Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 18 DECEMBER 2006 S F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. S F P. D., Mr. Jacqueline Oosterbosch, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen HEUREUX ABRI MOMIGNIES, vereniging zonder winstgeving, Mr. John Kirkpatrick, advocaat bij het Hof van Cassatie, I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest, dat op 3 februari 2006 gewezen is door het Arbeidshof te Bergen. Raadsheer Christian Storck heeft verslag uitgebracht. Eerste advocaat-generaal Jean-François Leclercq heeft geconcludeerd.

2 18 DECEMBER 2006 S F/2 II. CASSATIEMIDDELEN De eiseres voert de volgende vijf middelen aan : 1. Eerste middel Geschonden wettelijke bepalingen - de artikelen 57 en 1051 van het Gerechtelijk Wetboek ; - de artikelen 2, 3, 10, achtste lid, 11, 1, en 16 van de wet van 19 maart 1991 houdende bijzondere ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de ondernemingsraden en in de comités voor veiligheid, gezondheid en verfraaiing van de werkplaatsen alsmede voor de kandidaat-personeelsafgevaardigden. Aangevochten beslissing Het arrest verklaart het hoofdberoep ontvankelijk op grond van alle redenen die thans als volledig weergegeven worden beschouwd, meer bepaald op grond dat 1. Het vonnis van 14 februari 2005, dat [de verweerster] veroordeelt om [de eiseres] een beschermingsvergoeding van euro te betalen, verhoogd met de moratoire interest vanaf 1 januari 2004, is op 21 februari 2005 aan de partijen toegezonden, en bij gewone brief aan de raadslieden van de partijen, op grond van artikel 792 van het Gerechtelijk Wetboek ; Daarenboven heeft [de eiseres] het op 7 maart 2005 aan [de verweerster] doen betekenen ; 2. Het verzoekschrift van hoger beroep is op 7 april 2005 op de griffie van de arbeidsrechtbank neergelegd ; 3. [De eiseres] betoogt dat het verzoekschrift krachtens artikel 11, 1, van de wet van 19 maart 1991 laattijdig is, aangezien het buiten de in artikel 11 van de wet van 19 maart 1991 bepaalde termijn is ingediend ; 4. Van haar kant wijst [de verweerster] erop dat : - de regels van artikel 11 van de wet van 19 maart 1991 van het gemeen recht afwijken en dus beperkend moeten worden uitgelegd ; ze betreffen alleen de procedures die door de werkgever en niet die welke door de werknemer worden ingeleid ; - de [eiseres] de procedure heeft ingeleid ter betwisting van de geldigheid van het ontslag dat haar op 29 december 2003 ter kennis is gebracht overeenkomstig de wet van 19 maart 1991 ; - het vonnis, dat door de griffie van de arbeidsrechtbank ter kennis is gebracht, uitdrukkelijk vermeldt dat artikel 792 van het Gerechtelijk Wetboek is toegepast ; de termijn van hoger beroep bedraagt bijgevolg één maand, te rekenen van de betekening van het vonnis bij deurwaardersexploot ;

3 18 DECEMBER 2006 S F/3 - dat vonnis door [de eiseres] vervolgens ter kennis is gebracht (lees: betekend) bij exploot van 7 maart 1995 (lees : 2005) ; 5. Artikel 11 van de wet van 19 maart 1991 bepaalt: Tegen het eindvonnis van de arbeidsrechtbank kan met een verzoekschrift hoger beroep aangetekend worden binnen tien werkdagen vanaf de betekening. Dit verzoekschrift wordt ingediend bij een ter post aangetekende brief en wordt door de griffie aan alle partijen toegezonden. De zaak wordt geacht aanhangig te zijn gemaakt bij het arbeidshof de dag dat de brief ter post werd neergelegd. In afwijking van artikel 1057 van het Gerechtelijk Wetboek, vermeldt het verzoekschrift de opgave van de middelen in hoger beroep; enkel de middelen in het verzoekschrift zijn ontvankelijk. Het volledige dossier van de eiser in hoger beroep moet bij de griffie neergelegd worden binnen drie werkdagen na de verzending van het verzoekschrift ; Dit artikel wijkt af van de normale procesregels en is ingevoegd in hoofdstuk III, met als titel Ontslag om een dringende reden, van de voormelde wet van 19 maart 1991 ; Het betreft dus inzonderheid het ontslag om een dringende reden en de termijn om tegen het vonnis dat de arbeidsrechtbank terzake gewezen heeft, beroep in te stellen ; 6. Het ontslag om economische of technische redenen wordt geregeld door hoofdstuk II van dezelfde wet; Artikel 3 bepaalt inzonderheid: Om deze erkenning te verkrijgen, moet de werkgever, bij dagvaarding, een verzoek tot erkenning van de economische of technische redenen die het ontslag van een personeelsafgevaardigde of van een kandidaat-personeelsafgevaardigde rechtvaardigt, bij de voorzitter van de arbeidsrechtbank aanhangig maken ; De procedure wordt geregeld door de bepalingen die zijn vastgesteld door de artikelen 8, 10 en 11 van deze wet. De werkgever moet de uitvoering van de arbeidsovereenkomst verzekeren tijdens de procedure voor de arbeidsgerechten. Hij mag, in geval het vonnis de economische of technische redenen erkent, het ontslag enkel ter kennis brengen vanaf de derde werkdag na het verstrijken van de termijn van hoger beroep of, indien er hoger beroep is ingesteld, de derde werkdag na de kennisgeving van het arrest dat de economische of technische redenen erkent ; Zoals dit artikel is verwoord, heeft het betrekking op de procedure die gevolgd moet worden wanneer de werkgever de vordering tot gerechtelijke erkenning om economische of technische redenen inleidt; 7. Te dezen heeft [de eiseres] de rechtsvordering ingesteld om het door de [eiseres] toegekende bedrag van de compensatoire opzeggingsvergoeding van tweeëntwintig maanden te betwisten en de betaling te vorderen van de bijzondere beschermingsvergoeding van vier jaar, bepaald in de wet van 19 maart 1991;

4 18 DECEMBER 2006 S F/4 Aangezien de wet van 19 maart 1991 de openbare orde raakt, moeten de bepalingen van de artikelen 3 en 10, die afwijken van de gemeenrechtelijke procesregels, beperkend worden uitgelegd; Die artikelen hebben alleen betrekking op de specifieke procedures tot toestemming van ontslag om een dringende reden of tot erkenning van economische en technische redenen; ze zijn dus niet van toepassing op deze procedure; aangezien het ontslag door [de verweerster] is gegeven, diende het niet meer door de arbeidsgerechten te worden toegestaan; 8. Bijgevolg gehoorzaamt de rechtsvordering van de werknemer, die alleen tot betwisting van het bedrag van de verschuldigde vergoedingen strekt, aan de normale regels van het hoger beroep die bepaald zijn in artikel 1051 van het Gerechtelijk Wetboek, en bedraagt de termijn één maand te rekenen van de betekening van het vonnis; Het hoger beroep is dus ontvankelijk; 9. De arresten die [de eiseres] aanvoert tot staving van de niet-ontvankelijkheid van de akte van hoger beroep, zijn niet terzake dienend; In zijn arrest van 10 maart 2003 heeft het Hof van Cassatie immers uitspraak gedaan over de termijn waarbinnen cassatieberoep moet worden ingesteld tegen een arrest aangaande het ontslag, om een dringende reden, van een werknemer die beschermd wordt door de wet van 19 maart 1991 [...]; De aan het Hof van Cassatie voorgelegde vraag, die betrekking had op de procedure tot aanneming van de dringende reden, is dus niet de vraag die thans aan dit [arbeids]hof is voorgelegd; Het arrest van 22 maart 2004 is evenmin van toepassing op deze zaak. Het Hof van Cassatie bepaalt uitdrukkelijk dat, krachtens artikel 11, 3, vierde lid, van die wet, alle arresten die over een dergelijk geschil worden gewezen, aan de partijen bij gerechtsbrief ter kennis worden gebracht [...]. Het betrof in dit geval een cassatieberoep ingesteld in het kader van artikel 11, 3, van die wet. Echter, en zoals reeds is gezegd, dit artikel 11 betreft de procedure tot toestemming van het ontslag om een dringende reden; Dit is te dezen niet het geval. Grieven Krachtens artikel 2 van de wet van 19 maart 1991 kunnen de personeelsafgevaardigden slechts worden ontslagen om een dringende reden die vooraf door het arbeidsgerecht aangenomen werd, of om economische of technische redenen die vooraf door het bevoegd paritair orgaan werden erkend. Krachtens artikel 3, 1, van die wet, wordt de procedure in geval van ontslag om economische of technische redenen geregeld door, met name, de bepalingen die zijn vastgesteld in de artikelen 10 en 11 van de wet. Krachtens artikel 10, laatste lid, van die wet, worden alle vonnissen aan de partijen bij gerechtsbrief uiterlijk de derde werkdag

5 18 DECEMBER 2006 S F/5 na de uitspraak ter kennis gebracht. Die kennisgeving doet de in artikel 11, 1, van de wet, bedoelde termijn van hoger beroep ingaan, zoals dit zowel in deze bepaling als in de artikelen 57 en 1051 van het Gerechtelijk Wetboek is bepaald, en krachtens welke de termijn van hoger beroep ingaat te rekenen van de kennisgeving wanneer die afwijking kan worden afgeleid uit de wettelijke bepalingen die op de betrokken procedure van toepassing zijn. Voormeld artikel 10, laatste lid, krachtens hetwelk de kennisgeving bij gerechtsbrief de termijn van hoger beroep doet ingaan, is niet alleen van toepassing op de vonnissen die betrekking hebben op de voorafgaande procedure van ontslag van een beschermde werknemer om economische of technische redenen of om een dringende reden, maar op alle vonnissen, en met name op die welke uitspraak doen over de in artikel 16 van diezelfde wet bepaalde vergoeding, ingeval de werkgever de arbeidsovereenkomst beëindigd heeft met miskenning van de in de artikelen 2 tot 11 bedoelde voorwaarden en procedures. Uit de processtukken volgt dat het vonnis van 14 februari 2005 dat de verweerster veroordeelt tot betaling van een beschermingsvergoeding, de verweerster op 4 maart 2005 bij gerechtsbrief ter kennis is gebracht. Het arrest, dat vaststelt dat het hoger beroep van de verweerster is ingesteld bij verzoekschrift van 7 april 2005 maar het niettemin ontvankelijk verklaart, op grond dat de artikelen 3, 10 en 11 alleen betrekking hebben op de specifieke procedures tot toestemming van het ontslag om een dringende reden of tot aanneming van de economische en technische redenen, en op deze procedure niet van toepassing zijn, schendt de in het middel aangegeven wettelijke bepalingen. 2. Tweede middel Geschonden wettelijke bepalingen - de artikelen 57 en 1051 van het Gerechtelijk Wetboek ; - de artikelen 2, 3, 10, inzonderheid het laatste lid, 11, inzonderheid 1, en 16 van de wet van 19 maart houdende bijzondere ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de ondernemingsraden en in de comités voor veiligheid, gezondheid en verfraaiing van de werkplaatsen alsmede voor de kandidaatpersoneelsafgevaardigden Aangevochten beslissing Het arrest verklaart het hoofdberoep gegrond dat de verweerster heeft ingesteld tegen het vonnis dat haar veroordeelt om aan de eiseres een beschermingsvergoeding van euro, vermeerderd met de moratoire interest vanaf 1 januari 2004, te betalen, op grond van alle redenen die hier als volledig weergegeven worden beschouwd, en inzonderheid op grond van de in het eerste middel vermelde redenen.

6 18 DECEMBER 2006 S F/6 Grieven Krachtens artikel 2 van de wet van 19 maart 1991 kunnen de personeelsafgevaardigden slechts worden ontslagen om een dringende reden die vooraf door het arbeidsgerecht aangenomen werd, of om economische of technische redenen die vooraf door het bevoegd paritair orgaan werden erkend. Krachtens artikel 3, 1, van die wet, wordt de procedure geregeld door, met name, de regels die zijn vastgelegd in de artikelen 10 en 11 van de wet. Krachtens artikel 10, laatste lid, van die wet, worden alle vonnissen aan de partijen bij gerechtsbrief uiterlijk de derde werkdag na de uitspraak ter kennis gebracht. Artikel 11, 1, van de wet van 19 maart 1991 bepaalt de termijn waarbinnen tegen een eindvonnis hoger beroep kan worden ingesteld, op tien dagen vanaf de betekening. Krachtens artikel 3 van dezelfde wet, is deze termijn van toepassing op het vonnis dat de werkgever veroordeelt tot betaling van de bij artikel 16 bepaalde beschermingsvergoeding. Indien de griffie de kennisgeving, die haar bij artikel 10 wordt opgelegd om de termijn van hoger beroep te doen ingaan, binnen de drie werkdagen na de uitspraak van het vonnis niet heeft verricht, dan begint de in artikel 11, 1, bepaalde termijn, overeenkomstig de artikelen 57 en 1051 van het Gerechtelijk Wetboek, te lopen vanaf de betekening die op verzoek van één van de partijen is verricht. Het arrest, dat vaststelt dat de eiseres het vonnis op 7 maart 2005 aan de verweerster heeft doen betekenen en dat het verzoekschrift van hoger beroep op de griffie van het arbeidshof is neergelegd op 7 april 2005, dus buiten de termijn van tien dagen bepaald in artikel 11, 1, van de wet van 19 maart 1991, maar dit hoger beroep niettemin ontvankelijk verklaart, schendt alle in het middel bedoelde wettelijke bepalingen. 3. Derde middel Geschonden wettelijke bepalingen - artikel 15 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten; - artikel 2262bis, 1, van het Burgerlijk Wetboek. Aangevochten beslissing Het arrest verwerpt de door de eiseres opgeworpen exceptie van verjaring van de rechtsvordering tot terugvordering van het onverschuldigd betaalde en beslist dat er van januari 2004 tot december 2004 onrechtmatig loon is uitbetaald en dat dit loon terugbetaald moet worden, op grond van alle redenen die hier als volledig weergegeven worden beschouwd, en inzonderheid op grond dat 4. Luidens artikel 1235 van het Burgerlijk Wetboek, onderstelt iedere betaling een schuld: hetgeen betaald is zonder verschuldigd te zijn, kan worden teruggevorderd ;

7 18 DECEMBER 2006 S F/7 Luidens artikel 1376 van hetzelfde wetboek, is hij die bij vergissing of met zijn weten iets ontvangen heeft dat hem niet verschuldigd was, verplicht het terug te geven aan degene van wie hij het ontvangen heeft zonder dat het verschuldigd was ; Krachtens die artikelen moet degene die bij vergissing een som geld ontvangen heeft waarop hij geen aanspraak kan maken, die som geld teruggeven ; 5. De rechtsvordering tot terugvordering van het onverschuldigd betaalde heeft geen invloed op de arbeidsovereenkomst, aangezien deze is beëindigd op 29 december 2003 en de bedragen in een latere periode zijn uitbetaald, nl. van januari 2004 tot december 2004 ; deze bedragen houden verband met de bepalingen van de artikelen 1235, eerste lid, en 1376 van het Burgerlijk Wetboek. De rechtsvordering verjaart overeenkomstig artikel 2262bis, 1, van het Burgerlijk Wetboek, bijgevolg na tien jaar. Ze is dus niet verjaard; Het Hof van Cassatie heeft tevens beslist dat aan de werknemer loon verschuldigd is in ruil voor de verrichte arbeid ; dat de werknemer, behoudens wettelijke of contractsbepalingen, geen recht heeft op loon voor de periode waarin hij niet gewerkt heeft, zelfs als dit aan de werkgever te wijten is (Cass., 8 maart 1999, J.T.T., 1999, 321, voltallige terechtzitting ; Cass., 26 april 1993, J.T.T., 1993, 260 ; Cass., 16 maart 1992, J.T.T., 218) ; 6. De arbeidsovereenkomst van [de eiseres] is te dezen op 29 december 2003 beëindigd, met betaling van een opzeggingsvergoeding van tweeëntwintig maanden, dus zonder gedurende de opzeggingstermijn te moeten werken; Het loon is haar echter uitbetaald van januari 2004 tot december 2004; Dit loon is dus krachtens de voormelde arresten onrechtmatig uitbetaald. Het moet teruggegeven worden. Grieven Het arrest stelt vast dat de directrice van de verweerster de arbeidsovereenkomst van de eiseres op 29 december 2003 beëindigd heeft en dat de eiseres op 1 januari 2004 opgehouden heeft voor rekening van de verweerster te werken, maar ook dat [de verweerster] haar in een brief van 20 februari 2004 geschreven heeft : Tijdens zijn vergadering van 11 februari 2004 heeft de raad van bestuur [...] met eenparigheid van stemmen geweigerd de ontslagbrief [ ] van 29 december 2003 goed te keuren. Die brief was een materiële vergissing, aangezien uw statuut van beschermde werkneemster ons belet u te ontslaan voordat de arbeidsrechtbank [...] uitspraak heeft gedaan over de erkenning van de aangevoerde economische en technische redenen. [...] Uw loon van februari 2004 zal u ook gestort worden, evenals, overigens, dat van de voorgaande maanden, totdat de rechtbank, die binnen de volgende dagen van de zaak zal kennisnemen, uitspraak heeft gedaan, en dat de verweerster vervolgens ervan heeft afgezien de onregelmatigheid van het ontslag aan te voeren en de arbeidsrechtbank te verzoeken het bestaan van de aangevoerde economische redenen te erkennen.

8 18 DECEMBER 2006 S F/8 Krachtens artikel 15, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978, verjaren de rechtsvorderingen die uit de overeenkomst ontstaan, één jaar na het eindigen van deze overeenkomst. De rechtsvordering die de werkgever instelt om de lonen terug te vorderen die hij ten onrechte heeft uitbetaald totdat de arbeidsrechtbank uitspraak heeft gedaan over het bestaan van economische en technische redenen, is een rechtsvordering die uit de arbeidsovereenkomst ontstaat in de zin van artikel 15, eerste lid, en die bijgevolg één jaar na het eindigen van die overeenkomst verjaart. Zij verliest die hoedanigheid niet omdat de werkgever achteraf ervan afziet de onregelmatigheid van het ontslag aan te voeren en de arbeidsrechtbank te verzoeken het bestaan van economische en technische redenen te erkennen. Het arrest, dat vaststelt dat de overeenkomst is beëindigd op 29 december 2003, heeft niet zonder schending van de artikelen 15, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978, en artikel 2262bis, 1, van het Burgerlijk Wetboek, kunnen beslissen dat de rechtsvordering tot terugbetaling van onrechtmatig uitbetaalde lonen, die de verweerster in haar op 7 april 2003 neergelegde verzoekschrift in hoger beroep had aangevoerd, niet was verjaard (schending van alle in het middel bedoelde wettelijke bepalingen). ( ). III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Eerste middel Krachtens artikel 10, achtste lid, van de wet van 19 maart 1991 houdende bijzondere ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de ondernemingsraden en in de comités voor veiligheid, gezondheid en verfraaiing van de werkplaatsen alsmede voor de kandidaat-personeelsafgevaardigden, worden alle vonnissen over een geschil waarop die bepaling van toepassing is, aan de partijen ter kennis gebracht bij gerechtsbrief uiterlijk de derde werkdag na de uitspraak. Artikel 11, 1, eerste lid, van die wet bepaalt dat tegen dergelijk vonnis, indien het een eindvonnis is, met een verzoekschrift hoger beroep aangetekend moet worden binnen tien werkdagen vanaf de betekening. Die bepalingen, die van het gemeen recht afwijken, moeten strikt worden uitgelegd.

9 18 DECEMBER 2006 S F/9 Uit de processtukken blijkt dat de partijen en hun advocaten, met toepassing van artikel 775, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek, bij gerechtsbrief op de hoogte zijn gebracht van de heropening van het debat, dat bevolen werd door het vonnis waartegen het door het arrest ontvankelijk verklaarde hoger beroep is ingesteld. Het middel, dat erop neerkomt te betogen dat die verwittiging, gegeven op grond van een andere wettelijke bepaling, de in artikel 10, achtste lid, van de wet van 19 maart 1991 bedoelde kennisgeving vormt en bijgevolg de termijn van hoger beroep doet ingaan, faalt naar recht. Tweede middel Wanneer een in artikel 11, 1, eerste lid, van de wet van 19 maart 1991, bedoeld vonnis niet ter kennis is gebracht overeenkomstig artikel 10, achtste lid, van dezelfde wet, is de termijn van hoger beroep die een aanvang neemt met de betekening van dit vonnis, in tegenstelling tot wat het middel betoogt, niet de termijn van tien werkdagen bepaald in voormeld artikel 11, 1, eerste lid, maar de termijn van een maand bepaald in artikel 1051, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek. Het middel faalt naar recht. Derde middel Luidens artikel 15, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, verjaren de rechtsvorderingen die uit de overeenkomst ontstaan, één jaar na het eindigen van deze overeenkomst of vijf jaar na het feit waaruit de vordering is ontstaan, zonder dat deze termijn één jaar na het eindigen van deze overeenkomst mag overschrijden. De rechtsvordering van de werkgever tot terugvordering van de lonen die hij onrechtmatig aan de werknemer heeft uitbetaald na het eindigen van de overeenkomst, is geen rechtsvordering die in de zin van die bepaling uit die overeenkomst ontstaat. Het middel, dat het tegendeel betoogt, faalt naar recht.

10 18 DECEMBER 2006 S F/10 ( ). Dictum Het Hof, Vernietigt het bestreden arrest, in zoverre het bij de uitspraak over het bedrag van de door de eiseres gevorderde vergoedingen beslist dat haar een compensatoire opzeggingsvergoeding van tweeëntwintig maanden is uitbetaald en in zoverre het de vordering van de eiseres tot schadevergoeding wegens tergend en roekeloos beding ongegrond verklaart. Verwerpt het cassatieberoep voor het overige. Beveelt dat van dit arrest melding zal worden gemaakt op de kant van het gedeeltelijk vernietigde arrest. Veroordeelt de eiseres in de helft van de kosten ; houdt de andere helft van de kosten aan en laat de uitspraak daaromtrent aan de feitenrechter over. Verwijst de aldus beperkte zaak naar het Arbeidshof te Brussel. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, derde kamer, te Brussel, door raadsheer Christian Storck, waarnemend voorzitter, de raadsheren Frédéric Close, Daniel Plas, Christine Matray en Sylviane Velu, en in openbare terechtzitting van achttien december tweeduizend en zes uitgesproken door raadsheer Christian Storck, waarnemend voorzitter, in aanwezigheid van eerste advocaat-generaal Jean-François Leclercq, met bijstand van griffier Jacqueline Pigeolet. Vertaling opgemaakt onder toezicht van afdelingsvoorzitter Ernest Waûters en overgeschreven met assistentie van adjunct-griffier Johan Pafenols. De adjunct-griffier, De afdelingsvoorzitter,