Terugblik December Platform Nederlandse Luchtvaart

Transcriptie

1 Terugblik 2013 December 2013 Platform Nederlandse Luchtvaart

2 Voorwoord Door PNL directeur Joris Vlaming Omnis exitus initium novum. U leest de laatste publicatie die onder de naam Platform Nederlandse Luchtvaart (PNL) geschreven is. Daarmee komt een einde aan de stichting die 15 jaar lang beleidsmakers, politici en journalisten helder en deskundig informeerde over luchtvaart. Luchtvaart is van ruim 16 miljoen Nederlanders. Of het nu via de bloemen op tafel, medicatie of onderdelen van een smartphone is, via een zakelijke of studiereis, of via die vakantie naar de zon, iedere Nederlander is verbonden met luchtvaart. Hoe we luchtvaart kunnen inpassen in onze leefomgeving, zodat omwonenden en natuur op een verantwoorde wijze beschermd worden, vraagt om een maatschappelijke discussie. En dat vraagt om feiten. PNL zag daarom 15 jaar geleden het levenslicht. Dat feiten delen niet gemakkelijk is, wijst het verleden uit. Ben je te objectief, dan word je saai en geef je een politicus of journalist geen informatie om mee te scoren. Komt je mening te duidelijk naar voren, dan loop je het risico dat je de steun van je achterban verliest. Combineer dat met een financiële afhankelijkheid om een stafteam te kunnen onderhouden en u leest in een notendop de uitdagingen van 15 jaar PNL. Het is wellicht dan ook niet verwonderlijk dat een stichting als PNL de activiteiten moet staken. Toch doet het pijn. PNL stond los van de stichting zelf voor een gedachtegoed. PNL stond voor een discussie over de waarde van luchtvaart. PNL stond voor een sector die op het wereldtoneel een voorbeeldfunctie vervult, wat te danken is aan Nederlands ondernemerschap. Wil je die voorbeeldfunctie blijven vervullen, dan moet je blijven discussiëren. Een debat in de politiek, geprikkeld door journalisten, op basis van goede informatie. Omdat ik geloof in Nederlands ondernemerschap en onze drive om een verschil te maken, ben ik niet bang dat dit gedachtegoed verdwijnt. Uit de vele reacties en steunbetuigingen van afgelopen weken, blijkt dat velen van ons de waarde van luchtvaart in Nederland zien. Naast het vliegen zal ik me dan ook blijven inzetten voor dit gedachtegoed. Samen met u! Bedankt voor alle steun en wat mij betreft geen afscheid maar tot ziens. Vriendelijke groet, Joris Vlaming Directeur PNL Terugblik

3 Inhoudsopgave Team 3 Locatie 4 Website 4 Social media 5 Nieuwsbrief 5 Fact sheets 6 Feiten op een rij 13 Symposium 14 Bijeenkomst provincie Flevoland en gemeenten 15 Advisering overheid 15 Onze donateurs 16 Onze sponsoren 16 Bron foto: Schiphol Group Terugblik

4 Team Staf Het stafteam had sinds 2012 een nieuwe samenstelling en bestond uit Joris Vlaming (sinds 1 april 2012 directeur) en Marlous Schouten (sinds 1 juni 2012 projectleider). Daarnaast zijn de TU Delft stagiair Ferrie Förster (december 2012 tot en met juni 2013) en HvA stagiaires Joran Hoogenberg (januari tot en met juli 2013) en Bas van Olffen (augustus 2013 tot heden) bij PNL werkzaam geweest. Bestuur Joris Vlaming Directeur Marlous Schouten Projectleider Het bestuur bleef in 2013 ongewijzigd. Voor 2014 stond een tweetal nieuwe bestuursleden klaar om het team te versterken. Hans Bakker (Algemeen directeur Amsterdam RAI) Matthijs de Haan (Director Holland Space Cluster) Maarten Haverkamp (secretaris samenwerkingsproject NS-ProRail) Bob Mulder (Emeritus hoogleraar TU Delft) Rudy Stroink (Urban Pilot) Terugblik

5 Locatie In augustus 2013 verhuisde PNL van de Atoomclub naar het kantoor van SADC in The Outlook op Schiphol. Bron foto: Schiphol Group Website Vanaf januari 2013 was de nieuwe website van PNL, online gegaan. Via deze website gaf PNL informatie via fact sheets, nieuwsberichten en werden er directe links naar sociale mediakanalen gegeven. Terugblik

6 Social media PNL was vanaf half juli 2012 actief geworden in social media, zoals Facebook, Twitter en LinkedIn. PNL stelde zich hiermee op als kennisbron en bevorderde de luchtvaartdiscussie. Het aantal volgers groeide gestaag, zo had PNL op Twitter 952 volgers. Group: Platform Nederlandse Luchtvaart Nieuwsbrief Daarnaast had PNL de nieuwsbrief van een nieuwe opmaak voorzien. De ruim 1300 lezers reageerden zeer enthousiast. Terugblik

7 Fact sheets PNL wilde politiek & publiek helder, deskundig & betrouwbaar informeren over luchtvaart. Daarom was PNL fact sheets gaan ontwikkelen. Hieronder geven we een overzicht. In 2013 had PNL in totaal 16 fact sheets gemaakt. De volledige fact sheets zijn te downloaden op onze website Fact sheet Alderstafel Sinds december 2006 kent het Nederlandse luchtvaartbeleid de Alderstafel voor de luchthaven Schiphol. Dit is een overleg tussen de luchtvaartsector, de rijksoverheid, regionale en lokale bestuurders en bewoners onder voorzitterschap van Hans Alders. In de loop der jaren is de samenstelling van de Alderstafel Schiphol enkele keren gewijzigd en zijn er verschillende adviezen naar buiten gebracht. PNL presenteert een fact sheet voor politiek, media en publiek om een overzicht te geven van wat er de afgelopen jaren is gebeurd, wie de huidige deelnemers aan de Alderstafel Schiphol zijn en welke ontwikkelingen voor de deur staan. Fact sheet Beveiliging Amsterdam Airport gaat centrale security in de gehele terminal invoeren om het reis- en verblijfcomfort voor reizigers en de efficiency te vergroten en de wachttijden bij de gates te verkorten. In plaats van de controles aan de gate komen er op vijf locaties centrale security doorgangen: drie in de vertrekhallen en twee voor transferpassagiers. Ook op Eindhoven Airport is in de onlangs gerealiseerde uitbreiding van de terminal speciale aandacht gegeven aan het security gebied. Enerzijds door voldoende ruimte (m2) te creëren voor het proces en anderzijds door de materiaalkeuze en locatie (hoger en veel daglicht) om zo de beleving voor passagiers en de werkomstandigheden voor het personeel te optimaliseren.in de fact sheet Beveiliging gaat PNL bovendien in op vragen als waarom er beveiliging is en waar regels over beveiliging zijn vastgelegd. Daarnaast gaan we in op wie er verantwoordelijk zijn voor de beveiliging en geven we een aantal voorbeelden van beveiligingsmaatregelen. Terugblik

8 Fact sheet Brandstofplanning In de media en de politiek worden vragen gesteld of luchtvaartmaatschappijen als Ryanair en KLM voldoende brandstof meenemen tijdens een vlucht en welke vrijheid een gezagvoerder heeft om te handelen. PNL presenteert daarom de fact sheet Brandstofplanning om duidelijk te maken hoe brandstofplanning in de luchtvaart werkt. In de luchtvaart wordt wereldwijd een vaste formule gebruikt om te bepalen hoeveel brandstof er meegenomen wordt tijdens de vlucht. Op deze manier zijn er verschillende veiligheidsmarges ingebouwd, om te voorkomen dat de brandstof opraakt. In de nieuwe fact sheet geeft PNL weer hoe de minimale hoeveelheid brandstof die voor vertrek bij een vlucht meegenomen moet worden, is opgebouwd. Fact sheet CROS Ferrie Förster, student Technische Bestuurskunde aan de TU Delft heeft voor zijn afstudeeronderzoek een inventarisatie gemaakt van het Nederlandse luchtvaartbeleidsproces. Daarbij heeft hij specifiek gekeken naar het beleidsproces voor de ontwikkeling van de luchthaven Schiphol. Eerder presenteerde PNL de fact sheet Alderstafel, ditmaal komt PNL met een fact sheet om een overzicht te geven van wat de Commissie Regionaal Overleg luchthaven Schiphol (CROS) precies doet, wie de huidige deelnemers zijn en welke ontwikkelingen voor de deur staan. Terugblik

9 Fact sheet Duurzaamheid Luchtvaart geeft mensen de mogelijkheid om te werken, wonen, studeren of vakantie te vieren waar ook ter wereld (People). Kennisuitwisseling, diensten- en goederenverkeer en werkgelegenheid dragen bij aan economische groei (Profit). Maar luchtvaart veroorzaakt ook emissie en geluid, wat een negatieve impact heeft op omwonenden van een luchthaven en op het milieu (Planet). De uitdaging ligt in het in balans brengen van deze 3 P s, dan pas spreken we van duurzame luchtvaart. Om de uitdagingen van emissie en geluid te begrijpen, beginnen we in de fact sheet Duurzaamheid met een omschrijving van deze twee onderwerpen. Vervolgens geven we een overzicht van een aantal duurzame initiatieven die door luchthavens, luchtvaartmaatschappijen, vliegtuigfabrikanten, kennisinstellingen en vanuit samenwerkingsverbanden met de overheid in Nederland worden toegepast. Fact sheet Eén Europees luchtruim De Europese Unie wil één Europees luchtruim ontwikkelen, ook wel Single European Sky genoemd. Lidstaten van de Europese Unie hebben echter de deadline van 4 december 2012 gemist om de luchtruimblokken te implementeren. Eurocommissaris voor Vervoer Siim Kallas heeft daarom onlangs een aantal voorstellen gedaan om sneller tot één Europees luchtruim te komen. Ondanks dat het lastig lijkt om tot één Europees luchtruim te komen, biedt het voordelen. Zo kunnen vluchttijden korter worden en brandstofkosten en CO2 worden bespaard. In de fact sheet Eén Europees luchtruim geeft PNL weer wat er bedoeld wordt met één Europees luchtruim en waarom er naartoe wordt gewerkt. Daarnaast behandelt PNL de Luchtruimvisie en waarom deze visie is opgesteld. Als laatste gaat de fact sheet in op de toekomst van het Europese luchtruim en wordt er een tijdlijn weergegeven. Terugblik

10 Fact sheet Emissiehandel De luchtvaartsector werd 1 januari 2012 opgenomen in het bestaande Europese systeem van emissiehandel (EU-ETS). Sindsdien kwam er weerstand van met name landen buiten de Europese Unie, zoals de Verenigde Staten, Rusland en China. Het Europees Parlement heeft naar aanleiding daarvan op 16 april 2013 het voorstel van de Europese Commissie goedgekeurd om EU-ETS-verplichtingen voor een jaar uit te stellen voor vluchten van en naar landen buiten de Economische Ruimte. Tijdens de algemene vergadering van de Internationale Burgerluchtvaartorganistie (ICAO) van 24 september tot 4 oktober 2013 is echter toch overeenstemming bereikt over de totstandkoming van een mondiaal systeem. Er is afgesproken dat dit systeem in 2020 wordt ingevoerd. PNL geeft in de fact sheet onder meer weer wat emissiehandel is en waarom er een Europees emissiehandelsysteem voor luchtvaart is ingesteld. Daarnaast gaat PNL in op problemen die optreden bij ETS en legt begrippen als backloading en carbon leakage uit. Fact sheet Geluid Vliegtuigen zijn prachtige uitvindingen: kisten van 560 ton die honderden passagiers door de lucht vervoeren. Net als auto s, treinen en brommers, veroorzaken vliegtuigen ook geluid. Dat geluid kan worden ervaren als geluidshinder. Maar wat is geluid nou eigenlijk? En wat is het verschil tussen geluidsbelasting en geluidshinder? PNL legt dat uit in de fact sheet Geluid. Aan de Alderstafel wordt momenteel gesproken over het nieuwe normen- en handhavingsstelsel voor luchthaven Schiphol. Dit stelsel is gebaseerd op strikt geluidspreferent baangebruik. Hierbij worden de start- en landingsbanen gebruikt die zorgen voor de minste geluidshinder voor de omgeving. Verder zijn er aan de Alderstafel nog tal van maatregelen genomen om geluidshinder verder te reduceren. In de loop van 2013 zal definitieve besluitvorming over het nieuwe normen- en handhavingsstelsel plaatsvinden door de Alderstafel. Terugblik

11 Fact sheet Luchtruimclassificatie en -indeling Het Nederlandse luchtruim is klein, maar druk. Het luchtruim gaat daarom op een andere manier ingericht worden. De Europese Unie wil bovendien één Europees luchtruim ontwikkelen, ook wel Single European Sky genoemd (zie ook PNL fact sheet Eén Europees luchtruim). Totdat de Single European Sky werkelijkheid is, wordt de huidige classificatie en indeling van het Nederlandse luchtruim aangehouden. Maar hoe zit de huidige classificatie en indeling van het Nederlandse luchtruim op dit moment in elkaar? In de fact sheet Luchtruimclassificatie en -indeling geeft PNL een overzicht van de verschillende luchtruimklasses. Daarnaast gaat PNL in op de verschillende lagen in het luchtruim waarbij het lage luchtruim het eerst aan bod komt om vervolgens omhoog te werken. Wat zijn de kenmerken van een CTR, TMA, CTA en een UTA? De antwoorden op deze vragen staan centraal in deze fact sheet. Fact sheet Onbemande luchtvaartuigen RPA, UAV, drone of onbemand luchtvaartuig; wat zijn het en waar worden ze voor ingezet? Deze en andere vragen staan centraal in de fact sheet Onbemande luchtvaartuigen. In de fact sheet behandelen we verschillende toepassingsmogelijkheden, zoals de toepassing van onbemande luchtvaartuigen om foto- en filmopnamen vanuit de lucht te maken, bijvoorbeeld tijdens de troonwisseling in 2013 in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Ook komen militaire toepassingen aan bod. We zetten de relevante regelgeving, die in juli 2013 gewijzigd is, op een rij, gaan in op het aspect veiligheid en werpen een blik op de toekomst. Terugblik

12 Fact sheet Ontwikkelingen Nederlandse en grensluchthavens In de fact sheet Ontwikkelingen Nederlandse en grensluchthavens brengt PNL de historische ontwikkeling van de afgelopen 15 jaar op het gebied van vliegtuigbewegingen, passagiers en vracht van Nederlandse luchthavens en grensluchthavens in kaart. Deze ontwikkelingen worden beeldend weergegeven in grafieken. Daarnaast geeft PNL een rangschikking van de luchthavens die in 2012 de meeste vliegtuigbewegingen/passagiers/vracht hadden. Opvallend is dat Brussels South Charleroi Airport de laatste jaren op het gebied van vliegtuigbewegingen en passagiers sterk is gegroeid. Ook Eindhoven Airport laat op deze terreinen een flinke toename zien. Fact sheet Passagiersrechten Op 13 maart 2013 heeft de Europese Commissie voorgesteld om de Europese regelgeving uit 2004 met betrekking tot passagiersrechten te veranderen. Het voorstel verduidelijkt onder meer grijze zones in de Europese Verordening over passagiersrechten. Zo is het begrip 'buitengewone omstandigheden' niet duidelijk gedefinieerd in de huidige Verordening. Het Europese Hof van Justitie heeft in november 2009 bepaald dat er niet alleen bij annulering maar ook bij vertraging recht is op een financiële compensatie. Dit is alleen mogelijkbij een vertraging langer dan drie uur en er geen sprake is van buitengewone omstandigheden. In het nieuwe voorstel verruimt de Commissie deze tijdsdrempel en verduidelijkt de definitie van buitengewone omstandigheden. In de fact sheet Passagiersrechten geeft PNL een overzicht van de ontwikkelingen van de afgelopen jaren op het gebied van rechten voor luchtreizigers. In de fact sheet Passagiersrechten geeft PNL een overzicht van de ontwikkelingen van de afgelopen jaren op het gebied van rechten voor luchtreizigers. Terugblik

13 Fact sheet Schiphol in internationaal perspectief In deze fact sheet vergelijkt PNL de historische ontwikkeling van de afgelopen jaren op het gebied van vliegtuigbewegingen, passagiers en vracht van Schiphol met de belangrijkste internationale luchthavens. Deze ontwikkelingen worden beeldend weergegeven in grafieken. Daarnaast geeft PNL een rangschikking van de luchthavens die in 2012 de meeste vliegtuigbewegingen / passagiers / vracht hadden. Schiphol staat sinds lange tijd in de top 20 op het gebied van vliegtuigbewegingen / passagiers / vracht wereldwijd. Dit is een goede prestatie, aangezien Schiphol hiervoor vergeleken is met ruim 1500 commerciële luchthavens. Opvallend is dat de Chinese luchthaven Beijing sterk is gegroeid. Op Europees niveau behoort Schiphol tot de top 5. Ook op het gebied van kwaliteit scoort Schiphol goed. In de fact sheet laten we een rangschikking zien van de beste luchthavens. Schiphol heeft in 2013 de World Airport Award gewonnen voor de beste luchthaven van Europa. Daarnaast staat Schiphol op plaats 3 van de beste luchthavens wereldwijd. Fact sheet Stedelijke ontwikkeling, bedrijvigheid en natuur rondom Schiphol In deze fact sheet brengt PNL de ruimtelijke ontwikkeling rondom Schiphol in kaart op het gebied van woningen, bedrijfskantoren en natuur. Tot het gebied rondom Schiphol wordt de Metropoolregio Amsterdam (MRA) gerekend. De MRA bestaat uit 36 gemeenten in de provincies Noord-Holland en Flevoland. De ontwikkelingen worden beeldend weergegeven door middel van kaarten. In de fact sheet wordt onder meer ingegaan op het verschil in ontwikkeling op het gebied van inwoners en woningvoorraad. Ook is aandacht besteed aan de redenen waarom bedrijven zich juist in de MRA vestigen. Daarnaast gaat PNL in op welke gebieden onder de Ecologische Hoofdstructuur en de Natura 2000 vallen. Terugblik

14 Fact sheet Veiligheid 2012 was het veiligste jaar ooit in de luchtvaart. Ten opzichte van andere vervoersmiddelen is luchtvaart bovendien de meest veilige vorm van transport. Om inzicht te bieden in het veiligheidsniveau van de luchtvaart en de inspanningen die dagelijks geleverd worden om dit mogelijk te maken, presenteert PNL de Fact sheet Veiligheid. In 2012 zijn wereldwijd 414 mensen omgekomen door een vliegtuigongeval. In het wegverkeer vallen elk jaar ongeveer 1,24 miljoen slachtoffers. Ondanks het relatief hoge veiligheidsniveau in de luchtvaart, wordt er nog steeds aandacht besteed aan verbetering. Het idee dat het nóg veiliger kan, blijft een belangrijke drijfveer in de luchtvaart. Zo heeft de Rijksoverheid in de Beleidsagenda Luchtvaartveiligheid opgenomen hoe de veiligheid van de burgerluchtvaart in de periode kan verbeteren. De fact sheet toont met feiten aan dat luchtvaart de meest veilige vorm van transport is en het veiligheidsniveau toeneemt. Ook worden er voorbeelden van initiatieven gegeven. Fact sheet Vogelaanvaringen Maandag 4 maart 2013 leidde een botsing tussen een Airbus A319 van Easyjet en enkele kolganzen tot een voorzorgslanding op Schiphol. Elk jaar worden er wereldwijd ruim botsingen tussen vogels en vliegtuigen geregistreerd. In 2012 hebben er op luchthaven Schiphol 7 vogelaanvaringen per vliegtuigbewegingen plaatsgevonden. Vogelaanvaringen kunnen zorgen voor het afbreken van de start, voorzorgslandingen, noodlandingen en voor vliegtuigongelukken. In de fact sheet Vogelaanvaringen behandelt PNL het probleem en de initiatieven die al zijn ontwikkeld om het aantal vogelaanvaringen te verminderen. Terugblik

15 Feiten op een rij 2012: wereldwijd 414 mensen omgekomen door een vliegtuigongeval. In het wegverkeer vallen elk jaar ongeveer 1,24 miljoen slachtoffers Eén Europees luchtruim: vlucht duurt gemiddeld 8 tot 14 minuten korter, per vlucht gemiddeld 300 tot 500 kilogram brandstof en 945 tot 1575 kilogram CO2 bespaard 2012: 8 incidenten met onbemande luchtvaartuigen in Nederland gemeld 2012: Schiphol in top 20 op het gebied van vliegtuigbewegingen/passagiers/vracht wereldwijd. Op Europees niveau behoort Schiphol tot de top 5. Opbouw minimale hoeveelheid brandstof: taxi, trip, contingency, alternate, final reserve, additional en extra fuel 2012: 130,604 klachten ingediend over geluidshinder rondom Schiphol Vergelijking Nederlandse en grensluchthavens 2012: Brussels South Charleroi Airport meeste vliegtuigbewegingen en passagiers. Köln Bonn Airport meeste vracht Extra vliegtuigbewegingen Aldersadviezen: Schiphol: in 2020, Eindhoven: in 2015 en in 2020, Lelystad: in 2015 en in 2020 In plaats van de security-doorgangen bij de gates, komen er op vijf locaties centrale security-doorgangen: in alle drie de vertrekhallen en twee voor transferpassagiers. Nederlandse luchtruim: 7 klasses (A t/m G) en indeling in 4 lagen (Control Zones, Terminal Manoeuvring Areas, Amsterdam Control Areas en Upper Control Areas) Financiële compensatie passagier bij vertraging: Heden: > 3u. Voorstel EC: >5u vluchten < 3500 km, >9u vluchten km en > 12u langere vluchten 2012: 7 vogelaanvaringen per vliegtuigbewegingen op Schiphol Terugblik

16 Symposium Luchtvaart leert van luchtvaart Naast het informeren van politiek & publiek was het verbinden van stakeholders in de luchtvaart, zoals kennisinstellingen, de overheid, sectorpartijen, maar ook omwonenden een belangrijke taak van PNL. Op 19 september 2013 had PNL daarom het symposium Luchtvaart leert van luchtvaart in de RAI in Amsterdam gehouden. Op 19 september 2013 vond in de RAI het PNL symposium Luchtvaart leert van luchtvaart plaats. Hierbij waren ruim 100 deelnemers vanuit onder meer de overheid, de luchtvaartsector en kennisinstellingen aanwezig. Het doel van het symposium was om kennisuitwisseling tussen de overheid, de luchtvaartsector en kennisinstellingen te stimuleren. Na het welkomstwoord van Joris Vlaming (directeur PNL) was het woord aan Rob Huyser (directeur Luchtvaart ministerie Infrastructuur en Milieu). Na deze presentatie begonnen de workshops die werden gegeven onder leiding van prominente moderators. Tijdens de workshops stond één van de volgende thema s centraal: Beleid leert van sector en kennis, Sector leert van beleid en kennis en Kennis leert van beleid en sector. Tijdens de plenaire terugkoppeling werd door de moderators samengevat wat de conclusies bij hun groepen waren. De dag werd afgesloten met een netwerkborrel, waarbij de deelnemers elkaar weer opzochten om de discussie voort te zetten. Een uitgebreider verslag van het symposium vindt u op de website Terugblik

17 Bijeenkomst provincie Flevoland en gemeenten Geluid en geluidshinder De belangrijkste taak van PNL was het informeren van politiek & publiek. Dat deden we niet alleen door het maken van fact sheets, maar ook door voorlichting te geven over luchtvaartgerelateerde onderwerpen aan bestuurders en beleidsmakers van provincies en gemeenten. PNL was door provincie Flevoland gevraagd om een bijeenkomst over geluid en geluidshinder te houden op 18 oktober Op 18 oktober heeft Platform Nederlandse Luchtvaart (PNL) een expertbijeenkomst georganiseerd over geluid en geluidshinder voor bestuurders en beleidsmakers van de provincie Flevoland en de betrokken gemeenten. De centrale vraag tijdens deze bijeenkomst was: Hoe leg je als provincie of gemeente het aspect geluidshinder uit aan belangengroepen en omwonenden/inwoners en hoe past dit onderwerp binnen de bredere context van de ontwikkeling van een luchthaven? Jaap Lodders (gedeputeerde provincie Flevoland) en Jaap Ree (programmamanager provincie Flevoland) openden de bijeenkomst. Joris Vlaming (directeur PNL) gaf een inleiding over het aspect geluidshinder. Maarten Kroesen (assistent professor TU Delft) heeft tijdens deze bijeenkomst een begrippenkader en een wetenschappelijke achtergrond gegeven van de begrippen geluid en geluidshinder. Advisering overheid PNL had tevens input geleverd voor de studie van het ministerie van Infrastructuur en Milieu Handboek externe- en infrastructuurkosten verkeer / De prijs van een reis. Dit is een studie naar de maatschappelijke kosten van het verkeer. Wim Blom (beleidsonderzoeker Planbureau voor de Leefomgeving (PBL)) is ingegaan op regelgeving en beleidsopties in vergelijking met andere luchthavens. Een uitgebreider verslag van deze bijeenkomst vindt u op de website Terugblik

18 Onze donateurs PNL had in donateurs. Samen leverden zij een belangrijke financiële bijdrage aan PNL. Donateurs ontvingen maandelijks per een nieuwsbrief waarin PNL ze op de hoogte hield van fact sheets en alle activiteiten van PNL. Onze sponsoren PNL kon niet bestaan zonder sponsoren. Naast dat zij in 2013 een financiële bijdrage leverden, zorgden zij ook voor draagvlak. Aircraft Fuel Supply ANVR Arkefly Aviation Consultancy Holland (ACH) Eindhoven Airport Groningen Airport Eelde Inter Aviation Services Kamer van Koophandel Amsterdam KLM Lelystad Airport LVNL Maastricht Aachen Airport Multi Pilot Simulations NLR Pentapex RTV Filmprodukties Robin Radar Systems SADC Seppe Airport Van de Kamp auto- en motorrijschool VNC Vrienden Maastricht Aachen Airport Terugblik

19 Dit is een uitgave van: Platform Nederlandse Luchtvaart December 2013 Bron foto voorblad: Schiphol Group (verkeerstoren en gebouw The Outlook) Terugblik