Wanneer Trauma je leven bepaalt.

Transcriptie

1 Wanneer Trauma je leven bepaalt. Diagnose en behandeling van PTSS. Dirk Van den Abbeele - UZ Gent Wat is PTSS? Blootstelling aan een (zichzelf of anderen) Herbelevingen Vermijding en afvlakking van gevoelsleven Verhoogde prikkelbaarheid Meer dan één maand, impact op het functioneren. Traumatische gebeurtenis Ernst Angst, hopeloosheid, afschuw Eigen of andermans integriteit Traumatische gebeurtenis Meest frequente sen Getuige van ernstige verwonding of dood Sexuele molestatie / verkrachting Natuurramp / vuur Shock Levensbedreigend accident Oorlog en gevecht Fysiek geweld en dreiging met een vuurwapen Type I en Type II traumata Traumatische gebeurtenissen die kunnen leiden tot PTSD zijn gekarakteriseerd door - Het ervaren of getuige zijn bij een doodsbedreiging of ernstige schade aan zichzelf of aan anderen - Gepaard gaande met een intense angst, hulpeloosheid of gruwel From Part 2 of the NCS. A total of 5877 respondents participated in the survey, which was conducted among individuals aged 15 to 54 years, from September 1990 to February 1992.

2 Herbelevingen (één of meer) Intrusieve herinneringen dromen onaangepast gedrag Psychologisch reacties bij blootstelling Vermijding (drie of meer) gedachten, gevoelens of conversaties Activiteiten of contacten Geheugenverlies Interesseverlies Vervreemding Affectieve problemen beperkt toekomstperspectief Prikkelbaarheid (twee of meer) Slaapstoornissen Concentratieproblemen Over-waakzaam Schrikreacties (startle) Irritatie - woedeaanvallen Klinisch verloop PTSD symptomen komen meestal voor binnen de drie maand na een Het is minder frequent dat het begin van de symptomen uitgesteld is tot maanden of jaren na de traumatische gebeurtenis Symptomen van PTSD kunnen maanden tot jaren persisteren na de The National Comorbidity Survey vond dat 40% van de patiënten met PTSD symptomen vertoonden gedurende 10 jaar Ongeveer 50% van alle PTSD gevallen zijn chronisch Acute: duur van de symptomen is minder dan 3 jaar Chronisch: duur van de symptomen is 3 jaar of meer Verloop is vaak fluctuerend en excacerbaties zijn vaak gerelateerd aan levensgebeurtenissen Veranderingen in de werksituatie Ziekte Overlijden van partner, familie, vrienden... DSM-IV-TR 2000; Kessler

3 Epidemiologie Prevalentie van sen Algemene bevolking: life-time prevalentie % Belangrijke regionale verschillen Mannen (geweld) > vrouwen (sexuele trauma s) (61 vs 51%) Vaak multipele trauma s (34 % mannen, 25% vrouwen >2) Risicofactoren voor sen geslacht (type trauma) Ras Beperkt IQ Context (sociaal milieu, financiële mogelijkheden,...) Persoonlijkheidskarakteristieken (externalisatie, extraversie, neuroticisme...) Kessler et al Epidemiologie Prevalentie van PTSD Resultaten van epidemiologische studies zijn sterk afhankelijk van methodologie en prevalentie van sen Life-time prevalentie varieert tussen 1-11% (0.9 % Europa, ESEMED 2003) Vrouwen > mannen (2x) 2-3x hoger suïciderisico Grote co-morbiditeit met psychiatrische en somatische aandoeningen Chronische PTSD Vroege symptomen geassocieerd met verhoogd risico op chroniciteit Dissociatieve symptomen Ernstige depressieve symptomen Tachycardie Psychiatrische voorgeschiedenis Disfunctioneel steunsysteem Onmiddellijke gebeurtenissen en reacties na het trauma Delayed onset & co-morbiditeit Delayed onset PTSD > 6 maand na het trauma Vaak uitgelokt door een andere gebeurtenis Laattijdige diagnose Secundaire ziektewinst Hoge graad van co-morbiditeit (80-90%) Depressie (tot 50%) Angststoornissen (paniek, OCD,...) Middelen misbruik (alcohol, sedativa...) Kulka et al. Veteran re-adjustement study 1990

4 Neurobiologie Vereenvoudigd neurocircuit van Angst Vereenvoudigd neurocircuit bij PTSD Kulka et al. Veteran re-adjustement study 1990 Vereenvoudigd neurocircuit van normale angst Sensory Cortex/ Insular Cortex Sensibele en cognitieve associaties mediator van conditionering MPFC/ACC HIGH ROAD Inhibitie van amygdala staat in voor extinctie Orbitofrontaal Hippocampus Amygdala Context, Memory Thalamus Striatum LOW ROAD Actie Hypothalamus CRF, stress-respons adapted from L. Shin, 2010, Hartley 2006, Vermetten 2002 Vereenvoudigd neurocircuit bij PTSD Sensory Cortex/ Insular Cortex Sensibele en cognitieve associaties mediator van conditionering MPFC/ACC HIGH ROAD Inhibitie van amygdala staat in voor extinctie Orbitofrontaal Hippocampus Amygdala Context, Memory Thalamus LOW ROAD Striatum Actie Hypothalamus CRF, stress-respons adapted from L. Shin, 2010, Hartley 2006, Vermetten 2002 Behandeling Eerste interventies na een trauma Psychotherapeutische behandelingen Medicamenteuze behandelingen

5 Eerste interventies na een Reacties op een kunnnen individueel sterk verschillen. Resilient response: geen symptomen merkbaar (1/3) Delayed response: symptomen ontstaan in de daaropvolgende periode (1/6) Prolonged response: onmiddelijk symptomen, blijvend in intensiteit (1/3) Recovery Response: initiële symptomen, gradueel verminderend met de tijd (1/6) Welk verloop is inter-individueel moeilijk voorspelbaar Eerste interventies na een Geen duidelijkheid wanneer optimale interventietijdstip Verschillende modellen Sociaal model Psychologisch model Biologisch model Eerste interventies na een Sociaal model Initiële symptomen zien als een normale reactie op uitzonderlijke omstandigheden Proberen maximaal eigen copingvaardigheden en steunsysteem te benutten. Vermijden van te medicaliseren. Gericht op adaptatie, gebruik maken van de sociale resources. Eerste interventies na een Gebaseerd op psychologisch model Debriefing: gebaseerd op Critical Incident Stress Debriefing (CISD): geen evidentie voor efficaciteit, in bepaalde studies deed de interventiegroep het slechter dan de controle-groep Multiple sessions trauma focused CBT: gestart binnnen drie maand na het trauma, blijkt significant efficient. Inclusiecriteria was bij meeste studies een acute stressstoornis of PTSD.

6 Eerste interventies na een Gebaseerd op biologische model Onderzocht: Hydrocortisone Propanolol Temazepam Escitalopram Geen enkele behandeling garandeerde een betere outcome. Kan zinvol zijn als acute comfort behandeling Hypnotherapie: beperkte evidentie Psychodynamische therapie: nood aan gecontroleerd onderzoek. Cognitieve gedragstherapie: Exposure Anxiety management (relaxatie, cognitieve therapie...) Systematische desensitisatie EMDR Psychotherapie Farmacotherapie Selectieve Serotonine Re-uptake inhibitoren Paroxetine Sertraline Fluoxetine Venlafaxine TCA & MAOI s Amitryptiline Phenelzine Andere Olanzapine Risperidone Dank voor de Aandacht