Lijst van veel gebruikte afkortingen Algemeen Overheden en andere instanties Wet- en regelgeving 58

Transcriptie

1 INHOUD Dankwoord 47 Voorwoord 51 Lijst van veel gebruikte afkortingen Algemeen Overheden en andere instanties Wet- en regelgeving 58 Algemene inleiding De houding van de burger tegenover de uitwisseling van gegevens in het kader van e-government Onderzoeksvraag wat kan of moet in een federale staat het juridisch kader zijn om e-government op een succesvolle manier verder te kunnen uitbouwen? De nadere uitwerking van de centrale onderzoeksvraag in delen De kadering van het onderzoeksvoorwerp in Deel I De scharnierrol van het grondwettelijk recht in Deel II Het juridisch kader voor de structuur van het interbestuurlijk gegevensverkeer Deel III Een juridisch onderzoek Een onderzoek dat vooral gericht is tot de besturen en de wetgevende macht(en) Tot slot een situering in de rechtsleer 74 DEEL I. INTERBESTUURLIJK GEGEVENSVERKEER ALS ONONTBEERLIJK ELEMENT VOOR EEN SUCCESVOL E-GOVERNMENT Inleiding 79 1 Wat is e-government? 81 Inleiding Definities en doelstellingen van e-government Terminologie e-government en elektronische overheid Definities van e-government Internationale definities 85 INHOUD 3

2 Definities in de lage landen Gemeenschappelijke kenmerken van de definities reorganisatie van de overheid door gebruik te maken van de mogelijkheden van ICT met het oog op een betere dienstverlening en beleidsvoering Doelstellingen van e-government Een betere dienstverlening Administratieve lastenverlaging Optimalisering van de werking van de overheid Verhogen van de participatie van de burger Fraudebestrijding Besparingen E-government als samenspel van proceshervorming en ICT met een groot belang voor administratieve vereenvoudiging Proceshervorming Primaire en secundaire processen De ideeën en beginselen achter procesinnovatie als leidraad bij proceshervorming E-government als onderdeel van programma s tot modernisering van het openbaar bestuur ICT als instrument voor proceshervorming De inzet van ICT algemeen De invloed van ICT De drie fasen bij invoering van ICT in de overheid De mythe van de besparingen als gevolg van de inzet van ICT De mythe van de neutraliteit van technologie Verhouding e-government en (administratieve) vereenvoudiging Administratieve vereenvoudiging in de zin van administratieve lastenverlaging Administratieve vereenvoudiging als noodzakelijke voorwaarde voor e-government De invloed van de politieke verantwoordelijkheid op de verhouding tussen e-government en administratieve vereenvoudiging De vijf stadia van e-government in de modellen Het eerste stadium Informatie Het tweede stadium Interactie Het derde stadium Transactie Het vierde stadium Integratie Het vijfde stadium Transformatie INHOUD

3 3.6. Gemeenschappelijke elementen van de stadia in de diverse modellen met nadruk op het frontoffice De ongelijke evolutie van de stadia De domeinen en relaties van e-government De vijf domeinen van e-government De nadruk op e-administratie De vier relaties binnen e-government De specifieke aard van de relatie G2E De relaties G2C en G2B als de verhouding tussen de overheid en haar klanten De bijzondere rol van de relatie G2G De verschillende rollen van de burger en de domeinen van e-government (of de C in G2C) Publieke dienstverlening als voorwerp van e-administratie De overheid bij e-government De overheid bestaat niet Een algemene benadering van overheid Van politiek en administratie (overheid) met semioverheid naar openbaar bestuur en publieke sector De voorkeur voor een functionele benadering Dienstverlening door de overheid heeft betrekking op diensten van algemeen belang Het onderscheid tussen de eigenlijke diensten en het proces De eigenlijke diensten en de relativiteit van indelingen Een inhoudelijke indeling aan de hand van elf soorten individuele publieke diensten Een overzicht van de elf soorten individuele diensten Gemeenschappelijke kenmerken van de soorten (individuele) overheidsdiensten De clustering van diensten in de praktijk Het proces van dienstverlening aanvraag en aangifte van diensten De dimensies van (het proces van) publieke dienstverlening Het uitgangspunt van een vraaggerichte dienstverlening Een gebruikersgerichte dienstverlening als middel om de dimensies te realiseren Het klantgericht denken Van klant- naar vraaggerichte dienstverlening de burger als klant van de overheid 136 INHOUD 5

4 Wat bedoelt men met een vraaggerichte dienstverlening? Vraaggerichte dienstverlening als resultaat van de combinatie van dimensies Proactieve dienstverlening als ideaalbeeld van dienstverlening De drie vormen van proactieve dienstverlening Een toenemende intensiteit van het overheidsoptreden De inmenging van de overheid noodzaakt tot het maken van een weloverwogen keuze Proactieve dienstverlening als maatregel om de onderbenutting van bepaalde diensten tegen te gaan De voor- en nadelen van proactieve dienstverlening De houding van de burger ten aanzien van proactieve dienstverlening Het front- en backoffice van e-government Het begrip frontoffice en de toepassing op e-government Het begrip backoffice en de toepassing op e-government De verschuiving van front- naar backoffice De integratie van backoffice(s) als noodzakelijke voorwaarde voor een geïntegreerde en/of een proactieve dienstverlening De digitale kloof als (te vermijden) valkuil bij e-administratie De dubbele aard van de digitale kloof Factoren die het succes van e-government kunnen beïnvloeden De verplichting om te voorzien in begeleidende maatregelen ter bestrijding van de digitale kloof arrest nr. 106/ 2004 van het Grondwettelijk Hof Arrest nr. 106/2004 van 16 juni 2004 van het Grondwettelijk Hof De aanpassing van de wetgeving als antwoord op het arrest De impact van het arrest van het Grondwettelijk Hof De impact van de digitale kloof op de uitbouw elektronische overheid Conclusie Het elektronische interbestuurlijke gegevensverkeer als sleutel voor een succesvolle elektronische overheid zes overwegingen INHOUD

5 2 Het elektronisch interbestuurlijk gegevensverkeer als sleutel van e-government begrippenkader 169 Inleiding Het elektronisch interbestuurlijk gegevensverkeer nader toegelicht Gegevensverkeer Verkeer De analogie met het wegverkeer Voorwerp van het verkeer (persoons)gegevens Een juridische omschrijving van gegevensverkeer Uitwisseling of terbeschikkingstelling van gegevens als centraal begrip Inleiding gegevensverkeer op micro- en macrovlak De weg naar een juridische definitie van uitwisseling Het ontoereikende karakter van de wettelijke omschrijving van het begrip verwerking Uitwisseling als gegevensstroom tussen (minstens) twee partijen de bron en de ontvanger Een gegevensstroom die een optelsom is van verwerking(en) door de bron en verwerkingen door de ontvanger Terbeschikkingstelling als generieke term voor de verwerking(en) in hoofde van de bron Onrechtstreekse verkrijging als noodzakelijke voorwaarde voor de (verdere) verwerking door de ontvanger voorkeur boven hergebruik Voorstel van definitie terbeschikkingstelling van gegevens die leidt tot een onrechtstreekse verkrijging door een ontvanger, met het oog op de verdere verwerking ervan De band met andere omschrijvingen op het vlak van uitwisseling mededeling en toegang Interbestuurlijk gegevensverkeer Het interbestuurlijke aspect van het gegevensverkeer E-government heeft betrekking op gegevensverkeer met een bestuur als ontvanger uitsluiting van gegevensstromen met private personen of organisaties dan wel het publiek in het algemeen 186 INHOUD 7

6 Gegevensverkeer met een bestuur als bron het onderscheid tussen rechtstreeks en onrechtstreeks bestuurlijk gegevensverkeer Uitsluiting van het rechtstreeks bestuurlijk gegevensverkeer het gegevensverkeer tussen burger en bestuur(sorgaan) Het onrechtstreeks bestuurlijk gegevensverkeer en de hoedanigheid van de ontvanger extra-, interen intra-bestuurlijk gegevensverkeer Het begrip bestuur in het interbestuurlijk gegevensverkeer Elektronisch interbestuurlijk gegevensverkeer De elektronische aard van het gegevensverkeer Beperking tot het interbestuurlijk gegevensverkeer in het kader van de (individuele) publieke dienstverlening Interbestuurlijk gegevensverkeer in het kader van de (individuele) publieke dienstverlening De doeleinden van interbestuurlijk gegevensverkeer De uitsluiting van interbestuurlijk gegevensverkeer met het oog op zorg en controle Gegevensstromen die geen (rechtstreeks) verband houden met de publieke dienstverlening Interbestuurlijk gegevensverkeer in het kader van individuele publieke dienstverlening Een verdere onderverdeling van het interbestuurlijk gegevensverkeer in zeven gegevensstromen Rekening houden met het proces van (individuele en publieke) dienstverlening Het interbestuurlijk gegevensverkeer omvat zeven gegevensstromen Het beginsel van de eenmalige gegevensopvraging als hefboom voor het interbestuurlijk gegevensverkeer Het beginsel van de eenmalige gegevensopvraging Inleiding de wijziging van gegevensuitwisseling onder invloed van ICT Het beginsel van eenmalige gegevensopvraging De noodzaak van een systematische en gestructureerde uitwisseling De doeleinden van eenmalige gegevensopvraging INHOUD

7 3.2. Het beginsel van de eenmalige gegevensopvraging als hefboom voor het interbestuurlijk gegevensverkeer een Copernicaanse omwenteling die leidt tot de ontkokering van de overheid Eenmalige gegevensopvraging en elektronische overheid de verdere uitbouw van het interbestuurlijk gegevensverkeer langs vier assen Eerste as een functionele opdeling van verzameling, opslag én beheer van gegevens, bij voorkeur in authentieke registers (impact op de bron van het gegevensverkeer) Tweede as de verplichting voor besturen om de gegevens die ze nodig hebben voor hun dienstverlening, te gebruiken (impact op de ontvangers) Derde as een efficiënt en effectief stelsel voor de uitwisseling (impact op het proces van uitwisseling) Vierde as de noodzaak aan controle op de systematische uitwisselingen (impact op de controle op het gegevensverkeer) De vooronderstelling van het gebruik van (unieke) identificatienummers Het juridisch kader als onderdeel van een geheel aan maatregelen Conclusie De toename van de complexiteit van het juridisch kader als gevolg van de toepassing van het beginsel van de eenmalige opvraging leidt tot een gelaagde benadering De relatieve eenvoud van het juridisch kader voor een interbestuurlijke gegevensuitwisseling als uitgangspunt Juridische complexiteit als gevolg van de toepassing van het beginsel van de eenmalige opvraging de vier onderdelen van het juridisch kader voor het interbestuurlijk gegevensverkeer Een juridisch kader dat op meerdere (bestuurs)niveaus moet worden uitgewerkt 224 INHOUD 9

8 DEEL II. DE IMPACT VAN HET GRONDWETTELIJK RECHT EN KADERREGELIN- GEN Inleiding De impact van het grondwettelijk recht op de structuur van het interbestuurlijk gegevensverkeer 229 Inleiding Ter inleiding de impact van de staatsstructuur op het interbestuurlijk gegevensverkeer: een kwestie van bevoegdheidsverdeling De twee vormen van bevoegdheidsverdeling horizontaal en verticaal De horizontale bevoegdheidsverdeling De verticale bevoegdheidsverdeling De materiële bevoegdheidsverdeling binnen het federale België Een gesloten bevoegdheidsverdeling, gebaseerd op exclusieve bevoegdheden De materiële bevoegdheden van de deelstaten De materiële bevoegdheden van de federale staat De toegewezen aard van de bevoegdheden van de deelstaten en de residuaire bevoegdheid van de federale staat De exclusieve aard van de bevoegdheden van de deelstaten het principe en de afwijkingen De instrumentele (bestuurs)bevoegdheid van de deelstaten Tussenconclusie gegevensverwerking en uitwisseling als instrumentele bevoegdheid De impact van grondrechten op de bevoegdheidsverdeling Grondrechten en het handelen van de overheid algemeen De bevoegdheidsverdeling met betrekking tot de grondrechten De dubbele aard van het recht op bescherming bij gegevensverwerking als uitgangspunt INHOUD

9 2. De gecombineerde bevoegdheid van de wetgevende en uitvoerende macht voor de organisatie van het interbestuurlijk gegevensverkeer De voorbehouden en/of residuaire bevoegdheid van de wetgevende macht tot regeling van de grondrechten bij de verwerking van persoonsgegevens De horizontale bevoegdheidsverdeling De verticale bevoegdheidsverdeling Tussenconclusie De zelfstandige verordeningsbevoegdheid van de uitvoerende macht tot organisatie van haar werking De uitvoeringsbevoegdheid van de uitvoerende macht Een zelfstandige verordeningsbevoegdheid van de uitvoerende macht voor de interne organisatie De bevoegdheid tot regeling van het elektronisch bestuurlijk gegevensverkeer een gecombineerd optreden van de wetgevende en uitvoerende macht Uitgangspunt de voorbehouden verordeningsbevoegdheid van de uitvoerende macht Het optreden van de wetgevende macht bij de uitoefening van een aan de uitvoerende macht voorbehouden bevoegdheid Een gecombineerde bevoegdheid Het grondwettelijk beginsel van de onderlinge autonomie en de structuur van het interbestuurlijk gegevensverkeer Het beginsel van onderlinge autonomie als begrenzing van het juridisch kader voor het verticaal interbestuurlijk gegevensverkeer De horizontale en verticale dimensie van het interbestuurlijk gegevensverkeer De horizontale dimensie uitwisselingen binnen een zelfde bestuursniveau De verticale dimensie uitwisselingen tussen verschillende bestuursniveaus Het belang van federale authentieke gegevens en registers in het verticale interbestuurlijke gegevensverkeer De dominantie van het federale bestuursniveau in het verticale interbestuurlijke gegevensverkeer 260 INHOUD 11

10 3.4. De gevolgen van het beginsel van de onderlinge autonomie voor het interbestuurlijk gegevensverkeer Minimaal vier afzonderlijke kaderregelingen Vijf aandachtspunten bij verticaal interbestuurlijk gegevensverkeer voor deelstaten Oplossing voor de problemen en/of beperkingen als gevolg van de onderlinge autonomie: samenwerkingsakkoorden en/ of gezamenlijke decreten Samenwerkingsakkoorden als oplossing voor de beperkingen ingevolge de onderlinge autonomie Inleiding De nood aan samenwerking tussen de verschillende overheidsniveaus binnen de federale staat die België is Intergouvernementele samenwerkingsakkoorden algemeen De intergouvernementele samenwerkingsakkoorden inzake e-government Het Interfederaal samenwerkingsakkoord e-government van 23 maart Het Interfederaal samenwerkingsakkoord e-government van 28 september Het interfederaal samenwerkingsakkoord e-government van 26 augustus Beoordeling van de samenwerkingsakkoorden een moeilijke weg De onderwerpen voor een samenwerkingsakkoord Intergouvernementeel overleg bij functionele opdeling samenwerking dienstenintegratoren Aanlevering van gegevens aan een authentiek register van een ander bestuursniveau De vertegenwoordiging/betrokkenheid van bestuursniveaus bij machtigingscomités de oprichting van een interfederale commissie Inhoudelijke samenwerking coherente concepten en begrippen De risico s verbonden aan het voorzien van specifieke uitzonderingen op het beginsel van de onderlinge autonomie het voorbeeld van de uitbreiding van het netwerk van de sociale zekerheid De uitbreiding van het netwerk van de sociale zekerheid de in het netwerk van de sociale zekerheid ingeschakelde personen INHOUD

11 5.2. De 3 gevallen van uitbreiding De gevolgen van de uitbreiding van en inschakeling in het netwerk De techniek van gelijkstellingen De inschakeling als uitzondering op het beginsel van de onderlinge autonomie Mogelijke gevolgen van de uitbreidingen een gelijktijdige bevoegdheid van meerdere dienstenintegratoren voor een zelfde bestuur en de bevoegdheid van een federaal machtigingscomité voor de mededeling door een deelstatelijk bestuur De kaderregelingen inzake interbestuurlijk gegevensverkeer 289 Inleiding De situatie anno 2015 Vijf kaderregelingen die relevant zijn voor het interbestuurlijk gegevensverkeer en (moeten) worden aangevuld met specifieke regelingen Eén of meerdere kaderregelingen binnen elk bevoegdheidsniveau Het begrip kaderregeling Het onvermogen om te werken met één overkoepelende (nationale) kaderregeling De noodzaak om te werken met een kaderregeling per bestuursniveau Meerdere kaderregelingen binnen een zelfde bestuursniveau Het risico bij meerdere kaderregelingen binnen één bevoegdheidsniveau Vijf relevante kaderregelingen in het kader van de individuele publieke dienstverlening De aanvulling met specifieke regelingen Specifieke regelingen als regelingen van gegevensbanken die bedoeld zijn om te fungeren als authentiek register Specifieke regelingen bevatten een gedeeltelijke regeling van interbestuurlijk gegevensverkeer Specifieke regelingen en de toepassing van het beginsel van de onderlinge autonomie de voorwaardelijke verplichtingen De toegevoegde waarde van de specifieke regelingen 299 INHOUD 13

12 Het relatieve belang van de specifieke regelingen voor dit onderzoek Noodzaak aan een duidelijk onderscheid tussen specifieke regelingen en kaderregelingen Het pleidooi van de CBPL voor een duidelijk onderscheid en een duidelijke terminologie De juridische gevolgen van de onduidelijke terminologie Het toepassingsgebied van de kaderregelingen nader toegelicht De eerste kaderregeling voor interbestuurlijk gegevensverkeer de (sector van de) sociale zekerheid Eén enkele kaderregeling de Wet KSZ Een uniform toepassingsgebied de instellingen van sociale zekerheid, onderverdeeld in zeven categorieën De uitbreiding van het netwerk van de sociale zekerheid De personen tot wie de rechten en plichten van de Wet KSZ zijn uitgebreid of de in het netwerk van de sociale zekerheid ingeschakelde (of geïntegreerde) personen Deelstatelijke en lokale besturen in het toepassingsgebied De tweede kaderregeling voor interbestuurlijk gegevensverkeer de federale overheid in andere sectoren dan de sociale zekerheid en de gezondheidszorg Inleiding meerdere kaderregelingen in functie van het aspect van interbestuurlijk gegevensverkeer Algemene begrippen bij het toepassingsgebied kaderregelingen federale overheid Het toepassingsgebied van artikel 102 Programmawet Het toepassingsgebied van artikel 36bis WVP Het toepassingsgebied van de Wet FDI Toepassingsgebied van de Wet verankering principe unieke gegevensinzameling federale overheid Conclusie inzake toepassingsgebied van de federale kaderregelingen De derde kaderregeling voor interbestuurlijk gegevensverkeer Vlaanderen Twee regelingen met een identiek toepassingsgebied de instanties INHOUD

13 Vier categorieën van instanties De vierde kaderregeling voor interbestuurlijk gegevensverkeer Wallonië Vooraf de slechte kwaliteit van de Nederlandse vertaling zoals gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad Toepassingsgebied de openbare overheden De vijfde kaderregeling voor interbestuurlijk gegevensverkeer Brussel Algemeen Drie categorieën Het toepassingsgebied moet beschouwd worden in functie van het aspect van de kaderregeling De verschillende aspecten of onderdelen in de kaderregelingen De identificatie van de diverse aspecten van het interbestuurlijk gegevensverkeer Elk aspect van interbestuurlijk gegevensverkeer heeft een ander toepassingsgebied Noodzaak aan een goede legistieke benadering Het netwerk als begrip in de kaderregelingen De omschrijving van netwerk Een andere regeling naargelang het gaat om de aanbod- dan wel vraagzijde van het netwerk De relevantie van het onderscheid De deelname aan het netwerk als voorwaarde voor de toepassing van de kaderregeling? Deelname aan het netwerk Risico van de voorwaarde van deelname 361 DEEL III. DE SLEUTELCONCEPTEN VAN HET KADER VOOR DE STRUCTUUR VAN HET INTERBESTUURLIJK GEGEVENSVERKEER 363 Inleiding Het model van de sociale zekerheid als basis van en inspiratie voor het belgische netwerkmodel 367 Inleiding 369 INHOUD 15

14 1. De basisbeginselen van het model van de sociale zekerheid De functionele opdeling van de opslag en het beheer van gegevens als uitgangspunt Een analyse van de gegevens(behoefte) als vertrekpunt Vertaling van de analyse van de gegevens(behoefte) in een functionele opdeling van de gegevensopslag De bevoegdheid om te beslissen De netwerkstructuur van de Kruispuntbank van Sociale Zekerheid Een virtueel netwerk Een stervormige structuur Het verwijzingsrepertorium als noodzakelijk instrument voor de uitwisseling Een onderscheid tussen een primair netwerk en meerdere secundaire netwerken De toepassing van het beginsel van de eenmalige opvraging van gegevens door de verplichting een beroep te doen op de Kruispuntbank De controle op de uitwisseling via de tussenkomst van een machtigingscomité Structurele, organisatorische en materiële maatregelen ter bescherming van de burger in het model van de sociale zekerheid Acht materiële bepalingen ter bescherming van de rechten van de burgers in de Wet KSZ De naleving van het finaliteitsbeginsel (art. 23 Wet KSZ) De bewaringsverplichting (art. 22 Wet KSZ) Een specifieke regeling voor de omgang met sociale gegevens van persoonlijke aard die de gezondheid betreffen (art. 26 Wet KSZ) De informatieplicht (art. 20 Wet KSZ 1990) De rechten van verbetering en uitwissing (art. 20 Wet KSZ 1990) De mededeling van verbeteringen en uitwissingen aan de ontvangers van gegevens (art. 20, 2 Wet KSZ) De instelling van een beroepsgeheim (art. 28 Wet KSZ) De strafbepalingen INHOUD

15 2. Het succes en de uitrol van het model binnen de Belgische context Het succes van het Belgische netwerkmodel Het model van de KSZ als oorsprong van e-government De toegevoegde waarde van het model Het internationale succes van de Kruispuntbank De verdere uitrol van het netwerkmodel in de Belgische context De uitrol op korte termijn De (nabije) toekomst Een netwerk van netwerken De nood aan een kritische benadering van het model van de sociale zekerheid Inleiding De kaderregelingen in navolging van het model van de KSZ Het model van de KSZ als voorbeeld, basis en inspiratie de overname van oplossingen uit de sociale zekerheid Het gebrek aan analyse van het model van de sociale zekerheid Het ontbreken van incidenten en klachten als bevestiging van het model? Een beperkte parlementaire discussie van de kaderregelingen in navolging van het model De nood aan een kritische analyse omwille van het belang van het model Aandachtspunten bij het model van de sociale zekerheid algemeen De positieve elementen van het model De dubbele aard van de Wet KSZ een opsplitsing naargelang het gaat om de materiële regeling van de uitwisseling dan wel het juridisch kader voor het interbestuurlijk gegevensverkeer Aandachtspunten met betrekking tot de materiële regeling Aandachtspunten met betrekking tot het kader voor de structuur De belangrijkste aandachtspunten toegelicht Een pragmatische visie op de verhouding tussen privacy en efficiëntie 410 INHOUD 17

16 Talrijke bevoegdheidsdelegaties om flexibel te kunnen werken Een gesloten sector De verplichting om deel te nemen aan het netwerk van de sociale zekerheid De relatieve intransparantie van het model voor de burger Het belang van het machtigingscomité Het (te grote) belang van de beveiliging (ten nadele van aandacht voor de basisbeginselen) De veelvuldige wijzigingen van de Wet KSZ door programmawetten en wetten houdende diverse bepalingen Het voorbeeld van het statuut van het machtigingscomité in de sector van de sociale zekerheid Van een Toezichtscomité ( ) met een gewijzigde opdracht/werking ( ) naar een sectoraal comité van de sociale zekerheid ( ) en via een afzonderlijk sectoraal comité voor gezondheidsgegevens (1 januari 24 maart 2007) Een statuut op basis van artikel 31bis WVP Vragen bij de oprichting van dit sectoraal comité Een reactie door een voorstel in latere wetgeving naar één sectoraal comité van de sociale zekerheid en van de gezondheid met 2 afdelingen (maart 2007 nu) met een aangepaste werkwijze voor de afdeling gezondheid ingevolge het e-health platform (sinds 2008) Recapitulatie de huidige situatie Bedenkingen bij het afzonderlijke statuut Conclusie De functionele opdeling van de opslag van gegevens in authentieke registers 451 Inleiding Overzicht van de functionele opdeling in de bestaande kaderregelingen De sector van de sociale zekerheid een functionele opdeling onder de instellingen van sociale zekerheid Federale overheid mogelijkheid tot functionele opdeling in authentieke bronnen met authentieke gegevens bij KB INHOUD

17 1.3. Vlaanderen de functionele opdeling via de aanwijzing van authentieke gegevensbronnen Wallonië de functionele opdeling via de aanwijzing van authentieke bronnen Brussel de functionele opdeling via de aanwijzing van gewestelijke authentieke bronnen Conclusie verschillende manieren om gegevens functioneel op te delen Terminologie en definitie de noodzaak van een juiste omschrijving Authentiek een begrip met meerdere betekenissen, waarbij de oorsprong ondergeschikt is aan de bevestiging dat iets echt is De problematische definitie van authentiek gegeven en authentieke bron De begripsverwarring wordt mee in de hand gewerkt door het gebruik van het begrip authentieke bron De voorkeur voor het neutrale(re) begrip authentiek register Verhouding tussen authentieke gegevens en authentieke registers een authentiek gegeven maakt noodzakelijkerwijze deel uit van een authentiek register, maar niet alle gegevens in een authentiek register zijn authentiek Het onderscheid tussen inhoudelijk versus functiegebonden authentieke gegevens en registers een onderscheid naargelang het doel en voorwerp Inhoudelijk authentieke gegevens Functiegebonden authentieke gegevens Het verschil tussen inhoudelijk en functiegebonden authentieke gegevens De impact van het onderscheid op de definitie een generieke of specifieke definitie De beperking tot inhoudelijk functionele gegevens en registers Een proeve van definitie De definitie van authentiek register een gegevensbank die formeel door de overheid als authentiek is aangewezen De definitie van authentieke gegevens Definities die zowel transparant als flexibel zijn Authentieke persoonsgegevens 483 INHOUD 19

18 3. Authentieke registers vormen het sluitstuk van de functionele opdeling van gegevens de noodzaak aan een wetskrachtige basis en aan een formele aanwijzing De functionele opdeling nader beschouwd De functionele opdeling als zodanig De terbeschikkingstelling De kwalitatieve vereisten in het kader van de terbeschikkingstelling De noodzaak aan een wetskrachtige basis voor authentieke registers én aan een formele aanwijzing De combinatie van terbeschikkingstelling en vertrouwen van derden Een goed begrip van de band tussen de wetskrachtige basis en de aanwijzing van een gegevensbank als authentiek Het vereiste van een wetskrachtige basis voor authentieke registers De noodzaak aan een wetskrachtige basis voor gegevensbanken met functioneel opgedeelde gegevens als gevolg van de terbeschikkingstelling De beoogde terbeschikkingstelling op ruime schaal is een potentiële inmenging in het privéleven en vereist een wetskrachtige basis Een wetskrachtige basis voor alle potentieel authentieke registers? Een pragmatische houding voor uitwisselingen binnen eenzelfde sector kan een impliciete verwerkingsbevoegdheid volstaan Met de sector als begrenzing Het belang van het vereiste van een wetskrachtige basis De gevolgen van het vereiste van een wetskrachtige basis Een beperkte tussenkomst van de uitvoerende macht De opname van de essentiële elementen De essentiële elementen die in de wetskrachtige norm moeten worden opgenomen Eerste essentieel element de doeleinden (of gebruiksdoelstellingen) Tweede essentieel element een omschrijving van de gegevens INHOUD

19 Derde essentieel element de bestaande en mogelijke leveranciers van gegevens Vierde essentieel element de ontvangers van de authentieke gegevens Vijfde essentieel element de bewaartermijnen Conclusie Het vereiste van een formele aanwijzing van authentieke gegevens en registers De noodzaak van een formele aanwijzing De noodzaak van een formele aanwijzing De noodzaak aan een procedure voor de aanwijzing De noodzaak om de beslissingen van dienstenintegratoren te publiceren De kwalificatie als feitelijk authentieke gegevens en feitelijk authentieke gegevensbanken De voorkeur voor een aanwijzing als authentiek bij uitvoeringsbesluit boven een aanwijzing bij wet De bevoegdheid tot beslissing over de functionele opdeling Uitgangspunt een principieel verbod Algemene beginselen inzake de (uitzonderlijke) toelaatbaarheid van delegatie De delegatie van de bevoegdheid tot functionele opdeling aan een dienstenintegrator Het bezwaar tegen de functionele opdeling door het ehealth-platform arrest nr.29/2010 van het Grondwettelijk Hof van 18 maart Een kritische bemerking bij het arrest van het Grondwettelijk Hof De procedure zelf Een procedure waarvan de hoofdbestanddelen in de wet worden opgenomen Een aanwijzing van zowel de gegevensbank als de gegevens De aanwijzing van een gegevensbank als authentiek Algemeen De verschillende stadia in de procedure De criteria/voorwaarden ter garantie van de kwaliteit De aanwijzing van gegevens als authentiek(e gegevens) Het aanwijzingsbesluit De inhoud van het aanwijzingsbesluit 530 INHOUD 21

20 De transparantie van de aanwijzing via de publicatie van het aanstellingsbesluit en een overzicht of inventaris van authentieke registers De erkenning van externe authentieke registers in het kader van de toepassing van de eenmalige gegevensopvraging Externe authentieke registers omschrijving De erkenning van het authentieke karakter is vereist in het kader van de eenmalige opvraging De procedure van erkenning Aandachtspunten bij de erkenning van een extern register als authentiek De fases bij de verwerking van authentieke gegevens in authentieke registers en de rol van authentieke registers in netwerken Vier fases bij de verwerking van authentieke gegevens in authentieke registers De eerste fase de in- of verzameling De tweede fase de validatie De derde fase het beheer De vierde fase de terbeschikkingstelling De vier fases en de rollen bij gegevensverwerking in een authentiek register De keuze tussen centralisatie in één authentiek register dan wel distributie via meerdere authentieke registers Een authentiek register is een (vorm van) centralisatie Een onderscheid tussen territoriale centralisatie en functionele distributie De centralisatie van geografisch verspreide gegevens die eenzelfde voorwerp en doel hebben Case study de noodzaak om gegevens gecentraliseerd te verwerken het arrest Huber van het Hof van Justitie De noodzakelijke distributie van gegevens die eenzelfde voorwerp hebben, maar verband houden met uiteenlopende doelstellingen Een netwerk van (authentieke) gegevensbanken in een gedistribueerd model om de gegevens virtueel samen te brengen Efficiënte werking als reden om over te gaan tot centralisatie? De grens tussen centralisatie en distributie INHOUD

21 Het verschil tussen centralisatie en distributie de andere rol van de diensten die de gegevens aanleveren Case study De Kruispuntbank van Rijbewijzen, een (netwerk van) authentiek register(s) in verband met het rijbewijs (rijbewijsgegevens) Inleiding een onduidelijke regeling die moet worden aangepast De diverse aspecten in verband met de Kruispuntbank als authentiek register De bedoeling een netwerk van gegevensbanken met gegevens in verband met het rijbewijs Schematische voorstelling van het netwerk van rijbewijsgegevens Bemerkingen bij de uitbouw en organisatie van een netwerk van authentieke registers De uniciteit van authentieke gegevens De uniciteit nader toegelicht Het bewaren van authentieke gegevens door gegevensleveranciers Het bijhouden van een kopie van authentieke gegevens door de ontvangers in eindbestanden Eigen en andere authentieke gegevens het bijhouden van kopies van authentieke gegevens door de verantwoordelijke van een ander authentiek register Probleemstelling De opname van andere authentieke gegevens Aandachtspunten bij het opnemen van (kopies van) andere authentieke gegevens Het uitgangspunt geen duplicatie of kopie De moeilijkheid om te werken met verwijzingen Voorstel voor een pragmatische benadering De organisatie/architectuur van authentieke registers De van authentieke registers afgeleide gegevensbanken Van authentieke registers afgeleide gegevensbanken een omschrijving Probleemstelling Van authentieke registers afgeleide gegevensbanken zijn een vorm van gegevensintegratie De beperkende benadering van gegevensintegratie door de CBPL 593 INHOUD 23

22 De criteria om de proportionaliteit van gegevensintegratie te beoordelen De noodzakelijkerwijze tijdelijke aard van gegevensintegratie De onduidelijke houding van de CBPL ten aanzien van van authentieke registers afgeleide gegevensbanken Praktische argumenten ten voordele van gegevensintegratie in van authentieke registers afgeleide gegevensbanken Beoordeling gegevensintegratie als regel en uniciteit van authentieke registers als uitzondering Het gebruik van kopies van authentieke registers om technische redenen De nood aan deelstatelijke kopies van federale authentieke (basis)registers Caveat de invulling van het vereiste van machtiging bij het werken met kopies Conclusie uniciteit als beginsel, maar met vele uitzonderingen Een aanzet voor een juridisch kader voor authentieke registers De toepassing van het proportionaliteitsbeginsel op authentieke gegevens in een authentiek register Proportionaliteit als onderdeel van de kwaliteit band en conceptueel onderscheid Eerste aandachtspunt de definitie van de inhoud van de gegevens in een authentiek register Tweede aandachtspunt validatie als essentieel element van authentieke gegevens Derde aandachtspunt het bijhouden van de historiek ter concretisering van het toereikende karakter van authentieke gegevens De kwaliteit van authentieke gegevens De kwaliteit met betrekking tot authentieke gegevens een versterkte middelenverbintenis De informatieplicht van de burgers als onderdeel van de kwaliteit Afspraken met de leveranciers tot bijwerking van de gegevens Laagdrempelige procedures voor de uitoefening van het recht van verbetering INHOUD

23 De terugmeldplicht Procedure voor de doorwerking van verbeteringen en uitwissingen De bestuurlijke gebruiksplicht als onderdeel van de kwaliteit De ontsluiting via dienstenintegratoren De transparantie van authentieke registers Inleiding het belang en het voorwerp van de transparantie Transparantie ten aanzien van de gebruikers of afnemers via service repositories Een eerste transparantiemaatregel ten aanzien van de betrokkenen de informatieplicht in hoofde van de verantwoordelijke voor het authentiek register Een tweede transparantiemaatregel ten aanzien van de betrokkenen de informatieplicht van de gebruikers van authentieke gegevens: eerder uitzondering dan regel? Aanvulling van informatieplicht bij rechtstreekse verkrijging met een inventaris van de gegevensstromen waarvan het authentieke register de bron is Een derde transparantiemaatregel ten aanzien van de betrokkenen de laagdrempelige uitoefening van het recht van inzage Een vierde transparantiemaatregel ten aanzien van de betrokkenen het volgrecht als onderdeel van het recht van inzage De terbeschikkingstelling van authentieke gegevens Een voorafgaandelijke machtiging De tussenkomst van een dienstenintegrator Het beheer en de veiligheid van authentieke registers De opportuniteit van een regeling van het financieel aspect van authentieke registers Inleiding kostenbesparingen bij de ene, kosten bij de andere De kosten voor het opzetten van authentieke registers De kosteloosheid van het gebruik van authentieke gegevens als voorwaarde voor het succes Opname van de kosteloosheid in regelgeving 649 INHOUD 25

24 Het belang van een duidelijke omschrijving van de gegevensbanken in het netwerk de kosteloosheid van basisregisters Twee aandachtspunten als gevolg van het beginsel van de onderlinge autonomie Eerste aandachtspunt overleg bij het opdelen van gegevens in authentieke registers Het vereiste van intergouvernementeel overleg bij de functionele opdeling van de opslag van (authentieke) gegevens De structuur van een intergouvernementeel overleg Een steeds grotere nood aan formeel overleg voor de toekomst Tweede aandachtspunt de medewerking bij de aanlevering van gegevens in authentieke registers De aanlevering van gegevens gaat gepaard met verplichtingen Het voorbeeld van de Kruispuntbank van Voertuigen Een juiste beschrijving aanlevering versus terbeschikkingstelling vanuit een secundair (deelstatelijk) netwerk Naar een wetgevende oplossing om deelstaten te betrekken bij de oprichting van federale authentieke registers? Conclusies EEN BESTUURLIJKE VERPLICHTING TOT ONRECHTSTREEKSE VER- KRIJGING TER REALISATIE VAN HET BEGINSEL VAN DE EENMALIGE GEGEVENSOPVRAGING 663 Inleiding De bestaande situatie Overzicht van de bestuurlijke verplichting in de kaderregelingen De kaderregeling van de sociale zekerheid artikel 11 Wet KSZ Algemeen de regeling van artikel 11 Wet KSZ Toepassingsgebied de instellingen van sociale zekerheid Voorwerp sociale gegevens Aard een bestuurlijke verplichting tot opvraging bij de dienstenintegrator INHOUD

25 Aanvulling met een uitvraagverbod De (andere) federale kaderregelingen De kaderregeling van artikel 102, 2 Programmawet 30 december De federale kaderregeling van de Wet FDI De kaderregeling in Vlaanderen de verplichting gegevens op te vragen bij authentieke bronnen Algemeen de artikelen 3 en 4 Decreet egov Toepassingsgebied de entiteiten van de Vlaamse administratie Voorwerp de gegevens die nodig zijn om het elektronisch bestuurlijk gegevensverkeer uit te bouwen Aard een bestuurlijke verplichting tot opvraging bij welbepaalde gegevensbronnen Aanvulling met een uitvraagverbod De kaderregeling in Wallonië de plicht zich te richten tot de Kruispuntbank Algemeen artikel 6, tweede lid Waals samenwerkingsakkoord egov Toepassingsgebied de openbare overheden Voorwerp gebruik van gegevens die beschikbaar zijn via de Kruispuntbank Aard de verplichting zich te richten tot de Kruispuntbank Aanvulling met een dubbel uitvraagverbod De kaderregeling in Brussel Algemeen artikel 5, 3, tweede lid Ordonnantie GDI Toepassingsgebied de participerende overheidsdiensten Voorwerp het gegeven Aard de verplichting gebruik te maken van de gewestelijke dienstenintegrator Aanvulling met een uitvraagverbod Algemene beoordeling geen uniforme regeling Een bestuurlijke verplichting tot onrechtstreekse verkrijging van functioneel opgedeelde gegevens als maatregel voor de toepassing van de eenmalige opvraging Een bestuurlijke verplichting als maatregel om de functioneel opgedeelde gegevens te gebruiken Terminologie en begrippen De redenen om een verplichting op te leggen 683 INHOUD 27

26 Het juridisch kader voor de bestuurlijke verplichting als onderdeel van de implementatie van het beginsel van de eenmalige opvraging Een bestuurlijke verplichting in diverse kaderregelingen als gevolg van het beginsel van de onderlinge autonomie De materiële bevoegdheid voor het opleggen van een bestuurlijke verplichting De dubbele dimensie van het interbestuurlijk gegevensverkeer Respect voor het beginsel van de onderlinge autonomie van de entiteiten van de federale staat De onmogelijkheid om in de (specifieke) regeling rond authentieke registers aan alle besturen een bestuurlijke verplichting tot onrechtstreekse verkrijging op te leggen De onmogelijkheid om in een kaderregeling aan besturen van een andere entiteit verplichtingen op te leggen het voorbeeld van de problematische basis van en voor de regeling van artikel 11bis Wet KSZ De mogelijkheid om aan besturen van de eigen entiteit de verplichting op te leggen om onrechtstreeks gegevens te raadplegen die op een ander bestuursniveau worden beheerd Conclusie Opname van een verplichting in (minstens) vier kaderregelingen De bestuurlijke verplichting tot onrechtstreekse verkrijging (en gebruik) van authentieke gegevens Het standpunt in verband met de functionele opdeling van gegevens als uitgangspunt Het voorwerp van de bestuurlijke verplichting de gegevens die een bestuur nodig heeft voor de uitoefening van zijn taken, zijn beschikbaar als authentieke gegevens De onrechtstreekse verkrijging als essentie Van gegevens die een bestuur nodig heeft om haar taken van algemeen belang uit te voeren en die beschikbaar zijn als of in de vorm van een authentiek gegeven Wat met gegevens die niet als authentiek beschikbaar zijn? INHOUD

27 3.3. De voorkeur voor een gebruiksplicht boven een opvragingsplicht Het onderscheid tussen een gebruiks- en een opvragingsplicht de aard van de verplichting De verplichting tot opvraging bij of via een dienstenintegrator is enkel een modaliteit van de bestuurlijke gebruiksplicht De logica van de benadering als gebruiksplicht De juiste verhouding tussen gebruik en opvraging van gegevens Voorstel van tekst De elementen van een bestuurlijke gebruiksplicht De verplichting en het proportionaliteitsbeginsel De gebruiksplicht en het vereiste van machtiging De opportuniteit om de gebruiksplicht aan te vullen met een uitvraagverbod Voorwerp van een uitvraagverbod Het (subtiele) verschil tussen een gebruiksplicht en een uitvraagverbod Opportuniteit bij specifieke regelingen waar geen gebruiksplicht geldt Het relatieve karakter van een bestuurlijke gebruiksplicht De uitzonderingen in de kaderregelingen betreffen eerder het uitvraagverbod De noodzaak om uitzonderingen te voorzien Uitzonderingen op de gebruiksplicht in Nederland Uitzonderingen in de Belgische context De noodzaak om de gebruiksplicht te combineren met de specifieke bestuursrechtelijke bepalingen De specifieke regelgeving bevat geen bepaling over de (modaliteit van) verkrijging Uitgangspunt de specifieke regelgeving bevat een bepaling over de (modaliteit van) onrechtstreekse verkrijging Het ontoereikende karakter van een algemene bestuurlijke gebruiksplicht De specifieke regelgeving voorziet in een (gedeeltelijke) onrechtstreekse verkrijging De specifieke regelgeving voorziet in een rechtstreekse verkrijging 723 INHOUD 29

28 5. De maatregelen ter aanvulling van de bestuurlijke verplichting om de eenmalige gegevensopvraging te waarborgen De combinatie van de gebruiksplicht met een uitvraagverbod in de specifieke regelingen als maatregel om de eenmalige gegevensopvraging te verankeren Overzicht van het uitvraagverbod in de specifieke regelingen Het voorwaardelijk karakter van het uitvraagverbod in de specifieke regelingen De toetsing van het uitvraagverbod aan het beginsel van onderlinge autonomie De waarde van het (specifieke) uitvraagverbod de combinatie met de algemene gebruiksplicht De combinatie van het specifieke uitvraagverbod met de specifieke regelgeving Het specifieke uitvraagverbod en de omschrijving van de (potentiële) begunstigden van een machtiging De afdwingbaarheid van de bestuurlijke gebruiksplicht naar een weigeringsrecht in hoofde van de burger? Een weigeringsrecht van de burger als sluitstuk van de toepassing van de eenmalige gegevensopvraging algemeen Geen absoluut weigeringsrecht uitzonderingen op het weigeringsrecht De onduidelijke inhoud van het weigeringsrecht geen verplichting of het niet ten laste kunnen leggen Twijfel over de zin van een weigeringsrecht is het gevolg van een traditionele benadering waarin de burger de plicht heeft om gegevens te verstrekken Een daadwerkelijk weigeringsrecht vereist een regeling van de gevolgen van een weigering Waarbij ook rekening wordt gehouden met mogelijk misbruik Een klachtrecht als alternatief Conclusie met betrekking tot een weigeringsrecht in hoofde van de burger Conclusie DIENSTENINTEGRATIE EN DE TUSSENKOMST VAN DIENSTEN- INTEGRATOREN 755 Inleiding INHOUD

29 1. De essentie van dienstenintegratie Het concept dienstenintegratie Eerste component het begrip dienst Tweede component het begrip integratie De praktijk dienstenintegratie als organisatie van de uitwisseling van gegevens in al zijn facetten, met inbegrip van een geïntegreerde uitwisseling De juridische definitie van dienstenintegratie in de toepasselijke regelingen Voorstel van definitie Dienstenintegratie en de taken en opdrachten die aan een dienstenintegrator worden toebedeeld geen coherente regeling Het doel, de opdrachten en de taken van dienstenintegratoren algemeen Inleiding doel en opdracht aan de hand van taken Het belang van een goede omschrijving van de opdrachten en taken de band met het bestuursrecht Standpunt de opdrachten als doelen en de taken als handelingen ter uitvoering daarvan De nood aan een duidelijke omschrijving De realiteit met betrekking tot dienstenintegratoren een amalgaam van opdrachten en taken Standpunt Dienstenintegratie als afzonderlijke opdracht ter uitvoering van het beleid De verenigbaarheid van dienstenintegratie met andere opdrachten De opdracht van dienstenintegratie Inleiding de zeven kerntaken van dienstenintegratie De eerste kerntaak De ontwikkeling en het beheer van een uitwisselingsplatform Tweede kerntaak de dienstenintegratie in de eigenlijke betekenis het aanbieden van geïntegreerde diensten Derde kerntaak het beheer van een verwijzingsrepertorium Vierde kerntaak Het aanbieden van basisdiensten Vijfde kerntaak de coördinatie van de diverse aspecten van de uitwisseling 787 INHOUD 31