Fysiologie Huid Spijsvertering

Transcriptie

1 Bart van der Meer WM/SM theorie les 10 Amice Bewerkt door Reina Welling niow.nl Het grootste orgaan Fysiologie Huid Spijsvertering 1,5-2 m² ± 6% van het lichaamsgewicht h Günther von Hagen, Body Worlds Grens tussen inwendig en uitwendig milieu Bescherming tegen bacteriën en chemische stoffen mechanisch geweld (eeltvorming) straling (pigment en verdikking hoornlaag) uitdroging bescherming en afweer door o.a. mastcellen met histamine en lymfocyten Belangrijke zintuigen (tast, pijn en warmte) die informatie verschaffen over de omgeving Constant houden lichaamstemperatuur (door zweetregulatie en vasomotoriek) Vormen van vitamine D Huidademhaling (poriën) Emotionele uitingen (blozen) schoolplaten.com 1

2 hue Meest oppervlakkig (perifeer) gelegen Bevat geen zenuwen en bloedvaten Haren, nagels, talg en zweetklieren behoren tot de epidermis Celdeling vanuit basaalcellenlaag/matrix/ moederlaag/net van Malpighi pg in deze laag o.a. vorming van pigment (melanine) pigment beschermt het DNA van de celkern tegen UV licht 5 lagen: Basaalcellenlaag/ Stratum Cylindricum Stekellaag/ Stratum Spinosum Korrellaag/ Stratum Granulosum Doorschijnende laag/ Stratum Lucidum Hoornlaag/ Stratum Corneum Huidbarrière/ Reinse barrière Zweetklier Talgklier Haren (Nagels) Buisvormig / tubulair Zweetporie niet zichtbaar aan huidoppervlak Product = zweet Afkomstig uit epidermis maar door hun grootte verzonken in de lederhuid Zweet samenstelling: 99 % water met daarin opgelost: Zout (NaCl = keukenzout) Afvalstoffen: ureum (gele kleur) Eccriene zweetklieren Gewone zweetklier Over gehele lichaam O.i.v. autonome zenuwstelsel Apocriene zweetklieren Grote zweetklieren Oksels, geslachtsorganen, rondom tepel O.i.v. hormoon: Adrenaline 2

3 Uitscheiden afvalstoffen Regeling lichaamstemperatuur samen met vasoconstrictoren en vasodilatoren Wat heeft invloed op de zweetsecretie? Emoties, stress, ziekte, koorts Temperatuur Hormonen Arbeid / sporten Trosvormig / alveolair Product = talg Liggen boven in de lederhuid Bij alle haren zitten talgklieren Zelfstandig: liphuid en rondom tepel Geen talgklieren (zitten ook geen haren): Handpalmen/voetzolen Tussen vingers/tenen Littekenweefsel (=bindweefsel) Soepel houden van de huid/haren Bescherming tegen uitdroging (vet stoot water af) Verhoogt weerstand tegen ziekteverwekkers kk en irriterende stoffen Haarzakje = instulping van de opperhuid in de lederhuid Haarpapil = uitstulping van de lederhuid in het haarzakje ; rijk aan bloedvaten Hier vindt de celdeling plaats Haarspier = glad spierweefsel, zit vast aan het haarzakje Haarschacht = buiten lichaam Haarwortel = binnen lichaam Bescherming Isolatie/warmteregulatie Tast L: Tussen opperhuid en onderhuid D: 2-3 mm dik B: - Dicht bindweefsel - Bindweefselvezels (50% elastisch, 50% collageen) - Mestcellen F: - Vormt de eigenlijke huid met de opperhuid - Bloedvaten zorgen voor lichaamstemperatuur 3

4 Produceren Histamine Komt vrij als een vreemde stof in de huidkomtofbij of beschadiging Veroorzaakt sterke doorbloeding/ vasodilatatie Huid wordt rood en kan gaan jeuken Roept u maar Bloedvaten Lymfevaten Receptoren Zenuwen Zweetklier Talgklier Haarzakje met spiertje Onderste laag van de huid Losmazig bindweefsel Voornamelijk met vet gevuld Vetweefsel: De dikte varieert per persoon Vrouwen hebben een dikkere laag dan mannen Deze laag is goed doorbloed d voor de afgifte en opname van voedings- en afvalstoffen Bepalend voor lichaamsvormen Opslag vetten / energie reserves / vitamines Isolerend Bescherming voor stoten en pijnen van buitenaf Verbinding van lederhuid en onderliggende weefsels Bescherming voor onderliggende weefsels 4

5 Belangrijke functie van de huid waar je eigenlijk al een heleboel van af weet. Want wat doet iemand die zich hier bevindt? En als diegene zich hier bevindt? Lichaam heeft niet overal dezelfde temperatuur Men onderscheid: Lichaamskern inwendige organen buik en borstholte, hersenen, diepere spieren = 37ºC Warmteregeling wordt aangestuurd vanuit de hypothalamus. Ontvangt informatie van koude en warmte receptoren in de huid Lichaamsschil huid, onderhuids vetweefsel, oppervlakkige spieren = schommelende temp. De spieren zijn de grootste kachel van ons lichaam. Bij de verbranding van eiwitten, vetten en koolhydraten komt warmte vrij. De warmteproductie wordt willekeurig verhoogd door te bewegen (rondje lopen) en onwillekeurig door te bewegen (bibberen). Longen Koud eten en drinken Huid: Geleiding (bijv. op de koude ondergrond liggen) Stroming (bijv. op de fiets of tijdens zwemmen) Straling (uitzenden warmtestralen) Verdamping/transpiratie verdampen van vocht (zweet) kost warmte die wordt onttrokken aan de huid Voelbaar Niet voelbaar 5

6 Op de onderstaande site staat een duidelijke, overzichtelijke omschrijving van het menselijk lichaam. Dit is een mooie samenvatting van een flink deel van de toetsstof. dossiers/menslichaam/menselijklichaam.htm#al COHOL En voor de huid is dit een aanrader: n/huid.html Met dank aan Ellen Brink en Rita Dijk Heb je (bij het sporten) wel eens pijn in je zij gehad? Zo ja, aan welke kant? Welk orgaan veroorzaakt dit? Betekent het vereenvoudigen, het verkleinen (verteren) van voedingsstoffen (spijs) Waarom verkleinen? zodat het geschikt is om in het bloed te worden opgenomen. Dat gebeurt in verschillende organen van het spijsverteringskanaal. De (spijs)vertering (het verkleinen) komt tot stand m.b.v. enzymen (stoffen die voeding splitsen) Zijn stoffen (eiwitten) die voedingsstoffen zodanig bewerken dat deze kunnen worden opgenomen in het bloed. Koolhydraten bewerkt door Amylase tot Glucose Amylase (Koolhydraten) Protease (Eiwitten) Lipase (Vetten) Eiwitten bewerkt door Protease tot Aminozuren Vetten bewerkt door Lipase tot Vetzuren 6

7 Spijsverteringskanaal: Weg die het voedsel aflegt ( mond tot kont ) Spijsverteringsstelsel: Organen die rol spelen bij de spijsvertering Welke horen bij de twee systemen? Mond Mond keelholte Slokdarm Maag Dunne darm Dikke darm Endeldarm Anus Spijsverteringsstelsel: Lever Galblaas Alvleesklier Het spijsverteringskanaal is in principe een lange gespierde holle buis van ongeveer 7 (!) meter. Het begint bij de mond en eindigt bij de anus. De wand van het kanaal bestaat uit (van binnen naar buiten) cilindrisch epitheel met slijmproducerende cellen = slijmvlies glad spierweefsel (1 laag verloopt circulair en 1 laag verloopt in de lengte richting) bindweefsel met elastische vezels De wand van de maag heeft nog een extra schuin verlopende spierlaag De wand van de slokdarm heeft nog een extra laagje bindweefsel 3 spierlagen lengte circulair schuin (extra) Mond: Opname voedsel, kauwen, vermengen met speeksel Oppervlakte vergroting voedselbrok Enzym Amylase werkt in op de Koolhydraten 7

8 Speeksel: Bevat amylase = Tanden en kiezen Tong: mengt voedsel en speeksel, en duwt hap naar achterkant mond. Begin koolhydraatsplitsing = natuurlijk tandpasta Laat voedselbrok goed door slokdarm glijden Varieert afhankelijk van soort voedsel Tijdens doorslikken voedselbrok: Huig sluit de neusholte af Strottenklepje sluit de luchtpijp (Q) af Via peristaltiek gaat voedsel naar de maag Wand slokdarm: slijmvlies bindweefsel spierweefsel bindweefsel Ligging: links bovenin de buikholte Hol orgaan Binnenkant geplooid Productie maagsap door buisvormige klieren Bevat: Enzym pepsine voor de eerste bewerking van de eiwitten Enzym lipase (heel weinig) voor bewerking vetten Zoutzuur/HCL heeft kiemdodende werking op met voedsel meegekomen ziektekiemen zorgt voor activatie van het enzym Slijm (bescherming van de maagwand) Intrinsic factor (nodig voor opname vit. B12 in dunne darm) 8

9 Tussen de maag en het begin van de dunne darm (= twaalfvingerige darm) bevindt zich een sluitspier: de pylorus of portierspier. Deze spier zorgt ervoor dat het voedsel met kleine beetjes tegelijk in de dunne darm komt. Ca. 6-8 meter lang (dus veel zenuwen) 3 delen: 12-vingerige darm Nuchtere darm Kronkeldarm Maakt darmsap: P.A.L. Protease Amylase Lipase Opname van de bewerkte voedingsstoffen! 12-vingerige darm: Papil van Vater = plaats waar de afvoerbuis van de Lever + Alvleesklier in uitmonden Nuchtere darm Kronkeldarm: Hier vindt de grootste opname plaats van de bewerkte voedingsstoffen 9

10 Bevat enzymen: welke? Laatste fase van de voedselvertering vindt plaats in de nuchtere darm en de kronkeldarm Opname van de nu verkleinde voedselbestanddelen gebeurt in de darmvlokken met uitzondering van niet in water opgeloste vetzuren. Die worden door de chylvaten (lymfevaatjes) opgenomen Darmvlok bevat : Slagadertje Adertje Chylvaatje (= lymfevaatje in dunne darmvlok) Opname: aminozuren + glucose via adertje via poortader naar lever Vetzuren chylvaatje via lymfesysteem weer in bloed Dikke darm (bestaat ook uit drie delen) Opstijgende tak + blinde darm + appendix (rechts) Dwars lopende tak karteldarm Afdalende tak (links) Endeldarm/Rectum In dikke darm GEEN voedingsstoffen meer, dus ook geen darmvlokken en enzymen Compressie voedselresten Terugresorptie van water en zouten Darmflora: Colibacteriën (eencellig, plantaardig, anaeroob) rotting; vertering plantaardige resten; vorming vit. K (bloedstolling) Endeldarm Ophoping onverteerbare resten = faeces Anus: Uitscheiding faeces Bestaat uit twee sluitspieren 1. Uitwendige sluitspier dwarsgestreept spierweefsel, dus willekeurig 2. Inwendige sluitspier glad spierweefsel, dus onwillekeurig 10

11 Twee belangrijke organen die geen deel uitmaken van het kanaal, maar wel een belangrijke invloed op de spijsvertering hebben. Grootste klier van ons lichaam Ligging rechts in de buikholte naast de maag Bestaat uit twee kwabben Heeft aderlijk haarvaten net (vena porta) Controle bloed: ontgifting Opslag van ijzer (voor aanmaak Hb) glucose in de vorm van glycogeen Productie van Gal Stollingseiwitten: fibrinogeen en protrombine Bloedeiwitten: albuminen, globulinen voor osmotische druk Omzetting van pro-vit.a vit. A aminozuren lichaamseigen eiwitten (= assimilatie) ammoniak (afval eiwitstofwisseling) ureum Afbraak van dode rode bloedcellen Ligt tussen de twee kwabben van de lever Functie: Opslag van Gal Gal: bevat afbraakstoffen v.d. rode bloedcellen; dit geeft kleur aan de ontlasting Wordt ook wel de speekselklier van de buik genoemd. Ligging: onder-achter de maag Exo-endocriene klier 11

12 Alvleesklier/Pancreas Spijsverteringssap (± 1liter per 24 uur) bevat enzymen PAL natrium bicarbonaat aan de dunne darm afgegeven om de zure voedselbrij uit de maag te neutraliseren water en slijm Zonder afvoerbuis; rechtstreeks in het bloed Maakt hormonen in de eilandjes van Langerhans Hormonen: Insuline Glucagon Met afvoerbuis, via papil van Vater in 12- vingerige darm Wat? PAL Protease Amylase Lipase Insuline: Glucose Glycogeen (= glucose in opgeslagen vorm = vast) Maakt celwand doorlaatbaar voor glucose bloedsuikerverlagend Glucagon: Glycogeen Glucose bloedsuikerverhogend _spijsvertering01 Andere aanraders: Youtube: Anatomie voor beginners spijsvertering = vijfdelige serie waar ze live een lichaam opensnijden en vertellen over de spijsvertering. (laatste deel = Biodoen: VWO bovenbouw fysiologie vertering en voeding Opdracht: Beschrijf de functie en ligging van alle organen van het spijsverteringsstelsel. 12