Money expert. en als u uw spaargeld terug in handen nam? n Beleggen: profiteer van het opwaartse potentieel van de hernieuwbare energiebronnen

Transcriptie

1 Money expert en als u uw spaargeld terug in handen nam? n Beleggen: profiteer van het opwaartse potentieel van de hernieuwbare energiebronnen n tendensen: de opmars van het goud n de Banken Belasten: BescherM in de eerste plaats de spaarder NovembeR/decembeR NR 5

2 inhoud actualiteit de financiële sector belasten: ja, maar de lessen van het debat Nieuw bij deutsche bank de markten: Niet langer ziek, maar opgelet voor een terugval beleggen: weinig bewolking op korte termijn de opmars van het goud DOSSIER en als u uw spaargeld terug in handen nam? Ken uzelf om uw spaargeld te spreiden Profiteer in alle veiligheid van de stijgende markten een beter rendement op lange termijn in de kijker Groene energie: een beleggingskans? enfinity: ook groei is hernieuwbaar de beste zorgen voor uw beleggingen dialoog Productinfo Uw vragen, onze antwoorden expertise de banktegoeden deblokkeren na een overlijden 32 money expert is een financieel informatietijdschrift uitgegeven door deutsche bank N.v., marnixlaan 13-15, 1000 brussel, R.P.R. brussel be in samenwerking met mortierbrigade, Rotterdamstraat 1, 1080 brussel. deutsche bank N.v., tussenpersoon in hypothecaire leningen en verzekeringen. cbfa nr A. de informatie in dit tijdschrift is opgenomen uit goede bron, maar houdt geenszins de aansprakelijkheid van deutsche bank N.v. in. de redactie van dit magazine werd afgesloten op 30 oktober verantwoordelijke uitgever: Stéphan Salberter, marnixlaan 13-15, 1000 brussel.

3 edito Wij verdedigen elke dag opnieuw uw belangen. daar leveren de recente gebeurtenissen nog maar eens het bewijs van. In het kader van het begrotingsoverleg heeft de federale overheid immers beslist om vanaf 2010 een belasting te heffen op de belgische financiële sector onder de vorm van een heffing op de spaardeposito s en de verzekeringsproducten van het type Tak21. deutsche bank belgië heeft als eerste gereageerd op die intenties en benadrukt dat alle spaarders beschermd moeten worden. een belasting van de financiële sector is op zich volstrekt gerechtvaardigd. de belgische overheid heeft beslist om verschillende grootbanken te redden die zich hadden verbrand aan te risicovolle beleggingen. Het resultaat daarvan is dat 80% van de belgische banksector momenteel aan een staatsinfuus ligt. Het is dus logisch dat deze herstellende financiële instellingen in de buidel moeten tasten om het begrotingstekort te helpen dichten waar ze deels medeverantwoordelijk voor zijn. deutsche bank belgië heeft de overheid echter meteen gewezen op de perverse effecten van deze belasting. een belasting die enkel betrekking heeft op de spaardeposito s en die zonder onderscheid van toepassing is op alle banken, bestraft de facto de instellingen die zich rechtstreeks op de spaarmarkt financieren - een activiteit met een beperkt risico - ten gunste van de instellingen die zich op de interbancaire markt van middelen voorzien: een activiteit met een hoger risico die verschillende gereputeerde banken ondertussen op de rand van de afgrond heeft gebracht. die taks op spaardeposito s zet de klassieke grootbanken er met andere woorden niet toe aan minder risico s te nemen. ONS UNIEKE MODEL BLIJFT U TOELATEN OM VAN DE BESTE VOORWAARDEN TE GENIETEN maar dat is nog niet het belangrijkste. Het grootste risico verbonden aan de invoering van deze taks is dat de klassieke grootbanken die heffing rechtstreeks op hun klanten zullen verhalen. Als puntje bij paaltje komt, moet de spaarder dan opdraaien voor de narigheid terwijl net hij al bijgedragen heeft tot de redding van die bewuste instellingen. Gelukkig blijft het unieke model van deutsche bank belgië u toelaten om, zelfs in tijden van historisch lage rente, van de beste voorwaarden te genieten. dat is al 20 jaar zo. Naargelang van uw profiel en uw behoeften zijn er bovendien nog tal van andere mogelijkheden om uw spaargeld op lange termijn extra te laten renderen. U ontdekt ze in ons hoofddossier. onpartijdigheid, rendement en het schrappen van nutteloze kosten blijven ondertussen de wapens die we hanteren om uw belangen te verdedigen. veel leesplezier. met vriendelijke groeten, Alain moreau voorzitter van het directiecomité 3

4 actualité actualiteit marchés banken belasten deutsche Bank levert in dit dossier nogmaals het BewiJs dat het de Belangen van de spaarders verdedigt. we willen dat elke spaarder dezelfde BescherMing krijgt, dat de Banken Minder risico s nemen en dat de spaarder niet opdraait voor de factuur gaat België te ver de federale regering kondigde bij de begrotingsopmaak midden oktober aan dat ze in de toekomst een belasting wil heffen op de spaardeposito s en op verzekeringsproducten van het type Tak21. de toekomstige maatregel - op het moment van de redactie van dit nummer zijn de officiële teksten nog niet beschikbaar - is voer voor discussie. over het idee van een recurrente bijdrage van de financiële sector lijkt eensgezindheid te bestaan, maar over de praktische modaliteiten veel minder. met de aankondiging van een recurrente bijdrage van de financiële sector aan de schatkist, voegt de federale overheid zich bij tal van andere spelers die een belasting van de financiële sector wenselijk vinden om de risico s te compenseren die de sector in het verleden heeft genomen en nog steeds neemt. dit is onder meer de stellingname van Fed-voorzitter ben bernanke (Amerikaanse centrale bank) en van George Soros, de gerenommeerde fondsbeheerder. Hoe kunnen we die nieuwe maatregelen analyseren? rechtvaardig Het overheidsbudget heeft zwaar geleden onder de crisis. de financiële sector is daar niet als enige verantwoordelijk voor, maar ze heeft van de staat wel enorm 4

5 het belastingontwerp midden oktober heeft de regering besloten een recurrente bijdrage aan de overheidsbegroting te eisen van de financiële sector: een verzekeringspremie voor de garantie op spaartegoeden en Tak21-verzekeringsproducten. Na waarschuwingen van deutsche bank belgië aan het adres van de regering dat het risico groot is dat de klassieke grootbanken deze belasting zullen verhalen op hun klanten - wat vervolgens door tal van personen uit de economische en academische wereld werd bevestigd - heeft deze beslist het debat te heropenen. of niet ver genoeg? veel geld gekregen om faillissementen te voorkomen. en dat heeft een groot gat in de begroting geslagen. Het lijkt dus terecht dat de banken die door de belastingbetaler werden gered nadat ze onbezonnen risico s hadden genomen, een bijdrage leveren aan de begrotingsinspanning. deutsche bank belgië vindt een bijdrage van de financiële sector bijgevolg gerechtvaardigd mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. 1/ Alle spaarders beschermen. de taks moet van toepassing zijn op alle financiële instellingen die in belgië aanwezig zijn en niet enkel op de belgische banken (nvdr: deutsche bank N.v. is een bank naar belgisch recht) zoals voorzien in het huidige akkoord. Alle spaarders zullen op die manier dezelfde bescherming krijgen. 2/ de sector aanzetten minder risico s te nemen en niet het omgekeerde. de omvang van de bijdrage van elke speler uit de financiële sector moet evenredig zijn met de omvang en het risicoprofiel van elke instelling. Het zou volstrekt normaal zijn dat banken die zich financieren op de interbancaire markt (en die per definitie een hoger liquiditeitsrisico lopen) meer belast worden dan banken die hun middelen hoofdzakelijk halen uit de deposito s van spaarders. er moet bijgevolg rekening gehouden worden met gedrag en beleggingsmethoden die een groter risico inhouden. op dezelfde wijze lijkt het gerechtvaardigd dat banken die wegens een accident de parcours de staat om hulp hebben verzocht, gedurende minstens een paar jaar een hogere premie betalen, een beetje zoals het bonus-malussysteem bij autoverzekeringen. 3/ de spaarder moet de rekening niet betalen. voor deutsche bank belgië kan het vanzelfsprekend niet dat alle bankklanten zonder onderscheid de rekening gepresenteerd krijgen. Simpelweg de spaardeposito s belasten, houdt het risico in dat de grootbanken de kost onmiddellijk doorfactureren aan de spaarder. deutsche bank belgië pleit voor een alternatieve regeling waarbij het risicokapitaal van de banken (het Tier one-kapitaal) belast wordt. van een ding kunt u alvast zeker zijn. dankzij haar unieke bedrijfsmodel kan deutsche bank belgië haar marges blijven verkleinen zodat u steeds kunt rekenen op de beste voorwaarden. dat is al 20 jaar zo en dat blijft zo. U kunt dus op beide oren slapen n 5

6 actualiteit NIeUW Ontdek meteen hoe we uw verwachtingen zullen inlossen in de brochure die bij deze editie van Money Expert is gevoegd. u hebt het recht om meer te verwachten van uw bank Afgelopen maand hielden we op het internet een groot debat over één centraal thema, namelijk wat u nog meer verwacht van uw bank. ondertussen hebben we alle antwoorden aandachtig gelezen. ontdek de antwoorden die we in petto hebben om uw verwachtingen in te lossen. In het laatste nummer van money expert hebben we u uitgenodigd deel te nemen aan ons grote debat op het internet. In een maand tijd hebben iets meer dan mensen de site bezocht (waaronder 75% niet-cliënten van deutsche bank). de bezoekers publiceerden ongeveer berichten die tot 400 reacties leidden. We hebben u tevens aangesproken in meerdere grote treinstations van het land. dit debat bleek erg constructief. We ontdekten wat beter kan en hoe we u nog beter van dienst kunnen zijn. We hebben onze tijd genomen om de vele verwachtingen die u koestert grondig te analyseren en er een precies antwoord op te geven. meer details over onze antwoorden vindt u in de brochure bij dit nummer van money expert. 6

7 uw tevredenheid is onze doelstelling Het belangrijkste doel van de medewerkers van deutsche bank is te zorgen voor tevreden cliënten. daartoe leveren wij onpartijdig advies in functie van uw profiel, aangepaste oplossingen die beantwoorden aan uw behoeften en de beste opportuniteiten die de markt te bieden heeft. we treden echt in dialoog met u deutsche bank gaat met haar cliënten een relatie aan die gebaseerd is op onderlinge samenwerking en ervaringsuitwisseling. elk jaar breiden we die uitwisselingsmomenten uit, zodat u ons regelmatig kunt ontmoeten en uw mening kwijt kunt, o.a. via conferenties, rondetafelgesprekken en tevredenheids enquêtes. n Het debat bleef niet beperkt tot het internet. Heel wat pendelaars hebben hun mening te kennen gegeven in de daartoe bestemde ruimtes in verschillende stations in het land. Hier: Antwerpen-Centraal het beste rendement en geen onnodige kosten bij deutsche bank worden waar mogelijk alle nutteloze kosten geschrapt. Uw spaargeld brengt bovendien al 20 jaar lang een rendement op dat gemiddeld 30% boven dat van de klassieke banken ligt. wij bieden de beste producten aan, zelfs als die van de concurrentie komen Wij bieden u de beste oplos- singen aan, zelfs die van 25 andere financiële instellingen. die open architectuur is trou- wens voor iedereen toeganke- lijk, ongeacht het bedrag dat u wilt beleggen. de top 5 van uw verwachtingen 1. een bank die focust op de behoeften van de cliënten. 2. een hoog rendement voor uw spaargeld. 3. lagere kosten die bovendien duidelijk vermeld worden. 4. correcte, objectieve en transparante informatie. 5. Persoonlijk advies. en morgen? U vroeg ons ook een sterker engagement op het vlak van maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen. begin 2010 stellen we u toepasselijke en concrete oplossingen voor uw spaargeld en beleggingen voor. dit debat Bleek erg constructief. we ontdekten wat Beter kan en hoe we u nog Beter van dienst kunnen zijn 7

8 actualiteit de markten vandaag de wereldeconomie is genezen maar opgelet voor een terugval Ruim een jaar terug, na de ontsporing van de financiële sector, leek de wereldeconomie af te stevenen op een catastrofescenario. vandaag kunnen we vaststellen dat de patiënt buiten levensgevaar is en dat zijn toestand er dag na dag op vooruitgaat. maar het risico op een terugval is lang niet geweken. Geconfronteerd met de zwaarste crisis sinds de jaren 30 reageerden de regeringen bijzonder daadkrachtig om te voorkomen dat het financiële systeem volledig zou instorten. Zij injecteerden niet minder dan miljard dollar, waarvan miljard dollar in cash en miljard in de vorm van bankwaarborgen. de centrale banken pompten massaal liquiditeiten in de markten, in die mate dat de balansen van de Fed en van de ecb volgens bepaalde ramingen aangedikt zouden zijn met het equivalent van 10% van het bruto binnenlands Product (bbp) van de betreffende zones! Resultaat: de verhouding overheidsschuld/ bbp zou opgelopen zijn tot 108% in de geïndustrialiseerde landen, waar de overheidstekorten in 2010 kunnen aanzwellen tot gemiddeld 14,5%. maar de vooruitzichten op het einde van de zwaarste recessie sinds de Tweede Wereldoorlog verbeteren. de economen van het ImF voorzien voor dit jaar een terugval van de wereldeconomie van 1,1%, in plaats van de eerdere 1,4%, en ze voorspellen een herstel van 3,1% in 2010 in plaats van 2,5%. maar dan moeten een aantal hypotheses wel uitkomen. de hypotheses 1/ Het is aangewezen om de krukken die de patiënt van de overheid kreeg, niet te snel weg te nemen (voortzetten van de fiscale herstelmaatregelen en herkapitaliseren van de banken die de groei moeten ondersteunen), tenminste zolang het niet zeker is dat de wereldeconomie vertrokken is voor een cyclus van duurzaam herstel. en wanneer is er dan sprake van een duurzaam herstel? In de eerste plaats als de werkloosheid niet verder stijgt... 2/ enerzijds moet de privévraag in 2010 geleidelijk de fakkel overnemen van de herstelplannen van de overheden. Anderzijds moeten we naar een herstel van het evenwicht gaan op het niveau van de wereldhandel, via een verhoging van de interne vraag in landen die momenteel de grote uitvoerders zijn, zoals china, Japan en duitsland. 8

9 3/ de banken moeten hun balansen saneren en de voorziene miljard dollar aan verliezen verwerken. maar ze moeten ook voldoende geherkapitaliseerd zijn om bedrijven en particulieren de nodige kredieten te kunnen verschaffen om het herstel te begeleiden wanneer het zich doorzet. 4/ Het Internationaal monetair Fonds (ImF) baseert zich voor zijn prognoses op een prijs van een vat ruwe olie van 76,5 dollar. Hier en daar wordt al 100 dollar in het vooruitzicht gesteld, terwijl de prijs van een vat begin dit jaar nog was teruggevallen tot 35 dollar. 5/ Het deflatierisico, dat tot voor enkele maanden erg acuut was, zou van de baan zijn. Het ImF anticipeert voor 2010 een inflatie van gemiddeld 1% in de geïndustrialiseerde landen. 6/ Tot slot stelt het ImF grote hoop in de groeimarkten, waar de groei in 2010 veel forser zal aantrekken dan in de geïndustrialiseerde landen. deze hypothese is gebaseerd op een historisch perspectief waaruit blijkt dat landen die een economische crisis doormaakten als gevolg van een financiële crisis, na 7 jaar steeds een productietekort van ongeveer 10% vertonen tegenover het niveau dat bereikt zou zijn als er geen crisis was geweest. de groeimarkten werden minder zwaar getroffen door de financiële crisis dan de geïndustrialiseerde landen. dat verklaart waarom zij het herstel zouden moeten trekken, op voorwaarde dat de vraag vanuit de geïndustrialiseerde landen niet ineenstort: het ImF voorziet voor 2010 een groei van 9% in china (dat Japan zal voorbijsteken als tweede economie van de wereld) en van 6,4% in India. de groei in de eurozone zou blijven steken op 0,3%, tegenover 1,7% in Japan en 1,5% in de verenigde Staten. Heel wat hypotheses dus. In de huidige situatie is het dan ook te vroeg om victorie te kraaien. er is een duidelijke verbetering waarneembaar, maar het schip vaart nog niet op eigen kracht. er moet ook nog rekening gehouden worden met tal van risico s, waardoor een eventuele terugval niet uit te sluiten is. en de risico s 1/ de evolutie van de arbeidsmarkt blijft de voornaamste bekommernis, met name van de organisatie voor europese Samenwerking en ontwikkeling (oeso). die schat dat er eind 2010 niet minder dan 57 miljoen werklozen (10% van de bevolking) zullen zijn in de ontwikkelde landen (die tot de oeso behoren). volgens het ImF zullen de landen die tijdens het hoogtepunt van de crisis de meest drastische maatregelen namen om een explosie van de werkloosheid te voorkomen, met een vertragingseffect het zwaarst getroffen worden. Het gaat met name om duitsland, Frankrijk, Italië en belgië. maar ook landen als Spanje en de verenigde Staten, waar de bouwsector instortte, zullen af te rekenen krijgen met een hoge werkloosheid. 2/ de werkloosheid vormt een rechtstreekse bedreiging voor de consumptie, waarvan we weten dat die de fakkel moet overnemen van de relanceplannen. de gestegen werkloosheid heeft niet alleen een rechtstreeks negatief effect op de consumptie doordat de inkomens dalen, maar ze heeft ook een onrechtstreeks negatief effect. Want wie werk heeft, zal misschien minder overuren kunnen presteren of veel minder kans maken op een loonsverhoging. en dat terwijl we het spaarquotum zien stijgen, zelfs in de verenigde Staten. 3/ de wereldhandel opnieuw in evenwicht brengen is een prioriteit die zowel door de G20 als het ImF werd onderstreept. Uitvoerlanden zoals china zouden minder moeten uitvoeren en meer moeten consumeren, en voor de grote consumenten geldt het omgekeerde. maar sinds de intentieverklaringen door de G20 werden in die richting weinig concrete inspanningen geleverd. Integendeel zelfs, want de groeimarkten zijn massaal tussengekomen 9

10 er is een duidelijke verbetering waarneembaar, Maar het schip vaart nog niet op eigen kracht. er Moet ook nog rekening gehouden worden Met tal van risico s op de wisselmarkten. Ze kopen dollars op in een poging om de neergang van de hun uitvoer minder interessant maakt. 4/ de toekomst van de relanceplannen roept vragen op. Iedereen is het erover eens dat je de krukken van de wereldeconomie niet te snel mag wegnemen, maar niemand weet of de overheden werkelijk in staat zullen zijn om halfweg 2010 een nieuwe inspanning te leveren op het moment dat de huidige plannen aflopen. een risicoscenario in W-vorm (herstel gevolgd door recessie) kan niet worden uitgesloten: de regeringen en de centrale banken zullen uiterst voorzichtig te werk moeten gaan om dit risico af te wenden. 5/ Het risicoscenario in W-vorm is erg reëel in de verenigde Staten. daar zorgt het probleem van de schuld voor verdeeldheid bij de democraten, voorstanders van een nieuw relanceplan, en de Republikeinen, die vinden dat de tekorten niet verder mogen worden uitgediept. om een eventueel nieuw plan te financieren zullen de verenigde Staten immers nieuwe leningen moeten uitschrijven bij de Aziatische landen die tot op heden altijd geïnteresseerd waren. maar de chinezen verklaarden onlangs dat ze wilden afstappen van de dollar als reservemunt... 6/ Zullen de banken in staat zijn om het herstel te begeleiden door het toekennen van kredieten aan particulieren en ondernemingen? In 2012 zullen ze om en bij de miljard dollar schulden op wereldschaal moeten herfinancieren. Zullen ze steun vinden bij de overheden, wetende dat een instelling als de Fed vandaag onder vuur ligt vanwege de omvang van de activa die ze zowat overal heeft opgekocht? dit vooruitzicht is des te verontrustender omdat de banken geconfronteerd blijven met aanzienlijke kredietrisico s, bijvoorbeeld maar niet alleen in Amerikaans commercieel vastgoed. 7/ de vraag naar een betere regulering van de financiële sector, nochtans hoogstnoodzakelijk geacht tijdens het hoogtepunt van de crisis, kreeg weinig concrete antwoorden. Tal van banken lijken te willen terugkeren naar een situatie van voor de crisis, alsof er niets gebeurd is. Ze kondigen bijvoorbeeld de terugkeer van fraaie winsten aan en zelfs de bonussen lijken niet echt bedreigd. n P P MARKTAcTUALITEIT IN het KORT P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P De vooruitzichten voor België blijven somber. In zijn laatste verslag voorziet het IMF voor 2010 een nulgroei in ons land. De Nationale Bank gaat uit van een negatieve groei van -0,2% en de Europese commissie is nog iets pessimistischer met -0,5%. P De consumptieprijzen in België zetten hun daling voort in oktober. Die daling kwam uit op -0,97% in oktober (op jaarbasis), tegenover -1,19% in september. het is de zesde opeenvolgende maand van negatieve inflatie in België. P Op 22 oktober verenigden België en Frankrijk 11 andere landen om een internationale werkgroep op te richten die zich zal buigen over de opportuniteit van de invoering van een taks op de financiële verrichtingen, naar het voorbeeld van de Tobintaks. P Op 26 oktober maakte een artikel in de Wall Street Journal bekend dat Bank of America zich zou opmaken 10

11 het spectrum van de speculatie de evolutie van de grondstoffenprijzen, die nu sterk stijgen door speculatieve bewegingen, zou een inflatieopstoot in de hand kunnen werken. dat zou de centrale banken sneller dan voorzien kunnen aanzetten tot een restrictiever monetair beleid, met het risico dat daarmee een negatief signaal wordt gegeven aan de markten. Het ontstaan van een speculatieve zeepbel, aangemoedigd door de massale kapitaalinjecties in de markten en door de nooit geziene beursrally sinds maart, zorgt eveneens voor ongerustheid. Als het, zoals sommigen denken, de politiek van het goedkope geld was die na het uiteenspatten van de internetzeepbel in 2000 geleid heeft tot de crisis van 2008, dan zou een nieuwe crisis in de maak kunnen zijn binnen drie jaar. er vormt zich overigens nog een andere zeepbel, namelijk china. voor china gaan de statistieken in de richting van een groei van 33% van de investeringen en een stijging van 14% van de industriële productie, aanzienlijk meer dus dan de groei van het bbp (8,9%). Wat schuilt er werkelijk achter deze statistieken? en effenen zij niet de weg naar een ontwrichting die de chinese groei en daarmee de wereldeconomie duurzaam zou ondermijnen? P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P om de 45 miljard dollar die ze van de Amerikaanse overheid ontving, terug te betalen. P Op 28 oktober verhoogde de Noorse centrale Bank haar basisrente tot 1,50% met de mededeling dat de economische activiteit sneller dan verwacht weer aantrekt. Noorwegen is daarmee het eerste Europese land dat zijn rente opnieuw verhoogt sinds het losbarsten van de crisis. P Op 29 oktober gaf het Amerikaanse handelsdepartement aan dat het BBP van de Verenigde Staten er tijdens het derde kwartaal met 3,5% op jaarbasis op vooruitgegaan was en hiermee een einde maakte aan de onafgebroken daling van de voorgaande vier kwartalen. P Een enquête van Reuters bij 78 Europese economen toonde aan dat zij ervan uitgaan dat de Europese centrale Bank haar basisrente nog tot het vierde kwartaal van 2010 op 1% zal behouden. 11

12 actualiteit beleggingstendensen rustige herfstmaanden in het verschiet voor de beurzen ondanks een trager groeiritme en een paar consolidatiebewegingen zetten de beurzen hun opmars die al in maart begon, gewoon voort. de gunstige context waar de respectieve overheidsinstanties voor hebben gezorgd, moet ook de komende maanden voldoende steun kunnen bieden. Toch mogen we niet uit het oog verliezen dat een terugval van de economische activiteit en van de beurzen op middellange termijn tot de mogelijkheden behoort. 12

13 aandelen: houden/verkopen ondanks de uitzonderlijke hausse sinds het begin van de beursrally hebben de aandelen nog steeds stijgingspotentieel. de beurzen bevinden zich namelijk in een zogenaamde sweet spot. die wordt gekenmerkt door de volgende vijf aspecten: 1/ de basisrente van de centrale banken blijft voorlopig verankerd op een erg laag niveau en daar komt op korte termijn allicht geen verandering in. 2/ er staat nog heel wat cash aan de zijlijn te wachten en een deel van dat geld vloeit naar beleggingen die het hoogste rendement bieden. 3/ de inflatie blijft laag en de inflatoire risico s zijn voorlopig beperkt. 4/ Het economische herstel is aan de gang, ondersteund door de heropbouw van de bedrijfsvoorraden en door de fiscale stimuleringsmaatregelen. 5/ de financiële omstandigheden op de markten zijn duidelijk verbeterd. positieve kwartaalresultaten behalve de globaal gunstige economische context waren ook de resultaten in het derde kwartaal overwegend erg goed, met name in de verenigde Staten. maar in tegenstelling tot het vorige resultatenseizoen waren de markten nu al vooruitgelopen op de goede cijfers. van de bedrijven wordt daarom niet alleen verwacht dat ze een hogere dan voorspelde winst boeken, maar ook dat ze een hogere omzet neerzetten en positieve vooruitzichten publiceren. Toch laten de gunstige resultaten toe optimistisch te zijn over aandelen. de verwachte winst wordt naar boven herzien en dat is een belangrijke steun voor de koersen. Het valt daarom te verwachten dat de beurzen ook de volgende maanden nog goed zullen presteren. maar we mogen daarbij niet vergeten dat de belangrijkste vooruitgang ondertussen gerealiseerd is en dat het stijgingspotentieel daarom minder groot is. beleggers kunnen wel gebruikmaken van zwakkere koersen of een tijdelijke correctie om hun aandelenpositie te versterken. enige bedachtzaamheid is hierbij wel van belang. We raden aan om de portefeuille in evenwicht te brengen met defensieve en kwaliteitsvolle waarden (zonder evenwel alle cyclische aandelen te verkopen die al erg veel profijt hebben gehaald uit de beursrally). Aandelen die een hoog dividend bieden, kunnen interessant zijn in de huidige beurscontext; ze blijven vooralsnog ondergewaardeerd. beleggers in dividendwaarden hebben voorlopig weinig plezier beleefd aan de rally. maar omdat dividenden voor een aandelenbelegging op lange termijn een belangrijk deel van het rendement vertegenwoordigen, bieden ze in de huidige beurscontext kansen. Heel wat bedrijven hebben zich door de crisis verplicht gezien stevig in het dividend te snijden. op termijn valt een omgekeerde beweging te verwachten. dit eerder positieve kortetermijnadvies mag ons echter niet doen vergeten dat de perspectieven op middellange termijn iets minder rooskleurig ogen. de beurzen kunnen in de loop van 2010 een terugval kennen om de volgende redenen: 1/ Het economische herstel zal door het unieke karakter van deze crisis beduidend zwakker zijn dan tijdens de vorige naoorlogse relanceperiodes na een recessie. er wordt aan getwijfeld of de privésector de rol van de overheid kan overnemen als die haar stimuleringsinspanningen afbouwt. die onzekerheid wordt gevoed door de sterk stijgende werkloosheid en de groeiende schuldgraad van de gezinnen (met name in de Angelsaksische landen). die twee elementen staan een gevoelige opleving van de consumptie in de weg. 2/ Zelfs als de privésector voldoende vraag genereert om de uitdovende relanceplannen van de overheid te compenseren, is het onduidelijk of de banken wel de middelen zullen hebben om de kredietkraan open te draaien en zo het 13

14 herstel te ondersteunen. de banken zijn hooguit herstellende. Ze worden nog altijd geconfronteerd met belangrijke risico s (o.a. erg veel wanbetalingen op kredieten, blootstelling aan commercieel vastgoed in de verenigde Staten), waardoor ze verplicht zijn hun balansen verder af te slanken. de verwachte hardere houding van de regelgevers is een bijkomende, belangrijke risicofactor. 3/ de strategieën om uit de crisis te raken moeten vroeg of laat in de praktijk worden gebracht. dat veronderstelt zware inspanningen van de overheden om het begrotingstekort terug te dringen en de verstrakking van het extreem soepele monetaire beleid. er wordt aan getwijfeld of de privésector de rol van de overheid kan overnemen 4/ een laatste eenvoudige vaststelling ten slotte is dat als de beurzen nog blijven stijgen nadat ze al een economisch herstel en hogere bedrijfswinsten hebben ingecalculeerd - in 2010 wordt globaal een groei van de bedrijfsresultaten met 25% verwacht - ze een groeivoorschot nemen dat ze volgend jaar mogelijk weer moeten afstaan. Hoe meer ze dus vandaag stijgen, hoe minder ze daar nadien allicht nog toe in staat zullen zijn. Onze selectie van compartimenten van beveks 1 : n Threadneedle Investment Funds American Select Fund n Goldman Sachs Funds Japan Portfolio n JP Morgan Funds Emerging Markets Equity Fund obligaties Beperk beleggingen in staatsobligaties Gezien de lage rente en hun erg bescheiden stijgingspotentieel, zijn staatsobligaties niet echt aantrekkelijk voor beleggers. Het behoud van de basisrente op een erg laag niveau en de matige inflatie bieden een goede gelegenheid om het gewicht ervan in de portefeuille te verlagen. die strategie is des te meer aangewezen omdat de obligatierendementen op middellange termijn allicht zullen stijgen (en de koersen dus zullen dalen, aangezien ze de omgekeerde beweging maken). daar vallen tal van redenen voor aan te halen, het risico op stijgende inflatie (geldcreatie, stijging van de grondstoffenprijzen) en het recordniveau van de overheidsschuld. geef de voorkeur aan bedrijfsobligaties bedrijfsobligaties vallen te verkiezen boven overheidsleningen ondanks de spectaculaire inkrimping van de spreads (het rendementsverschil tussen bedrijfs- en staatsobligaties) die afgelopen maanden plaatsvond. Hun rendement is onderhand grotendeels genormaliseerd en daarom minder aantrekkelijk, met name bij de niet-financiële bedrijven. de obligaties uit de financiële sector bieden meer potentieel. Hier is de spread nog steeds een stuk groter dan voor de crisis. er kan nog een herstelbeweging plaatsvinden, zeker als de verenigde Staten de financiële instellingen blijven behoeden voor groter onheil (door het eigen vermogen te versterken of met staatswaarborgen). We benadrukken echter nogmaals dat enkel selectieve beleggingen in bedrijfsobligaties opportuun zijn en dat er steeds moet geopteerd worden voor hoogwaardige emittenten. obligaties van ontluikende landen als diversificatie obligaties van groeilanden kunnen een goede diversificatie zijn voor portefeuilles die focussen op de ontluikende markten en die zich niet hoeven te beperken tot aandelen. deze obligaties zijn interessanter dan hogerendementsobligaties ( High Yield obligaties ) omdat ze voor een vergelijkbaar risico een aantrekkelijker rendementspotentieel hebben. Ze bieden de mogelijkheid om voordeel te halen uit een eventuele waardestijging van de valuta van de ontluikende markten waarin ze zijn uitgedrukt. Onze selectie van compartimenten van beveks 1 : n Robeco Lux-o-rente n Schroder International Selection Fund Euro Corporate Bond 14

15 alternatieve beleggingen: kopen Alternatieve beleggingen blijven een ideale manier om in een gediversifieerde portefeuille de traditionele activa (aandelen, obligaties en cash) aan te vullen. compartimenten met een absoluut rendement 2 de compartimenten met een absoluut rendement blijven positieve resultaten boeken. de beheerders doen hun voordeel met de verbeterde omstandigheden op de financiele markten en de forse daling van de volatiliteit, waardoor de tendensen duidelijker zijn dan de afgelopen maanden. deze compartimenten zouden goede prestaties moeten kunnen blijven neerzetten en garanderen tegelijk een hoge mate van flexibiliteit. Onze selectie van compartimenten van gemeenschappelijke beleggingsfondsen 1 : n Fortis Quam Fund 5/15 converteerbare obligaties de convertibles blijven redelijk aantrekkelijk als defensieve aandelenbelegging. men mag echter niet uit het oog verliezen dat deze obligaties zich door de beursrally eerder een aandelenprofiel hebben aangemeten en daardoor kwetsbaarder zijn geworden voor een eventuele terugval van de beurzen. Onze selectie van compartimenten van beveks 1 : n LODH Invest Convertible Bond grondstoffen de mogelijkheid van een wereldwijd economisch herstel en de dollarzwakte blijven het grondstoffencomplex ondersteunen. de opwaartse prijsschokken zijn echter ook voor een belangrijk deel het resultaat van speculatie (bv. in olie waarvan de koersopstoot niet strookt met de hoge voorraden). Hoewel bruuske prijscorrecties bijgevolg niet kunnen worden uitgesloten, zijn de grondstoffen een interessant beleggingsthema en ze bieden bovendien een goede bescherming tegen inflatie. de aanbeveling om grondstoffen aan te houden in de portefeuille, blijft van kracht. Het goud wordt nog steeds gezien als een gunstig toevluchtsoord en kan verder blijven verbazen in positieve zin. daarvoor kort n Aandelen hebben nog steeds een stijgingspotentieel doordat de beurzen zich in de zogenaamde sweet spot bevinden. beleggers kunnen wel gebruikmaken van zwakkere koersen of een tijdelijke correctie om hun aandelenpositie te versterken. de beurzen kunnen een terugval kennen in de loop van n bedrijfsobligaties vallen te verkiezen boven overheidsleningen ondanks de spectaculaire inkrimping van de spreads (het rendementsverschil tussen bedrijfsen staatsobligaties) die de afgelopen maanden plaatsvond. n Alternatieve beleggingen blijven een ideale manier om in een gediversifieerde portefeuille de traditionele activa (aandelen, obligaties en cash) aan te vullen. vallen tal van redenen aan te halen, niet in het minst de zwakke dollar. Onze selectie van compartimenten van beveks 1 : n DB Platinum Commodity Euro de technische gegevens over de compartimenten van de beveks of gemeenschappelijke beleggingsfondsen die in dit artikel genoemd worden, vindt u aan het eind van dit magazine. deze informatie vormt geen beleggingsonderzoek. de tekst werd niet opgesteld volgens de bepalingen ter bevordering van de onafhankelijkheid van het beleggingsonderzoek en is niet onderworpen aan enig verbod op het uitvoeren van verrichtingen voorafgaand aan de verspreiding van het beleggingsonderzoek. 1 de Icb s bestaan onder de vorm van een bevek (beleggingsvennootschap met veranderlijk kapitaal) of van een gemeenschappelijk beleggingsfonds. een Icb wordt meestal opgericht door een financiële instelling, maar vormt juridisch gezien een onafhankelijke entiteit. een aandeel gekocht in een Icb geeft recht op een deel van het behaalde resultaat, afhankelijk van het belegde bedrag. Het belegde kapitaal kan evenwel in waarde verminderen. door te beleggen in een Icb kan men het beleggingsfonds spreiden en krijgt men gemakkelijker toegang tot de buitenlandse beurzen en markten. beleggingen in Icb s zijn gedekt door het beschermingsfonds voor deposito s en financiële instrumenten. dat betekent dat bij het beschermingsfonds een tegemoetkoming kan worden verkregen ten belope van maximaal euro indien een kredietinstelling of een beursvennootschap rechten van Icb s aanhoudt voor rekening van haar cliënten en die niet aan de rechtmatige eigenaars kan leveren of teruggeven. We merken wel op dat een eventuele waardevermindering van een Icb ten opzichte van zijn aanschaffingsprijs niet gedekt wordt door het beschermingsfonds. 2 de compartimenten met een absoluut rendement mikken op een positieve evolutie op middellange termijn, ongeacht de marktomstandigheden en zonder garantie op vlak van het rendement. 15

16 actualiteit beleggingstendensen eindejaarsfeesten in het goud? Het is crisis, goud kopen is de boodschap! de koers van deze vluchtwaarde bij uitstek piekt momenteel tot boven de 1000 dollar per ounce. Is het nu nog de moeite om goud te kopen? Sinds 2000 is de goudprijs verviervoudigd en volgens de World Gold council steeg de vraag vanwege privébeleggers in 2008 alleen al met bijna 400%. die hoge vlucht is te verklaren door verschillende factoren. n Het aanbod van goud (2500 ton per jaar) vermindert sinds jaren, terwijl de vraag blijft groeien, met name vanuit de industrie en de juwelensector die ongeveer 80% van de wereldwijde vraag naar goud voor hun rekening nemen. n de vraag stijgt ook in de financiële sector omdat goud steeds meer beschouwd wordt als een manier om de beleggingsportefeuille te diversifiëren. Wereldwijd lijken ook de centrale banken (vooral in de groeilanden) opnieuw goud te willen aankopen, terwijl ze 20 jaar lang de tendens hadden om te verkopen. n Goud is in dollar genoteerd en precies doordat de dollar daalt, volgt een mechanische stijging van de koers van het goud. de goudprijs stijgt ook wanneer de reële rentevoeten laag zijn, zoals dat vandaag het geval is. n Tot slot nemen beleggers hun toevlucht tot goud om zich in te dekken tegen inflatie. en nu de centrale banken de markten met liquiditeiten hebben overspoeld om de crisis te bezweren, dreigt die inflatie opnieuw toe te nemen. had u moeten beleggen? Goud is niet het actief dat de voorbije maanden het best presteerde (+16% dit jaar), maar het is wel de enige grondstof die standhield tijdens de crisis. is het nu nog de moeite om te kopen? Ja, bij wijze van diversificatie. U zou redelijkerwijze 5% van uw portefeuille in goud kunnen beleggen. de verwachting van de experts van deutsche bank is dat de koers de komende 12 maanden tot 1150 dollar per ounce kan stijgen. een piek tot 1500 dollar zoals sommigen die voorzien, lijkt echter weinig waarschijnlijk. welk goud kopen? n een juweel onder de kerstboom? Prima idee... behalve als het om een belegging moet gaan. Rekening houdend met de taksen, de winstmarge en het merkeffect, zal uw juweel meteen na de aankoop misschien wel al tweederde van zijn waarde hebben verloren. n munten? Ze zijn toegankelijker dan staven van 1 of 12,5 kilo, maar hebben een geschiedenis. Ze kunnen in waarde stijgen omdat ze schaarser worden en zijn dan meer waard dan hun gewicht in goud. voor de zekerheid kunt u zich hier het best beperken tot de categorie van het beleggingsgoud, zoals Napoleons, Krugerrands of Soevereins. n mijnaandelen (Harmony gold, Kinross, Goldcorp ) hadden te lijden onder de crisis, met name door de stijging van de energieprijzen, een van de belangrijkste uitgavenposten van de mijnmaatschappijen. Het risico is dat u overgeleverd bent aan de gezondheid van de maatschappijen (productiviteit, expansiepotentieel...). Anderzijds is er het hefboomeffect. Als bijvoorbeeld de productiekost van maatschappij X 800 dollar per ounce bedraagt en de koers stijgt van 1000 naar 1100, dan stijgt haar winst met 50%. 16

17 wist u dat... n Al het tot op heden geproduceerde goud in een kubus met een zijde van 20 meter zou passen? n met een ounce goud (=31 gram) een draad van 8 kilometer gevormd kan worden? n de eerste muntstukken van zuiver goud in omloop werden gebracht in de 6de eeuw voor christus door croesus, de koning van lydië (het huidige Turkije) aan de oevers van de rivier Pactolus? n Goudplatformen (bullionvault ): u wordt eigenaar van een deel van het goud in bezit van het platform en u kunt, wanneer u dat wenst, uw goud verhandelen op het internetplatform. waarde van het goud in dollar sinds 20 Jaar per once n ons advies: geef de voorkeur aan trackers die beleggen in fysiek goud en vermijd trackers die de koers van het goud dupliceren zonder er te kopen. Zo kunt u goud kopen en verkopen als aandelen, zonder per kilo hoge kosten en zonder u om de bewaring te moeten bekommeren. n U kunt ook opteren voor compartimenten van bevek die beleggen in grondstoffen. bijvoorbeeld db Platinum commodity euro, waarvan u de technische fiche achteraan in dit magazine terugvindt. n u wilt gouden raad? /91 1/94 1/97 1/00 1/03 1/06 1/ ontdek onze oplossingen op bel onze experts van Tele-Invest op of maak een afspraak in uw Financial center. 17

18 DOSSIER diversificatie van het spaargeld 178 miljard euro dat is momenteel de totale inleg op spaarrekeningen in belgië. neem uw spaargeld terug in handen Als rechtstreeks gevolg van de economische crisis hebben de belgen hun geld massaal op spaarrekeningen geparkeerd. Het spaarboekje biedt dan ook tal van voordelen. bestaan er echter geen andere oplossingen met vergelijkbare eigenschappen die aan meer specifieke behoeften voldoen? In onzekere tijden plaatsen spaarders vaak het grootste deel van de middelen die ze opzij kunnen zetten op een spaarrekening. dat biedt tal van voordelen: veiligheid, beschikbaarheid (op elk moment) en een gunstig fiscaal regime. er moet immers maar roerende voorheffing betaald worden als de intresten oplopen boven de euro. maar sinds een jaar staat de rente die op spaarrekeningen wordt geboden onder druk. om het herstel van de economie te ondersteunen, heeft de europese centrale bank (ecb) haar basistarief immers verlaagd tot 1%, een historisch bodemniveau. en aangezien de rente op spaarrekeningen het basistarief van de ecb volgt, is het rendement dat de meeste belgische banken op een spaarboekje bieden, ook nooit lager geweest. deutsche bank biedt u wel een toprendement op uw online spaarrekening. Uw db e-saving Account brengt 2,20% per jaar op en daar krijgt u nog een getrouwheidspremie van 0,50% per jaar bovenop. voor het deel van uw spaargeld dat altijd beschikbaar moet blijven, blijft de spaarrekening dus een uitstekende oplossing die tegelijk veilig, rendabel en flexibel is. 18

19 wat wilt u doen met uw geld? vooraleer u andere manieren overweegt om uw geld te laten renderen, moet u zichzelf enkele vragen stellen. Hoeveel geld hebt u? Welk deel van uw spaargeld moet altijd beschikbaar blijven en welk ander deel mag gerust een paar jaar geblokkeerd worden? Hebt u op min of meer korte termijn bepaalde plannen (kinderen, werken, reizen, enz.)? en tenslotte moet u rekening houden met uw profiel, uw sociale en beroepssituatie, uw leeftijd, uw inkomsten enz. U kunt dus best de vragenlijst mijn financiële gegevens invullen binnen online banking alvorens de diversificatie van uw portefeuille te overwegen. doelstelling 1: op middellange termijn een reserve opbouwen Als u voor uw spaargeld een veilige plek zoekt voor de middellange termijn en het tegelijk wat meer en duurzaam wilt laten renderen, is een spaarverzekering van het type Tak21 misschien iets voor u. Ze combineert namelijk veiligheid en rendement. U kiest op die manier voor een spaarformule waarbij uw kapitaal gegarandeerd is (excl. kosten) en eventueel ook uw rendement. bij deutsche bank vindt u deze oplossingen in ons db Safe gamma. Zo beschikt u met db Safe classic over een rente van 3% 1 gegarandeerd door AXA belgium N.v. voor een spaarverzekering van het type Tak21 raden we u een beleggingshorizon van minstens 8 jaar en een dag aan. op die manier wordt u vrijgesteld van de roerende voorheffing van 15% die normaal verschuldigd is. op pagina s 20 en 21 vindt u meer informatie over een nieuwkomer in dit gamma, namelijk db Safe30. doelstelling 2: een project financieren op lange termijn bekijkt u de zaken op langere termijn, maar blijft kapitaalwaarborg een belangrijk keuzecriterium voor u, bijvoorbeeld om een reserve aan te leggen om de studies van uw kinderen onze oplossingen beschikken over een geldreserve te betalen, een lange reis voor te bereiden of een kapitaal op te bouwen met het oog op uw pensioen? dan is een bevek met een beleggingshorizon van minstens 10 jaar, garantie van het initiële kapitaal (behoudens kosten) en van de hoogste netto-inventariswaarde (NIW) misschien iets voor u. op pagina s 22 en 23 vindt u een voorbeeld van zo n oplossing: dws FlexPension. Kapitaalwaarborg en rendement is waar het hier om draait. doelstelling 3: uw pensioen financieren op vindt u een pensioen simulator. daarmee kunt u de som inschatten waaraan u behoefte zult hebben als u de pensioenleeftijd bereikt. dit bedrag zo vroeg mogelijk beginnen opbouwen is dus de boodschap. bij deutsche bank hebben we twee pensioenspaaroplossingen geselecteerd van het type Tak21. met db First Pensioensparen kunt u genieten van een aantrekkelijke belasting vermindering. U krijgt op die manier tussen 30% en 40% van de gestorte premies terug. Gezien de stortingen gelimiteerd zijn tot 870 euro voor het jaar 2009, kunt u 348 euro recupereren onder de vorm van een belastingvermindering. dat vertegenwoordigt van meet af aan een meer dan aantrekkelijk rendement en verlicht al van het tweede jaar de spaarinspanning. boven dien is niet alleen het kapitaal maar ook de rente gegarandeerd: die bedraagt 3% per jaar. U hoeft zich dus geen zorgen te maken dat uw spaargeld in wankele beurstijden verdampt, net wanneer u met pensioen wilt gaan. Als u nog over de nodige fiscale marge voor langetermijnsparen beschikt, voldoet db First Fiscal allicht aan uw verwachtingen. deze formule biedt dezelfde voordelen als db First Pensioensparen (kapitaalgarantie en verzekerde rente van 3%) en biedt een vergelijkbaar fiscaal voordeel. U kunt tot euro storten en bijgevolg tot 832 euro terugwinnen onder de vorm van een belastingvermindering. door deze twee producten te combineren, kunt u dus om en bij de euro recupereren. en die bedragen wordt elk jaar geïndexeerd. dus waar wacht u nog op? n een project financieren op middellange termijn uw behoeften een project financieren op lange termijn een kapitaal opbouwen voor het pensioen db e-saving Account db Safe dws FlexPension db First Fiscal db First Pensioensparen 1 Geldende tarieven op 30 oktober 2009 welke som moet beschikbaar blijven op een spaarrekening? Het antwoord op die vraag hangt uiteraard af van uw spaarprofiel. een koppel met kinderen dat een woning huurt zal meer geld achter de hand moeten houden dan een alleenstaande die al eigenaar is van een woonst. Het is ook altijd een goed idee om een som als reserve achter te houden als u op korte of middellange termijn grote projecten - zoals werken aan uw huis - wilt ondernemen. Algemeen geldt echter dat het volstaat om het equivalent van 6 maanden inkomsten aan te houden in liquiditeiten (spaarrekening). Bepaal uw beleggersprofiel Naargelang van uw beleggersprofiel bestaan er uiteraard nog heel wat andere oplossingen die aan uw behoeften kunnen voldoen: kasbons, obligaties, notes, enz. In dit dossier hebben we ons echter bewust beperkt tot de oplossingen met de volgende eigenschappen: veiligheid van het kapitaal en kapitalisatie van de rente. meer informatie over alle beleggingsopportuniteiten vindt u op U kunt ook de adviseurs van Tele-Invest ( ) contacteren of een afspraak maken in uw Financial center. op kunt u aan de hand van enkele eenvoudige vragen ontdekken welke algemene categorieën van beleggingen bij uw profiel passen. Geïnteresseerd in een belegging? vul dan eerst de vragenlijst mijn financiële gegevens binnen online banking in. Hebt u nog geen toegang tot online banking? bel dan de cliëntendienst op het nummer

20 DOSSIER diversificatie van het spaargeld db safe30 vanaf 23/11/09 geniet in alle veiligheid beursprestaties In de huidige context van lage rentevoeten gaan spaarders op zoek naar alternatieven om hun spaargeld te laten renderen, zonder daarbij aan veiligheid in te boeten. de defensieve belegger die geen enkel risico wenst te lopen op vlak van het geïnvesteerde kapitaal kan nu terecht bij db Safe30, een spaarverzekering van het type Tak21. Hier gaan we wat dieper in op de verschillende troeven. zekerheid Het netto opgebouwde spaartegoed is op elk moment beschermd. de jaarlijks toegekende winstdelingen worden op 1 januari van het jaar erop toegevoegd aan het kapitaal en zijn vanaf dan definitief verworven. dankzij dit kliksysteem is uw spaargeld op ieder ogenblik beschermd. deze zekerheid is met andere woorden veel ruimer dan een kapitaalbescherming op vervaldag. gecombineerd met rendement, Uw spaargeld wordt belegd in een gekantonneerd fonds: crest30 duo. dit heeft als voordeel dat de stortingen worden belegd en beheerd volgens de beleggingsstrategie die speciaal voor crest30 duo werd bepaald. bovendien worden de resultaten die hiermee gerealiseerd worden enkel toegekend aan de contracten die gekoppeld zijn aan het fonds crest30 duo. Het fonds bestaat hoofdzakelijk uit obligaties uit de eurozone en kan voor maximum 30% in aandelen investeren. samenstelling crest30 duo BiJ de start (lancering voorzien op 23/11/2009) 20% Aandelen 80% Obligaties 20% A 80% O beschikbaarheid, 20 Hoewel de aanbevolen beleggingshorizon 8 jaar bedraagt, kunt u op elk ogenblik - op regelmatige of occasionele basis - geld opnemen: minimum 500 euro voor een occasionele opname en minstens 125 euro voor een periodieke uitkering.