De volgende stap in duurzame groei

Transcriptie

1 Getting you there. Verslag Duurzaam ondernemen 2007 De volgende stap in duurzame groei

2 Over dit verslag Het Fortis Verslag Duurzaam ondernemen 2007 richt zich op de prestaties van ons bedrijf in het afgelopen jaar en de vooruitgang die is geboekt. Het verslag beschrijft de belangrijkste duurzaamheidskwesties waarbij wij als fi nanciële dienstverlener betrokken zijn. Ons duurzaamheidsverslag wordt tegelijk met het Fortis Jaarverslag gepubliceerd. Wij gaan in op de successen van Fortis in het afgelopen jaar, maar belichten ook die gebieden waar nog ruimte is voor verbetering. De vooruitgang die wij op dit terrein hebben geboekt, is op zichzelf al duurzaam: gestage groei en ontwikkeling. Dit verslag geeft daarom naast een veelheid van informatie over nieuwe initiatieven ook een impressie van de activiteiten die voortbouwen op wat wij in de afgelopen jaren hebben gedaan. Dit jaar richt het verslag zich op duurzaamheidskwesties die voor onze organisatie van materieel belang zijn. Het is opgebouwd rond drie belangrijke strategische thema s die na overleg met onze interne en externe stakeholders zijn overeengekomen: Duurzaam ketenbeheer, Klimaatverandering en Sociale inclusie. Het verslag beschrijft hoe wij het op deze drie gebieden in 2007 hebben gedaan. Meer informatie over hoe wij tot deze drie duurzaamheidsthema s zijn gekomen, vindt u op pagina 6. Voor een volledig overzicht van al onze thema s op het gebied van duurzaam ondernemen, zie onze website fortis.nl/duurzaamheid. De inhoud van dit verslag is tot stand gekomen in overeenstemming met de G3-richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI), waarvan Fortis niveau B+ toepast. Dit houdt in dat dit verslag extern geverifi eerd is en dat wij behalve de vereiste profi elinformatie ook gegevens verstrekken over onze managementbenadering en over ten minste 20 prestatie-indicatoren. Voor meer informatie over hoe wij de G3-richtlijnen toepassen, zie Grondslagen voor de verslaggeving. Een complete en interactieve GRI Index is te vinden op fortis.nl/ duurzaamheid/gri. Het Fortis Verslag Duurzaam ondernemen 2007 verschijnt in het Engels, Nederlands en Frans. Het is beschikbaar in gedrukte vorm en kan ook van onze website worden gedownload. Verslag Duurzaam ondernemen 2007 Duurzaam ondernemen bij Fortis Duurzaam ketenbeheer Klimaatverandering Sociale inclusie CSR website: fortis.nl/duurzaamheid Onze CSR organisatie Onze klanten Onze medewerkers Ons milieu Onze maatschappij Verslaggeving en verantwoording Interactieve GRI G3 index

3 Dit is Fortis Profi el Fortis is een internationale fi nanciële dienstverlener in bankieren en verzekeren. Wij bieden particuliere, zakelijke en institutionele klanten een breed aanbod van fi nanciële producten en diensten via eigen kanalen, in samenwerking met het intermediair of via andere partners. In de Benelux een van de welvarendste regio s van Europa is Fortis marktleider in fi nanciële dienstverlening. Voortbouwend op die vooraanstaande positie hebben wij een sterke aanwezigheid opgebouwd op de Europese retail banking-markt en maken wij gebruik van meerdere distributiekanalen. Wij bieden ondernemingen, institutio nele klanten en vermogende particulieren fi nanciële diensten en hebben geïntegreerde oplossingen ontwikkeld voor ondernemers en ondernemingen. Dankzij onze unieke deskundigheid zijn wij regionaal en in sommige gevallen wereldwijd uitgegroeid tot een speler van formaat in nichemarkten zoals energie, grondstoffen, transport en fondsenadministratie. Wij hebben met succes onze bank- en verzekeringsexpertise gebundeld in groeimarkten in Europa en Azië, en in landen als België, Portugal en Maleisië zijn wij toonaangevend in bankverzekeren. Onze Visie In een wereld die steeds complexer en tegelijk almaar kleiner wordt, zijn innovatie, snelheid en alertheid van even groot belang als schaal, staat van dienst en bereik. Wij onderscheiden ons als professionele, internationale fi nanciële dienstverlener en staan bekend om ons vermogen om duurzame waarde te creëren voor alle stakeholders. Dat doen wij door in te spelen op de behoeften van onze klanten, beleggers, medewerkers, partners en de gemeenschappen waarin wij actief zijn en door hun verwachtingen zelfs te overtreffen. Onze missie Fortis biedt haar klanten aantrekkelijke en creatieve oplossingen. Wij willen een van de meest dynamische en duurzame fi nanciële dienstverleners van Europa zijn door het bieden van gespecialiseerde, innovatieve en pragmatische oplossingen via een netwerk van kanalen en door het inzetten van onze operationele kennis en zakelijke expertise. Met een marktkapitalisatie van EUR 40 miljard eind 2007 behoort Fortis tot de twintig grootste fi nanciële instellingen van Europa. Samen met ABN AMRO zijn wij aanwezig in meer dan vijftig landen met ruim gedreven, professionele medewerkers. Hierdoor zijn wij een voor aan staande fi nanciële dienstverlener in Europa, een eersteklas vermogensbeheerder en een van de drie grootste private bankers. Onze groeistrategie Onze concurrentiepositie in gevestigde markten of klant-/productsegmenten verbeteren door de klant centraal te stellen en mogelijkheden voor cross-selling te optimaliseren Onze in de Benelux opgebouwde kerncompetenties uitrollen naar nieuwe markten Onze ondersteunende functies verbeteren om de effi ciency te verhogen en beheerste groei te bevorderen Onze groei versnellen door slimme aanvullende acquisities Nadruk leggen op Europa en selectieve groei nastreven in Azië en Noord-Amerika Onze fi nanciële doelstellingen voor Samengestelde jaarlijkse groei (CAGR) van de netto winst per aandeel van ten minste 15%; dit komt neer op een CAGR van 12% ( ) op basis van de voor conjunctuurinvloeden gecorrigeerde winst voor 2006 RARORAC en rendement op eigen vermogen van 18,5% Operating leverage van ten minste 250 basispunten Tegen % van de nettowinst van buiten de Benelux Contant dividend dat ten minste stabiel is of toeneemt in overeenstemming met de langetermijngroei van de winst per aandeel

4 Financiële hoofdpunten Nettowinst exclusief resultaat op desinvesteringen (in miljoenen EUR) Sterke commerciële activiteit in Bankbedrijf (in miljarden EUR) Sterke commerciële activiteit in Verzekeringsbedrijf (in miljarden EUR) Bankbedrijf Verzekeringsbedrijf Algemeen ,6 163,0 192,4 198,2 221,6 206,8 249,3 217, Deposito s Kredietrisicogewogen verplichtingen Bruto instroom - Leven Bruto instroom- Niet-leven ,1 4,6 11,5 4,8 12,1 5,0 13,2 5, Goede financiële ratio s (in %) Rendement op eigen vermogen (in %) Mondialisering personeelsbestand (in FTE s, x 1.000) 100% 75% 50% 25% 69,5 99,3 62,3 96,0 60,8 96,1 61, % 20% 10% 19,3 21,6 23,0 22,0 17, % *Exclusief Assurant in de VS 20% 30% 33% 37% 0% % Kosten-batenverhouding Bank Combined ratio Niet-leven In de Benelux * Buiten Benelux in % van totaal Met ingang van 2005, met 2004 als vergelijkingsbasis, heeft Fortis de fi nanciële informatie opgesteld conform de International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals die zijn aangenomen door de Europese Unie. Waar u ons kunt vinden Retail Banking Asset Management Business Centres, Specialised Financial Services kantoren en/of Private Banking kantoren Merchant Banking Insurance Eiland Man Ierland Denemarken Nederland Polen Bahamas Cayman Islands British West Indies Rusland Curaçao Iran Bahrein Verenigde Arabische Emiraten India China Thailand Vietnam Malaysia Maleisië Singapore Taiwan Phillipines Filippijnen Japan Verenigd Koninkrijk Guernsey België Luxemburg Duitsland Tsjechië Indonesia Indonesië Australië Oostenrijk Frankrijk Zwitserland Hongarije Canada Italië Verenigde Staten Portugal Spanje Griekenland Turkije Mexico Bahamas Kaaimaneilanden Cayman Islands British West Indies Verenigde Arabische Emiraten Curaçaoao Algerije Malta Brazilië

5 1 Inhoudsopgave Bericht van de CEO 2 Duurzaam ondernemen bij Fortis 4 Agenda CSR governance 6 Lidmaatschappen 6 CSR Advisory Board 7 Externe erkenning 8 Stakeholder engagement 9 Duurzaam ketenbeheer 10 Het beheersen van sociale en milieurisico s 12 Mensenrechten 13 Equator Principles 13 Sectorbeleid 15 Duurzaam beleggen 18 Verantwoorde financiële diensten 21 Duurzaam inkopen 21 Klimaatverandering 22 CO 2 -neutraliteit 24 Carbon Banking 26 Energiefinanciering 27 Start Green Venture Capital 29 Duurzame consumentenproducten 29 Duurzame vastgoedbeleggingen 30 Interne milieuprestaties 31 Sociale inclusie 32 Fortis Foundations 34 Toegang tot financiële diensten 36 Een diverse en inclusieve werkomgeving 37 Training en ontwikkeling 38 Overzicht van prestaties en doelen 40 Grondslagen voor de verslaglegging 42 Assurance rapport 43

6 2 Fortis Verslag Duurzaam ondernemen 2007 Bericht van de CEO

7 Bericht van de CEO 3 Het afgelopen jaar was een gedenkwaardig jaar voor onze onderneming. Fortis rapporteerde in 2007 een nettowinst van 4 miljard na de impact van de subprime. En we zijn trots dat we, ondanks de uitdagende markt, in al onze businisses een zeer sterke commerciële prestatie geleverd hebben. Maar 2007 was ook het jaar van de succesvolle afronding van de overname van ABN AMRO, de grootste transactie die de financiële sector ooit heeft meegemaakt. Door die transactie kunnen wij onze strategie versnellen en onze positie binnen en buiten de Benelux verstevigen. Tegelijkertijd zetten wij hiermee een van de meest dynamische en duurzaamste financiële dienstverleners op de kaart van Europa, met circa medewerkers in 50 landen. Met onze verdere groei als onderneming groeit ook onze verantwoordelijkheid ten opzichte van de samenleving. Wij nemen deze verantwoordelijkheid serieus en blijven ons dan ook steeds sterker inzetten voor duurzame ontwikkeling. De oprichting van onze internationale CSR Advisory Board in 2007 was een mijlpaal waaruit onze inzet voor duurzaamheid duidelijk spreekt. De vooraanstaande deskundigen in deze adviesraad komen uit het bedrijfsleven, de wetenschap en onderzoek, en NGO s. Hun adviezen aan het Group Executive Committee zijn dan ook van doorslaggevend belang en de ervaring die zij vertegenwoordigen, staat garant voor een zinvolle en hoogwaardige dialoog over kansen en best practice. De afgelopen twaalf maanden zijn wij ons blijven richten op onze drie belangrijke duurzaamheidsthema s: Duurzaam ketenbeheer, Klimaatverandering en Sociale inclusie. Met de implementatie van initiatieven op deze drie gebieden is in 2007 aanzienlijke voortgang geboekt. Aandacht voor wereldwijde issues als armoede en mensenrechten is alleen maar toegenomen en op dit gebied hebben wij daarom ook onze inspanningen verder verhoogd, zoals u kunt lezen in dit verslag en op onze vernieuwde website. Wij hebben gewerkt aan de verdere verankering van duurzaam ondernemen in onze bedrijfsvoering. Zo is in 2007 het duurzaam beheerd vermogen verdubbeld en hebben wij onze activiteiten op het gebied van de emissiehandel en duurzame energiefinanciering aanzienlijk uitgebreid. Fortis is vele malen onderscheiden voor haar inspanningen op dit gebied en sleepte onlangs nog de vermelding Best Carbon Trader in de wacht. Daarnaast is Fortis het afgelopen jaar in al haar activiteiten CO 2 -neutraal geworden door het energieverbruik terug te dringen, over te schakelen op groene stroom en door de resterende uitstoot te compenseren met streng gescreende CO 2 -credits. Wij zijn uitermate trots op wat onze medewerkers hebben bereikt en op hun inzet voor de gemeenschappen waarin wij actief zijn. Het Fortis Foundation-concept wordt momenteel geïntroduceerd op andere markten in de wereld waar Fortis is vertegenwoordigd. U kunt in de toekomst dus nog meer van ons verwachten. Voor onze toekomstige duurzaamheidsambities is de overname van ABN AMRO van het grootste belang. Fortis zal zeker gebruik maken van de deskundigheid op het gebied van duurzaam ondernemen waarvoor ABN AMRO de afgelopen jaren een benijdenswaardige reputatie heeft opgebouwd. Zo was ABN AMRO een van de eerste beursgenoteerde finan ciële instellingen die duurzaamheid formeel in haar bedrijfs principes heeft opgenomen. De inspanningen van ABN AMRO op dit gebied, waaronder de voortrekkersrol bij de ontwikkeling van de Equator Principles, hebben bijgedragen tot het opnemen van duurzaamheid als integraal onderdeel van de bedrijfsvoering binnen de internationale financiële sector. Fortis zal deze unieke expertise koesteren en toezien op de praktische toepassing ervan binnen de cultuur van de gecombineerde organisatie. De basis voor een mooie toekomst is gelegd. Door de integratie met ABN AMRO ontstaat een onderneming met een aanzienlijke omvang. Wij zullen het aanwezige menselijk kapitaal en de enorme ervaring aangrijpen om onze prestaties naar een nog hoger plan te tillen. Ons streven is uit te groeien tot een van de hoogst aangeschreven financiële instellingen van Europa, zowel zakelijk als op het gebied van duurzaam ondernemen. Jean-Paul Votron Chief Executive Officer Wat sociale inclusie betreft, hebben vorig jaar in totaal Fortis-medewerkers deelgenomen aan 649 projecten die door de diverse Fortis Foundations zijn georganiseerd.

8 4 Fortis Verslag Duurzaam ondernemen 2007 Duurzaam ondernemen bij Fortis Fortis zet zich elk jaar meer in voor het bevorderen van duurzaam ondernemen, ofwel Corporate Social Responsibility (CSR). Wij zijn trots op wat wij tot nu toe hebben bereikt. Wij komen niet alleen tegemoet aan de groeiende behoeften van de gemeenschap op het gebied van duurzaamheid zakendoen op een maatschappelijk verantwoorde en milieuvriendelijke manier maar ontwikkelen tegelijkertijd actief producten en diensten waarmee wij anderen helpen hetzelfde te doen. Wij zijn ons er echter goed van bewust dat een aantal belangrijke uitdagingen nog voor ons ligt. Twee dimensies van duurzaam ondernemen Fortis onderscheidt twee dimensies van duurzaam ondernemen. De eerste dimensie is duurzame ontwikkeling. Hieronder verstaan wij op een verantwoordelijke manier zakendoen, bijdragen aan duurzame economische groei zonder daarbij de legitieme belangen van onze stakeholders uit het oog te verliezen. De tweede dimensie is maatschappelijke betrokkenheid. Bij Fortis betekent dit dat wij actief meewerken aan de verwezenlijking van de doelstellingen van lokale gemeenschappen en daarvoor verantwoordelijkheid nemen. Wij doen dit door een combinatie van vrijwilligerswerk en donaties. De Fortis Foundations spelen hierbij een centrale rol. Fortis streeft naar volledige inbedding van deze twee dimensies in de kernactiviteiten en organisatie van de onderneming. Wij hebben geleerd dat er een wereld aan mogelijkheden opengaat door onze klanten vanuit het perspectief van duurzaamheid te benaderen, of het nu gaat om onze directe relatie met de klant of het ontwikkelen van nieuwe producten, diensten, bedrijfsmodellen of marktbenaderingen. Het feit dat wij duurzaam ondernemen ook uit commercieel oogpunt hoog in het vaandel dragen, komt tot uiting in de manier waarop dit verslag zich richt op die kwesties die voor onze activiteiten van het grootste belang zijn. Dit doet uiteraard in geen enkel opzicht af aan het belang dat wij aan onze andere stakeholders hechten. Wij weten als Fortis dat wij ons succes uiteindelijk danken aan onze klanten en aan de gemeenschappen waarin wij actief zijn. Onze samenleving verlangt van het bedrijfsleven in toenemende mate een duurzame bedrijfsvoering. Wij zijn het daarmee eens. Wij zijn er niet alleen trots op een waardevolle bijdrage te leveren aan de maatschappij als geheel, maar streven er tevens naar om via de Fortis Foundations sociale uitsluiting tegen te gaan en om kwetsbare groepen te laten deelnemen aan het dynamische maatschappelijk en economisch verkeer dat wij als vanzelfsprekend beschouwen. Succesvolle ondernemingen hebben een gezonde maatschappij nodig, en vice versa.

9 Duurzaam ondernemen bij Fortis 5 Hoogtepunten duurzaam ondernemen 2007 Oprichting CSR Advisory Board Implementatie CO -neutraliteitsprogramma 2 Samenwerking met UNDP in Carbon Banking Beste duurzaamheidsverslag van België Verbetering positie in de Dow Jones Sustainability Index Verdubbeling duurzaam beheerd vermogen Onderschrijving Principles for Responsible Investment van de VN door Fortis Investments Uitbreiding activiteiten Carbon Banking Uitbreiding activiteiten financiering duurzame energie Ontwikkeling Consumer Finance Code of Responsible Lending Herziening defensie-industrie beleid en kritisch onderzoek naar implementatie Ontwikkeling nieuw diversiteits- en inclusiebeleid Waar het nog beter kan Uitbreiding kader voor beheer van sociale en milieutechnische risico s, uitbreiding toepassing ervan binnen onze organisatie en versnelde ontwikkeling van nieuw beleid Structurering en versterking dialoog met stakeholders Verbetering van interne milieuprestaties en uitbreiding van de gegevensverzameling en controle Ontwikkeling duurzame consumentenproducten Ontwikkeling nieuwe Fortis Foundations Verbetering interne communicatie over duurzaam ondernemen Opname duurzaamheidscriteria in individuele prestatiebeoordelingssystemen Uitbreiding activiteiten op het gebied van financiële inclusie naar opkomende markten waar Fortis aanwezig is Agenda 2009 Agenda 2009 is de routekaart voor de volgende fase van onze duurzaamheidsreis. Het is een hulpmiddel bij het realiseren van onze ambitie om uit te groeien tot een toonaangevende financiële instelling op het gebied van duurzaam ondernemen. Agenda 2009 heeft drie centrale thema s: Duurzaam ketenbeheer: wij willen een goed inzicht krijgen in de ketens waarin wij en onze klanten opereren om op die manier duurzame ontwikkeling binnen deze ketens te kunnen bevorderen. Hiermee versterken we de relatie met onze klanten en bouwen we aan nieuwe, innovatieve samenwerkingsverbanden. Klimaatverandering: wij leveren een bijdrage aan de strijd tegen klimaatverandering door onze eigen ecologische voetafdruk te verkleinen, onze indirecte invloed op het milieu te analyseren, op een proactieve manier producten en diensten te ontwikkelen die rekening houden met klimaatverandering en beleid op dit terrein te ontplooien. Sociale inclusie: met behulp van de Fortis Foundations bevorderen wij de participatie van kwetsbare groepen in de samenleving. Verder vinden wij het belangrijk producten en toepassingen te ontwikkelen die iedereen toegang geven tot de voordelen van onze financiële diensten. Agenda 2009 ( ) Focus en versnelling Voortbouwen op centrale thema s Duurzaam ketenbeheer Klimaatverandering Sociale inclusie Status Meer informatie pagina 10 pagina 22 pagina 32 Verdere inbedding duurzaamheid in de hele organisatie pagina 5, 9 Implementatie CO 2 -neutraliteitsprogramma pagina 24 Ontwikkeling en toepassing specifiek beleid pagina 12 Verdere uitbreiding Fortis Foundations pagina 34 Formulering en implementatie Fortis Mensenrechtenverklaring pagina 13 Versterking dialoog en communi catie met stakeholders pagina 9 Ontwikkeling van duurzame producten en diensten pagina 18-21, 26-29, Actieve deelname aan internationale duurzaamheidsdebat pagina 6 Gedaan In uitvoering Doorlopend Nog te doen

10 6 Fortis Verslag Duurzaam ondernemen 2007 De drie thema s zijn in overleg met onze interne en externe stakeholders gekozen. Wij zijn ervan overtuigd dat zij de belangrijkste duurzaamheidsuitdagingen behelzen waarvoor wij de komende jaren zullen staan. Daarom vormen zij de basis voor dit verslag en de leidraad bij onze voortdurende inspanningen om onze duurzaamheidswaarden in de Fortis-organisatie in te bedden. Ondertussen blijven wij meetbare prioriteiten en acties definiëren met het oog op de verdere verbetering van onze prestaties op het gebied van duurzaam ondernemen. Uit onderstaande figuur blijkt hoe wij hebben bepaald wat de belangrijkste duurzaamheidskwesties voor Fortis zijn. Hoe we tot onze materiële issues komen Fortis businesses Professioneel advies CSR Advisory Board Materiële issues Gestructu reerde concurrentieanalyse Betrokkenheid medewerkers Betrokkenheid NGO s In september 2007 bereikte Fortis op het gebied van duurzaamheid een mijlpaal in haar geschiedenis met de oprichting van de Fortis CSR Advisory Board. Deze adviesraad bestaat uit een aantal internationaal bekende deskundigen die Fortis algemeen en gedetailleerd advies geven over het beleid ten aanzien van duurzaam ondernemen en de manier waarop dat wordt uitgevoerd. Lidmaatschappen Duurzaam ondernemen is een complex terrein waarbij een groot aantal spelers met verschillende achtergronden betrokken is. Als internationale financiële instelling treedt Fortis op als intermediair in een waardeketen die vaak lang en sterk verweven is. Gezien deze complexiteit hechten wij er belang aan om in internationale netwerken vertegenwoordigd te zijn. Door aan dergelijke netwerken deel te nemen, kan Fortis niet alleen haar prestaties vergelijken met die van andere ondernemingen in de financiële sector, maar tevens bijdragen aan de ontwikkeling van internationaal erkende richtlijnen aan de hand waarvan het beleid en de prestaties kunnen worden bewaakt. Binnen deze netwerken kan Fortis bovendien ideeën en ervaringen uitwisselen met een veelzijdige groep stakeholders. Gestructureerde media-analyse Internationaal erkende rating agencies Lidmaatschap internationale netwerken Stakeholder evaluatie Duurzaamheidsverslag CSR governance De afdeling CSR rapporteert direct aan het Group Executive Committee. De afdeling is verantwoordelijk voor het ontwikkelen en coördineren van het duurzaamheidsbeleid in overeenstemming met de algehele strategie van Fortis, voor het signaleren van mogelijkheden, het stimuleren van de interne dialoog, het bepalen van de agenda en het toewijzen van verantwoordelijkheden. De CSR business managers in Retail Banking, Merchant Banking en Insurance versnellen de inbedding van duurzaamheid in alle activiteiten. Meer informatie over ons CSR governance model en over ons corporate governance model, inclusief de organigrammen, is beschikbaar op fortis.nl. Fortis is lid van de volgende organisaties UNEP FI UN Global Compact CSR Europe Business & Society Belgium Samenleving en Bedrijf Voor meer informatie over deze organisaties en de rol van Fortis daarbinnen, zie fortis.nl/duurzaamheid/lidmaatschappen.

11 Duurzaam ondernemen bij Fortis 7 CSR Advisory Board Michael Braungart, hoogleraar Process Engineering aan de Universiteit Lüneburg, oprichter van EPEA International Umweltforschung, mede-oprichter van McDonough Braungart Design Chemistry Stephen Brenninkmeijer, voorzitter van het Network For Training Entrepreneurship (NFTE) Duitsland, Non-Executive Director van Xchanging Jermyn Brooks, bestuurslid Transparency International (TI) Lex Kloosterman, lid van het Fortis Group Executive Committee Kees Koedijk, hoogleraar Financieel Management en decaan van de Faculteit der Economie en Bedrijfswetenschappen, Universiteit van Tilburg Malini Mehra, oprichter en CEO van het Centre for Social Markets S. Prakash Sethi, University Distinguished Professor, Zicklin School of Business, Baruch College, City University of New York, voorzitter van het International Center for Corporate Accountability Tensie Whelan, Executive Director van Rainforest Alliance V.l.n.r.: Kees Koedijk, Tensie Whelan, Lex Kloosterman, S. Prakash Sethi, Malini Mehra, Stephen Brenninkmeijer, Jermyn Brooks en Michael Braungart. Wij hebben met de oprichting van een internationale adviesraad, de CSR Advisory Board, de aanpak van duurzaam ondernemen door Fortis naar een hoger plan getild. De raad adviseert het Group Executive Committee en het topmanagement van Fortis over het duurzaamheidsbeleid en de uitvoering ervan, en bestaat uit vertegenwoordigers uit de wetenschap, NGO s, CSR-onderzoek en uit het bedrijfsleven. Voor uitgebreide biografieën van de leden van de Fortis CSR Advisory Board kunt u terecht op onze website fortis.nl/duurzaamheid/advisoryboard. De Advisory Board komt twee keer per jaar bijeen. Tijdens de eerste bijeenkomst, in november 2007, werd gesproken over de activiteiten van Fortis op het gebied van energiefinanciering en de mogelijkheden van microfinanciering. Lex Kloosterman, lid van het Fortis Group Executive Committee en voorzitter van de CSR Advisory Board: De uiteenlopende vaardigheden en achtergronden van deze deskundigen elk uniek op hun eigen gebied zullen ertoe bijdragen dat Fortis onder de financiële dienstverleners een voorloper wordt in duurzaam ondernemen.

12 8 Fortis Verslag Duurzaam ondernemen 2007 Highlight Beste duurzaamheidsverslag van België Het Belgische Instituut der Bedrijfsrevisoren (IRE-IBR) heeft de negende jaarlijkse prijs voor beste duurzaamheidsverslag van België toegekend aan Fortis. Een jury bestaande uit wetenschappers, mensen uit het bedrijfsleven en bedrijfsaccountants heeft de winnaar op grond van 15 criteria geselecteerd. De jury noemde in het bijzonder de expliciete missie en de grote betrokkenheid van het management van Fortis, de volledigheid van het verslag en het aantal gegeven voorbeelden, de duidelijke structuur, de verificatie door een extern accountantsbureau, en de invloed van de activiteiten op maatschappelijke verantwoordelijkheid, met name met betrekking tot beleggingsfondsen. De prijs voor 2007 is op 20 november uitgereikt tijdens een bijeenkomst georganiseerd door IRE-IBR, Business & Society Belgium en ICHEC-Entreprises. Externe erkenning Gezien de voortdurende inspanningen om onze activiteiten op het gebied van duurzaam ondernemen te verbeteren, is de erkenning die wij de laatste jaren door een aantal externe organisaties hebben gekregen zeer bemoedigend. Deze erkenning is bovendien van belang voor het bepalen van de meest geschikte methoden en gebieden voor verdere verbetering. Totaalscore Dow Jones Sustainability Index Fortis is in 2007 weer opgenomen in de Dow Jones Sustainability Index. Zoals uit de grafieken blijkt, zijn onze prestaties op alle drie de dimensies verbeterd ten opzichte van De resultaten over 2007 geven duidelijk aan dat wij goed op weg zijn om onze doelstelling, een plaats in de top 25% van de DJSI in 2010, te bereiken. Economische dimensie Fortis Sectorgemiddelde Beste score 0 Fortis Sectorgemiddelde Beste score Milieu dimensie Sociale dimensie Fortis Sectorgemiddelde Beste score 0 Fortis Sectorgemiddelde Beste score

13 Duurzaam ondernemen bij Fortis 9 Highlight Bewustzijn onder klanten en medewerkers vergroten Fortis kan alleen een werkelijk duurzame onderneming worden door de essentie van duurzaam ondernemen in te bedden in haar kernactiviteiten en organisatie. Het vergroten van het bewustzijn onder onze klanten en medewerkers is dan ook van groot belang. Wij hebben onze inspanningen in 2007 opgevoerd door het organiseren van een aantal activiteiten ter vergroting van dit bewustzijn, gericht op een breed spectrum van klanten en medewerkers. Al Gore- ambassadeur Serge de Gheldere en Kees Koedijk, hoogleraar Financieel Management aan de Universiteit van Tilburg. Daarnaast hebben wij algemene presentaties gehouden en duur zaamheids lunches georganiseerd voor een groot aantal medewerkers op alle niveaus van de organisatie. Zo koos onze Shipping & Transportation unit bijvoorbeeld voor de jaarlijkse conferentie voor klanten het thema duurzaamheid. Wij hebben deze gelegenheid aangegrepen om onze Sustainable Shipping Assessment Tool onder de aandacht te brengen en hebben een aantal klanten uitgenodigd om onze duurzaamheidsstrategie te beoordelen. Bij Fortis MeesPierson zijn voor private banking-klanten, en bij onze Retail Banking business zijn tijdens investor meetings presentaties gegeven over de duurzaamheidsaanpak van Fortis. Intern hebben wij initiatieven genomen om het bewustzijn te verhogen door middel van gastsprekers zoals de Ratings Score 2007 Score 2006 Dow Jones Sustainability Index FTSE4Good Opgenomen Opgenomen Carbon Disclosure Project SiRi 78,8 74,9 Vigeo 58,8 43,6 Oekom C C- Innovest BBB AA Transparantiebenchmark 79 (7e) 79 (9e) Stakeholder engagement Een effectief duurzaamheidsbeleid staat of valt met de betrokkenheid van de stakeholders. Fortis onderhoudt nauwe contacten met een brede groep stakeholders, in het bijzonder met haar klanten, medewerkers en aandeelhouders. Het opbouwen van een relatie met deze stakeholders is binnen onze organisatie een kernactiviteit en van wezenlijk belang voor ons succes. Daarnaast onderhouden wij contacten met een scala van stakeholders in onze samenleving, zoals toezichthouders, de overheid, brancheorganisaties, vakbonden, NGO s en lokale gemeenschappen. Wij treden in principe graag in gesprek met alle partijen die werkelijk belangstelling hebben voor onze organisatie. Tegelijkertijd moeten wij echter de grenzen van onze verantwoordelijkheid onderzoeken en bepalen. Wij hebben bij het beoordelen van ons Verslag Duurzaam ondernemen 2006 het advies ingewonnen van onze stakeholders, in samenwerking met een onafhankelijk onderzoeksbureau. Het was een zeer waardevol proces dat ons in staat stelde om een aantal gebieden voor verbetering te bepalen. De belangrijkste verbeterpunten waren om ons nog meer te richten op concrete resultaten en doelstellingen voor de toekomst, meer duurzaamheidsdilemma s in het verslag op te nemen, de omvang van het document te beperken en om beter gebruik te maken van onze website ten behoeve van informatieverstrekking over onze inspanningen op het gebied van duurzaam ondernemen. Wij hebben deze aanbevelingen ter harte genomen, zoals blijkt uit de aangepaste structuur en opzet van dit duurzaamheidsverslag en de nieuwe website. Samen met onze stakeholders hebben wij niet alleen het Verslag Duurzaam ondernemen 2006 beoordeeld, maar tevens een aantal duurzaamheidsinitiatieven van het afgelopen jaar in specifieke bedrijfssituaties onder de loep genomen. Voorbeelden hiervan vindt u in dit verslag en op onze website. Zo bevatten de drie themahoofdstukken van dit verslag bijvoorbeeld de terugkerende rubriek Wat zeggen onze stakeholders?.

14 10 Fortis Verslag Duurzaam ondernemen 2007 Duurzaam ketenbeheer Als financiële instelling hebben wij via onze zakelijke relaties indirect invloed op het milieu en de maatschappij. In veel gevallen vormen deze relaties zelf onderdeel van een lange waardeketen. Bij Fortis vinden wij het heel belangrijk om een goed begrip te hebben van de ketens waarin wij en onze klanten opereren. Op deze manier kunnen wij duurzame ontwikkeling binnen deze ketens stimuleren, waardoor wij de relatie met de klant verder kunnen verdiepen en nieuwe, innovatieve samenwerkingsverbanden kunnen creëren.

15 Duurzaam ketenbeheer 11 Prestaties en doelen Stakeholders Dilemma In dit hoofdstuk 2,9miljard duurzaam beheerd vermogen De noodzaak voor duurzaamheidscriteria in onze beleggingen is een van de belangrijkste thema s voor een financiële instelling als Fortis... De NGO, Jan Fransen, directeur Green Award We zijn verheugd dat Fortis een leidende rol op zich heeft genomen bij het promoten van duurzame scheepvaart vanuit het perspectief van een bank... Onze invloedssfeer en de grenzen van onze verantwoordelijk heid In hoeverre kunnen wij verantwoordelijk worden gehouden voor de sociale en milieukwesties van onze klanten? Het beheersen van sociale en milieurisico s Mensenrechten Equator Principles Sector policies Duurzaam beleggen Verantwoorde financiële diensten Duurzaam inkopen pagina 12 pagina 15 pagina 17

16 12 Fortis Verslag Duurzaam ondernemen 2007 Prestaties en doelen Onze prestaties Indicator Doelstellingen 2007 Resultaten Doelstellingen voor de toekomst Mensenrechten * Concept Mensenrechtenverklaring opgesteld Implementeren Mensenrechtenverklaring in 2008 en actieplan in Equator Principles Uitbreiden implementatie vanuit projectfinanciering naar andere relevante bedrijfsactiviteiten Projectfinanciering : Goedgekeurd: 67 Afgekeurd: 6 Niet-projectfinanciering: 17 Verwerken duurzaamheidskader in bestaande procedures Merchant Banking in 2008 Sectorbeleid Implementeren Palmolie Sector Supplement en uitrollen in andere agriproductgebieden Palmolie Sector Supplement geïmplementeerd. Ontwikkeling beleid in andere agriproductgebieden langzamer dan gepland Opstellen Sector Supplementen voor cacao, soja, katoen en koffie in 2008 Doorlichten gehele scheepvaart portefeuille 15% van scheepvaartportefeuille doorgelicht Doorlichten gehele scheepvaart portefeuille * Defensie-industriebeleid herzien en implementatie kritisch onderzocht Monitoren implementatie defensie-industrie beleid Duurzaam beleggen Beheerd vermogen Private Banking: EUR 1 miljard in 2010 Beheerd vermogen Private Banking: EUR 720 miljoen Beheerd vermogen Private Banking: EUR 1 miljard in 2010 Beheerd vermogen Asset Management: EUR 5 miljard op de middellange termijn Beheerd vermogen Asset Management: EUR miljoen Beheerd vermogen Asset Management: EUR 5 miljard in 2010 Verantwoorde financiële dienstverlening * Formulering Consumer Finance Code of Responsible Lending Implementeren Consumer Finance Code of Responsible Lending * Toegevoegd aan onze lijst van prestatie indicatoren in Het beheersen van sociale en milieurisico s Een verantwoorde groei vereist zorgvuldig opgestelde, effectieve processen voor risicobeheer, bestuur en compliance. Bij Fortis zijn wij ervan overtuigd dat, mits professioneel en proactief gemanaged, deze processen ook echt kunnen helpen de kwaliteit van onze dienstverlening te verbeteren en ons in staat stellen evenwichtigere beslissingen te nemen op basis van goede informatie. Onze procedures voor bedrijfsrisicobeheer worden, naast onze juridische activiteiten en compliance-activiteiten, uitgebreid besproken in het Jaarverslag van Fortis over Als onderdeel van deze procedures hebben we een aantal beleidsregels ontwikkeld voor het beheersen van de sociale en milieurisico s waarmee wij te maken krijgen in onze relatie met de klant. Deze beleidsdocumenten zijn na te lezen op fortis.nl/duurzaamheid. Raamwerk van richtlijnen en beleid Algemene principes Algemene Gedragsregels Fortis Fortis Verklaring Duurzaam Ondernemen Fortis Milieubeleidsverklaring Fortis Mensenrechtenverklaring (1) Business specifieke toepassingen Equator Principles Fortis Sustainable Shipping Assessment Tool Fortis Agri Commodities Policy Fortis Defence Industry Policy Fortis Consumer Finance Code of Responsible Lending Internationale standaarden en overeenkomsten UNEP FI, UN Global Compact, UN PRI (1) Af te ronden in 2008.

17 Duurzaam ketenbeheer 13 Mensenrechten Fortis respecteert en steunt de internationaal erkende mensenrechten die binnen onze invloedssfeer liggen. Wij hebben ons voorgenomen ons op geen enkel moment schuldig te maken aan schending van deze rechten. Ter ondersteuning van dit standpunt zijn wij op dit moment de Fortis Mensenrechten - verklaring aan het afronden. De verklaring bevat ons commitment aan het respecteren en promoten van mensen rechten in overeenstemming met internationaal erkende conventies. De kwestie van mensenrechten kan enigszins abstract lijken en weinig relevant voor onze dagelijkse bedrijfsactiviteiten. Daarnaast is de relatie tussen mensenrechten en ondernemersverantwoordelijkheid continu in beweging. Daarom hebben we voor het management en de werknemers van Fortis een interne handleiding voor de implementatie hiervan ontwikkeld, die dient als hulp bij het implementeren van de Mensenrechten verklaring in Deze handleiding geeft aan hoe er met mensenrechtenkwesties moet worden omgegaan en hoe, wanneer en waar oplossingen gezocht moeten worden. Bij het vaststellen van de reikwijdte van onze Mensenrechtenverklaring hebben we vier categorieën stakeholders geïdentificeerd. De mate van verantwoordelijkheid richting deze stakeholders en hun specifieke mensenrechten kunnen nogal verschillen. Deze zijn afhankelijk van hun positie binnen onze invloedssfeer, die niet noodzakelijkerwijs statisch is, maar afhankelijk is van veranderende, nieuwe of recent bekend geworden informatie. Dit kan dan weer invloed hebben op de mate van onze verantwoordelijkheid en het risico van medeplichtigheid. Equator Principles Nadat we in 2006 de Equator Principles hadden ondertekend, zijn we doorgegaan met het inpassen van criteria op het gebied van sociale en milieuverantwoordelijkheid binnen de projectfinancieringsactiviteiten van Fortis in Tegelijkertijd hebben we geleidelijk aan ons sociaal en milieurisicobeheer uitgebreid naar andere gebieden binnen onze Merchant Banking activiteiten. Fortis heeft prioriteit gegeven aan het doorlichten van projecten in opkomende markten op naleving van de Principles. In lijn met de herziene Equator Principles van juli 2006 wordt aangenomen dat projecten in (rijke) OESO-landen voldoen aan de Equator Principles wanneer deze aan lokale en nationale vereisten voldoen. Hierdoor is een uniforme beoordeling van projecten in OESO-landen mogelijk. Projecten die in 2007 in opkomende markten zijn gefinancierd, waren verspreid over een aantal sectoren en regio s, zoals de tabel op pagina 14 laat zien. De totale kapitaalwaarde van deze projecten bedroeg bijna USD 44 miljard, waarvan een klein gedeelte wordt gefinancierd door Fortis. Uit de cijfers blijkt niettemin dat wij het toestromen van fondsen uit de private sector naar de ontwikkelingslanden stimuleren. En dat resulteert in belangrijke investeringen die de economische groei en ontwikkeling ondersteunen. In 2007 werden in totaal zes projectfinancieringstransacties in opkomende markten afgewezen. Ook al was dit niet alleen het gevolg van sociale en milieuoverwegingen, toch droegen zorgen over deze kwesties in een aantal gevallen bij aan de uiteindelijke beslissing om de financiering niet door te laten gaan. Onze invloedssferen Afnemende invloed en verantwoordelijkheid Eigen medewerkers Toeleveranciers & contractors Distributeurs & intermediairs Joint venture partners Klanten Business relations Lokale gemeenschappen Lokale overheden Toenemende kans en risico op schending

18 14 Fortis Verslag Duurzaam ondernemen 2007 Projectfinancieringstransacties (1) (2) (1 maart - 31 december) A B C Totaal A B C Totaal OESO-landen Opkomende markten Totaal (1) Onder de Equator Principles worden projecten geclassificeerd naar sociaal en milieurisico. Categorie A betreft het hoogste risico. De categorieën B en C dragen een steeds lager risico. Categorie A en bepaalde projecten van categorie B moeten speciale maatregelen nemen om de milieutechnische en sociale invloed te beperken en worden streng bewaakt. (2) De 2006 data verschillen in beperkte mate van de data die vorig jaar gerapporteerd zijn door herindeling en latere goedkeuring. In ons voornemen om onze criteria voor sociale en milieuverantwoordelijkheid niet alleen op projectfinanciering toe te passen maar ook op andere relevante bedrijfsactiviteiten is in 2007 vooruitgang geboekt. Het bewustzijn ten aanzien van sociale en milieurisico s neemt binnen Merchant Banking geleidelijk toe. Dit heeft zich vertaald naar 17 verzoeken om de sociale en milieuaspecten van transacties die niet binnen projectfinanciering vallen, te helpen aanpakken. Dit vergde uitgebreide due diligence onderzoeken, en in sommige gevallen werden er voorwaarden gesteld of aanbevelingen gedaan om de klant te stimuleren de resultaten op dit gebied te verbeteren. Overige assessments (exclusief projectfinanciering) in opkomende markten per sector Milieu 1 Infrastructuur 1 Mijnbouw & metaal 2 Olie & gas 8 2 Energie & nutsbedrijven 2 1 Commodities 3 Totaal 17 3 In 2008 vindt de uitrol plaats van een duurzaamheidskader ter ondersteuning van de activiteiten binnen Merchant Banking. Het kader omvat een vragenlijst voor een basisscreening voor bestaande procedures, als hulp voor het beoordelen van de sociale en milieuprestaties van klanten met wie wij zaken doen. Dit nieuwe kader stelt Fortis in staat een aantal doelstellingen te behalen: het identificeren en, waar nodig, verminderen van de sociale en milieurisico s op het gebied van onze krediet- en beleggingsactiviteiten; het opzetten van een betrouwbaar en consistent beheersysteem voor sociale en milieurisico s, waardoor een goede rapportage mogelijk is; het verder uitbouwen van het bewustzijn en de capaciteit binnen Merchant Banking voor wat betreft het beheersen van de sociale en milieuaspecten van kredietverlening; en het promoten en faciliteren van de ontwikkeling van duurzame producten. Projectfinancieringstransacties in opkomende markten per regio en sector (2007) Goedgekeurd Afgekeurd (a) Cat. A Cat. B Cat. A Cat. B Afrika Mijnbouw & metaal 1 Energie & nutsbedrijven 1 Azië Infrastructuur 1 1 Mijnbouw & metaal 1 Olie & gas 2 2 Andere zware industrie 1 1 Andere lichte industrie 1 Energie & nutsbedrijven 1 1 Europa (niet-eu) Andere zware industrie 1 Energie & nutsbedrijven 1 Midden-Oosten en Noord-Afrika Infrastructuur 1 Mijnbouw & metaal 1 Olie & gas 2 2 Andere zware industrie 1 Energie & nutsbedrijven 3 Latijns-Amerika en het Caribisch gebied Infrastructuur 1 Olie & gas 1 1 Energie & nutsbedrijven 2 Totaal Kapitaalwaarde (in miljoenen USD) (b) (a) Projecten worden afgewezen om verschillende commerciële en niet-commerciële redenen, en niet slechts om redenen van uitsluitend sociale of milieutechnische aard. (b) Totale kapitaalwaarde, waarvan Fortis een klein gedeelte financiert.

19 Duurzaam ketenbeheer 15 Highlight Eerste bank die Green Award Incentives aanbiedt Per 1 januari 2008 is Fortis een Green Award Incentive Provider (GAIP) geworden. Dat betekent dat we nu bijdragen aan het Green Award Incentive Programme door onze scheepvaartklanten een korting te bieden op de kosten van deelname. De organisatie van dit programma is in handen van een onafhankelijke stichting die in 1994 is opgericht door het gemeentelijk havenbedrijf van Rotterdam en het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. De Green Award Flag wordt verleend aan schepen die aantoonbaar hoge standaarden hebben voor kwaliteit, veiligheid en milieu. De waarde van de Award raakt steeds meer erkend door havens en dienstverleners aan de scheepvaartsector, die bereid zijn speciale tarieven en andere voordelen te bieden aan Green Award-schepen. Een aantal overheidsinstellingen en particuliere ondernemingen biedt ook kortingen aan schepen met een Green Award. Onder de nieuwe overeenkomst betaalt Fortis 25% terug van de jaarlijkse Green Award-tarieven voor schepen die wij financieren en eenzelfde percentage van de Green Award office audit voor onze scheepvaartklanten. Wij promoten het programma actief onder onze klanten, onderzoeken mogelijkheden om de Sustainable Shipping Assessment Tool te combineren met de Green Awardscreeningmethode en promoten binnen de gehele scheepvaartfinancierings sector het formuleren van duurzaamheidscriteria in financieringsmodellen. Sectorbeleid We hebben beleid geformuleerd en een aantal instrumenten ontwikkeld om duurzaamheidskwesties aan te pakken die specifiek zijn voor de sectoren waarin Fortis actief is. Hieronder staat een overzicht van onze performance op het gebied van duurzaam ondernemen in 2007 binnen elk van deze sectoren. Een volledig overzicht van ons sectorbeleid is te vinden op fortis.nl/duurzaamheid/sector_policies. Scheepvaart Binnen de scheepvaartsector is sprake van een sterk groeiend bewustzijn van kwesties ten aanzien van duurzaam ondernemen. Oceaan- en luchtvervuiling, werving van bemanningsleden en arbeidsomstandigheden aan boord van schepen en de verantwoording en transparantie van scheepvaartondernemingen zijn allemaal belangrijke zaken voor deze sector. Bij Fortis houden wij ons hier ook mee bezig: in 2006 hebben we een instrument ontwikkeld voor het toetsen van duurzaamheid in de scheepvaartsector. Meer informatie hierover is te vinden op fortis.nl/duurzaamheid/ sector_policies. In ons vorige verslag kondigden wij aan dat we onze gehele scheepvaartportefeuille in 2007 wilden doorlichten. Deze doelstelling hebben we helaas niet gehaald; uiteindelijk is 15% van deze portefeuille doorgelicht. Ondanks het gebrek aan voortgang blijft het integreren van duurzaam heidscriteria binnen de scheepvaartactiviteiten een belangrijke zaak. Momenteel schroeven we onze inspanningen op en in 2008 is ons doel de gehele portefeuille door te lichten. Wat zeggen onze stakeholders? De NGO: Jan Fransen, directeur van Green Award Wij zijn verheugd dat Fortis een leidende rol op zich heeft genomen bij het promoten van duurzame scheepvaart vanuit het perspectief van een bank. De link tussen de Fortis Sustainable Shipping Assessment Tool en het Green Award Programme zal het totale resultaat ten goede komen. De Fortis assessment tool richt zich op een aantal elementen dat te maken heeft met duurzaamheid. Een mooie eerste stap is gezet en we hopen dat het instrument verder verfijnd zal worden met gebruikmaking van de juiste beoordelingscriteria. De werking en controle op en de evaluatie van het instrument zullen hierbij zeker een belangrijke rol spelen. Wij hopen dat andere financiële instellingen dit uitstekende voorbeeld zullen volgen.

20 16 Fortis Verslag Duurzaam ondernemen 2007 Casus Beheer van milieurisico s in de praktijk: Commodity financiering voor een visserijbedrijf In 2007 werd Fortis benaderd door een visserijbedrijf dat de afgelopen jaren een snelle ontwikkeling heeft doorgemaakt. Gedurende deze periode kreeg het bedrijf echter een slechte reputatie door sociale en milieuproblemen. Er waren ook meer algemene zorgen over de duurzaamheid van de vangstniveaus in de visserijbedrijven waar de vis werd inkocht. Er werd bewijs gevonden dat de beweringen van het bedrijf staafde, maar er was ook nog steeds reden tot bezorgdheid. Er werd daarom een aantal aanbevelingen gedaan die met het bedrijf werden besproken als onderdeel van de krediet overeenkomst. Deze richtten zich op drie gebieden: de noodzaak van beleid voor duurzame inkoop, standaarden voor de exploitatie van visserijschepen, en steun voor meer algemene inspanningen om het beheer in de visserijsector waar de klant actief is, te verbeteren. De klant vertelde dat er stappen waren genomen om de prestaties op het gebied van milieu te verbeteren. In plaats van een weigering op sociale en milieu gronden ging de ESU over tot nader onderzoek. De aanbevelingen betroffen belangrijke risico s van de transactie, terwijl tegelijkertijd de eigen inspanningen van de klant om zijn activiteiten te verbeteren, werden versterkt. Dit vormt ook de basis voor een toekomstige dialoog en interactie met de klant over duurzaamheidskwesties. Agri-commodities In nauwe samenwerking met onze stakeholders hebben we in 2006 beleid geformuleerd om belangrijke duurzaamheidskwesties met betrekking tot agri-commodities aan te pakken. Dit moest uitvoerig gebeuren om verschil te kunnen maken en Fortis in staat te stellen samen met klanten ook echt een leertraject in te gaan. We zijn ervan overtuigd dat duurzame ondernemerspraktijken op dit gebied ook commercieel van belang zijn. Zij verbeteren de relatie met de klant en vergroten onze kennis van de sector, hetgeen weer leidt tot innovatie en een nog betere dienstverlening. Middels het agriduurzaamheidsbeleid van Fortis worden de Agri Core Values in onze dagelijkse commodities-activiteiten verankerd. Als onderdeel van onze geïntegreerde benadering ten aanzien van duurzaam ondernemen met betrekking tot de verschillende agri-commodity sectoren hebben we Sector Supplementen ontwikkeld om sectorspecifieke duurzaamheidskwesties aan te pakken. Het Palmolie Sector Supplement was het eerste supplement dat werd opgesteld (zie fortis.nl/duurzaamheid/sector_policies voor de executive summary). De introductie hiervan werd al aangekondigd in het duurzaamheidsverslag van vorig jaar. Het beleid is geïmplementeerd, en aan medewerkers die direct met palmolieklanten te maken hebben en aan het betreffende ondersteunende personeel zijn speciale trainingsprogramma s geboden. We hebben onze duurzaamheidscriteria ten aanzien van palmolie aan nieuwe klanten gepresenteerd en hebben in de tussentijd een groot deel van de bestaande klanten doorgelicht via klantspecifieke vragenlijsten. De uitkomst van dit alles was zeer positief. Onze klanten zijn zich zeer bewust van duurzaamheidskwesties en zij waarderen de manier waarop Fortis deze kwesties benadert. Ons commitment heeft in een aantal gevallen geleid tot het herzien van kredietovereenkomsten. Slechts één klant werd beoordeeld als non-routine, wat betekent dat de CSRactiviteiten van deze klant kritischer moeten worden bekeken. De Environmental and Social Unit (ESU) binnen Merchant Banking werd gevraagd een uitgebreidere analyse uit te voeren, wat leidde tot uitvoerige discussies met onze klant. In 2008 gaan we hiermee verder. Naast de implementatie van ons palmoliebeleid hebben we onszelf in 2007 tot taak gesteld om Sector Supplementen op te stellen voor andere commodities. Dit proces verliep langzamer dan verwacht. In het algemeen zijn duurzaamheidscriteria in andere sectoren niet zo ontwikkeld als voor de palmoliesector en dus duurt het langer om beleid voor deze gebieden op te stellen. In januari 2008 hebben we criteria en indicatoren voor de cacao sector afgerond en ons doel is om in de loop van het jaar criteria voor soja, katoen en koffie te ontwikkelen.