Geachte Jos Engelen, geachte Sander Dekker, beste collega s, vrienden en familie, dames en heren,
|
|
- Jozef de Valk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Geachte Jos Engelen, geachte Sander Dekker, beste collega s, vrienden en familie, dames en heren, Toen ik 30 jaar en twee weken geleden vanuit Duitsland naar Nederland kwam om culturele antropologie aan de UvA te studeren, voelde ik meteen aan dat ik het hier naar mijn zin zou hebben en dat is ook gebleken. Mede dankzij de steun van NWO heb ik me vanaf mijn promotieonderzoek via allerlei subsidies als wetenschapper in het grensgebied van antropologie en religiewetenschap kunnen ontplooien. Nu sta ik hier als een gepassioneerde onderzoekster, die haar vreugde over de toekenning van de Spinozapremie nog steeds amper onder woorden kan brengen. Ik ben niet alleen blij vanwege de erkenning van mijn werk dat ik samen met collega s, postdocs en promovendi heb kunnen verrichten, maar ook vanwege de fantastische mogelijkheden voor verder systematisch onderzoek. Tot in de late jaren 90 van de vorige eeuw bestond er naar mijn ervaring een sterke kloof tussen de alomtegenwoordigheid van religie met name pinksterkerken - in Ghana enerzijds, en de relatieve onzichtbaarheid van religie in het kielzog van secularisering in Nederland anderzijds. Bijzonder trof me dat het christendom daar als modern en als symbool voor vooruitgang werd beschouwd, terwijl het hier door velen werd geassocieerd met het verleden. Terwijl daar nieuwe, imposante kerken verrijzen, krijgen kerken hier nieuwe, vaak seculiere bestemmingen, zoals b.v. in het geval van het gebouw waarin we ons thans bevinden. Tegenwoordig is de herbestemming van kerkgebouwen volop inzet van maatschappelijke discussie. Überhaupt is het religieuze landschap van Nederland sinds de jaren 90 ingrijpend veranderd. Ontkerkelijking impliceert niet alleen de opkomst van uitgesproken atheïsme maar ook de herontdekking van christelijk erfgoed. Ook is er sprake van een saillante revitalisering van religieuze overtuigingen in verband met een groeiende markt voor spiritualiteit en de opkomst van islamitische bewegingen en pinksterkerken, veelal onder mensen met een migratieachtergrond. Aan het begin van de 21ste eeuw blijkt religie hier en op mondiale schaal een springlevend, divers, veel en fel besproken fenomeen te zijn. Dit vormt het werkterrein van de religiewetenschap. Met mijn onderzoek hoop ik bij te dragen aan een m.i. broodnodige her-situering van de bestudering van de dynamiek van religie en 1
2 discussies daarover in de brede context van de geesteswetenschappen en sociale wetenschappen. Uitgangspunt daarbij is dat onze toegang tot de werkelijkheid wordt bemiddeld door gedeelde taal, symbolische vormen, objecten, beelden en het lichaam en dat wat als werkelijk en echt geldt altijd sociaal geconstitueerd is en onderhevig aan macht. Begrip van de verschillende wijzen waarop mensen concreet religieuze werelden construeren en als echt ervaren alsmede de manier waarop die werelden al dan niet met elkaar botsen vergt gedetailleerd onderzoek. Als antropoloog en religiewetenschapper benader ik religie als een sociaal-cultureel verschijnsel, dat zich alom in onze wereld voordoet en dat we als zodanig kunnen observeren en analyseren. Ik bestudeer religie, om met Spinoza te spreken, vanuit het immanente en zie transcendentie niet als gegeven door een externe entiteit die buiten of boven de wereld hangt, maar als opgeroepen door een samenspel van verbeeldingen en handelingen vanuit het hier en nu. Religie verwijst voor mij naar ideeën en praktijken met betrekking tot een niet direct tastbare en zichtbare werkelijkheid, die door gelovigen - twijfel daargelaten - voor bestaand wordt aangenomen en tastbaar wordt gemaakt. Ik heb dit proces eerder als de schepping van aanwezigheid omschreven en concepten en methoden ontwikkeld voor empirisch onderzoek er van. Bij de bestudering van religie kies ik dus voor een materiële benadering die uitgaat van waarnemende, voelende, denkende en handelende mensen. Centraal staan de concrete middelen en lichaamstechnieken, waardoor zij zich tot het goddelijke of bovennatuurlijke én elkaar verhouden. Zo kunnen we beter vatten, hoe die niet direct tastbare werkelijkheid tastbaar wordt gemaakt via specifieke praktijken, materiële vormen, gedeelde gewaarwordingen, sensaties en emoties, die mensen met wat zij als het goddelijke ervaren en met elkaar verbinden. In die zin is religie beslist niet illusoir en ook niet beperkt tot individueel geloof of levensbeschouwing, maar is juist op te vatten als een fenomeen dat gemaakt is en tegelijkertijd een wereld schept. Dat dat soort werelden in onze meer en meer complexe samenlevingen aan elkaar raken, elkaar overlappen en dikwijls met elkaar in botsing komen roept fundamentele vragen op voor maatschappij en wetenschap. Dit indachtig heb ik mijn nieuwe onderzoeksprogramma voorlopig Dynamics of religion in diversifying societies. Things, food, bodies and texts as cornerstones of religious studies gedoopt. We zijn het nog precies aan het uitzoeken, maar duidelijk is al wel dat de Spinozapremie 2
3 samen met de Academiehoogleraar-prijs die ik dit jaar van de KNAW mocht ontvangen, mij in staat stelt om een fantastische onderzoeksgroep samen te stellen. De centrale invalshoek zal de veelvormigheid zijn van religie in complexe sociaalculturele contexten, met name grote steden, in de volgende twee zwaartepunt gebieden: Afrika en Europa, waarbij hun trans-regionale bindingen mede in beschouwing zullen worden genomen. Het gaat mij dus enerzijds om de vergelijking van religieuze diversiteit in vooral stedelijke ruimtes in beide gebieden en anderzijds om het huidige effect van hun langdurige contact onder ongelijke machtsomstandigheden daarop. Aandacht voor die in allerlei opzichten nog immer asymmetrische vervlechting heeft trouwens ook betrekking op de infrastructuren voor de productie van kennis. Ik zal er dan ook naar streven om Afrikaanse wetenschappers op ooghoogte bij dit onderzoek te betrekken en gezamenlijk deelprojecten op te zetten. De concrete materiele vormen of media, waardoor religie concreet waarneembaar is en het goddelijke voor gelovigen toegankelijk wordt gemaakt, zijn de hoekstenen van mijn onderzoek. In mijn werk van de afgelopen 10 jaar heb ik veel aandacht besteed aan de noodzaak om religie op te vatten en te onderzoeken als multi-mediaal. Nu wil ik de methodologische en conceptuele dimensies van dit perspectief op basis van empirische studies systematisch verder uitwerken en toepassen op een van de grote, urgente vraagstukken in onze tijd: de implicaties van religieuze diversiteit voor het samenleven. Achtereenvolgens zullen vier media van religie centraal staan: ten eerste voorwerpen, waaronder ik afbeeldingen, objecten en gebouwen vat; ten tweede voedsel en daarmee de kwestie van sacrale maaltijden en het offer, taboes en regels voor de bereiding en het nuttigen van eten; ten derde het lichaam en daarmee de manier waarop religies de zintuigen sensibiliseren, emoties oproepen, in het lichaam snijden en het bekleden; en ten vierde en tenslotte teksten, de in eerste instantie meest voor de hand liggende en klassieke media in onderzoek naar religie. Ik denk, dat het traject langs de eerste drie, tot dusver tamelijk verwaarloosde media ons op een andere, meer materiele manier naar teksten zal doen kijken. Het moge duidelijk zijn dat de bestudering van elk van deze media samenwerking met verschillende disciplines vraagt. Het stimuleren van een transdisciplinaire dialoog met betrekking tot religie als materieel fenomeen beschouw ik namelijk als een 3
4 noodzakelijke voorwaarde voor de herpositionering van de studie van religie zoals die mij voor ogen staat. Omdat ik hier niet de ruimte heb om de aanpak van deze vier soorten media nader uiteen te zetten, zal ik slechts kort ingaan op beelden en afbeeldingen, die ik als medium bij uitstek van het niet aanwezige, onzichtbare beschouw. De verbeelding van het goddelijke of sacrale ligt ingewikkeld en gevoelig in het Jodendom, Christendom en de Islam. Elk van die drie kent een lange traditie van denigrerende, op de keper beschouwd blasfemische uitspraken over de vermeende afgoderij van andere godsdienstige stromingen. We vinden die uitspraken al in het Oude Testament; het fameuze tweede gebod wordt daarin telkens weer aangehaald om de verwerping van idolatrie, al dan niet gepaard met iconoclasme, te legitimeren. Thans lezen we dag in dag uit over de genadeloze destructie van werelderfgoed en zijn beschermers door IS. Tegelijkertijd is er in de Abrahamische geloofstradities wel degelijk sprake van allerlei verbeeldingen van het goddelijke, in de christelijke traditie met name in de katholieke en oosterse kerken. Beelden waren en zijn steeds inzet van icono-clashes en verwijten van blasfemie ook in de context van christendom in Afrika (zoals ik in mijn werk heb laten zien). Het valt te verwachten, dat de kans daarop toeneemt naarmate samenlevingen meer divers worden en de reproductie en circulatie van beelden dankzij het internet nog meer toeneemt. De bestudering van de strijd over - en met - beelden en over hun waarde en plaats in religieuze én seculiere sferen zal dan ook in de eerste fase van mijn onderzoeksprogramma een prominente plaats innemen. Tenslotte: Sinds de bekendmaking, dat ik een winnaar ben van een Spinozapremie, heb ik meer met journalisten te maken gehad dan ooit tevoren. Ik heb geprobeerd om zo goed mogelijk het belang van mijn onderzoek uit te leggen. Daardoor heb ik veel geleerd over hoe in de samenleving over religie wordt gedacht. Enerzijds roept mijn plaatsbepaling als onderzoeker weerstand op van de kant van gelovigen, die stellig menen dat ik als wetenschapster niet in staat zou zijn om iets zinnigs over religieuze beleving te zeggen. Anderzijds vinden fervente atheïsten, dat het object van mijn onderzoek eigenlijk niet zou bestaan of vanwege zijn illusionair karakter geen onderwerp van serieuze studie kan zijn. Deze diametraal tegenover elkaar staande 4
5 posities bevestigen voor mij juist het belang van het accumuleren van kennis over en inzicht in de rol en plaats van religie in onze huidige pluriforme samenleving door het doen van religiewetenschappelijk onderzoek. Ik zal dan ook met nuchterheid en Schwung proberen om bijvoorbeeld lesmateriaal over religie voor middelbare scholen te ontwikkelen en te zoeken naar andere manieren eventueel in samenwerking met kunstenaars en journalisten om mijn kennis en inzichten door te geven aan de maatschappij, die mij zo rijk heeft begiftigd met onderzoeksgeld. Dank voor uw aandacht. Birgit Meyer, Nieuwe Kerk, Den Haag, 14 September
Anders opvoeden. Opvoeden evolueert. Opvoeden in een multiculturele context.
Kenniscentrum Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen Anders opvoeden. Opvoeden evolueert. Opvoeden in een multiculturele context. Naïma Lafrarchi EXPOO Brussel 10 december 2015 1 OVERZICHT - Inleiding
Nadere informatieHoofdstuk 4. Rede en religie als praktijken
Hoofdstuk 4 Rede en religie als praktijken Religieuze praktijken Praktijken: qua tijd en ruimte ingeperkte en afgebakende vormen van handelen en 'onderhandelen' Voorbeelden: bidden eerste communie carnaval
Nadere informatieRELIGIEWETENSCHAPPEN COMPARATIEF
RELIGIEWETENSCHAPPEN COMPARATIEF Verbindt de wereld van boeddhisten, hindoes, joden, humanisten, moslims, christenen en agnosten Neem je plaats in het debat over diversiteit 3 Titel in voettekst, aanpassen
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) onderhoudt middels de organisaties Kerk in Actie (KiA) en ICCO Alliantie contacten met partners in Brazilië. Deze studie verkent de onderhandelingen
Nadere informatiedat organisaties als Sharia4Belgium en steekpartijen in metrostations die vooroordelen in de hand werken.
1 Toespraak door viceminister-president en Vlaams minister van Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Inburgering, Toerisme en Vlaamse Rand Geert BOURGEOIS Bezoek aan de Al Fath Moskee Gent, 16 juni 2012
Nadere informatieDe Linkeroever. werkplaats voor levende spiritualiteit. Vier avonden over de vraag wat dat is, en wat ervoor nodig is om een spiritueel mens te zijn
Spiritualiteit? [Ralf Grossert] M1 Iets voor mensen die graag zweverig doen? Of moet je met je beide benen op de grond staan om spiritueel te kunnen zijn? En welke spiritualiteit past bij mij? Er is zoveel
Nadere informatieONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel)
ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel) Bachelor Religiewetenschappen Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR)
Nadere informatieBachelor Religiewetenschappen. uva.nl/ba-religiewetenschappen
Bachelor 2019-2020 Religiewetenschappen uva.nl/ba-religiewetenschappen Bij Religiewetenschappen ontdek je al snel het verband tussen levensovertuigingen en maatschappelijke vraagstukken. Het vakgebied
Nadere informatieASO - studierichtingen in VIA-TIENEN
ASO - studierichtingen in VIA-TIENEN De onderwijsvorm ASO is een breed algemeen vormende doorstroomrichting waarin de leerlingen zich voorbereiden op een academische of professionele bacheloropleiding.
Nadere informatieEen goede politicus.
Een goede politicus. Tijdens het project Meeting Development werden door Nederlandse studenten, die de gelegenheid hadden om naar Ghana en Kirgizië te reizen, films gemaakt. Ze hebben naar hun opvattingen
Nadere informatieVraag 4: Draagt u uw overtuiging actief over aan uw kinderen?
Enquête identiteit. Vraag 1: Ik vul deze vragenlijst in: Alleen 30 (85) Samen, ouder/verzorger/kind 55 Vraag 2: Hoeveel kinderen heeft u op Het klinket: totaal 112 kinderen Vraag 3: Wat is uw religie of
Nadere informatieTijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen
Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie 1. De levenswijze van jager-verzamelaars. 2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen. 3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.
Nadere informatieReligie, christendom en politiek vanuit filosofisch perspectief
Religie, christendom en politiek vanuit filosofisch perspectief - Het christelijke belemmert de politiek niet, maar maakt haar juist mogelijk en waardevol - Pieter Jan Dijkman Vereniging voor Wijsbegeerte
Nadere informatieLEZING (in het Nederlands en in het Engels) π Donderdag 18 maart 2010 π Universiteit Antwerpen π Hof van Liere
Als westerlingen en christenen voelen we ons soms sterk aangetrokken tot het mysterieuze Oosten. Wat trekt ons daar zo aan, waarom, en wat zijn de consequenties voor ons eigen geloof en cultuur? LEZING
Nadere informatieOp krachten komen. Heeft het zin? Handvatten voor zinbeleving en spiritualiteit
Op krachten komen Op krachten komen. Herstellen doe je zelf, maar niet alleen! Leuven, 16-17 september 2011 Heeft het zin? Handvatten voor zinbeleving en spiritualiteit Axel Liégeois K.U.Leuven Broeders
Nadere informatieEen voorlopige balans (Periode 1)
Een voorlopige balans (Periode 1) Omschrijving van deze periode We hebben tijdens dit schooljaar al heel wat gediscussieerd, besproken, nagedacht, Je hebt in deze gesprekken, maar ook in de logboekopdrachten
Nadere informatieONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Bachelor Religiewetenschappen
ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2015-2016 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel) Bachelor Religiewetenschappen Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR)
Nadere informatieBOODSCHAP AAN ELKAAR Gids voor een zingevingsgesprek tussen generaties
BOODSCHAP AAN ELKAAR Gids voor een zingevingsgesprek tussen generaties André Droogers Dit hadden we eerder moeten doen! Zo reageren gesprekspartners uit verschillende generaties na een gesprek over vragen
Nadere informatieI N F O R M A T I E B R O C H U R E
I N F O R M A T I E B R O C H U R E BESTE OUDERS Het is de droom van ieder van ons dat onze kinderen en jongeren zich ontplooien tot fijne mensen die in staat zijn later hun eigen weg te gaan. Daarbij
Nadere informatieOnderwijs- en examenregeling
Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2011 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Godgeleerdheid Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel 7.13 van de
Nadere informatieGeloven en redeneren. Samenvatting
Geloven en redeneren Samenvatting Historisch overzicht Pantheïsme en polytheïsme De spiltijd Het oosten Boeddhisme Confucianisme Taoïsme Het westen Jodendom, christendom, islam Filosofie Ontwikkelingen
Nadere informatieSociaal-Wetenschappelijke. 6e SWR-Hendrik Muller Seminaar. De islam aan de grenzen verkend. Sociaal-Wetenschappelijke Raad
Sociaal-Wetenschappelijke Koninklijke Nederlandse Raad Akademie van Wetenschappen 6e SWR-Hendrik Muller Seminaar De islam aan de grenzen verkend Sociaal-Wetenschappelijke Raad Wie organiseert het Seminaar?
Nadere informatiehttps://reports1.enalyzer.com/root/surveymanagement/getblob.aspx?blobid=31bfe83be43e4bf b98809f0f
In welke leeftijdscategorie valt u? Number / Percentage Jonger dan 25 jaar; 6% 66 Tussen de 25 en 34 jaar; 120 Tussen de 35 en 44 jaar; 13% 145 Tussen de 45 en 54 jaar; 205 Tussen de 55 en 64 jaar; 28%
Nadere informatieModule 1. Bewustwording.
Module 1. Bewustwording. Dag 3. Visioning Ontdek wat jouw ziel te zeggen heeft over jouw bestemming en werk. Je staat op het punt om te gaan luisteren naar de wijsheid van je ziel als het gaat over jouw
Nadere informatiePraktische opdracht Levensbeschouwing New age
Praktische opdracht Levensbeschouwing New age Praktische-opdracht door een scholier 1822 woorden 19 juni 2002 7,1 75 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Inleiding Dit werkstuk gaat over New-Age. Iedereen
Nadere informatie2. Selectie van studenten geschiedt op basis van een oordeel over de volgende kerncompetenties van belangstellenden:
Opleidingsspecifieke deel OER, 2017-2018 Opleiding / programma: Theologie en Religiewetenschappen Programma: Religie en Samenleving Artikel Tekst 2.1 Toelatingseisen opleiding 1. Voor toelating tot de
Nadere informatie2. Als ik nu voor mijn kind(kinderen) een school moest kiezen zou mijn voorkeur weer uitgaan naar een katholieke school
Ouder-enquête betreffende identiteit en levensbeschouwing Paus Joannesschool Ingeleverd: 133 formulieren, 35 ouders hebben aanvullende opmerkingen gemaakt (26%). Ingevuld op een 5-puntsschaal. 1= helemaal
Nadere informatieJonge ambtenaar van het jaar
Verkiezing opent vele deuren voor Katherine Diaz Winnares Katherine Diaz vertelt over haar motiva Winnares Katherine Diaz vertelt over haar motivatie voor het werk, bewustwording tijdens en kansen na het
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo II
Opgave 2 Over wetenschap en religie: zij die uit de hemel kwamen 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom wetenschappelijke kennis niet als probleemloze bron van vooruitgang kan worden beschouwd: wetenschap
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2010 - II
Opgave 2 Religie in een wetenschappelijk universum 6 maximumscore 4 twee redenen om gevoel niet te volgen met betrekking tot ethiek voor Kant: a) rationaliteit van de categorische imperatief en b) afzien
Nadere informatiefoto s sina willmann haar mannetje
foto s sina willmann Sina Willmann staat haar mannetje De wereld van quadraces staat bij het brede publiek voornamelijk bekend als een echte mannenwereld. Er zijn echter ook dames die hun mannetje weten
Nadere informatieMeisleiding van het Brein Het Fundamentalisme. Prof. John A. Dick
Meisleiding van het Brein Het Fundamentalisme Prof. John A. Dick Inleiding 1. Een Amerikaan in Vlaanderen 2. Sprekend over het fundamentalisme kan verrassingen brengen 3. Fundamentalisme verschijnt soms
Nadere informatie1.Inleiding. 2.Profielen per 1 augustus 2007
logoocw De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Den Haag Ons kenmerk VO/OK/2003/53723 Uw kenmerk Onderwerp tweede fase havo/vwo 1.Inleiding In het algemeen
Nadere informatieDe Heer is God! Dertien Bijbelstudies bij Psalm 100
De Heer is God! Dertien Bijbelstudies bij Psalm 100 De Heer is God! Dertien Bijbelstudies bij Psalm 100 Heino Gerritsen Schrijver: Heino Gerritsen Coverontwerp: Heino Gerritsen Foto cover: zonsopkomst
Nadere informatieOnderwijs- en examenregeling
Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2011 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Islamitische Theologie Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel 7.13
Nadere informatieRelatie <> Religie. Beste Galsem,
RelatieReligie BesteGalsem, Hetfeitdatjouwpatientnuopeenchristelijkevenementisisnietongevaarlijk.Hetgeestelijke levenvanjouwpatientzalgrotesprongenmakennaarhetkampvandevijandtoe.watikjou aanraadisomditnietafteremmen,maaromdittebederven.brengjouwpatientincontactmet
Nadere informatieIdentiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen
Identiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen Inleiding De commissie identiteit, in opdracht van het bestuur en de directies van de Stichting St. Josephscholen, heeft de identiteit van de
Nadere informatie20050068/830 PO/PJ-0461879. Aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Mevrouw M.J.A. van der Hoeven Postbus 16375 2500 BJ DEN HAAG
PO/PJ-0461879 Aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Mevrouw M.J.A. van der Hoeven Postbus 16375 2500 BJ DEN HAAG Den Haag, 17 maart 2005 Adviesvraag inzake richting Stichting Koptisch Orthodoxe
Nadere informatieSpiritualiteit, meeervoudige religieuze betrokkenheid en zingeving. Groningen, Joantine Berghuijs,
Spiritualiteit, meervoudige religieuze betrokkenheid en zingeving Joantine Berghuijs 6-03-2015 Overzicht presentatie Trends in religiositeit/spiritualiteit in Nederland Breedte van het begrip spiritualiteit
Nadere informatieDodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2015
Dodenherdenking Beuningen, 4 mei 2015 Voor het eerst in mijn leven bezocht ik twee weken geleden Auschwitz en Birkenau. Twee plekken in het zuiden van Polen waar de inktzwarte geschiedenis van Europa je
Nadere informatieBelbin Teamrollen Vragenlijst
Belbin Teamrollen Vragenlijst Lindecollege 2009 1/ 5 Bepaal uw eigen teamrol. Wat zijn uw eigen teamrollen, en die van uw collega s? Deze vragenlijst kan u daarbij behulpzaam zijn. Zeven halve zinnen dienen
Nadere informatieOp reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid
History Christiane Simone Stadie Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid Herinneringen van mijne academiereis in 1843 (Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr.) Seminar paper Christiane
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2009 - I
Beoordelingsmodel Opgave 1 Religieuze ervaring 1 maximumscore 5 een bruikbare definitie van religie 1 drie problemen die zich kunnen voordoen bij het definiëren van religie 3 meerdere religieuze tradities;
Nadere informatieDoor onze keuze is er een breuk tussen God en mens.
Probleem: breuk tussen en mens Door onze keuze is er een breuk tussen en mens. maakte de mens omdat Hij een vriend wilde. Hij wilde aanhoudend contact met de mens. Hij gaf de mens een verrassend mooi leven.
Nadere informatieGeachte Dames en Heren Goede vrienden uit Kerkbesturen uit het CRKC, en uit de brede kring van geïnteresseerden voor de toekomst van de kerkgebouwen
Geachte Dames en Heren Goede vrienden uit Kerkbesturen uit het CRKC, en uit de brede kring van geïnteresseerden voor de toekomst van de kerkgebouwen ( ) Mijn contacten met leden van kerkbesturen en bij
Nadere informatieInspectie RK Godsdienst Griet Liebens 0486/724946 griet.liebens@telenet.be
1 inspectie-begeleiding RK godsdienst basisonderwijs Tulpinstraat 75 3500 Kiewit-Hasselt 011 264408 godsdienstbao@dodhasselt.be Collegiale consultatie Godsdienst Lager onderwijs Rijkhoven Kleine Spouwen
Nadere informatieHOE MOTIVEER IK MIJN TEAM
HOE MOTIVEER IK MIJN TEAM Ofwel, hoe geef ik kleur aan identiteit Marjolein Voogt Al het begin is spannend De zin van stilte Verhaal uit: De kleren van de yogi. Wat is de beginsituatie? Identiteit Waar
Nadere informatieFaculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING FFTR 2014-2015
Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING FFTR 2014-2015 Deel 2 Opleidingsspecifiek deel: Master Theologie Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt
Nadere informatieWij-Zij. C h r i s t e n F o r u m Christophe Busch Algemeen directeur Kazerne Dossin Mechelen
Christophe Busch Algemeen directeur Kazerne Dossin Mechelen Wij-Zij Polarisatie als verrijking en bedreiging Sociale media en politiek staan bol van polariserende uitspraken, gevoed door angst, boosheid,
Nadere informatieSamenvatting. Religie en mensenrechten: de inculturatie van mensenrechten in Ghana
Samenvatting Religie en mensenrechten: de inculturatie van mensenrechten in Ghana Deze studie gaat na hoe locale religies en lokale culturele waarden kunnen bijdragen, of nu al bijdragen, aan de inbedding
Nadere informatie1 e jaar 2 e bijeenkomst. De vraag naar God
1 e jaar 2 e bijeenkomst De vraag naar God School voor geloofsverdieping 1 jaar 01. Samen starten 02. De vraag naar God A. GOD VAN HET VERBOND 03. De Bijbel als woord van God 04. Uittocht en verbond 05.
Nadere informatiegeloof en wetenschap Prof.dr. Cees Dekker Kavli Institute of NanoScience Delft http://www.mb.tn.tudelft.nl
geloof en wetenschap Prof.dr. Cees Dekker Kavli Institute of NanoScience Delft http://www.mb.tn.tudelft.nl Utrecht, 16-6-2006 1. Is het waar, dat recente vondsten in de wetenschap Godsgeloof verzwakken?
Nadere informatieReligiestudies/Godsdienstwetenschap Voorstel voor een cursus Religiestudies als deel van het kerncurriculum van de Faculteit der Geesteswetenschappen
Religiestudies/Godsdienstwetenschap Voorstel voor een cursus Religiestudies als deel van het kerncurriculum van de Faculteit der Geesteswetenschappen Commissie Religiestudies Faculteit der Geesteswetenschappen
Nadere informatieecourse Moeiteloos leren leidinggeven
ecourse Moeiteloos leren leidinggeven Leer hoe je met minder moeite en tijd uitmuntende prestaties met je team bereikt 2012 Marjan Haselhoff Ik zou het waarderen als je niets van de inhoud overneemt zonder
Nadere informatieInhoud: Over de Stichting. Activiteiten en projecten. - Uitgangspunt - Doel - Doelgroep - Financiën - Publiciteit
Beleidsplan 2016-2017 Inhoud: Over de Stichting - Uitgangspunt - Doel - Doelgroep - Financiën - Publiciteit Activiteiten en projecten PROJECT 1 PROJECT 2 PROJECT 3 PROJECT 4 Musicals Jongerenkoor Meditatieve
Nadere informatieKennismakingsvragen:
Kennismakingsvragen: 1. Als je op een onbewoond eiland belandde, welke 3 dingen zou je dan in ieder geval bij je willen hebben? 2. Wat is je vroegste jeugdherinnering? 3. Wat heeft je doen besluiten om
Nadere informatieWelke opties hebt u in een gesprek? Meer dan u denkt! Erica Huls Gespreksadvies voor wethouders en raadsleden
Welke opties hebt u in een gesprek? Meer dan u denkt! Erica Huls Gespreksadvies voor wethouders en raadsleden Actueel en fundamenteel De tijd dat politici kiezers wonnen met redevoeringen in achterzaaltjes
Nadere informatie2. Vooruitgang Werk hebben dat leidt tot betere mogelijkheden/kansen en grotere verantwoordelijkheid.
Wat vind ik belangrijk? Stap 1: Hieronder vind je een overzicht van 51 waarden. Lees de hele lijst een keer door om bekend te raken met de inhoud. Ga daarna nog een keer door de lijst en kruis de waarden
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2011 - I
Beoordelingsmodel Opgave 1 Het bestaan van God en het voortbestaan van religie 1 maximumscore 3 een uitleg hoe het volgens Anselmus mogelijk is dat Pauw en Witteman het bestaan van God ontkennen: het zijn
Nadere informatieInhoud: Religie voor in bed, op het toilet of in bad
Inhoud: Religie voor in bed, op het toilet of in bad 1. Religie en spiritualiteit 11 Religie voor in bed, op het toilet of in bad 11 De twee hoofdaspecten van religie 11 De vorm en de inhoud 12 Weerstand
Nadere informatieExamenprograma filosofie havo/vwo
Examenprograma filosofie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatieGODSDIENSTIG VORMINGSONDERWIJS
GODSDIENSTIG VORMINGSONDERWIJS Geachte ouders en/of verzorgers, Via de website van de school willen wij u informatie geven over het IKOS en de lessen godsdienstig vormingsonderwijs op De Achtbaan. Het
Nadere informatieFilosofie. Op het VWO. Filosofie juist op Lyceum Oudehoven!
Filosofie Op het VWO Wat is Filosofie? Wetenschappen beantwoorden vragen: Over een eigen onderwerp (object van studie) Op een eigen manier (methode van bestuderen) Filosofie beantwoordt vragen die niet
Nadere informatieZafer Aydogdu Hoogeveen, 31 januari 2012
Zafer Aydogdu Hoogeveen, 31 januari 2012 Overzicht 1. Inleiding Geografische en historische verkenning: Overgangen binnen de geschiedenis van Islam Islamitisch denken naar de historische achtergrond toe
Nadere informatieDoel is om voor deelnemers een beeld te schetsen van hoe het pensioen in elkaar steekt en hoe hun eigen pensioen er voorstaat.
Majesteit, dames en heren. Hartelijk welkom! En, Majesteit, ik weet zeker dat ik hier namens alle aanwezigen spreek als ik zeg dat wij buitengewoon vereerd zijn dat U bij een deel van dit programma aanwezig
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36569 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Zee, Machteld Eveline Title: Choosing Sharia? Multiculturalism, Islamic Fundamentalism
Nadere informatieInhoud. Deel 1 Politiek liberalisme, neutraliteit en de scheiding tussen kerk en staat
Inhoud Inleiding 1. Overheidsfinanciering van religie in een postseculier tijdperk 2. Kerk en staat in België: drie domeinen van financiering 2.1 Financiering van erkende levensbeschouwingen 2.2 Organisatie
Nadere informatieRapport nr. 633, december2013. Drs. Joris Kregting
Rapport nr. 6, december201 Drs. Joris Kregting 2.1 Inleiding en bronnen 2.2 Katholieken 8 2. Normen en waarden en de kerk 9 2. Het gebruik van voorbehoedsmiddelen 10 2.5 Huwelijk en samenwonen van homoseksuelen
Nadere informatieIs een Europese islam mogelijk?
Brahim Laytouss Imam, islam theoloog Is een Europese islam mogelijk? De islam is steeds prominenter aanwezig in de Europese samenlevingen, zoveel is duidelijk. Maar islamitisch extremisme en religieus
Nadere informatiesamenvatting Aanleiding voor de verkenning
samenvatting Aanleiding voor de verkenning Aanleiding voor deze verkenning is een breed gedragen bezorgdheid over de status en toekomst van de academische studie van religie in Nederland. Het academische
Nadere informatieJan de Laat OVERSTAG
Jan de Laat VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van teksten
Nadere informatie8 Handreiking voor gesprek over Islamnota. met positiebepaling. april Expertisecentrum
8 Handreiking voor gesprek over Islamnota met positiebepaling april 2014 Expertisecentrum 8 Pagina 3 van 8 Inhoud 1 Het gesprek binnen de gemeente 5 2 Positiebepaling 6 Inhoudsopgave 8 Pagina 5 van 8
Nadere informatieNederlands Genootschap voor Nieuwgriekse Studies (NGNS) Dutch Society for Modern Greek Studies. Beleidsplan
1 Nederlands Genootschap voor Nieuwgriekse Studies (NGNS) Dutch Society for Modern Greek Studies Beleidsplan 2017-2021 2 Inleiding De doelstelling van de vereniging Nederlands Genootschap voor Nieuwgriekse
Nadere informatieBeleidsplan 2011-2017 VDGH "Ploegen, zaaien en oogsten "
Beleidsplan 2011-2017 VDGH "Ploegen, zaaien en oogsten " De afbeelding op deze pagina 1s van Marc Chagall Concept beleidsplan 2011-2017 :Ploegen,zaaien en oogsten ". Inleiding: Deze aanzet tot het beleidsplan
Nadere informatieProfiel leden Stichtingsbestuur, Algemeen
MEMO Aan: Van: Voorzitter Stichtingsbestuur Legal Affairs Datum: 28 maart 2014 Onderwerp: Profielschetsen SB, Concept 3 Voor de invulling van de toezichthoudende functie van het Stichtingsbestuur van TiU
Nadere informatieGeloven en redeneren. Religie en filosofie
Geloven en redeneren Religie en filosofie Historisch overzicht Pantheïsme en polytheïsme De spiltijd Het oosten Boeddhisme Confucianisme Taoïsme Het westen Jodendom, christendom, islam Filosofie Het begin
Nadere informatieZoals wij Jezus kennen, zo kennen zij de profeet Mohammed als verkondiger van het geloof.
Islam 1. Inhoud 1. Inleiding 2. Wat is Islam? 3. Het dagelijkse leven 4. Enkele rituelen 5. De dood 6. Feesten 7. Bibliografie 2. Wat is Islam? De Islam is één van de vijf wereldgodsdiensten. Hij is niet
Nadere informatie04/02/2016 WAAROM DE WERELD NIET ZONDER ANTROPOLOGEN KAN ANTROPOLOGEN KAN ANTROPOLOGEN KAN ANTROPOLOGEN KAN. Wat is Antropologie?
CULTURELE ANTROPOLOGIE EN ONTWIKKELINGSSOCIOLOGIE FACULTEIT DER SOCIALE WETENSCHAPPEN TIJDENS DEZE VOORLICHTING Wat is Antropologie? Hoe is de studie opgebouwd? Wat kun je ermee? Waarom de Vrije Universiteit
Nadere informatieDe DOELSTELLING van de kunstbv-opdrachten & De BEOORDELING:
beeldende vorming De DOELSTELLING van de -opdrachten & De BEOORDELING: Doelstellingen van de opdrachten. Leren: Thematisch + procesmatig te werken Bestuderen van het thema: met een open houding Verzamelen
Nadere informatiePerspectief 3e editie 2 vmbo/thv Project Symbolen. 0 Start
Perspectief 3e editie 2 vmbo/thv Project Symbolen Perspectief 3e editie 2 vmbo/thv Project Symbolen 0 Start Een symbool is een teken, logo of voorwerp met een speciale betekenis. Je kunt meteen zien wat
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Stettina, Christoph Johann Title: Governance of innovation project management
Nadere informatieAlle buren zijn gelijk!
Alle buren zijn gelijk! Vincent Pompe Studium Generale: Gluren bij de buren 12 maart 2014 Stelling We zien culturele verschillen in hoe mensen met dieren omgaan Maar diep onder die verschillen zijn alle
Nadere informatieOefening 3: Keuzes maken
Oefening 3: Keuzes maken In oefening 2 heeft u gezien dat keuzes gemaakt kunnen worden op basis van belangrijkheid en urgentie. Wat belangrijk is wordt deels extern bepaald en is deels persoonlijk. De
Nadere informatieImam / islamitisch geestelijk werker
Imam / islamitisch geestelijk werker Rimke van der Veer Rasit Bal 10 april 2008 1 Inhoudsopgave 1.Wat ging er aan vooraf 2.Intentieverklaring 3.Projectgroep en stuurgroep 4.Resultaten 2006 / Speerpunten
Nadere informatieVreugde, positieve emoties, geluk, tevredenheid, sereniteit, enzovoort zijn enkele
De positieve psychologie is een recente stroming in de psychologie die een sterke opmars kent. Ze onderzoekt op een wetenschappelijke manier de positieve ontwikkeling en het welzijn van mensen en organisaties,
Nadere informatieDe drie-engelenboodschap, ACTUEEL!
De drie-engelenboodschap, ACTUEEL! Missie De missie van de Kerk van de Zevende-dags Adventisten is de verkondiging van het eeuwig evangelie zoals verwoord in de drieengelenboodschap van Openbaring 14:6-12.
Nadere informatieToespraak van Kamervoorzitter Gerdi Verbeet bij de opening van de dinerbijeenkomst van het Rathenau Instituut, 7 februari 2012 in Den Haag
Toespraak van Kamervoorzitter Gerdi Verbeet bij de opening van de dinerbijeenkomst van het Rathenau Instituut, 7 februari 2012 in Den Haag Meneer de staatssecretaris, dames en heren, Ik voel mij bevoorrecht
Nadere informatieReligieus humanisme: vreedzame samenklank of contradictio in terminis Geachte dames en heren,
Religieus humanisme: vreedzame samenklank of contradictio in terminis Geachte dames en heren, Ik ben erg blij met de uitnodiging om vandaag op uw Inspiratiedag te spreken over de vraag of humanisme en
Nadere informatieWaarom zoveel religies? Denkstof Seizoen 3 aflevering 4 op 7 oktober 2012 materiaal voor de groepsleden
Studiemateriaal Denkstof: les 4 Waarom zoveel religies? Denkstof Seizoen 3 aflevering 4 op 7 oktober 2012 materiaal voor de groepsleden Agenda 1 Wat is religie? 2 Wat weet jij van andere godsdiensten?
Nadere informatieErfgoedonderwijs. 1. Wat is erfgoed? 2. Waarom erfgoedonderwijs? 3. Erfgoedonderwijs en 21e eeuws leren. 4. Erfgoed in de klas voorbeelden
Erfgoedonderwijs 1. Wat is erfgoed? 2. Waarom erfgoedonderwijs? 3. Erfgoedonderwijs en 21e eeuws leren 4. Erfgoed in de klas voorbeelden ERFGOED DOEN! Wat is erfgoed? Wat is erfgoed? Definitie Materiële
Nadere informatie12 RICHTLIJNEN VOOR INTERRELIGIEUZE DIALOOG OP LOKAAL NIVEAU
12 RICHTLIJNEN VOOR INTERRELIGIEUZE DIALOOG OP LOKAAL NIVEAU DE LOKALE RELIGIEUZE SITUATIE IN KAART BRENGEN EN BEGRIJPEN 01 Lokale overheden wordt verzocht zich bewust te zijn van het toenemende belang
Nadere informatieOnderzoek: 27 maart 2019 Auteur: Jeroen Kester. Religieus onderwijs
Onderzoek: 27 maart 2019 Auteur: Jeroen Kester Religieus onderwijs Samenvatting Meerderheid wil religieus onderwijs afscha!en Een meerderheid (60 procent) is voor de afscha!ng van het onderwijs met religieuze
Nadere informatiecommunicatie vanuit systeemtheoretisch perspectief Je kunt niet niet communiceren, besef het! (er is geen nooduitgang)
Workshop Taal, veel meer dan praten. Koolhof Coaching en Training Over de complexiteit van communicatie Onderwerp: Uitgangspunt: communicatie vanuit systeemtheoretisch perspectief Je kunt niet niet communiceren,
Nadere informatie4 Opvattingen over kerk en godsdienst 1
4 Opvattingen over kerk en godsdienst 1 4.1 Het prestige van de kerken De kerken zijn niet meer de gezaghebbende instanties van vroeger. Dat is niet alleen zo in Nederland. Zelfs in uitgesproken godsdienstige
Nadere informatieVERLIEZEN: De waarde van geven in een wereld van ontvangen
VERLIEZEN: De waarde van geven in een wereld van ontvangen Wees niet bang, al vormen jullie maar een klein groepje. Want jullie Vader is zo goed geweest Zijn koninkrijk voor je open te stellen. Verkoop
Nadere informatieKENNIS OF VAARDIGHEDEN, EEN SCHIJNDISCUSSIE
KENNIS OF VAARDIGHEDEN, EEN SCHIJNDISCUSSIE J.M. Praamsma Universiteit Utrecht 2000 In Geografie Educatief eerste kwartaal van dit jaar is een oude discussie nieuw leven ingeblazen: moet de aardrijkskundeles
Nadere informatieOpdracht behorende bij de Atlas of European Values
Leertekst: materialisme en postmaterialisme, modernisme en postmodernisme Geert Hofstede laat zien hoe culturen dus op die 5 dimensies van elkaar verschillen en/of overeenkomen. Er zijn natuurlijk ook
Nadere informatieOnkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement
Onderwerpen Onkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement Wat is sociaal isolement? Oorzaken en gevolgen De leefsituatie van sociaal geïsoleerden Wat kunnen we doen aan sociaal isolement? Conclusies
Nadere informatieDe kunst van het vreedzaam vechten TWEEDE GOUDSE REDE VOOR VERDRAAGZAAMHEID
1 De kunst van het vreedzaam vechten TWEEDE GOUDSE REDE VOOR VERDRAAGZAAMHEID 2 Waar komt onverdraagzaamheid vandaan? Waar komt verdraagzaamheid vandaan? Erfelijk? Opvoeding? Eigen beslissing? Leerproces
Nadere informatie