Vab ledenboek Onderscheidend adviseren

Transcriptie

1 Vab ledenboek 2014 Onderscheidend adviseren

2 Vab ledenboek 2014 Maak het verschil!

3 Inhoud Voorwoord Interviews 13 Peter Smulders 19 Jan van der Haar 24 Peter Klompe Reportages 8 Studiereis Oekraïne 14 Vab expeditie 20 Najaarsseminar Financieringen Er waait een forse economische tegenwind, maar verhoudingsgewijs doet de agrarische sector het redelijk goed. De exportwaarde gaat richting de 80 miljard. Mensen moeten immers crisis of geen crisis elke dag eten. Onderscheid maken begint met jezelf spiegelen. Spiegelen is ook de basis onder de bedrijfsvergelijking: getallen krijgen hun betekenis in hun verhouding met andere getallen. Volgens ons geldt dat voor adviseurs net zo. Vab in t land 6 Fruitteelt 7 Afzet tuinbouw 16 Grondseminar 17 Duurzame melkveehouderij Vereniging 25 Jaarkalender Over de vab 28 Ledenlijst Of het nu crisis heet of transitie, zowel agrarische ondernemers als adviseurs krijgen steeds vaker te maken met de gevolgen. Wij merken het bij klanten en in ons eigen vakgebied of organisatie. Zit de markt in een tijdelijke crisis of gaan we naar een fundamenteel andere situatie? Van opties en antwoorden naar oplossingen? Van gemaakte kosten naar gerealiseerd resultaat als factuurbasis? In een krappe markt is het belangrijk om je te onderscheiden. Anders te zijn dan anderen. Over een unieke combinatie van kennis en kunde te beschikken. Aantoonbaar die kop boven het maaiveld te zijn. De vab werkt met haar leden aan advieskwaliteit. We gaan verder op weg om hét netwerk van agrarische bedrijfsadviseurs te zijn. Van unieke persoonlijkheden die in hun rol als adviseur het verschil willen maken. Je bewust zijn van je kwaliteiten is de basis om te weten hoe je het verschil kunt maken. Bijvoorbeeld door de samenwerking met anderen uit je netwerk te zoeken. Daar ligt volgens ons de meerwaarde van de vab; je onderscheiden dankzij (zelf)kennis en kennissen. Als vab-adviseur maak je zo bij ondernemers het verschil! Namens het bestuur, Roel Schutten Voorzitter Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs 19 Interview Jan van der Haar 8 Reportage Studiereis Oekraïne Vab ledenboek

4 Vab in t land Vab ledenboek

5 Trends in afzet tuin- en akkerbouw Guido van Veldhoven Veldhoven Fruit Een Kanzi appel is als een flesje cola; het smaakt altijd precies hetzelfde. Bij een conceptras als Kanzi zijn de kwaliteitseisen strenger. Maar omdat de vermarkting via Fruitmasters goed verloopt is het zeker de moeite waard. Voor de toekomst van ons bedrijf zie ik het meest in een gemixte teelt van vrije rassen zoals Elstar en conceptrassen zoals Kanzi. Niet alle nieuwe rassen zullen over tien jaar nog aan de boom hangen, sommige zijn gewoonweg niet goed in de markt gezet. Voor de bulkrassen als Jonagold vormt Oost Europa een bedreiging op de wat langere termijn, de daar geteelde appels zijn goedkoper. Marktgericht Fruittelen Ook in de fruitsector zijn nu saneringen gaande en zowel ondernemers als afnemers zullen meer zekerheden willen. Ook zal meer externe financiering nodig zijn. De telers die vrij zijn in hun afzet zullen steeds meer plaatsmaken voor samenwerkingsverbanden en groepen die gezamenlijk vermarkten. Ook via internet bijvoorbeeld. En of de veilingklok blijft bestaan is de vraag! Anneke Ammerlaan Food trend specialist Na banken en verzekeraars is de voedselindustrie de meest gewantrouwde sector onder consumenten. Veel telers hebben meer passie voor de techniek van het telen, dan voor de waardering van de consument voor het eindproduct. Zo is er een kloof ontstaan tussen teler en consument. De huidige generatie twintigers, de zogenaamde Millennials weet niet beter dan dat er internet is. Zij volgen alles en iedereen en communiceren wereldwijd. Ze zijn vaak ook duurzaam opgevoed. Deze jongeren hebben geen weerstand tegen technologie, maar vinden het juist spannend. Ze zien eten als een manier om zichzelf én de wereld te verbeteren. Het draait om gezond, genieten en beleving. De voedselproductie is een mannenwereld, maar de consument is vaak een vrouw. Dat leidt tot verschillende manieren van redeneren over je product. Je moet vrouwen erbij betrekken en andere vragen stellen over het hoe en waarom van eten. En wat bijna geen boer zich realiseert: 66% van Nederland leeft in een 1- of 2-persoonshuishouden. Je kunt dus niet steeds van jezelf uitgaan! Jan Zegwaard Greenco en Stichting STAP De Stichting Stap is een samenwerkingsverband van glasgroentetelers met het motto Eenheid in vers. Naar aanleiding van de EHEC-crisis hebben we de problemen van de sector geanalyseerd. De belangrijkste knelpunten: De versnippering en structuur van de afzet, de concurrentie uit de EU en ons eigen kortetermijndenken en focus op de kostprijs. We willen gezamenlijk de keten versterken, de afzet samenvoegen, horizontaal bundelen en landelijk overleggen. We hebben workshops georganiseerd waaruit bleek dat telers erg weinig kennis van de markt hebben. Dat is echt een groot probleem. Je moet de consument volgen en de afnemer ontzorgen, meedenken en bijvoorbeeld de logistiek uit handen nemen. Niet alleen met snoeptomaatjes of andere nicheproducten, je kunt óók het onderscheid maken met hoge kwaliteit bulkproducten. Ik verwacht dat het speelveld in de tuinbouw over een paar jaar volledig veranderd is. Veel schakels in de huidige keten zullen verdwijnen, dankzij samenwerking en ICT. Ketenonderdelen die geen waarde toevoegen verdwijnen. Voor telers geldt: Ontwikkelen of afvallen. Bedrijven die alleen productiegericht zijn hebben echt een probleem. Telers hebben adviseurs nodig die hen een spiegel voorhouden én die reëel zijn. Zoek de samenwerking! 6 Vab ledenboek 2014 Vab ledenboek

6 Adviseur over de grens Studiereis Oekraïne - Een wereld van verschil Oekraïne is in Nederland vooral bekend als de (toekomstige) graanschuur van Europa. Maar dit land heeft veel meer te bieden! Oekraïne is een land- en tuinbouwland bij uitstek. De grond, bekend als tsjernozem ofwel zwarte aarde, is zeer vruchtbaar. Een kwart van de vruchtbaarste grond ter wereld bevindt zich zelfs in Oekraïne. kopen: grond moet worden gepacht. Begin jaren negentig werden de grote staatsbedrijven geprivatiseerd en verdeeld over de duizenden medewerkers, die elk een paar hectare kregen. Het blijkt dat de regering erover denkt om bedrijven de mogelijkheid te geven land te kopen, maar nog terugschrikt voor het risico dat grote buitenlandse bedrijven veel grond opkopen. Tijd dus om een kijkje te gaan nemen! De vab-adviseurs reizen eind mei af naar Kiev. Na aankomst krijgen de deelnemers een introductie van de landbouwattaché aan de Nederlandse ambassade, Evert Jan Krajenbrink. Hij vertelt over de geschiedenis van het land en recente ontwikkelingen op gebied van landbouw en voedsel. Ontelbare pachtcontracten Jerom Rozendaal van tuinbouwbedrijf Galicia Greeneries wijdt de groep in in de Oekraïnse omgang met voedsel. Zo leren de adviseurs dat een Oekraïner een netjes verpakte, perfect uitziende tomaat wantrouwt. Ook gaat Rozendaal in op het eigendom van land. Als buitenlandse ondernemer kun je niet Veel graan en veel koeien Over een hobbelige weg bereiken de adviseurs Kishchentsy, drie uur ten zuiden van Kiev. Er zijn nog maar weinig Nederlanders die zich vestigen in Oekraïne, maar Kees Huizinga heeft tien jaar geleden de stap gewaagd. Nu verbouwt hij een verschillende gewassen op maar liefst hectare land. Omdat je als buitenlander niet kunt kopen heeft Huizinga met alle landeigenaren een pachtovereenkomst afgesloten. Het gaat in totaal om pachtcontracten met een looptijd van 49 jaar! Daarnaast houdt Huizinga momenteel zo n 450 koeien. De komende jaren bouwt hij er nog twee stallen bij en wordt de oude stal gerenoveerd. Uiteindelijk ontstaat er zo ruimte voor maar liefst melkkoeien! Huizinga: Valt op zich mee, toch? 8 Vab ledenboek 2014 Vab ledenboek

7 Grote tegenstellingen Het moderne Ascania Flora is de grootste rozenteler van Europa. De adviseurs bezoeken het kassencomplex van 50 ha. Ter vergelijking: een gemiddelde Nederlandse kas telt 7 ha. Oekraïne is een echt bloemenland, de prijs van rozen ligt hier ongeveer even hoog als bij ons. Maar er zijn wel verschillen. Zo mag je in Oekraïne nooit een even aantal bloemen geven; dit zou ongeluk brengen. Maar de Nederlandse bos-machines maken standaard bossen van 20 rozen. Dus haalt men er in de winkels handmatig een roos tussenuit! Van het moderne Ascania Flora gaat de groep door naar een ouderwetse Sovjet Kolchoz. Dit is zoals het merendeel van de Oekraïense bedrijven eruit ziet. Sergey, plaatsvervangend voorzitter van de landbouwraad van de provincie Kiev, leidt de groep rond. Het erf is rommelig, de stallen zijn niet schoon en er wordt geen onderhoud gepleegd aan het materiaal. De oudere eigenaar van het bedrijf geeft aan wel te willen vernieuwen, maar zegt dat hij dan eerst investeerders nodig heeft. Het is het verhaal van veel bedrijven in dit land. Tijdens de lunch leert Sergey de adviseurs dat eten in Oekraïne alleen samen gaat met een toast met wodka. Zaken doen Met de nachttrein gaat het verder naar het Westen van Oekraïne, naar de stad Lviv. Hier leert de groep meer over het handelen met en in dit bijzondere land. Zo is het Nederlandse logistieke bedrijf E Van Wijk Logistics gespecialiseerd in de hobbels die je moet overwinnen wanneer je als bedrijf goederen wilt importeren naar Oekraïne. Bogdan Pankevych - honorair-consul voor Nederland - vertelt tijdens een lunch in de Oekraïnse natuur over zijn netwerkactiviteiten. De groep had al gemerkt dat de mensen in dit deel van het land vriendelijker overkomen en Pankevych meldt dat het in het Westen van Oekraïne veel gemakkelijker zaken doen is voor Europese bedrijven dan in het Oosten. Geitenkaas tot slot Tenslotte bezoekt de groep de geitenboerderij van Bernard Wilem op een uurtje rijden van Lviv. Deze bevlogen agrarisch consultant heeft ruim 100 geiten, die gemiddeld zo n 4,5 liter melk per dag geven. Wilem vertelt dat de melk een echt luxeproduct is, dat voor 2,- per fles wordt verkocht in de supermarkt. De groep wordt getrakteerd op een proeverij van geitenkaas, yoghurt en melk. Een lekkere afsluiting van deze bijzondere reis! 10 Vab ledenboek 2014 Vab ledenboek

8 Echt Flynth. Collega s met een eigen verhaal Bekijk het verhaal van Jeroen met Werken moet leuk zijn. Uitdagend en inspirerend en het liefst elke dag anders. Flynth maakt er werk van. Heel veel werk zelfs. Want wanneer jij energie haalt uit je werk en echt iets van jezelf kunt toevoegen, dan profiteren onze klanten daar van. Én Flynth als organisatie. Ontdek wat Flynth-medewerkers inspireert en kijk of jij ook echt Flynth bent. Je vindt ons op Peter Smulders Free Launch projectmanagement vof en Horticoach vof Wij laten je ontdekken wat je kunt Jeroen Martens, Bedrijfsadviseur Wij helpen mensen zich te ontplooien en richten ons hierbij op hoofd, hart en handen. Hierdoor ontwikkelen mensen een betere (ver)binding met zichzelf, de functie en organisatie, waardoor het leereffect groter is. Ook nieuwsgierig naar onze resultaatgerichte aanpak op maat? Kijk dan op vmrpartners.nl of bel ons (0318) voor een persoonlijke kennismaking. Peter Smulders is eigenaar van Free Launch projectmanagement vof en Horticoach vof. Hij is als projectmanager, trainer en ondernemerscoach voornamelijk actief in de tuinbouw, maar maakt ook uitstapjes naar het MKB en de veehouderij. Het is cruciaal voor de toekomst van agrarische bedrijven - zeker in de glastuinbouw - om zich te onderscheiden. We hebben te lang in massa geproduceerd, we moeten op zoek naar producten en product-markt combinaties die we verder kunnen ontwikkelen. Ook als je bulk produceert moet je oog hebben voor wat consument en retail vragen. Je moet vernieuwend zijn, bijvoorbeeld in het contact met je afnemers. Hoe willen ze het product presenteren in hun winkel? Hoe moet het verpakt en aangeleverd worden? Dat betekent een heel nieuw kennisgebied voor agrarisch adviseurs. Daarbij gaat het dus vooral om kennis van markt, vermarkting en ketens. Je moet proberen om die kennis te vergaren vooral ook uit andere sectoren - en naar je ondernemers te brengen. Daar ligt echt een vraag. Laat je ook inspireren door partijen van buiten de agrarische sector, zo breed mogelijk. Houd tendensen in de markt in de gaten en vraag je af: wat voor kansen liggen daar voor ons?. Kruisbestuiving is cruciaal voor de sector. Juist door met de ondernemer mee te denken in al dit soort ontwikkelingen probeer ik het verschil te maken. De laatste tijd zijn we veel bezig om een visie en missie te ontwikkelen met de bedrijven die we begeleiden. Wat moet een tuinbouwondernemer de komende vijf jaar doen om zich te onderscheiden? Zo n aanpak landt steeds beter bij ondernemers. Het vergt een behoorlijke omschakeling want van oudsher zijn tuinbouwondernemers meer gericht op de korte termijn: ik breng het product naar de veiling en we zien wel. Nu gaan ze steeds meer 5 tot 10 jaar vooruit kijken. Waar wil ik heen met mijn bedrijf, moet ik bulk of niche produceren, welke stappen moet ik zetten, welke ontwikkelingen zijn in de markt? Het bewustzijn begint te groeien, maar er is ook nog veel missiewerk te doen. De ontwikkelingen gaan harder dan we met z n allen denken. De afzetstructuren veranderen, de rol van veilingen en telersverenigingen wordt anders. De markt gaat kortom heel hard veranderen en daar moeten we als adviseurs en ondernemers erg alert op zijn! Telefoonweg GC Ede Tel: (0318) Vab ledenboek

9 Vab expedities Samen de diepte in! Nieuw op de vab-kalender zijn de vab-expedities. Een serie bijeenkomsten rond een specifiek thema, waarin adviseurs samen de diepte in kunnen. De eerste vab-expeditie zal draaien om veehouderij en loopt in het vroege voorjaar van Wat is een vab-expeditie? Een vab-expeditie is een traject van een aantal bijeenkomsten waarin een groep adviseurs met een gelijkgestemde behoefte aan informatie, kennis en ervaring een specifiek thema uitdiepen. De expeditie start met een door de vab georganiseerde bijeenkomst. Het programma van die startbijeenkomst wordt samengesteld in overleg met een aanjager vanuit de leden. Aan het eind van de eerste bijeenkomst leggen de deelnemers gezamenlijk het programma voor de tweede bijeenkomst vast. Na de tweede bijeenkomst wordt het eventuele vervolg voor een derde bijeenkomst vastgesteld. De deelnemers zorgen zelf (na de eerste bijeenkomst) voor de inhoudelijke input in de vorm van sprekers of trainers. De vab faciliteert hierbij. Vab-expeditie 2014: Veehouderij in ontwikkeling Begin 2014 gaat de eerste vab-expeditie van start. Het thema is: Veehouderij in ontwikkeling: van adviseur naar mogelijkmaker. De Nederlandse veehouderij (o.a. melkvee-, varkens-, geitenhouderij) maakt flinke stappen met verduurzaming. Veehouders, bedrijfsleven en onderzoek werken samen aan een beter volhoudbare veehouderij. Veel veehouders hebben de ambitie om op meerdere aspecten van duurzaamheid een stap vooruit te maken zonder dat het één ten koste van het ander gaat. Hoe ga jij als adviseur hier mee om? Ben je een mogelijkmaker van de gewenste veranderingen voor je klant? In deze expeditie krijg je handvatten om ook als adviseur concreet een slag te maken op het gebied van duurzaamheid en te komen tot oplossingen die goed zijn voor veehouder, dieren, samenleving en milieu. Zorg dat je inzicht krijgt in aspecten die cruciaal zijn bij het vooruit helpen van de ondernemer. Denk hierbij aan marktontwikkelingen, wet- en regelgeving, financiële aspecten maar ook maatschappelijke ontwikkelingen. Doel van deze expeditie: Inzicht krijgen in nieuwe adviesmarkten in de veehouderij; Inzien hoe je meer werk krijgt, meer klanten en een breder netwerk; Actief aan de slag gaan met de gesignaleerde trends in de veehouderij; Toelichting op het nieuwe veehouden; welke ontwikkelingen komen er op ons af? Resultaat: Adviseur is in staat beter de signalen van ondernemers te herkennen; Adviseur is in staat op een andere manier te kijken naar eigen waarden en inzichten; Adviseur kent en begrijpt de verkregen handvatten en werkvormen om bij een vraag van een veehouder ook de onderliggende wensen en doelen van die veehouder te betrekken; Adviseur is in staat om de ondernemer goed tot de kern te laten komen en zo samen betere plannen te maken. De eerste bijeenkomst van deze Vab-expeditie is op 16 januari Geef je nú op! 14 Vab ledenboek 2014 Vab ledenboek

10 Vab in t land Duurzaam groeien in de melkveehouderij Op 7 juni 2012 vierde de Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs haar derde lustrum in het Friese Bakkeveen. De vereniging keek vooruit; innovatie was het centrale thema van de dag. Erik Somsen ASR Vermogensbeheer De agrarische grondmarkt is complex en onoverzichtelijk, met een groot aantal actoren en belanghebbenden. De grondprijzen lijken niet gevoelig voor de crisis, ze blijven hoog en de mobiliteit is laag. Op het hoogtepunt van de markt - eind werd zo n hectare per jaar verhandeld, nu is dat ongeveer hectare. In 90% van de gevallen gaat het om transacties van boer tot boer; zij betalen wat ze willen, de prijsvorming is niet echt marktgedreven. Boeren kopen immers het liefst buurmans grond. Daarnaast zijn de regionale verschillen groot. Krijgen we t rond met de grond? De schaalvergroting is de dominante kracht achter de grondprijsontwikkeling, samen met de prijs voor de melkquota. We zien de kapitaalbehoefte toenemen. Om boer te blijven is de beschikbaarheid van grond cruciaal. Of het nu om eigendom, pacht of erfpacht gaat. Beschikbaarheid van grond is daarbij belangrijker dan eigendom, met pacht of erfpacht verdien je meer en dankzij losse pacht kan een bedrijf zich sneller ontwikkelen. Erfpachtfinanciering heeft daarbij wel een aantal pluspunten, zoals langdurige gebruikszekerheid en fiscale voordelen. Het thema Duurzaamheid leidt bijna vanzelfsprekend tot een goede discussie. Tijdens de studiebijeenkomst melkveehouderij op 10 september 2013 was dat niet anders. Catharinus Wierda (Expeditieleider Duurzame Zuivel) daagde de zaal uit met de stelling dat er zowel bij ondernemers als bij adviseurs behoefte is aan meer en betere vakmensen. Hij riep de adviseurs op om een échte relatie aan te gaan met hun klant. En boeren moeten op hun beurt een relatie aangaan met hun omgeving, aldus Wierda. Je kunt niet meer alleen heer en meester op eigen erf zijn. Adviseurs hebben een rol in het ontwikkelen van zo n nieuwe houding. Weidegang en de toenemende productie van zuivel waren hete hangijzers in de discussie. Wierda: Duurzaamheid verkoopt niet, vertrouwen en vervoering wel. Houd er rekening mee dat de supermarkt de klant van de boer is, niet de consument! Een supermarkt vindt andere dingen belangrijk. Lange termijn Rik Vlemminx (ZLTO) benadrukte dat mest niet langer als een afvalproduct beschouwd moet worden. Mineralen zijn een waardevol halffabrikaat! Ondernemers zitten vaak al aan hun eigen maximale productie, merkt de zaal op. Vlemminx: Schaalvergroting staat niet noodzakelijkerwijs haaks op duurzaamheid. In je omgang met arbeid zitten bijvoorbeeld nog wel mogelijkheden. Personeel is belangrijk, ga een langetermijn-relatie met hen aan. Zijn ondernemers in staat om te gaan met alles wat er op hen afkomt, was het volgende discussiepunt. Het vinden van een daarbij passende visie is voor elke ondernemer essentieel. De conclusie: Veel hangt af van de adviseur. Zorg dat je de juiste vragen stelt, houd de ontwikkelingen bij en spiegel je klanten! Emissiearm Erik Zandbelt (Countus) ging vervolgens in op enkele praktische kanten van groeien en bouwen: de vergunningen en ROM-gerelateerde zaken. Hij stelde vast dat boeren vaak enorm aan hun locatie gehecht zijn. Dat levert soms enorme beperkingen op. Zandbelt: Als een boer nu gaat investeren moet je als adviseur echt de discussie met hem aangaan over emissiearm en duurzaam bouwen. Over tien jaar heb je dankzij aankomende wetgeving een andere stal nodig dan nu. Genoeg om over na te denken! En mooie aanknopingspunten voor het advies aan melkveehouders die verder willen. 16 Vab ledenboek 2014 Vab ledenboek

11 Het verschil maken door te kiezen Jan van der Haar Ondernemersadviseur Countus ALS JE JOUW AMBITIES EN MOTIVATIE MET ONS DEELT HEBBEN WIJ WAARDEVOLLE IDEEËN EN KENNIS VOOR JOU Wil je werken bij Countus? Deel het met ons en kom langs. Countus / Dokter Stolteweg 2 / 8025 AV Zwolle / (038) / info@countus.nl / STERK DOOR TE DELEN Jan van der Haar is ondernemersadviseur bij Countus en werkzaam in de varkenshouderij. Zowel ondernemers als adviseurs kunnen volgens hem het verschil maken door te kiezen. De varkenshouderij is een verdringingsmarkt en momenteel ontstaan er allerlei nieuwe ketens. Varkenshouders kunnen zich onderscheiden door een bewuste keuze maken voor een nichemarkt of voor bulk. Als adviseur kun je over de individuele bedrijven heenkijken en zo de ondernemer adviseren. Stel de vraag: Wat past bij jou? Specialisatie Ook wij als adviseurs moeten keuzes maken. Bij Countus hebben we een reorganisatie achter de rug waarbij we ons afvroegen: Wat past bij jou als adviseur? De klant heeft behoefte aan goed advies en is veeleisender geworden. Hij wil een sparringpartner met kennis van zaken. Daar hoort een bepaald type adviseur bij. Ik vind het zelf ook prettig om gespecialiseerd te zijn in één sector, je kunt veel dieper op dingen ingaan met de klant. Je kunt je focus en aandacht veel gerichter inzetten. Dat komt de kwaliteit van je advies en het contact met klanten ten goede. Je bent echt betrokken bij je sector en dat maakt het verschil. Klanten waarderen dat. Lachend: Je hebt wel meer pieken in je werk als je je specialiseert. Als er ontwikkelingen zijn heb je opeens 50 klanten aan de telefoon! Splitsing Tegen varkenshouders zeg ik: Je karakter als ondernemer moet passen bij het afzetkanaal dat je kiest. Ondernemers moeten bewust kiezen, we staan nu echt op een splitsing. Geen keuzes maken is soms nog veel slechter dan een slechte keuze maken. Technisch goed draaien is heel belangrijk, maar handelscapaciteiten zijn onderscheidend. Je kunt hard werken, maar slim werken en slim onderhandelen maken uiteindelijk het verschil. Kiezen maakt het verschil Collega-adviseurs wil ik meegeven: durf te kiezen! Je kunt niet overal alles van afweten. Het is helemaal niet erg om soms te zeggen dat je iets niet weet of moet navragen. De ondernemer zelf weet ook niet alles, die begrijpt dat wel. En als je niet meer alles hoeft te weten, geeft dat ook interne rust. Dan zit je echt lekkerder in je vel. Een aantal adviseurs heeft die keuze al bewust gemaakt, maar sommigen worstelen er nog mee. Ik heb in elk geval veel positieve ervaringen. Durf te kiezen: het maakt het verschil! Vab ledenboek

12 Geld als water! Najaarsseminar financiering Op een herfstige novembermiddag vond in de kleurrijke bossen van Wolfheze het najaarsseminar over financiering plaats. Een drukbezocht evenement, met actuele lezingen en levendige discussies. De conclusie: er is geen crisis, alleen een nieuwe werkelijkheid! Fons Huijgens schrijver van het boek De Bank de Baas - trapte het seminar af met een kleine geschiedenisles over de crisis. Zijn voorspelling: De banken blijven nog redelijk op slot tot We zitten in een nieuwe orde. Banken zijn enorm veranderd en veel minder persoonlijk geworden. Je moet het aanvragen van krediet én je bank op een andere manier gaan benaderen. Voorbereiding cruciaal Daarna vuurde hij aan de hand van een aantal acroniemen en afkortingen een heleboel tips op de verzamelde adviseurs af. De belangrijkste: bereid je goed voor. Schrijf zelf een memorandum met alles wat de bank wil weten. Maak de analyses van te voren en beantwoord al voor jezelf de vragen waarvan je weet dat ze gesteld gaan worden. Benoem ook zelf de risico s. Daarmee geef je de bank het idee dat je de situatie onder controle hebt. Zo wegen risico s minder zwaar. Wees daarnaast specifiek en laat de bank precies weten wat voor soort krediet je wilt, hoe verdeeld, met welke looptijden en tegen welke prijs. Bepaal ook van te voren welk bod je nog acceptabel vindt en waar je breekpunt ligt. Kortom, bereid je voor! Rammen en regie Als je het krediet eenmaal gekregen hebt, raadt Huijgens aan om te gaan RAMmen: Reversed Account Management. Neem zelf het heft in handen, plan zelf je gesprekken met de bank en bereid je goed voor. Geef van tevoren informatie over de ontwikkelingen in het bedrijf en de markt en stuur daar een verslag van naar de bank. Zo bepaal je zélf wat er in je dossier staat. En de bank is er blij mee. Houd de regie en denk ook aan cashflow analyses, ratio s en de verhouding tussen je schuld en het cash-genererend vermogen van de onderneming. Huijgens: Het is lastig en het is veel werk, maar het levert wel wat op! Het verkrijgen van geld kost in deze nieuwe werkelijkheid meer moeite, dus bereid je voor. Bepaal vooraf je eigen positie en kies je kanaal! Naar de bank of niet? Na deze inspirerende opening kozen de adviseurs uit vier workshops over verschillende financieringsvormen. Naast bancaire financiering ging het over asset-based finance, familie en vrienden en kredietunies. Pierre Berntsen van ABN-AMRO liet zien hoe de opkomende middenklasse in bijvoorbeeld China en India een grote impact heeft op de prijzen van grondstoffen. De voorraden zijn de laatste jaren lager dan voorheen en dat alles leidt tot een 20 Vab ledenboek 2014 Vab ledenboek

13 grotere volatiliteit op de markten. Ook in de financiering moet je rekening houden met deze nieuwe situatie, aldus Berntsen. De grotere volatiliteit maakt zwaar-gefinancierde bedrijven kwetsbaar. Hij behandelde twee casussen met de adviseurs waarbij verschillende discussiepunten rondom financiering aan de orde kwamen. Bart van Someren van Grant Thornton liet zien hoe er in andere sectoren al gebruik wordt gemaakt van asset-based financiering en factoring. Bij dat laatste wordt het beslag op de debiteuren gebruikt als basis voor een snel krediet. Dit kan bijvoorbeeld bij seizoensgebonden productie erg handig zijn. Lodewijk Kolfschoten van BDO Nederland ging in op de mogelijkheden om vrienden en familie krediet te laten verstrekken. Hij schetste de kansen en valkuilen van dit type financiering. Ook crowdsourcing kwam kort aan de orde. Kredietunies: terug naar het relatiebankieren Paul van Oyen - van Kredietunie Nederland beschreef dat kredietunies in feite dezelfde type lokale bancaire initiatieven zijn als de oorspronkelijke Raifeissenbanken en Boerenleenbanken. De schaalvergroting heeft er alleen inmiddels toe geleid dat relatiebankieren veranderd is in transactiebankieren, zoals Van Oyen dat noemt. Wageningen Academy Today s knowledge, tomorrow s business Een kredietunie is een cooperatief initiatief, bedoeld om het persoonlijke relatiebankieren weer inhoud te geven. Het is bankieren op basis van wederzijds vertrouwen. Er zijn momenteel een aantal sectorale initiatieven (Bovaggarages, bakkers) en regionale initiatieven (o.a. in Eindhoven en Amersfoort). Het gaat om het aloude uitlenen van gespaard geld. Minimaal is zo n 2,5 miljoen nodig aan spaargeld en zo n 0,5 miljoen als buffer. De rentevergoeding op spaartegoeden bedraagt 3 %, de rentevergoeding voor uitgeleend geld zal ongeveer 10% bedragen. Het bestuur bestaat minimaal uit iemand met bancaire ervaring, een accountant én drie ondernemers. Allemaal vrijwilligerswerk. Gezien de beperkte opbouw zijn de bedragen die kunnen worden gefinancierd beperkt van omvang. Het zal dan ook meest gaan om beperkte investeringen. Wél is het mogelijk om de lening van de Kredietunie achtergesteld te laten zijn, waardoor het geleende bedrag kan worden ingebracht als Eigen Vermogen in een financieringsconstructie met een bank. Een interessante optie en voor veel adviseurs een nieuw verhaal. 22 Vab ledenboek 2014 Vab ledenboek

14 Specialisatie en een netwerk Vab in t land Jaarkalender 2014 Peter Klompe Manager accountancy accon avm Peter Klompe is manager accountancy bij accon avm in Zierikzee. Specialisatie en een goed netwerk zijn volgens hem onderscheidend voor een adviseur. Ik ben voor ruim 80 % van mijn tijd werkzaam in de akkerbouwsector. De akkerbouw doet het de laatste vier jaar eigenlijk heel goed, al was 2011 een uitzondering. De grotere bedrijven blijven de komende tijd doorgroeien, onder meer door samenwerking met afbouwende bedrijven en bijvoorbeeld grondruil met melkveebedrijven. We zullen nog steeds groeiende bedrijven zien. En die grote bedrijven worden steeds professioneler. Al blijft er ook ruimte voor de meer traditionele akkerbouwers. Specialisatie Ondernemers moeten zich onderscheiden, de betere ondernemers groeien nog steeds in deze lastige tijd. Als adviseur kun je hen helpen door écht op de hoogte te zijn van wat er gebeurt in een sector. Dat betekent volgens mij ook meer specialisatie. Wees ook niet bang om een specialistische collega-adviseur in te schakelen als het nodig is. De echt goede ondernemers zijn zo goed op de hoogte; als adviseur moet je op hoog niveau het gesprek kunnen voeren. Het kwaliteitsniveau van de adviseurs moet met dat van de ondernemers mee omhoog om de sector van goed advies te kunnen blijven voorzien! Eerlijk gezegd zie ik nog vaak adviseurs die te veel sectoren willen bedienen. Je kunt wel van meerdere sectoren een algemeen beeld hebben, maar je kunt nooit in vijf sectoren gespecialiseerd zijn. Je moet echt op de hoogte zijn van een sector en de actualiteit goed in beeld hebben. Dat doe je door regelmatig contact te hebben met de klant. Netwerk Een ander aspect dat ik heel belangrijk vind is het netwerk om de ondernemer heen. Een paar jaar geleden ben ik, naast gebruikelijkere contacten met banken en notarissen, begonnen om regelmatig contact te onderhouden met andere adviseurs. Zoals de mensen die machines, gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest leveren en degenen die schuren bouwen. Ik bel met hen of we drinken een kop koffie. Zo ken ik het hele netwerk rondom de ondernemers in mijn sector. Vaak werkt dat ten gunste van de klanten, soms komen er ideeën uit voort en zit je eens samen aan tafel bij een klant. Met mijn netwerk en specialisatie probeer ik het verschil te maken als adviseur! Ook in 2014 staat onze agenda weer bol van de activiteiten! Zet de data alvast in je agenda en zorg dat je er bij bent 9 januari 2014 Flash GLB 2 Impact op bedrijfsniveau 16 januari 2014 Vab Expeditie Startbijeenkomst expeditie Veehouderij januari 2014 Studiebijeenkomst Belichting in de glastuinbouw 28 januari 2014 Flash Wet schuldsanering natuurlijke personen 4 februari 2014 Studiebijeenkomst Voermarkt: prijsvorming, kansen en bedreigingen 11 maart 2014 Flash Het belang van goed graslandmanagement 13 maart 2014 Training Schriftelijk formuleren 19 maart 2014 Studiebijeenkomst Hightech-telen en stadslandbouw 25 maart 2014 Studiebijeenkomst Financiering grootschalige bedrijven 10 april 2014 Studiebijeenkomst Pluimveehouderij of Kalveren 20 mei 2014 Studiebijeenkomst Kunstmest (akkerbouw en open teelten) 5 juni 2014 Seminar Voorjaarsseminar bedrijfsovername 3e week juni 2014 Studiereis Frankrijk 4 september 2014 Studiebijeenkomst Boomteelt 11 september 2014 Vab expeditie Startbijeenkomst expeditie Bedrijfsopvolging 16 september 2014 Studiebijeenkomst Melkveehouderij: arbeid en automatisering 23 september 2014 Studiebijeenkomst Prinsjesdag voorbij 9-10 oktober 2014 Studiereis Frankfurt / Keulen 6 november 2014 Jaarvergadering Ledenvergadering en najaarsseminar 25 november 2014 Studiebijeenkomst ROM 9 december 2014 Training Snellezen Meer details en inschrijven: 24 Vab ledenboek 2014 Vab ledenboek

15 Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs Vab digitaal De Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs (vab) is een erkende beroepsvereniging voor agrarisch bedrijfsadviseurs, met 430 leden. De leden van de vab begeleiden agrarisch ondernemers bij de strategische oriëntatie en optimalisatie van hun bedrijfsvoering. De vereniging vervult een netwerkfunctie en organiseert bijeenkomsten voor kennisuitwisseling en vaardigheden. Daarnaast verzorgt de vab de certificering van adviseurs. De website van de vab is het portaal naar alle informatie over bijeenkomsten, certificering, leden en meer. De belangrijkste functies op een rijtje. v.l.n.r. Hans Tesselaar, Roel Schutten, Paulien Boverhof, Henk Westeneng en Jan-Hendrik Damman Bestuur van de vab Het bestuur van de vab vormt een afspiegeling van het ledenbestand. De bestuursleden werken bij een adviesorganisatie, accountantskantoor en bank of zijn zelfstandig ondernemer. Zowel de dierlijke als de plantaardige sectoren zijn binnen het bestuur vertegenwoordigd. Werkgroepen De vab telt zes werkgroepen: - Plant - Dier - Strategie - Ruimtelijke Ordening en Milieu - Buitenland - Communicatie Deze eerste vijf werkgroepen organiseren de studiebijeenkomsten en de jaarlijkse buitenlandexcursie. De werkgroep Communicatie houdt zich bezig met de interne en externe profilering van de vab. Vab activiteiten Op de homepage staan alle studiebijeenkomsten en trainingen van de komende maanden. Klik op een activiteit om meer te lezen over inhoud, sprekers en programma en om je op te geven. Bijeenkomst gemist? Kijk dan onder Vab campus, daar vind je alle gearchiveerde activiteiten. Vaak met een verslag, de presentaties van de sprekers en foto s. Nieuws Nieuws van en over leden staat ook op de site. Ook artikelen van en over adviseurs die in de agrarische media komen, worden voor de website verzameld. Leden vinden Eén van de belangrijkste onderdelen van de website is het ledenregister. Werkgevers en ondernemers doorzoeken het register op provincie of specialisatie. Zorg er daarom altijd voor dat je gegevens up-to-date zijn! Hang een foto aan je ledenprofiel en koppel de url van je eigen Linkedin pagina. Social media De vab praat graag rechtstreeks met haar leden. Daarom zit de vereniging op Linkedin, Facebook en Twitter. Als adviseur kun je op Linkedin met onbekende en bekende collega s praten via de groep van de vab. Op Facebook kun je vriend worden, volgen wat er gebeurt en meepraten. Linkedingroep: Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs Facebook: Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs Twitter De agrarische sector heeft massaal Twitter ontdekt. Boeren, adviseurs en politici discussiëren in korte berichtjes met elkaar. Ook burgers bemoeien zich nadrukkelijker en directer met onderwerpen die de sector aangaan. Agrarische tweets worden weergeven op de homepage van de vab. Volg de vab 26 Vab ledenboek 2014 Vab ledenboek

16 A B B Herald Aalderink Watse van Balen Henk Blauw B B D Mark Bosch Frank Buiks Ledenlijst Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs John Daalhuizen Alfa Accountants en Adviseurs, Hoogeveen Van Balen Boekhoudburo, Jellum Countus accountants + adviseurs, Hardenberg Remie, Uden ABAB Accountants en Adviseurs, Roosendaal Deutsche Bank Nederland N.V., Dordrecht haalderink@alfa.nl info@vanbalenboekhoudburo.nl h.blauw@countus.nl mmjbosch@hotmail.com frank.buiks@abab.nl john.daalhuizen@db.com Elbert van Aalst Peter Baltus Jan Bloo Paul Bosch Ronnie Buiks Jan-Hendrik Damman Alfa Accountants en Adviseurs, Raamsdonksveer Synterra, Hippolytushoef Flynth adviseurs en accountants, Raalte ABAB Accountants en Adviseurs, Roosendaal Zelfstandig adviseur, Nagele evanaalst@alfa.nl baltus@synterra.nl jahm.bloo@flynth.nl paul.bosch@abab.nl ronnie.buiks@abab.nl janhendrik.damman@hetnet.nl Ton van Adrichem Alfred Beeftink Paul Bodden Wilco Bosgoed Dirk Buis Ruurd Deelstra ING Bank N.V., Den Haag Alfa Accountants en Adviseurs, Zelhem Hekkelman Advocaten & Notarissen, Nijmegen Rabobank Gemeente Voorst, Twello De Raam Accountants en Adviseurs, Langenboom Deelstra Jansen administratie en advies, Leeuwarden ton.van.adrichem@ing.nl abeeftink@alfa.nl p.bodden@hekkelman.nl w.g.bosgoed@voorst.rabobank.nl dirkbuis@deraamaccountants.nl r.deelstra@deelstrajansen.nl Jo Aelmans Kees van Beek Andries Jan de Boer Erwin Bouwmans Cor van de Burgwal Lubbert van Dellen Aelmans Adviesgroep, Voerendaal Deutsche Bank Nederland N.V., Rotterdam 3D Agro advies, Boerakker Erwin Bouwmans Food for Thought, Someren Countus accountants + adviseurs, Emmeloord accon avm adviseurs en accountants, Leeuwarden jaelmans@aelmans.com kees.van-beek@db.com andriesjan@kpnplanet.nl erwin.bouwmans@hetnet.nl c.vandeburgwal@countus.nl livandellen@acconavm.nl Albert Albers Countus accountants + adviseurs, Markelo a.albers@countus.nl Sietze Algra Sjoerd de Beer Flynth adviseurs en accountants, Dronten Sjoerd.debeer@flynth.nl Jack Beerkens Bas de Boer Rabobank Hoorn e.o., Hoorn j.b.f.deboer@hoorn-mwf.rabobank.nl Ferdinand Boersma Paulien Boverhof WIK Adviesgroep, Beltrum pb@wik-adviesgroep.nl Henk van den Brand C Ruurd Cammaert accon avm adviseurs en accountants, Oostburg r.cammaert@acconavm.nl Albert Canrinus Arthur van Diemen Flynth adviseurs en accountants, Alphen a/d Rijn arthur.vandiemen@flynth.nl Henk van Dijk Flynth adviseurs en accountants, Wolvega accon avm adviseurs en accountants, Zaltbommel accon avm accountants en accountants, Sneek AEC Uden B.V., Uden Aeres Groep - CAH Dronten, Dronten Flynth adviseurs en accountants, Arnhem sietze.algra@flynth.nl j.beerkens@acconavm.nl f.boersma@acconavm.nl h.vandenbrand@aecuden.nl a.canrinus@cah.nl H.vanDijk@flynth.nl Erik Arts Rolf Beex Fred Boersma Jan Breembroek Jan-Willem Cirkel Evelien Dijkgraaf Countus accountants + adviseurs, Dronten Accolade Administratie en Adviesgroep B.V., Tilburg Fred Boersma Tuinbouw Advies, Bemmel Flynth adviseurs en accountants, Arnhem Rabobank Goeree-Overflakkee, Middelharnis CEB Overijssel, Lettele e.arts@countus.nl beex@accolade-tilburg.nl fred@boersmatuinbouwadvies.nl jan.breembroek@flynth.nl j.cirkel@goereeflakkee.rabobank.nl e.dijkgraaf@ceb-overijssel.nl Claudia Arts-Vermeulen Piërre van Berkel Henk Boosman Harm Brinks Pauline Cobussen Frits van Dijkman Countus accountants + adviseurs, Dronten ABAB Accountants en Adviseurs, Nijmegen Rabobank Westerbork u.a., Westerbork DLV Plant B.V., Wageningen Flynth adviseurs en accountants, Naaldwijk ABAB Accountants en Adviseurs, Breda c.arts@countus.nl pierre.van.berkel@abab.nl amjousma@zonnet.nl h.brinks@dlvplant.nl pauline.cobussen@flynth.nl frits.van.dijkman@abab.nl B Albert Baarslag Friesland Bank NV, Oldeberkoop baarslag@planet.nl Johannes Bakker Erik Beumer Beumer Agro Service, Terneuzen ebeumer@zeelandnet.nl Twan de Bie René Boots rene.boots@abab.nl Sjoerd Bootsma Jan Bron Credion Assen, Assen j.bron@credion.nl Henk Brons Gijsjan Coers Nieuw Veldhoen Accountants & Adviseurs, Boskoop gcoers@live.nl Ineke Couwenberg Bart Dilven bart.dilven@abab.nl Jan Dinkla Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland, Leeuwarden Flynth adviseurs en accountants, Geldermalsen Rabobank Vaart en Vecht, Dedemsvaart ABAB Accountants en Adviseurs, Tilburg Dinkla Makelaardij & Bedrijfsadvies, Peize j.bakker1@lnwf.rabobank.nl twan.de.bie@abab.nl sjoerd.bootsma@flynth.nl henkhermienbrons@planet.nl ineke.couwenberg@abab.nl jdinkla@home.nl Nico Bakker Teun Biemond Bart Borghuis Edith Brouwer Jacques de Craen Ellen Dirkx-van den Borne LTO Groeiservice, Zwaagdijk Agrimaco, Moerkapelle Flynth adviseurs en accountants, Almelo LTO Noord Advies, Raalte Rabobank de Kempen-West, Bladel Geerts & van Spijk, Heesch n.bakker@vollegrondsgroente.net t.biemond@agrimaco.nl bart.borghuis@flynth.nl emlbrouwer@ltonoordadvies.nl j.a.m.craen@dekempenwest.rabobank.nl ellendirkx@gvsp.nl Henri Baks Dick Bijlsma Hendrik Jan Bos Dijan Bruins Hedi Crooijmans Freddy van Ditshuizen Remie Fiscaal Juridisch Adviesbureau, Uden Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland, Leeuwarden Flynth adviseurs en accountants, Stadskanaal Countus accountants + adviseurs, Markelo Helena Accountancy B.V., Heythuysen Flynth adviseurs en accountants, Lochem h.baks@remie.nl d.bijlsma@lnwf.rabobank.nl hendrikjan.bos@flynth.nl d.bruins@countus.nl info@helenaadvies.nl freddy.vanditshuizen@flynth.nl Kijk voor de volledige gegevens op: = vab-gecertificeerd agrarisch bedrijfsadviseur

17 D E F Marcel Dohmen Theo Eilander Harm Folkers G Dukke Greidanus H Rob Heijs Ledenlijst Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs Rabobank Centraal Zuid Limburg, Gulpen ING Bank N.V., Zwolle ABN AMRO Bank N.V., Deventer Van der Woude Adviesbureau, Nieuwehorne HAS Hogeschool, 's-hertogenbosch m.j.m.j.dohmen@centraalzuidlimburg.rabobank.nl theo.eilander@ing.nl harm.folkers@nl.abnamro.com dukke@vanderwoudeadviesbureau.nl r.heijs@has.nl André ten Dolle Richard Elshof Huub Frons Bert Groot Wesseldijk Frank van Helvert Reusen administratie & belastingadviseurs, Groenlo V'alans, Bathmen Hendriksen, Accountantskantoor B.V., Tubbergen Rabobank Graafschap-Noord, Zutphen ZLTO Bedrijfsadvies, 's-hertogenbosch familieatendolle@outlook.com r.elshof@valans.nl h.frons@hendriksen.nl b.j.grootwesseldijk@graafschap-noord.rabobank.nl frank.van.helvert@zlto.nl Frank van Dommelen Deutsche Bank Nederland NV, 's Hertogenbosch vando@home.nl Jos van Doormaal Gerwi Engberts Engberts Adviseurs, Rijssen wj@engberts.nl Peter Engelen G Erik Ganzeboom Flynth adviseurs en accountants, Deurne h.ganzeboom@flynth.nl Galtjo Geertzema René Grootscholten Alfa Accountants en Adviseurs, Naaldwijk rgrootscholten@alfa.nl Marco te Grotenhuis Kees van Helvoirt Hekkelman Advocaten en Notarissen, Nijmegen k.van.helvoirt@hekkelman.nl Eric van den Hengel Revap, Best Flynth adviseurs en accountants, Zoetermeer Flynth adviseurs en accountants, Schagen Alfa Accountants en Adviseurs, Barneveld Stalbouw.nl, Maartensdijk josvandoormaal@revap.nl peter.engelen@flynth.nl galtjo.geertzema@flynth.nl mtegrotenhuis@alfa.nl evdh@stalbouw.nl Frans Dorresteijn René van Erp Wim van de Geest Inge Guchelaar-Wissink Jeroen van den Hengel ABN AMRO Bank N.V., Doetinchem AEC Uden B.V., Uden K&G Advies, Bunschoten-Spakenburg Countus accountants + adviseurs, Emmeloord Alfa Accountants en Adviseurs, Wageningen frans.dorresteijn@nl.abnamro.com r.vanerp@aecuden.nl info@kgadvies.nl i.guchelaar@countus.nl jvdhengel@alfa.nl Johan van Dragt Rabobank Enschede-Haaksbergen, Enschede j.w.dragt@eh.rabobank.nl Toine Driessen Frans Evers Advies&Bemiddeling Frans Evers, Zelhem info@fransevers.com Ruben Exterkate Harmen Gerbrandij Rabobank Burgum de Lauwers, Surhuisterveen h.gerbrandij@burgumdelauwers.rabobank.nl Johan Geurts H Henk van der Haar Flynth adviseurs en accountants, Zeewolde hendrikus.vanderhaar@flynth.nl Jan van der Haar Roelof Hepping CEB - Overijssel, Lettele r.hepping@ceb-overijssel.nl Henk van Heteren ComponentAgro B.V., Oud-Beijerland Geerts & Van Spijk B.V., Heesch Oostendorp Otten & van Boekel, Wanroij Countus accountants + adviseurs, Hardenberg Rabobank Rijn en Veenstromen, Woerden toine.driessen@componentagro.nl rubenexterkate@gvsp.nl j.geurts@oovb.nl j.vanderhaar@countus.nl h.j.heteren@rv.rabobank.nl Karin van der Drift Flynth adviseurs en accountants, Zoetermeer k.vddrift@flynth.nl Kees van Drimmelen F Bertha Faber-Wiersma Van Balen Boekhoudburo, Jellum berthafaber@vanbalenboekhoudburo.nl Bernd Feenstra Jaap Gielen Countus accountants + adviseurs, Emmeloord j.gielen@countus.nl Hilbert van Gijssel Michel Haarhuis ForFarmers, Lochem m.haarhuis@xs4all.nl John van Haren Erik van der Hijden Farm Advies, Oirschot erik@farm-advies.nl Martine Hijlkema Alfa Accountants en Adviseurs, Gorinchem ABN AMRO Bank N.V., Amsterdam Flynth adviseurs en accountants, Wolvega ING Bank N.V., Roermond Agri Vastgoed, Leeuwarden kvandrimmelen@alfa.nl bernd.feenstra@nl.abnamro.com hilbert.vangijssel@flynth.nl john.van.haren@ing.nl mahijlkema@agrivastgoed.nl Jos Duijvesteijn Cor de Fijter Johan van Ginkel Henk-Jan van Hartskamp Wilbert Hilkens Nic. Sosef B.V., Honselersdijk Rabobank Nederland, Utrecht accon avm adviseurs en accountants, Barneveld CEB B.V., Lettele ABN AMRO Bank N.V., Amsterdam jos.duijvesteijn@wanadoo.nl c.fijter@rn.rabobank.nl jg.vanginkel@acconavm.nl hj.vanhartskamp@ceb-overijssel.nl wilbert.hilkens@nl.abnamro.com E Coen van Eijk Rabobank Emmen-Coevorden, Emmen c.m.eijk@emmen-coevorden.rabobank.nl Marcel Eijssen Gerard Fikkert Rabobank Noord Twente, Almelo g.g.fikkert@noordtwente.rabobank.nl André Florijn Erik van Gorp erik.van.gorp@abab.nl Hein de Graaf Gert ten Have Flynth adviseurs en accountants, Arnhem Gert.tenHave@flynth.nl Ernst van Heijden Jos Hoebink Arvalis, Oirlo jhoebink@arvalis.nl Arend Hoekstra Rabobank Centraal Zuid Limburg, Gulpen Rabobank Woudenberg-Lunteren, Lunteren Flynth adviseurs en accountants, Alkmaar Countus accountants + adviseurs, Markelo acconavm adviseurs en accountants, Heerenveen m.eijssen@centraalzuidlimburg.rabobank.nl a.florijn@wl.rabobank.nl hein.degraaf@flynth.nl e.vanheijden@countus.nl ahoekstra@acconavm.nl Kijk voor de volledige gegevens op: = vab-gecertificeerd agrarisch bedrijfsadviseur

18 H H J Henk Hofman Peter Huitema Klaas Jan Janssen K K K Hans Katoen André Klemans Ledenlijst Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs Teus Kool Countus accountants + adviseurs, Zwolle Flynth adviseurs en accountants, Boskoop Friesland Bank N.V., Oldeberkoop accon avm adviseurs en accountants, Drachten ComponentAgro B.V., Oud-Beijerland h.hofman@countus.nl peterhuitema@hetnet.nl kj.janssen@frieslandbank.nl jkatoen@acconavm.nl andre.klemans@abab.nl teus.kool@componentagro.nl Herman Hofstee Rinus Hulsen Patrick Janssen Joop Keijzer Harm de Kleynen Sietze Koopmans D&U groep Accountants & Adviseurs, Groningen Exitus B.V., Veghel accon avm adviseurs en accountants, Horst Alfa Accountants en Adviseurs, Naaldwijk accon avm adviseurs en accountants,veghel Rabobank Zuidwest Friesland, Sneek herman.hofstee@du-groep.nl rinhulsen@gmail.com p.janssen@acconavm.nl jkeijzer@alfa.nl h.dekleynen@acconavm.nl s.h.koopmans@sneek-zwf.rabobank.nl Rick Hoksbergen Kurt Huntjens Hans Jansze Gerard Kemkes Cees van Klinken Anton Koops Alfa Accountants en Adviseurs, Leeuwarden Rabobank Centraal Zuid Limburg, Gulpen Flynth adviseurs en accountants, Houten Rabobank Altena, Almkerk Countus accountants + adviseurs, Zeewolde Rabobank Meppel Steenwijkerland, Meppel rhoksbergen@alfa.nl k.y.h.huntjens@centraalzuidlimburg.rabobank.nl hans.jansze@flynth.nl g.kemkes@altena.rabobank.nl c.vanklinken@countus.nl a.g.koops@meppel-steenwijkerland.rabobank.nl Bram den Hollander Dirk van den Hurk Doede de Jong Janus Kerkhofs Peter Klompe André Koot IDV-Advies, Klundert ABAB Accountants en Adviseurs, Roosendaal accon avm adviseurs en accountants, Franeker Berk en Kerkhof Makelaars en Taxateurs, Best accon avm adviseurs en accountants, Zierikzee Adviesbureau André Koot, Geertruidenberg bram@idv-advies.nl dirk.vd.hurk@abab.nl ddejong@acconavm.nl apfmkerkhofs@onsbrabantnet.nl p.klompe@acconavm.nl a.j.koot@planet.nl Jan Hollewand Flynth adviseurs en accountants, Raalte JWMHollewand@ltonoordadvies.nl Han Holmersma J Roelof Jacobi Friesland Bank NV, Oldeberkoop r.jacobi@frieslandbank.nl Jan Jacobs Jeroen de Jong Rabobank Oosterschelde, Goes p.c.j.jong@oosterschelde.rabobank.nl Peter de Jong Gijsbert Keuken Keuken.jg@solcon.nl Freek Keulen Erik Kluinsteker Agro Kompas, Deventer info@agrokompas.nl Gerrit Knoef Paul Kortekaas FBD Bankmensen, Almelo p.kortekaas@fbdbankmensen.nl Mariet Kortekaas-Schotman Flynth adviseurs en accountants, Schagen Rabobank De Zuidelijke Baronie, Baarle-Nassau Alfa Accountants en Adviseurs, Leeuwarden Rabobank Graafschap-Midden, Doetinchem LTO Noord Advies, Raalte h.holmersma@flynth.nl jhjacobs21@planet.nl p.jong@dzb.rabobank.nl fkeulen@alfa.nl g.knoef@graafschap-midden.rabobank.nl mwjkortekaas@ltonoordadvies.nl Hans Hoogschagen Kees Jacobs Tjalling de Jong Ada Kieft Coen Knook Dick Jan Koster Alfa Accountants en Adviseurs, Heerhugowaard Jacobs Advies en Makelaardij B.V., Hazerswoude-dorp Rabobank Zuidwest Friesland, Sneek CUMELA Nederland, Nijkerk De Dijken agrarische diensten, Middenmeer Alfa Accountants en Adviseurs, Hazerswoude-dorp hhoogschagen@alfa.nl info@jambv.nl t.jong1@sneek-zwf.rabobank.nl ada.kieft@planet.nl c.knook@dedijken.nl dkoster@alfa.nl Joost Hooijman Jan Piet de Jager Henk Jonkman Harry Kiestra Ton Kocken Johan Kranenburg Koenen en Co Subsidie Adviseurs B.V., Sittard Admin Agras, Hallum Flynth adviseurs en accountants, Raalte Flynth adviseurs en accountants, Drachten Kocken Administraties & Adviezen, Berghem K&G Advies, Bunschoten-Spakenburg j.hooijman@koenenenco.nl janpiet@adminagras.nl henk.jonkman@flynth.nl harry.kiestra@flynth.nl t.kocken@kockenadvies.nl jkranenburg@kgadvies.nl Sieto van Houten Piet Janmaat Frans Jorna Marius Kikkert Hein Koenraad Joost van Kreij Agrifirm B.V., Meppel Tuinbouwontwikkelingsmaatschappij (TOM), s-hertogenbosch Rabobank Leeuwarden e.o., Leeuwarden NBC Eelman & Partners, Den Burg Leermakers Accountants & Belastingadviseurs, Hilvarenbeek Dutch Sense, Terwolde s.van.houten@agrifirm.com pjanmaat@tombrabant.nl f.jorna@lnwf.rabobank.nl marius.kikkert@nbceelman.nl h.koenraad@leermakersacc.nl joost@dutchsense.nl Jack Houtepen Peeters Financieel en Vastgoedadvies, Dorst info@peetersadvies.com Peter Houtsma Joan Jansen LTO Noord Advies, Doetinchem hjtjansen@ltonoordadvies.nl Jules Jansen K André van der Kamp Alfa Accountants & Adviseurs, Wageningen a.van.der.kamp@hetnet.nl Aalt van de Kamp Adrie Klaassen Rabobank Bernheze Maasland, Heesch a.m.a.g.klaassen@bernhezemaasland.rabobank.nl Josefien Klein Gebbink Jeroen de Koning Flynth adviseurs en accountants, Zoetermeer jeroen.dekoning@flynth.nl Peter de Koning Philip Kroes FarmCoaching, Dronten phckroes@gmail.com Arno Kroese Houtsma Bedrijfsadvies, Deventer Deelstra Jansen administratie en advies, Leeuwarden Boschland Accountants en Adviseur, Hengelo gld. Ten Kate Huizinga, Winterswijk Zelfstandig adviseur, Berkel en Rodenrijs Mts. Westelijke Accountantskantoren Roosendaal, Roosendaal peter@houtsmabedrijfsadvies.nl jlj.jansen@deelstrajansen.nl a.kamp@boschland.nl j.kleingebbink@tenkatehuizinga.nl info@inzzet.com acm.kroese@wearoosendaal.nl Jan Geert ten Hove Matthijs Jansen Jan Kappers Henk Steven Kleinburink Sake Roelof Kooistra Bert Kuik Countus accountants + adviseurs, Zwolle Flynth adviseurs en accountants, Aalsmeer Alfa Accountants en Adviseurs, Zwolle Tap & van Hoff Notarissen, Doetinchem Alfa Accountants en Adviseurs, Wageningen Trippel AAA, Meppel j.tenhove@countus.nl matthijs.jansen@flynth.nl jkappers@alfa.nl kleinburink@tvhnotarissen.nl srkooistra@alfa.nl b.kuik@wxs.nl Kijk voor de volledige gegevens op: = vab-gecertificeerd agrarisch bedrijfsadviseur

19 K Jan Kuiper L Kees Ligthart M Sybren Miedema N Gerrit Nijenhuis O Johan Oonk Ledenlijst Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs Flynth adviseurs en accountants, Joure s. miedema, Heelsum Flynth adviseurs en accountants, Almelo Jan.kuiper@flynth.nl kees.ligthart@abab.nl smiedema@bos.nl gnijenhuis@online.nl johan.oonk@flynth.nl Geert Kuipers Ger Limburg Geert Mijs Willem Nijmeijer René van den Oord Countus accountants + adviseurs, Zwolle Rabobank Meppel-Steenwijkerland, Steenwijk Meeuwsen Ten Hoopen, Meppel LTO Noord Advies, Doetinchem g.kuipers@countus.nl g.limburg@meppel-steenwijkerland.rabobank.nl geert.mijs@abab.nl w.nijmeijer@mth.nl qgwvandenoord@ltonoordadvies.nl Martin Kuizenga Wim van het Loo Jan Moggré Kees van Nispen Wouter Opgenoort Rabobank Stadskanaal, Stadskanaal Rabobank Voorst, Twello Jan Moggré Agrarisch Advies, Schoondijke ABAB Accountants en Adviseurs, Roosendaal Hollands Tuinbouwadvies, Cothen m.kuizenga@zog.rabobank.nl w.loo@voorst.rabobank.nl jan@moggre.com kees.van.nispen@abab.nl info@hollandstuinbouwadvies.nl L Marleen Lamain Weister Klap Advies, Wehe-Den-Hoorn m.lamain@hetnet.nl Jan Looman Flynth adviseurs en accountants, Houten jan.looman@flynth.nl Foppe Mulder Rabobank De Stellingwerven, Oosterwolde f.k.mulder@destellingwerven.rabobank.nl Adriaan Nooijen Zelfstandig adviseur, Liessel adriaannooyen@kpnmail.nl Henk Overbeek Alfa Accountants en Adviseurs, Barneveld hoverbeek@alfa.nl Eddie Lamberts Rombou B.V., Zwolle elamberts@rombou.nl Floran van Loon Tinnemans Van Loon Accountantskantoor, Asten floran@tilo.nl Bert Muller Alfa Accountants en Adviseurs, Barneveld bmuller@alfa.nl Ed Noordam Korenaar Advies, Winsum info@korenaar.com P Ton Paalman LTO Noord Advies B.V., Raalte apaalman@ltonoordadvies.nl Marien Lambregtse Flynth adviseurs en accountants, Dronten marien.lambregtse@flynth.nl Jeroen Ludema Friesland Bank N.V., Oldeberkoop j.ludema@frieslandbank.nl N Guido Nabben Rabobank Venray Meerlo-Wanssum, Venray g.e.j.m.nabben@venray.rabobank.nl Peter Nugteren Flynth adviseurs en accountants, Naaldwijk peter.nugteren@flynth.nl Pascal Peeters Peeters Financieel en Vastgoedadvies, Dorst pascal@peetersadvies.com Gerrit de Lange Countus accountants + adviseurs, Ommen g.delange@countus.nl M Ruud Matthijssen Rabobank De Zuidelijke Baronie, Baarle-Nassau r.c.a.m.matthijssen@dzb.rabobank.nl Hinrik Nap Rabobank Gemeente Voorst h.d.nap@voorst.rabobank.nl O Adrie van Oerle Aelmans Adviesgroep, Baexem avanoerle@aelmans.com Ronald Peters Rabobank Uden Veghel, Veghel r.j.m.peters@udenveghel.rabobank.nl Johnny Lankheet Monique van der Meij Wiebe Nauta Patrick van Oijen Joost Pijnenburg Countus accountants + adviseurs, Markelo Flynth adviseurs en accountants, Heerhugowaard Agroserve, Koudum Rabobank Nederland, Utrecht Pijnenburg Agrarisch Adviesburo B.V., Horst j.lankheet@countus.nl monique.vandermeij@flynth.nl w.nauta@hetnet.nl p.c.a.m.oijen@rn.rabobank.nl jpijnenburg@pijnenburgadvies.nl Henk Lassche Wilko Mensink Klazien Nieboer Tjipke Okkema Edwin Plegt Countus accountants + adviseurs, Zwolle LTO Noord Advies, Zwolle Alfa Accountants en Adviseurs, Hoogeveen Lise Accountancy, Haulerwijk Countus accountants + adviseurs, Markelo h.lassche@countus.nl wcmensink@ltonoordadvies.nl knieboer@alfa.nl t.okkema@liseaccountancy.nl e.plegt@countus.nl Jan Lauwerijssen Han Meurs Angelique Nieuwenhuis John Olthuis Jan Pieter Popken ABAB Vastgoedadvies B.V., Tilburg Op persoonlijke titel accon avm adviseurs en accountants, Heerenveen Krijkamp & Den Oude accountants belastingadviseurs, Nijkerk LTO Noord Advies, Drachten jan.lauwerijssen@abab.nl hanmeurs@kpnplanet.nl hanieuwenhuis@acconavm.nl j.olthuis@krijkampdenoude.nl jppopken@ltonoordadvies.nl Hein-Willem Leeraar Theo Middelveld Gert Nieuwenhuis Aart van Ommeren Wander Postma Hein-Willem Leeraar & partners, Raerd Trippel AAA, Emmen Flynth adviseurs en accountants, Groenlo Zelfstandig adviseur, Nieuwegein Christelijke Agrarische Hogeschool, Dronten mail@heinwillemleeraar.nl theomiddelveld@trippelaaa.com gert.nieuwenhuis@flynth.nl ommerenaartvan@yahoo.com w.postma@cah.nl Anton Legeland Erik Middelveldt Harry Nieuwenhuizen Edwin Oonk Jolte Pot LNAgro-advies, Ulft Countus accountants + adviseurs, Steenwijk Rabobank Sneek-Zuidwest Friesland, Sneek Flynth adviseurs en accountants, Arnhem Alfa Accountants en Adviseurs, Zwolle info@lnagro-advies.nl e.middelveldt@countus.nl directie@sneek-zwf.rabobank.nl edwin.oonk@flynth.nl jpot@alfa.nl Kijk voor de volledige gegevens op: = vab-gecertificeerd agrarisch bedrijfsadviseur

20 P R S Siebe Potijk Jan Ruesink Wim Schutter S Ad van Spijk T Wouter van Teeffelen Ledenlijst Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs PSA Advies, Sint Nicolaasga Flynth adviseurs en accountants, Doetinchem Flynth adviseurs en accountants, Groningen Geerts & Van Spijk B.V., Heesch WTE Fruitadvies, Zaltbommel info@psa-advies.nl Jan.Ruesink@flynth.nl wim.schutter@flynth.nl advanspijk@gvsp.nl wte@fruitadvies.nl Arend Prins Rabobank Noordoostpolder-Urk, Emmeloord a.prins@noordoostpolder-urk.rabobank.nl Derk Pullen S Erik Schiphorst Rabobank Graafschap-Noord, Warnsveld e.e.w.schiphorst@graafschap-noord.rabobank.nl Harm Jan Schipper Gerard Selman Projecten LTO Noord, Wageningen gselman@projectenltonoord.nl Johan van Selst Marc Stals Remie, Uden m.stals@remie.nl Jan Lucas Spijkman Fokke Terpstra Countus accountants + adviseurs, Joure f.terpstra@countus.nl Silvia Terpstra LTO Noord Advies, Raalte accon avm adviseurs en accountants, Uithuizen Aelmans Adviesgroep, Baexem Countus accountants + adviseurs, Emmeloord Alfa accountants en adviseurs, Leeuwarden dpullen@ltonoordadvies.nl h.schipper@acconavm.nl jvselst@aelmans.com j.spijkman@countus.nl sterpstra@alfa.nl R René Rankenberg Countus accountants + adviseurs, Markelo r.rankenberg@countus.nl Karel Remmelink Wim Schipper Countus accountants + adviseurs, Zwolle w.schipper@countus.nl Hans Scholte Cees Slooten WEA accountants en adviseurs, Alkmaar cees.slooten@wea-nh.nl Herman Smit Jan Willem Stam Flynth adviseurs en accountants, Stadskanaal janwillem.stam@flynth.nl Ruthger Hendrik Steenbeek Hans Tesselaar Flynth adviseurs en accountants, Schagen j.tesselaar@flynth.nl Marco Teunissen Alfa Accountants en Adviseurs, Nijverdal Flynth adviseurs en accountants, Schagen van Deutekom administratie en advies, Elburg Flynth adviseurs en accountants, Drachten Flynth adviseurs en accountants, Groenlo kremmelink@alfa.nl h.scholte@flynth.nl hsmit@deutekomadministratie.nl rhsteenbeek@ltonoordadvies.nl marco.teunissen@flynth.nl Gerben Reuvekamp Bert Scholten Jeroen Smit Jan Steenbergen Jan Teunissen Trippel AAA, Meppel Rabobank Noordoostpolder-Urk, Emmeloord Rabobank Graafschap-Midden, Doetinchem Flynth adviseurs en accountants, Assen Rombou B.V., Zwolle gerbenreuvekamp@trippelaaa.com teamzakelijkerelaties@noordoostpolder-urk.rabobank.nl j.j.smit@graafschap-midden.rabobank.nl jan.steenbergen@flynth.nl jteunissen@rombou.nl Ben Rewinkel Berno Schouten Eric Smolders Frank Steenbreker Marti Thijssen Flynth adviseurs en accountants, Zevenaar GreenVice Consultancy, Milsbeek Smolders AGRO Advies, Reusel Van de Ven Accountants Adviseurs, Sint-Oedenrode ben.rewinkel@flynth.nl bschouten@greenvice.nl eric@smoldersagroadvies.nl frank.steenbreker@abab.nl thijssen@vdven.nl Jan Rijk Agroflex B.V., Kampen fulgor@live.nl Edwin Roelandse Jos Schouten ABN AMRO Bank N.V., Mijdrecht jos.schouten@nl.abnamro.com Erik Schuerink Peter Smulders Free Launch Projectmanagement vof; HortiCoach vof, Tilburg info@freelaunch.nl Rudolf Somsen Jan Steenhagen Slot-Poortman, Stapel en Co, De Wijk jan@bix.nl Jan Pieter Stehouwer U Jaap Uenk Dofco B.V., Ruurlo j.uenk@dofco.nl Joost van Uijtert Rabobank Groene Hart Noord, Nieuwveen Maalderink en Lutke Willink, Terborg Countus accountants + adviseurs, Wierden Zelfstandig adviseur, Amerongen Rabobank Uden Veghel, Uden e.roelandse@ghn.rabobank.nl e.schuerink@egginkmaalderink.nl r.somsen@countus.nl info@stehouwer-advies.nl j.h.a.van.uijtert@udenveghel.rabobank.nl Helène Roele LTO Noord Advies, Drachten hroele@ltonoordadvies.nl Peter Rondeel Lambert Schuldink Countus accountants + adviseurs, Zwolle l.schuldink@countus.nl Arjen Schutten Marcel van Sonsbeek Countus Van Haare de Bont, Mill m.vansonsbeek@countus.nl Eldert van der Spek Bertus Stormink Bertus Stormink Services, Marknesse bertus@stormink.eu Arjan Strootman V Cor van der Vaart Alfa Accountants en Adviseurs, Hazerswoude Dorp cvdvaart@alfa.nl Jantine van der Veen Countus accountants + adviseurs, Markelo Alfa Accountants en Adviseurs, Zelhem Flynth adviseurs en accountants, Boskoop Bilanx Accountantskantoor B.V, Almelo Rabobank Salland, Deventer p.rondeel@countus.nl aschutten@alfa.nl eldert.vanderspek@flynth.nl a.strootman@bilanx.nl j.veen@salland.rabobank.nl Helma van Rozendaal-Kaathoven Roel Schutten Marianne van der Spek- van Hof Han Swienink Menno van der Veen 5-sterren Noordoost Brabant, 's-hertogenbosch Flynth adviseurs en accountants, Naaldwijk Alfa Accountants en Adviseurs, Nijverdal Van der Veen en Kromhout, Gorredijk helma.van.rozendaal@abab.nl r.schutten@5nob.nl m.vdspek@flynth.nl hswienink@alfa.nl mennoenhennie@hetnet.nl Kijk voor de volledige gegevens op: = vab-gecertificeerd agrarisch bedrijfsadviseur