Algemeen evenwicht en collectieve welvaart

Transcriptie

1 19 Algemeen evenwiht en olletieve welvaart TOEPASSING 19.1 Student uit balans (p. 351) Welke andere gevolgen zouden kunnen plaatsvinden als vanuit het perspetief van het algemene evenwiht wordt geredeneerd? De student krijgt nu een lager reëel inkomen. Dit houdt in dat hij minder bier en/of minder magnetronmaaltijden kan kopen. De vraag naar magnetronmaaltijden en/of bier neemt daardoor af. Afhankelijk van waar de student vooral minder van gaat onsumeren beredeneer waarom er meer substitutie zal optreden in plaats van inkomenseffet; bier is geen noodzakelijk goed en magnetronmaaltijden in deze setting wel zal er op die markt een prijsdaling van het produt plaatsvinden. Uiteindelijk zal de Pelgrimbrouwerij een lagere prijs voor zijn bier krijgen en dus misshien uiteindelijk de student minder uren in dienst nemen, ad infinitum, totdat er uiteindelijk weer een evenwiht ontstaat. Stel nu dat in plaats van het vervallen van de werknemerskorting de brouwerij besluit de student vier uur minder in dienst te nemen. Beredeneer de gevolgen hiervan vanuit het perspetief van het algemene evenwiht. Dezelfde redenering geldt als hierboven, alleen is de beginsituatie dat hij absoluut gezien minder inkomen overhoudt; nominale inkomen daalt minder te besteden aan beide produten vraag daalt prijzen dalen uiteindelijk een nieuw evenwiht. TOEPASSING 19.2 De welvaart volgens Philip Freriks (p. 356) Bedenk enkele andere voorbeelden waaruit blijkt dat de identifiatie van produtie(groei) met (een toename van de) welvaart ons op het verkeerde been zet. Voorbeeld 1: het aanleggen van de vijfde landingsbaan (de polderbaan) bij Shiphol. Dit vergroot het aantal vliegbewegingen op Shiphol en verhoogt daarmee de produtie van Shiphol en het binnenlands produt. Het extra aantal vliegbewegingen zorgt ehter ook voor extra milieuvervuiling in de vorm van zowel geluidsoverlast voor omwonenden als luhtvervuiling door de verbranding van kerosine. Het vliegtuig is veruit het meest milieuonvriendelijke vervoermiddel: het draagt het meest bij aan het broeikaseffet en de aantasting van de ozonlaag. Een vliegtuig verbruikt 10 tot 30 keer meer energie (kerosine, een fossiele brandstof) dan trein of bus. Bovendien gebeurt deze vervuiling voornamelijk op grote hoogte, waar deze gassen veel langer blijven hangen. Het is de vraag of de toename van het binnenlands produt door de extra vliegbewegingen opweegt tegen de extra shade die ermee wordt aangeriht. Uitwerking van de toepassingen Toegepaste miro-eonomie, deel VI blz. 1/5

2 Voorbeeld 2: de aanleg van de HSL door het Groene Hart. Bij de aanleg van de HSL wordt er door aantrekkelijke landshappen een spoorlijn aangelegd, waarbij ze zelfs wind- /geluidsshermen neerzetten van plexiglas die door vogels niet gezien worden en waartegen ze zih te pletter vliegen. Opnieuw is de vraag of de produtiestijging (meer en sneller reizen) opweegt tegen de aantasting van het landshap en de shade aan flora en fauna. TOEPASSING 19.3 Vluhtig handelen (p. 362) Ga na of emissiehandel tussen Polen en Nederland de welvaart verbetert volgens het riterium van Pigou, volgens dat van Pareto en volgens dat van Bergson. Pigou: de totale produtie van goederen en diensten in Polen en Nederland waar fossiele brandstoffen voor nodig zijn, hoeft door de emissiehandel niet te dalen, ondanks de emissieplafonds die het Verdrag van Kyoto oplegt. Het nationaal inkomen blijft dan gelijk, ofwel volgens de methodiek van Pigou wordt geen welvaartsverbetering geregistreerd. Pareto: volgens de methode van Pareto wordt wel een welvaartsverbetering geregistreerd, omdat het belang van de produtie niet wordt aangetast (blijft op hetzelfde niveau), terwijl meer tegemoet wordt gekomen aan het belang van een betere milieukwaliteit (de shade aan het klimaat wordt verminderd door een lager niveau van de emissies). Bergson: ook volgens de methode van Bergson wordt een welvaartsverbetering geregistreerd, onder de voorwaarde dat de representanten van de bevolking de ombinatie van gelijkblijvende produtie en minder emissies per saldo als een welvaartsverbetering interpreteren. Uitwerking van de toepassingen Toegepaste miro-eonomie, deel VI blz. 2/5

3 20 Marktfalen TOEPASSING 20.1 File! (p. 368) Welk prinipieel bezwaar zou er kunnen bestaan tegen de invoering van een naar tijd en plaats gedifferentieerde kilometerheffing? Je benadeelt mensen die geen keuze hebben om op een andere tijd gebruik te maken van de weg dan de weg in het geheel te mijden door per openbaar vervoer te reizen. Een kilometerheffing is dus in het nadeel van mensen die geen mogelijkheid hebben tot flexibele werktijden, die een auto per se nodig hebben voor hun werk, enzovoort. Het prinipiële bezwaar is dat het invoeren van de heffing die is ingegeven om de alloatie te verbeteren, leidt tot een andere inkomensverdeling. Welke praktishe moeilijkheden doen zih voor bij invoering van een naar tijd en plaats gedifferentieerde kilometerheffing? Vooraf moet bekend zijn welke heffingshoogte nodig is om files te voorkomen. Dit betekent dat de prijselastiiteit van de vraag naar autokilometers voor elk wegsegment bekend moet zijn. Als deze elastiiteiten al bekend zouden zijn, doet zih waarshijnlijk het probleem voor dat de heffing zo hoog is dat daardoor de voorkeuren van mensen veranderen, en dus de prijselastiiteiten. Dit betekent dat de heffingshoogte waarbij filevorming net wordt voorkomen door trial and error moet worden gevonden. Experimenteren met de heffingshoogte zal door automobilisten ehter niet worden gewaardeerd. TOEPASSING 20.2 Een tweesnijdend zwaard (p. 376) Wat zijn de voor- en nadelen van de vergroening van het belastingstelsel? Voordeel: milieugebruik krijgt een prijs, waardoor zuiniger wordt omgesprongen met natuurlijke hulpbronnen. Ook loont het dan te zoeken naar effiiëntieverbeteringen bij de inzet van natuurlijke hulpbronnen. Dat spaart niet alleen materialen, maar vermindert ook de heffingskosten. Nadeel: als olletieve goederen en diensten (waterkeringen, medishe zorg, onderwijs, vredesoperaties) moeten worden bekostigd, moet daarvoor een heffing worden opgelegd. In een volledig vergroend belastingstelsel kan dan het probleem ontstaan dat bijvoorbeeld burgers worden aangezet tot energiebesparing; maar wanneer ze dat ook daadwerkelijk serieus en substantieel blijken te doen (sues voor het milieubeleid dus!) moet de heffing worden verhoogd om genoeg geld binnen te krijgen voor de bekostiging van olletieve goederen en diensten. Dat zullen burgers niet prettig vinden. Uitwerking van de toepassingen Toegepaste miro-eonomie, deel VI blz. 3/5

4 Zou het tweesnijdend zwaard werken? Het tweesnijdend zwaard is te mooi om waar te zijn. Al snel dreigt het probleem dat we hiervoor als een nadeel van de vergroening van het belastingstelsel hebben beshreven. TOEPASSING 20.3 Ronald en Gerlah (p. 380) Maakt het voor het onderhandelingsresultaat uit of Shiphol het reht op vliegbewegingen heeft of dat bewoners het reht op nahtrust hebben? Als de eigendomsrehten maar helder zijn omshreven en bekend is wie de eigendomsrehten heeft, volstaan volgens Coase vrije onderhandelingen voor het bereiken van Pareto-optimaliteit. Wel moet dan aan de belangrijke voorwaarden van geringe transatiekosten en de gelijkwaardigheid van de onderhandelende partijen zijn voldaan. Als we daar in dit geval even van uitgaan, kunnen de bewoners van Spaarndam en Zwanenburg in beginsel via onderhandelingen die worden bezegeld met een overeenkomst (ontrat) Shiphol zodanig om- of afkopen dat het maatshappelijk optimum wordt bereikt. Het is dan in het belang van de slahtoffers de produent finaniële ompensatie te bieden om minder te produeren (ofwel de vliegbewegingen niet uit te breiden en/of te verplaatsen van de ene baan naar een andere). Zolang ompensatie de slahtoffers minder kost dan de shade door vervuiling, is het in hun belang de vervuiler te ompenseren. Zolang dat een hoger bedrag is dan Shiphol aan netto opbrengst uit de marginale produtie ontvangt, zal ze bereid zijn zaken te doen met de bewoners. Shiphol kan aan de andere kant via onderhandelingen de bewoners finaniële ompensatie bieden voor de shade die ontstaat door de (extra) vliegbewegingen (zoals is vermeld in de tekst). Shiphol heeft aanvankelijk een hoger finanieel belang bij vervuiling dan de marginale milieukosten bedragen die dit oproept (MNB > MMK in figuur 20.1). Shiphol zal de bewoners dus best kunnen overreden. Dat geldt tot produtieniveau q1 is bereikt. Daarna (vanuit het punt O gezien) levert extra vervuiling Shiphol minder op dan nodig is om de slahtoffers te ompenseren. Ook als de bewoners reht hebben op een shoon milieu, zal het maatshappelijk optimum S dus worden bereikt. Allebei de senario s zijn mogelijk, puur afhankelijk van wie de eigendomsrehten bezit en of deze rehten al dan niet goed gedefinieerd zijn. De overheid zal een failiterende rol krijgen bij het onderhandelingsproes tussen de twee partijen, aangezien zowel beargumenteerd kan worden dat Shiphol reht heeft op meer vliegbewegingen als dat de bewoners reht hebben op minder geluidsoverlast. Uitwerking van de toepassingen Toegepaste miro-eonomie, deel VI blz. 4/5

5 21 Kosten-batenanalyse TOEPASSING 21.1 OEEI, wat moeilijk (p. 388) Welke van de twee alternatieven is het meest geshikt als ook rekening wordt gehouden met de imponderabilia? Er is geen goede duidelijke keuze te maken tussen de twee alternatieven, omdat zowel bij de baten als bij de kosten niet te kwantifieren grootheden moeten worden meegenomen in de afweging. Zonder te kijken naar de imponderabilia kan gesteld worden dat de beste keuze het tunnelalternatief is. Op basis van de methode van Pigou zal de afweging zijn dat het nationaal inkomen zal toenemen en dat daarom het projet een welvaartsverbetering genereert, waarbij de tunnelvariant de grootste welvaartsverbetering oplevert. Op basis van de methode van Pareto is er geen eenduidige uitspraak te doen. De uitkomst is namelijk afhankelijk van de waarde die we hehten aan een beter milieu. In zo n geval plegen we de keuze in handen te leggen van de representanten van de bevolking: de politii. Conform de Bergsoniaanse methode zal de politiek een uitspraak doen (op basis van onder andere OEEI) welk alternatief het beste is voor de Nederlandse samenleving. Welke problemen zijn de onderzoekers vermoedelijk tegengekomen bij de opstelling van deze kostenbatenanalyse? Het grootste probleem is de waardering van externe effeten. Verder zijn de indirete effeten van projeten moeilijk afgrensbaar. Conform de algemene evenwihtsanalyse kunnen nog op zeer grote afstand (in tijd en plaats) effeten optreden ten gevolge van een projet. Welke gevolgen nog wel en welke niet meer worden meegenomen, blijft tot op zekere hoogte altijd arbitrair. Uitwerking van de toepassingen Toegepaste miro-eonomie, deel VI blz. 5/5