiëntie 8 was. Het productieverlies is dan gelijk aan 3*(1-0,8) * 8= 0.6 werkdag ofwel 4,8 11

12 uur bij een werkdag van 8 uur. Wanneer een respondent minder of meer uren per dag werkt wordt dit in de berekening meegenomen. Waardering module 2 Het antwoord op vraag 7 wordt gebruikt om een kwantitatieve schatting (in euro) te maken van de productieverliezen zonder verzuim volgens de HLQ methode. De uren worden gewaardeerd tegen het gemiddelde inkomen per uur op grond van de antwoorden op vraag 8 over het inkomen gecombineerd met de resultaten vanuit vraag 1 over het aantal werkdagen en uren per week. Ook voor de waardering van productieverliezen zonder verzuim geldt dat gebruik kan worden gemaakt van de gemiddelde productiewaarde naar leeftijd en geslacht, zoals vermeld in tabel 2. De HLQ methode voor de bepaling van productieverliezen zonder verzuim, geeft mogelijk een onderschatting van de werkelijke productieverliezen, omdat productieverliezen die niet binnen de normale werktijd kunnen worden ingehaald mogelijk niet worden meegenomen. Kosten die gemaakt zouden moeten worden omdat anderen werk over moeten nemen zouden hierdoor niet in de berekening worden meegenomen. Echter, in de vraag wordt expliciet gevraagd naar het aantal uren dat men zou moeten inhalen om verloren productie goed te maken. Bovendien is de mogelijkheid voor het inhalen van werk afhankelijk van kenmerken van werk, zoals het soort werk, het type organisatie, zelfbeschikking e.d. De methode van Osterhaus negeert daarentegen de mogelijkheid voor het goedmaken van productieverliezen binnen normale werktijd of door collega s zodat mogelijk een overschatting van de werkelijke kosten ontstaat. Uit onderzoek is gebleken dat de HLQ methode mogelijke onderschattingen geeft terwijl de Osterhaus methode een overschatting genereert. (9) Vraag 9 is een algemene vraag aan de hand waarvan de populatie kan worden verdeeld in 6 verschillende categorieën. Figuur 5 Vraag ter categorisering van personen zonder betaald werk (9). Welke van de volgende situaties is het best op u van toepassing? Ik heb een betaalde baan Ik zorg voor het huishouden (en eventueel kinderen) Ik ben gepensioneerd of met prepensioen Ik ben scholier of student Ik kan (gedeeltelijk) geen betaald werk doen vanwege gezondheidsproblemen en ben voor.. % arbeidsgeschikt. Ik doe geen betaald werk om andere redenen Module 3: (Bijv. Hinder vanwege bij betaald onvrijwillige en onbetaald werkloosheid werk of vrijwilligerswerk.) Module 3: hinder bij het uitvoeren van betaald en onbetaald werk In deze module wordt een onderscheid gemaakt tussen hinder bij betaald en hinder bij onbetaald werk. Tenslotte wordt geïnventariseerd in welke mate hinder bij onbetaald werk heeft geleid tot substitutie van onbetaald werk binnen het huishouden. 12

13 Vraag 3, 6 en 10 van de SF-HLQ hebben betrekking op hinder bij het uitoefenen van betaald- en onbetaald werk. Zoals eerder beschreven worden de antwoorden van vraag 3 gebruikt om een selectie te maken tussen respondenten die wel en respondenten die niet gehinderd werden door gezondheidsproblemen. De antwoorden kunnen tevens worden gebruikt om de hinderscore voor betaald werk te bepalen. De range voor deze score is van nul tot maximum 2. Figuur 6 Vraag ter bepaling van de hinderscore bij betaald werk (3) Werd u in de afgelopen maand bij uw betaald werk gehinderd door gezondheidsproblemen? Nee, in het geheel niet (gaat u door naar vraag 8) Ja, een beetje Ja, heel erg Vraag 6 vormt een beschrijvend instrument van 7 items om de specifieke problemen voor productie te evalueren. Deze 7 items hangen samen met de invloed van gezondheidsproblemen op concentratie, werktempo, behoefte om alleen te zijn, het nemen van beslissingen, uitstellen en over laten nemen van werk. De respondent heeft hierbij 4 antwoordmogelijkheden: (bijna) nooit, soms, vaak en (bijna) altijd. Figuur 7 De zeven items om de problemen voor productie te evalueren (6) Nu volgt een aantal uitspraken die voor mensen met gezondheidsproblemen van toepassing kunnen zijn met betrekking tot betaald werk. Geef aan hoe vaak elke uitspraak op u van toepassing was in de afgelopen maand. Ik was wel op mijn werk, maar als gevolg van gezondheidsproblemen... bijna soms vaak bijna nooit altijd..had ik concentratiestoornissen..moest ik in een langzamer tempo werken..moest ik mij afzonderen..had ik meer problemen om beslissingen te nemen..moest ik werk uitstellen..moest ik werk laten overnemen door anderen..had ik andere problemen, n.l.:... Vraag 10 heeft betrekking op hinder bij onbetaald werk. Voor 4 onbetaalde activiteiten wordt de respondent gevraagd of men deze heeft gedaan in de afgelopen maand. Het antwoord wel gedaan wordt gevolgd door mogelijkheid of men daarbij wel of niet gehinderd werd door gezondheidsproblemen. Het antwoord niet gedaan wordt gevolgd door de vraag of het niet uitvoeren van de taak te maken had met gezondheidsproblemen of andere redenen. 13

14 Figuur 8 Hinder bij onbetaald werk (10) Heeft u de afgelopen maand de volgende activiteiten verricht en hebben gezondheidsproblemen daarbij een rol gespeeld? a. Huishoudelijk werk (bijv. eten klaar maken, huis schoonmaken, kleren wassen.) Wel gedaan, niet gehinderd door gezondheidsproblemen Wel gedaan, wel gehinderd door gezondheidsproblemen Niet gedaan, vanwege gezondheidsproblemen Niet gedaan, om andere redenen dan gezondheidsproblemen b. Boodschappen doen (bijv. dagelijkse boodschappen, winkelen, bezoek aan bank of postkantoor.) Wel gedaan, niet gehinderd door gezondheidsproblemen Wel gedaan, wel gehinderd door gezondheidsproblemen Niet gedaan, vanwege gezondheidsproblemen Niet gedaan, om andere redenen dan gezondheidsproblemen c. Klussen en karweitjes (bijv. onderhoud aan huis, tuin of vervoermiddelen.) Wel gedaan, niet gehinderd door gezondheidsproblemen Wel gedaan, wel gehinderd door gezondheidsproblemen Niet gedaan, vanwege gezondheidsproblemen Niet gedaan, om andere redenen dan gezondheidsproblemen d. Dingen speciaal voor of met uw eigen inwonende kinderen (bijv. verzorging, spelen, kinderen naar school brengen, helpen met huiswerk.) Wel gedaan, niet gehinderd door gezondheidsproblemen Wel gedaan, wel gehinderd door gezondheidsproblemen Niet gedaan, vanwege gezondheidsproblemen Niet gedaan, om andere redenen dan gezondheidsproblemen Niet van toepassing Scoring hinder module 3 Vraag 3 wordt gebruikt als indicator van hinder van gezondheidsproblemen bij betaald werk, de zogenaamde hinderscore. De hinderscore bij betaald werk komt tot stand door de antwoorden als volgt te wegen: nee, in het geheel niet =0, ja, een beetje =1 en ja, heel erg =2. De range van de score is van 0 tot 2. De verdeling van de antwoorden per item van vraag 6 vormt een beschrijving van de specifieke problemen bij het uitoefen van betaald werk. De ongewogen gewichten voor de categorieën zijn hierbij: nooit =1, soms =2, vaak =3 en altijd =4. Het optellen van de ongewogen items van de antwoorden zal resulteren in de efficiëntiescore: de minimum score is 6 en de maximum score is 24. De scores van de items hinder bij onbetaald werk zijn: Wel gedaan, gehinderd = 1 ; Wel gedaan, niet gehinderd = 0 ; Niet gedaan, vanwege gezondheidsproblemen = 2 ; Niet gedaan, vanwege andere redenen = 0. De totale hinderscore van onbetaald werk ontstaat wanneer men de score op de items 14

15 optelt. Deze hinderscore is een maat voor ondervonden hinder als gevolg van gezondheidsproblemen bij het uitoefenen van onbetaald werk. De minimum score per item is nul en de maximumscore is 2. De totale score resulteert wanneer de scores van de 4 items wordt opgeteld en heeft een range van 0 tot 8. In vraag 11 wordt gevraagd of de huishoudelijke en andere taken, die normaal door de respondent worden uitgevoerd, uitgesteld zijn of overgenomen zijn door andere leden van het huishouden, familie of vrienden en/of betaalde krachten. Deze gegevens kunnen inzicht verschaffen in de verschuiving van onbetaald werk binnen het huishouden en/of substitutie van taken door het formele zorgcircuit. Figuur 6 Vraag over substitutie van onbetaald werk binnen het huishouden (11). Hebben anderen in de afgelopen maand huishoudelijke taken die u normaal wel doet overgenomen in verband met gezondheidsproblemen? Nee Ja, namelijk (meerdere antwoorden mogelijk): gezinsleden voor... uur andere onbetaalde mensen voor... uur alfahulp voor... uur gezinshulp voor... uur andere betaalde hulp voor... uur Scoring substitutie onbetaald werk (vraag 11) De antwoorden op vraag 11 worden gebruikt om het aantal uren te berekenen van onbetaald werk dat mogelijk door onbetaalde en/of betaalde hulp is overgenomen. Hierbij wordt het aantal uren dat door gezinsleden (item 1) en andere mensen (item 2) is overgenomen, gecategoriseerd als onbetaalde hulp (z.g.n. informele hulp). Daarentegen worden uren onbetaald werk die zijn overgenomen door alpha hulp (item 3), gezinshulp (item 4) en/of anderszins betaalde hulp (item 5) beschouwd als betaalde hulp (formele hulp). De antwoorden op deze vraag kunnen als een indicator worden beschouwd van de ernst van de ziekte of behandeling op het functioneren van de respondent binnen het huishouden. Waardering substitutie onbetaald werk De waardering van onbetaald werk kan op verschillende wijzen gebeuren. De methode volgens de vervangingswaarde theorie veronderstelt dat de waarde van een uur verloren productie gelijk is aan die van een marktsubstituut. Voor de waardering wordt ervan uitgegaan dat wanneer een persoon de taak zelf uitvoert, de kosten worden bespaard die anders hadden moeten worden gemaakt voor het inhuren van een betaalde hulp. Deze methode heeft de voorkeur, omdat de (verloren) productie voor iedereen (ongeacht wel/geen betaald werk) even zwaar wordt gewogen. Als richtlijn voor de waardering van productieverliezen bij onbetaald werk hanteren we het gemiddeld bruto uurloon voor een hulp in de huishouding. De opportunity cost benadering waardeert de uren onbetaald werk tegen het netto- 15

16 inkomen wat een persoon verdient als hij/zij betaald werk verricht. Een belangrijk nadeel van deze methode is dat dit inkomen alleen bekend is voor personen met een betaalde baan. 16

17 3. Gebruikersvoorwaarden Deze vragenlijst is ontwikkeld door het instituut voor Medical Technology Assessment, (imta) Erasmus Universiteit Rotterdam. De vragenlijst kan gebruikt worden onder de volgende condities: 3.1 Toestemming voor gebruik Voor gebruik van de vragenlijst met handleiding dient u vooraf toestemming te vragen. Dit kan door contact op te nemen met onderstaand adres of d.m.v. inzending van bijgevoegd registratieformulier. Toestemming voor gebruik zal in principe worden verleend. Aan toestemming zullen geen financiële condities worden verbonden. Bij het gebruik, zowel voor commerciële als wetenschappelijke doeleinden, moeten de volgende voorwaarden in acht worden genomen. 3.2 Voorwaarden voor gebruik De notitie voor auteursrechten, welke op de titelpagina staat, dient overgenomen te worden in geval de vragenlijst ongewijzigd of grotendeel ongewijzigd wordt gebruikt. Indien de vragenlijst gewijzigd wordt, dient deze uitgave als bronvermelding te worden opgenomen. De bron dient als volgt expliciet in publicaties vermeld te worden: (L. Hakkaart-van Roijen. Handleiding Short Form- Health and Labour Questionnaire (SF-HLQ). Rotterdam: imta, Erasmus Universiteit, 2010) van Roijen L, Essink-Bot ML, Koopmanschap MA, Bonsel G, Rutten FF. Labor and health status in economic evaluation of health care. The Health and Labor Questionnaire. Int J Technol Assess Health Care 1996;12(3): De notitie van uitsluiting van aansprakelijkheid welke op de titelpagina staat, dient altijd te worden opgenomen bij gebruik. Veranderingen in de vragenlijst mogen worden gemaakt zonder voorafgaande toestemming. Uit deze veranderingen moet echter duidelijk blijken dat zij zijn gemaakt door de gebruiker. De gebruiker dient het instituut voor Medical Technology Assessment (Erasmus Universiteit Rotterdam) en de auteur van deze uitgave te vrijwaren voor schadeclaims van derden ontstaan door en/of gerelateerd aan het gebruik van deze uitgave door de gebruiker in geval van wijziging en/of vertaling of door fouten, weglatingen en misinterpretaties of enige consequenties hiervan. Om te inventariseren door wie de vragenlijst is gebruikt en met welk doel vragen wij u om het registratieformulier (zie bijlage III) zo volledig mogelijk in te vullen. Van manuscripten, artikelen of overige publicaties van deze vragenlijst of waarin resultaten met dit instrument vermeld worden, dient de gebruiker een exemplaar aan de auteurs ter beschikking te stellen. Ten behoeve van verder (validerings-)onderzoek verzoeken wij de gebruiker - in overleg - een deel van de onderzoeksdata ter beschikking te stellen aan de auteurs, met name de scores op de afzonderlijke vragen uit de lijst, alsmede (voor zover verzameld) op de vragen naar geslacht, leeftijd, diagnose, woonsituatie, opleiding en werkstatus. De beschikbaarstelling van de gegevens op basis van de 3 voorgaande punten zal door de auteurs als vertrouwelijk worden behandeld. Voor vragen en opmerkingen kunt u zich richten tot: Dr. L. Hakkaart-van Roijen Institute for Medical Technology Assessment Erasmus Universiteit Rotterdam Postbus DR Rotterdam Tel: (010) hakkaart@bmg.eur.nl 17

18 4. Referenties 1. Nederlandse richtlijnen voor farmaco economisch onderzoek.(dutch guidelines for pharmaco economic research). Amstelveen: Ziekenfondsraad; Severens J, Mulder J, Laheij R, AL AV. Precision and accuracy in measuring absence from work as a basis for calculating productivity costs in The Netherlands. Soc Sci Med. 2000;51(2): Koopmanschap M, Rutten F. A practical guide for calculating indirect costs of disease. Pharmacoeconomics. 1996;10 (5): Tan SS, Bouwmans C, Hakkaart-van Roijen L. Handleiding voor kostenonderzoek. Methoden en referentieprijzen voor economische evaluaties. [Manual for cost research, methods and standardcostprices for economic evaluations in health care]. Diemen: Health Insurance Board (in press) 5. Vacatures in Nederland 2008, De vacaturemarkt en personeelwerving in beeld Amsterdam: CWI. Oktober Onzekerheid over werktijdvermindering op de middenlange termijn. Den Haag: Centraal Plan Bureau (CBP); Koning J, Tuyl F. De relatie tussen arbeidstijd, productie en werk. Rotterdam Nederlands Economisch Instituut; Osterhaus J, Gutterman D, Plachetka J. Health care resource and labor costs of migraine headache in the US. Pharmacoeconomics. 1992;2(1): Brouwer W, Koopmanschap M, Rutten F. Productivity losses without absence: measurement validation and empirical evidence. Health Policy. 1999;48(1):

19 Bijlage I: Vragenlijst Short Form- Health and Labour Questionnaire (SF-HLQ) 19

20 Instructie Deze vragenlijst gaat over de gevolgen van gezondheidsproblemen voor betaald werk en onbetaald werk (bijv. huishoudelijk werk). Deze vragen hebben steeds betrekking op de afgelopen maand. Met gezondheidsproblemen worden zowel uw lichamelijke als uw emotionele problemen bedoeld. Datum: Hebt u momenteel betaald werk? Nee, (gaat u door naar vraag 9) Ja; Voor hoeveel uur per week hebt u een aanstelling?. uren per week Over hoeveel dagen zijn deze uren verdeeld?. dagen Wat is uw beroep? Hebt u de afgelopen maand verzuimd van betaald werk vanwege gezondheidsproblemen? Nee Ja, ik heb. werkdagen verzuimd (Ga uit van 5 werkdagen per week) Hebt u langer dan de gehele afgelopen maand verzuimd van betaald werk vanwege gezondheidsproblemen? Nee Ja, ik heb mij ziek gemeld sinds (gaat u door naar vraag 8) Mensen met gezondheidsproblemen moeten daarvoor soms verzuimen van hun werk. Het kan echter voorkomen dat iemand wel op zijn werk aanwezig is, maar zijn werk minder goed doet vanwege die gezondheidsproblemen. Daarover gaan de vragen 3 t/m Werd u in de afgelopen maand bij uw betaald werk gehinderd door gezondheidsproblemen? Nee, in het geheel niet (gaat u door naar vraag 8) Ja, een beetje Ja, heel erg 4. Hoeveel dagen in de afgelopen maand hebt u wèl betaald werk verricht, terwijl u last had van gezondheidsproblemen?... dagen (De dagen waarop u helemaal niet hebt gewerkt omdat u zich ziek hebt gemeld hoeft u niet mee te rekenen.) 20

21 5. Wilt u aangeven hoe goed u hebt gewerkt op de dagen dat u wèl op uw werk was terwijl u last had van gezondheidsproblemen. (Een 1 betekent dat u zeer slecht in staat was uw werk uit te voeren en een 10 betekent dat uw werk niet werd beïnvloed.) zeer slecht even goed als normaal 6. Nu volgt een aantal uitspraken die voor mensen met gezondheidsproblemen van toepassing kunnen zijn met betrekking tot betaald werk. Geef aan hoe vaak elke uitspraak op u van toepassing was in de afgelopen maand. Ik was wel op mijn werk, maar als gevolg van gezondheidsproblemen... bijna soms vaak bijna nooit altijd had ik concentratiestoornissen moest ik in een langzamer tempo werken moest ik mij afzonderen had ik meer problemen om beslissingen te nemen moest ik werk uitstellen moest ik werk laten overnemen door anderen had ik andere problemen, nl.: Als u het werk zou moeten inhalen dat u in de afgelopen maand niet hebt kunnen verrichten vanwege uw gezondheidsproblemen, hoeveel uur zou u dan moeten werken?... uur (De dagen waarop u helemaal niet hebt gewerkt omdat u zich ziek hebt gemeld hoeft u niet mee te rekenen.) 8. Wat is uw eigen netto inkomen uit betaald werk? (Het gaat om het bedrag dat u schoon in uw handen krijgt. Voor alle duidelijkheid: het gaat alleen om uw eigen inkomen, dus zonder dat van uw eventuele partner.)... per week... per 4 weken... per maand...per jaar Weet ik niet / wil ik niet zeggen 21

22 9. Welke van de volgende situaties is op u van toepassing? Indien meerdere situaties van toepassing zijn, wilt u dan aangeven welke situatie het meest op u van toepassing is? Ik heb een betaalde baan Ik zorg voor het huishouden (en eventueel kinderen) Ik ben gepensioneerd of met prepensioen Ik ben scholier of student Ik kan (gedeeltelijk) geen betaald werk doen vanwege gezondheidsproblemen en ben voor... % arbeidsgeschikt Ik doe geen betaald werk om andere redenen (Bijv. vanwege onvrijwillige werkloosheid of vrijwilligerswerk.) 10. Hebt u de afgelopen maand de volgende activiteiten verricht en hebben gezondheidsproblemen daarbij een rol gespeeld? a. Huishoudelijk werk (bijv. eten klaar maken, huis schoonmaken, kleren wassen.) Wel gedaan, niet gehinderd door gezondheidsproblemen Wel gedaan, wel gehinderd door gezondheidsproblemen Niet gedaan, vanwege gezondheidsproblemen Niet gedaan, om andere redenen dan gezondheidsproblemen b. Boodschappen doen (bijv. dagelijkse boodschappen, winkelen, bezoek aan bank of postkantoor.) Wel gedaan, niet gehinderd door gezondheidsproblemen Wel gedaan, wel gehinderd door gezondheidsproblemen Niet gedaan, vanwege gezondheidsproblemen Niet gedaan, om andere redenen dan gezondheidsproblemen c. Klussen en karweitjes (bijv. onderhoud aan huis, tuin of vervoermiddelen.) Wel gedaan, niet gehinderd door gezondheidsproblemen Wel gedaan, wel gehinderd door gezondheidsproblemen Niet gedaan, vanwege gezondheidsproblemen Niet gedaan, om andere redenen dan gezondheidsproblemen d. Dingen speciaal voor of met uw eigen inwonende kinderen (bijv. verzorging, spelen, kinderen naar school brengen, helpen met huiswerk.) Wel gedaan, niet gehinderd door gezondheidsproblemen Wel gedaan, wel gehinderd door gezondheidsproblemen Niet gedaan, vanwege gezondheidsproblemen Niet gedaan, om andere redenen dan gezondheidsproblemen Niet van toepassing 22

23 11. Hebben anderen in de afgelopen maand huishoudelijke taken die u normaal wel doet overgenomen in verband met gezondheidsproblemen? Nee Ja, namelijk (meerdere antwoorden mogelijk): gezinsleden voor... uur andere onbetaalde mensen voor... uur thuiszorg voor... uur andere betaalde hulp voor... uur 23

24 Algemene vragen 1. Geslacht: man vrouw Geboortedatum:..._..._... Wat is de hoogst genoten opleiding die u met een diploma hebt afgesloten? Basisschool (lager onderwijs, speciaal onderwijs) Lager beroepsonderwijs (bijv. LTS, LHNO, LEAO, huishoudschool) Middelbaar algemeen onderwijs (bijv. VMBO, ULO, MULO, MAVO) Middelbaar beroepsonderwijs (bijv. MTS, MEAO, MHNO) Voortgezet algemeen onderwijs (bijv. HBS, MMS, HAVO, VWO, gymnasium) Hoger beroeps onderwijs (bijv. HTS, HEAO, HHNO) Wetenschappelijk onderwijs Anders, namelijk: Wat is op dit moment uw burgerlijke staat? Alleenstaand Gehuwd/duurzaam samenwonend Gescheiden Weduwe(naar) 24

25 3. U ziet hier een lijst met chronische aandoeningen en ziekten. Wilt u elke ziekte of aandoening aankruisen die u heeft, of die u in het afgelopen jaar heeft gehad? Astma, chronische bronchitis of CARA Ontsteking van de neusbijholte, voorhoofdsholte of kaakholten Ernstige hartkwaal of hartinfarct Hoge bloeddruk Beroerte of gevolgen van beroerte Maagzweer of zweer aan de 12-vingerige darm Ernstige darmstoornissen, langer dan 3 maanden Galstenen of galblaasontsteking Leverziekte of levercirrose Nierstenen Ernstige nierziekte Chronische blaasontsteking Verzakking Suikerziekte Schildklierafwijking Rugaandoening van hardnekkige aard, langer dan 3 maanden, of hernia Gewrichtsslijtage (artrose) van knieën, heupen of handen Gewrichtsontsteking (reuma) van handen en/of voeten Andere chronische reuma, langer dan 3 maanden Epilepsie 25

26 Andere ziekten van het zenuwstelsel, zoals ziekte van Parkinson, Multiple sclerose Duizeligheid met vallen Migraine Kwaadaardige aandoening of kanker Overspannen, depressie, ernstige nervositeit Chronische huidziekte of eczeem Letsel door ongeluk in en om huis sport, school, werk of in het verkeer Wij danken u voor de tijd en moeite die u genomen hebt om deze lijst in te vullen. Hebt u nog op- of aanmerkingen of aanvullingen, dan horen wij dat graag:.. 26

27 Bijlage II: Codeboek SF-HLQ Variabele naam Beschrijving Waarden INVULDAT Invuldatum HLQ1A Heeft u momenteel betaald werk? 1 = nee 2 =ja 999 = missing HLQ1B1 Aantal uren per week aanstelling Getal groter dan 0-1 = geen betaald werk 999 = missing HLQ1B2 Aantal dagen per week Getal groter dan 0-1 = geen betaald werk 999 = missing HLQ1C Beschrijving beroep Tekst HLQ2A Afgelopen maand verzuimd? 1 =nee 2 =ja -1 = geen betaald werk 999 = missing HLQ2B Aantal dagen verzuim afgelopen maand? Getal > 0 0 = niet verzuimd -1 = geen betaald werk 999 = missing HLQ2C Langer dan 1 maand verzuimd? 1 = nee 2 = ja -1 = geen betaald werk 999 = missing HLQ2D Datum ziekmelding HLQ3A Hinder bij betaald werk? 1 = nee, in het geheel niet 2 = ja, een beetje 3 = ja, heel erg -1 = geen betaald werk1-2 = langer dan 1 maand verzuimd (HLQ2C=2) 999 = missing HLQ4A HLQ5A Hoeveel dagen wel betaald werk terwijl last van gezondheidsproblemen? Hoe goed (efficiënt) gewerkt op dagen dat u wel op uw werk was terwijl last van gezondheidsproblemen? Getal groter of gelijk aan 0 en kleiner of gelijk aan 31-1 = geen betaald werk -2 = langer dan 1 maand verzuimd(hlq2c =2 ) -3 = wel betaald werk en geen hinder (HLQ3A = 1) Geheel getal tussen 1 en 10-1 = geen betaald werk -2 = langer dan 1 maand verzuimd(hlq2c = 2) -3 = wel betaald werk en geen hinder (HLQ3A = 1) 27

28 HLQ6A..had ik concentratie stoornissen 1 = bijna nooit 2 = soms 3 = vaak 4 = bijna altijd -1 = geen betaald werk -2 = langer dan 1maand verzuimd(hlq2c = 2) -3 = wel betaald werk en geen hinder (HLQ3A = 1) HLQ6B.. langzamer tempo werken 1 = bijna nooit 2 = soms 3 = vaak 4 = bijna altijd -1 = geen betaald werk -2 = langer dan 1maand verzuimd(hlq2c = 2) -3 = wel betaald werk en geen hinder (HLQ3A = 1) HLQ6C.. afzonderen 1 = bijna nooit 2 = soms 3 = vaak 4 = bijna altijd -1 = geen betaald werk -2 = langer dan 1maand verzuimd(hlq2c = 2) -3 = wel betaald werk en geen hinder (HLQ3A = 1) HLQ6D.. problemen om beslissingen te nemen 1 = bijna nooit 2 = soms 3 = vaak 4 = bijna altijd -1 = geen betaald werk -2 = langer dan 1maand verzuimd(hlq2c = 2) -3 = wel betaald werk en geen hinder (HLQ3A = 1) HLQ6E.. werk uitstellen 1 = bijna nooit 2 = soms 3 = vaak 4 = bijna altijd -1 = geen betaald werk -2 = langer dan 1maand verzuimd(hlq2c = 2) -3 = wel betaald werk en geen hinder (HLQ3A = 1) HLQ6F.. werk laten overnemen 1 = bijna nooit 2 = soms 3 = vaak 4 = bijna altijd -1 = geen betaald werk -2 = langer dan 1maand verzuimd(hlq2c = 2) -3 = wel betaald werk en geen hinder (HLQ3A = 1) HLQ6G1 Beschrijving andere problemen Tekst 28

29 HLQ6G2.. beschreven probleem 1 = bijna nooit 2 = soms 3 = vaak 4 = bijna altijd -1 = geen betaald werk -2 = langer dan 1maand verzuimd(hlq2c = 2) -3 = wel betaald werk en geen hinder (HLQ3A = 1) HLQ7A Aantal uren werken om werk in te halen? Getal groter dan 0-1 = geen betaald werk -2 = langer dan 1 maand verzuimd(hlq2c=2) -3 = wel betaald werk en geen hinder (HLQ3A = 1) HLQ8A Eigen netto inkomen uit betaald werk Getal groter dan 0 (in euro's) -2 = wil niet zeggen -1 = geen betaald werk 999 = missing HLQ8B Frequentie 1 = per week 2 = per 4 weken 3 = per maand 4 = per jaar -2 = wil niet zeggen -1 = geen betaald werk 999 = missing HLQ9A Situaties 1 = betaalde baan 2 = zorg voor huishouden 3 = gepensioneerd /prepensioen 4 = Scholier/student 5 = geen (of gedeeltelijk geen) betaald werk vanwege gezondheidsproblemen 6 = geen betaald werk vanwege andere redenen 999 = missing HLQ9B % arbeidsgeschikt Getal groter dan 0-1 = niet arbeidsongeschikt 999 = missing HLQ10A Huishoudelijk werk 1 = wel gedaan, niet gehinderd door gezondheidsproblemen 2 = wel gedaan, wel gehinderd door gezondheidsproblemen 3 = niet gedaan vanwege gezondheidsproblemen 4 = niet gedaan, andere redenen 999= missing HLQ10B Boodschappen 1 = wel gedaan, niet gehinderd door gezondheidsproblemen 2 = wel gedaan, wel gehinderd door gezondheidsproblemen 3 = niet gedaan vanwege gezondheidsproblemen 4 = niet gedaan, andere redenen 999 = missing 29

30 HLQ10C Klussen en karweitjes 1 = wel gedaan, niet gehinderd door gezondheidsproblemen 2 = wel gedaan, wel gehinderd door gezondheidsproblemen 3 = niet gedaan vanwege gezondheidsproblemen 4 = niet gedaan, andere redenen 999 = missing HLQ10D Activiteiten met eigen kinderen 1 = wel gedaan, niet gehinderd door gezondheidsproblemen 2 = wel gedaan, wel gehinderd door gezondheidsproblemen 3 = niet gedaan vanwege gezondheidsproblemen 4 = niet gedaan, andere redenen 5 = niet van toepassing 999 = missing HLQ11A Huishoudelijke taken overgenomen door anderen 1 = nee 2 = ja 999 = missing HLQ11B Aantal uren door gezinsleden Getal groter dan 0-1 = HLQ11A = = missing HLQ11C Aantal uren door andere onbetaalde mensen Getal groter dan 0-1 = HLQ11A = = missing HLQ11D Aantal uren door thuiszorg Getal groter dan 0-1 = HLQ11A = = missing HLQ11E Aantal uren door andere betaalde hulp Getal groter dan 0-1 = HLQ11A = = missing ALG1A Geslacht Man=1 Vrouw=2 Missing=999 ALG1B Geboorte datum Datum ALG1C Opleidingsniveau 1 = Basisschool 2 = Lager beroepsonderwijs 3 = Middelbaar algemeen onderwijs 4 = Middelbaar beroepsonderwijs 5 = Voortgezet algemeen onderwijs 6 = Hoger beroeps onderwijs 7 = Wetenschappelijk onderwijs 8 = anders ALG1D Andere opleiding, namelijk Tekst ALG2A Burgerlijke staat 1=Alleenstaand 2=Gehuwd/duurzaam 30