Voornamen in Holland Symposium Hollanders op drift - 6 oktober 2006 Doreen Gerritzen - Meertens Instituut, Amsterdam

Transcriptie

1 Voornamen in Holland Symposium Hollanders op drift - 6 oktober 2006 Doreen Gerritzen - Meertens Instituut, Amsterdam 1. Frequente en karakteristieke voornamen 2. Verandering en vernoeming, met een voorbeeld: de Alblasserwaard 3. Herkomst van de namen: de Middeleeuwen 4. Hedendaagse naamgeving 1. Frequente en karakteristieke voornamen 1.1. Frequente voornamen in de HSN Holland Vrouwen: totaal (8435) 786 Maria, 670 Johanna, 418 Anna, 322 Elisabeth, 309 Catharina, 294 Cornelia, 205 Wilhelmina, 188 Alida, 178 Trijntje, 172 Neeltje, 166 Hendrika, 155 Grietje, 154 Antje, 137 Jacoba, 136 Geertruida, 133 Adriana, 133 Margaretha, 120 Jannetje, 118 Maartje, 105 Helena, 96 Aaltje, 92 Petronella, 85 Christina, 85 Geertje, 68 Elizabeth, 62 Sara, 60 Sophia, 57 Guurtje, 54 Jansje, 49 Willemina, 42 Aagje, 42 Antonia, 40 Pietertje, 38 Dirkje, 38 Susanna, 36 Aafje, 36 Lena, 34 Henriëtte, 33 Carolina, 31 Gerritje, 29 Marijtje, 28 Dina, 26 Dieuwertje, 26 Geertrui, 25 Agatha, 24 Gesina, 24 Pieternella, 23 Clasina, 23 Frederika, 23 Hendrica, 23 Theodora, 22 Leentje, 22 Martha, 21 Francina, 21 Hendrikje, 21 Hermina, 21 Jantje, 21 Louisa, 21 Teuntje, 20 Marie, 19 Ida, 18 Magdalena, 18 Willemijntje, 17 Dorothea, 17 Eva, 17 Rachel, 16 Elsje, 16 Gerardina, 16 Hendrina, 16 Henriëtta, 16 Janna, 15 Everdina, 15 Geertruij, 15 Gerarda, 15 Klaasje, 15 Willempje, 14 Ariaantje, 14 Engelina, 14 Marretje, 14 Rebecca, 13 Bertha, 13 Betje, 13 Esther, 13 Heintje, 13 Kaatje, 13 Maaike, 13 Mietje, 13 Vrouwtje, 12 Hillegonda, 12 Josephina, 12 Judith, 12 Saartje, 11 Adriaantje, 11 Alberta, 11 Antoinette, 11 Barendina, 11 Bernardina, 11 Clara, 11 Hanna, 11 Jeanne, 11 Naatje, 10 Anthonia, 10 Francisca, 10 Gezina, 10 Jannigje, 10 Klaartje, 10 Martina, 10 Matje, 10 Paulina, 10 Pietje, 10 Sijtje, 10 Stijntje, 10 Suzanna, 10 Theresia Vrouwen: Amsterdam (3022) 325 Maria, 283 Johanna, 196 Anna, 154 Elisabeth, 129 Catharina, 106 Wilhelmina, 82 Alida, 81 Cornelia, 78 Hendrika, 60 Helena, 56 Margaretha, 53 Jacoba, 47 Christina, 42 Geertruida, 42 Sara, 34 Sophia, 32 Petronella, 26 Adriana, 24 Henriëtta, 23 Susanna, 21 Jannetje, 20 Antje, 20 Carolina, 19 Antonia, 19 Grietje, 18 Gesina, 17 Jansje, 16 Rachel, 14 Louisa, 14 Trijntje, 13 Dina, 13 Hermina, 12 Aaltje, 12 Esther, 12 Neeltje, 12 Rebecca, 12 Theodora, 11 Frederika, 11 Leentje, 11 Marie, 11 Willemina, 10 Betje, 10 Dirkje, 10 Elizabeth, 10 Judith, 10 Magdalena, 10 Martha

2 Vrouwen: rest van Noord-Holland (3312) 245 Maria, 171 Johanna, 147 Anna, 146 Trijntje, 125 Neeltje, 124 Antje, 124 Grietje, 111 Catharina, 111 Cornelia, 108 Elisabeth, 98 Maartje, 74 Aaltje, 71 Geertje, 69 Jannetje, 64 Geertruida, 63 Alida, 55 Guurtje, 47 Margaretha, 44 Jacoba, 43 Hendrika, 43 Wilhelmina, 40 Adriana, 36 Aagje, 36 Petronella, 33 Aafje, 30 Jansje, 27 Marijtje, 27 Pietertje, 26 Elizabeth, 25 Dieuwertje, 24 Gerritje, 23 Helena, 20 Christina, 19 Agatha, 16 Dirkje, 16 Jantje, 14 Hendrikje, 14 Willemina, 13 Hendrica, 13 Sophia, 12 Klaasje, 11 Marretje Vrouwen Zuid-Holland (2101) 216 Johanna, 216 Maria, 102 Cornelia, 75 Anna, 69 Catharina, 67 Adriana, 60 Elisabeth, 56 Wilhelmina, 45 Hendrika, 43 Alida, 40 Jacoba, 35 Neeltje, 32 Elizabeth, 30 Geertruida, 30 Jannetje, 30 Margaretha, 24 Petronella, 24 Willemina, 22 Helena, 20 Maartje, 19 Lena, 18 Christina, 18 Trijntje, 16 Geertrui, 15 Antonia, 15 Pieternella, 14 Teuntje, 13 Francina, 13 Sara, 13 Sophia, 12 Dirkje, 12 Grietje, 12 Janna, 11 Clasina, 11 Maaike, 11 Pietertje, 10 Aaltje, 10 Antje. ======= Mannen: totaal (8862) 717 Johannes, 689 Jan, 518 Cornelis, 467 Pieter, 434 Willem, 370 Hendrik, 256 Jacob, 246 Dirk, 233 Jacobus, 227 Gerrit, 158 Petrus, 149 Klaas, 139 Arie, 135 Gerardus, 123 Johan, 120 Adrianus, 118 Nicolaas, 103 Hermanus, 93 Franciscus, 89 Simon, 87 Abraham, 85 Leendert, 82 Wilhelmus, 71 Theodorus, 68 Christiaan, 63 Antonius, 61 Frederik, 57 Bernardus, 56 Hendrikus, 54 Hendricus, 46 Albertus, 45 Barend, 45 Martinus, 42 Andries, 41 Teunis, 38 Joannes, 38 Marinus, 37 Albert, 35 Antonie, 33 Karel, 32 Maarten, 31 Evert, 31 Louis, 30 Herman, 30 Salomon, 29 Daniel, 29 Joseph, 29 Lambertus, 28 David, 28 Leonardus, 28 Georg, 26 Henri, 25 Isaäc, 25 Samuel, 24 Gijsbert, 23 Arend, 23 Roelof, 22 Adriaan, 22 Benjamin, 22 Frans, 22 Levie, 21 Fredrik, 21 Henricus, 21 Josephus, 21 Matthijs, 21 Wouter, 20 Arnoldus, 19 Carel, 19 Johannis, 19 Paulus, 18 Anthonie, 18 Mozes, 18 Wilhelm, 17 Johann, 17 Lourens, 17 Meijer, 16 Eduard, 16 Gijsbertus, 16 Lodewijk, 15 Aart, 15 Bastiaan, 15 Hubertus, 15 Jean, 15 Mattheus, 15 Philippus, 14 Alexander, 14 Casper, 13 Andreas, 13 Anton, 13 Bernard, 13 Harmen, 13 Laurens, 13 Thomas, 12 Anthonius, 12 Arien, 12 Hartog, 12 Jakob, 11 Adam, 11 Arij, 11 Everhardus, 11 François, 11 Kornelis, 11 Lucas, 11 Machiel, 10 Carolus, 10 Charles, 10 Coenraad, 10 Emanuël, 10 Heinrich, 10 Philip, 10 Reijer Mannen: Amsterdam (3175) 299 Johannes, 195 Jan, 166 Hendrik, 153 Willem, 101 Cornelis, 96 Pieter, 80 Jacobus, 73 Gerrit, 72 Jacob, 69 Johan, 56 Gerardus, 55 Dirk, 51 Franciscus, 46 Petrus, 45 Christiaan, 44 Abraham, 40 Hermanus, 33 Antonius, 32 Frederik, 32 Hendricus, 32 Nicolaas, 30 Bernardus, 30 Wilhelmus, 27 Adrianus, 25 Albertus, 25 Barend, 25 Theodorus, 24 Salomon, 23 Leendert, 22 Andries, 22 Joannes, 21 Levie, 20 Arie, 20 Joseph, 19 David, 19 Karel, 19 Georg, 18 Henri, 18 Louis, 17 Samuel, 17 Simon, 16 Henricus, 16 Marinus, 15 Albert, 15 Antonie, 15 Benjamin, 15 Herman, 15 Mozes, 14 Daniel, 14 Isaäc, 14 Wilhelm, 13 Meijer, 12 Carel, 12 Johann, 12 Josephus, 12 Klaas, 12 Martinus, 11 Bernard, 11 Eduard, 11 Leonardus, 11 Lodewijk, 11 Roelof, 10 Anton, 10 Evert, 10 Hendrikus. 2

3 Mannen: rest van Noord-Holland (3557) 372 Jan, 299 Cornelis, 270 Pieter, 217 Johannes, 161 Willem, 140 Jacob, 139 Dirk, 128 Hendrik, 126 Klaas, 107 Gerrit, 85 Jacobus, 67 Petrus, 67 Simon, 60 Nicolaas, 55 Arie, 42 Gerardus, 40 Adrianus, 36 Hermanus, 29 Hendrikus, 28 Johan, 27 Franciscus, 26 Theodorus, 26 Wilhelmus, 24 Abraham, 23 Maarten, 19 Albert, 19 Teunis, 17 Leendert, 16 Antonius, 16 Evert, 16 Lourens, 16 Martinus, 15 Bernardus, 14 Adriaan, 14 Barend, 14 Christiaan, 14 Frederik, 13 Andries, 13 Arend, 12 Arien, 12 Fredrik, 12 Lambertus, 11 Albertus, 11 Joannes, 11 Roelof, 10 Antonie, 10 Gijsbert, 10 Hendricus, 10 Herman, 10 Wouter Mannen: Zuid-Holland (2130) 201 Johannes, 122 Jan, 120 Willem, 118 Cornelis, 101 Pieter, 76 Hendrik, 68 Jacobus, 64 Arie, 53 Adrianus, 52 Dirk, 47 Gerrit, 45 Leendert, 45 Petrus, 44 Jacob, 37 Gerardus, 27 Hermanus, 26 Johan, 26 Nicolaas, 26 Wilhelmus, 20 Theodorus, 19 Abraham, 18 Teunis, 17 Hendrikus, 17 Martinus, 15 Franciscus, 15 Frederik, 14 Antonius, 14 Marinus, 12 Bastiaan, 12 Bernardus, 12 Hendricus, 11 Aart, 11 Klaas, 11 Leonardus, 10 Albertus, 10 Antonie, 10 Daniel, 10 Gijsbert, 10 Johannis, 10 Karel, 10 Matthijs, 10 Wouter Tweede en volgende voornamen De lijst is vergelijkbaar met die van eerste voornamen, met drie opmerkingen: - Meer katholieke naamvormen: katholieken hebben vaker meer dan één voornaam; Maria voor jongens. - Het voorkomen van patroniemen (vooral in Edam); het betreft de tweede voornaam. Voorbeelden: Alberts, Albertsdochter, Ariense, Bruiningsz, Cornelisz, Dirksz (een meisje), Elbertse, Frederikse (vader Fredrik), Gerritse, Heddesz., Jacobsz, Jansd, Janse, Jansz, Klaase, Klaasz, Orgel, Pieters, Pinnes (voornaam van de vader is Pinnes), Reins, Simonsz, Soesman, Willems, Willemsz - Vader onbekend: Ariensdr, Albertsz, Pieterse - Geen patroniem, maar gelijk aan de tweede voornaam van de vader: Aaldriks, Bronneger, Oosten, Renses, Willemsen; tweede voornaam moeder: Ulkes - Tweede voornamen die naar de vorm patroniemen zijn: Alberts, Govertse, Janzoon, Willemsen - Opmerkelijk: Willem Willemze, zoon van Willem Willemse - Het voorkomen van familienamen als tweede voornaam Karakteristieke voornamen (AOW-ers) Karakteristieke voornamen per provincie Karakteristieke voornamen zijn bepaald op basis van de voornamen van alle AOWers en hun partners (ruim 2 miljoen personen). Voor deze namen geldt dat meer dan 25% van de naamdragers in de betreffende provincie woont. Noord-Holland Aafje, Guurtje, Afra, Dieuwertje, Marijtje, Divera, Sijtje, Eefje, Immetje, Guurtruida; Gerbrand, Volkert, Lourentius, Meinardus, Arien, Hartog, Wijbrand, Nan. 3

4 Zuid-Holland Adriaantje, Lijntje, Geertrui, Bastiaantje, Arendje, Jaapje, Pleuntje, Sijgje, Teuna; Arie, Leendert, Bastiaan, Maarten, Huibert, Arij, Huig, Pleun, Corstiaan, Leenderd. Algemeen: vrouwennamen gevormd uit mannennamen met de verkleiningsuitgang (t)je (ook in Gelderland en Utrecht): Arendje, Huibertje, Martijntje; namen met ij (ook in Utrecht): Jacomijntje (elders Jacomina/-e), Krijntje (uit Quirinus), Lijdia, Nijs (uit Dionysius); Lijntje (< Frans Ghislain (Gislenus), lijn uit lain dus Karakteristieke voornamen per postcodegebied Karakteristieke voornamen voor vrouwen en mannen onder ouderen, per 2-cijferig postcodegebied: Amsterdam 10 Rebecca & Salomon Waterland 11 Lijsbeth & Jaap Het Gooi 12 Nelletje & Elbertus Rondom Amsterdam 13 door migratie niet vast te stellen 14 door migratie niet vast te stellen Zaanstreek 15 Duifje & Gerbrand West-Friesland, Noord-Holland noord 16 Divera & Volkert 17 Guurtruida & Gerke Kennemerland 18 Guurtruida & IJpe 19 Kniertje & Engel 20 Erica & Volkert Bollenstreek 21 Quirina & Stefanus 22 Quirina & Huig 23 Quirina & Isaac 24 Celia & Casparus Den Haag e.o. 25 Kniertje & Leenderd 26 Aplonia & Joris 27 Margo & Leenderd Hollandse IJssel 28 Arigje & Huig 29 Arigje & Pleun Rotterdam e.o. 30 Plonia & Jilles 31 Liduina & Arij Zuid-Hollandse eilanden, Drechterland 32 Arentje & Aren 33 Marigje & Rokus Bron: Bloothooft e.a. 2004, Verandering en vernoeming, met een voorbeeld: de Alblasserwaard 2.1. Vernoeming algemeen - Eerste zoon naar de vader van de vader. - Eerste dochter naar de moeder van de vader of van de moeder; verschilt per streek en per plaats. - Tweede kind: de andere kant. - Derde en vierde kind naar de grootouders die nog niet vernoemd zijn. - Volgende kinderen naar de tantes en ooms van het kind. - Algemeen: om en om vernoemen en dood gaat voor levend. - Door strenge vernoeming gelijknamigheid binnen een gezin, bijvoorbeeld drie broers Jan Kramer: Jan, Johan (of Johannes) en Jantje; kleine Klaas en grote Klaas (voorbeelden uit de Zaanstreek (Boekenogen 1897, , 122)). 4

5 2.2. Onderzoek in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden gezinnen met kinderen geboren tussen circa 1820 en circa Vrijwel alle kinderen worden vernoemd naar grootouders, tantes en ooms of ouders. - Geen vernieuwing van de namenvoorraad. - Geen significant verschil in de mate van vernoeming tussen meisjes en jongens. Wel worden meisjes wat vaker naar een man genoemd dan jongens naar een vrouw (4% tegenover 11%). - Vernoeming naar overleden kinderen (verstoring van het vernoemingspatroon herstellen) wordt tamelijk consequent toegepast (> 80%). - De 21 kinderen van vaders die tijdens de zwangerschap van de moeder sterven, worden allen naar hem vernoemd, ook alle dochters (12). - Gelijknamigheid was geen onbekend verschijnsel. Bij de meisjes vinden we 45 koppels en bij de jongens 84. In de meeste gevallen gaat het om overeenkomst in de grondvorm, dus met vormvariatie zoals Antonia & Teuntje, Gerrit & Gerit, Klazina & Klaasje, Arie & Adrianus. - Gelijknamigheid komt bij tweelingen relatief meer voor dan bij eenlingen. 3. Herkomst van de namen: de Middeleeuwen 3.1. Algemene ontwikkeling Rijke verscheidenheid aan Germaanse namen > verval van het Germaanse naamgevingssysteem > populair worden van een relatief kleine groep heiligennamen > stabilisering door vernoeming Populaire namen in Middeleeuws Holland Populaire Germaanse namen De meest voorkomende Germaanse namen in het Holland van de 13e-14e eeuw: 1. Dietrijc, Dirk, 2. Willem, 3. Gerard, 4. Hendrik, 5. Arnoud, 6. Hughe, 7. Wouter, 8. Herman, 9. Allaert, 10. Boudewijn, 11. IJsbrand, 12. Vrancke, 13. Gheye, 14. A(de)lbert, 15. Coenraet, 16. Roelof. Bij de Germaanse vrouwennamen is Adelheid, Aleid de meest gebruikte, daarna Geertrude (zie ook 3.2.7). Bron: Van der Schaar 1953, Populaire ontleende namen De frequentie in de Middeleeuwen is: 1. Johannes, 2. Nicolaas, 3. Jacob, 4. Petrus, 5. Simon. Van deze vijf namen komt Petrus het vroegst voor, daarna Simon, Johannes, Jacob en Nicolaas. Verscheidene, later zeer gebruikelijke namen zijn pas vrij laat aangetroffen: Frans (1419) (Fransoys 1343), Cornelius (1440), Leonardus (1455), Blasius (1481), Marinus (1500), Christoffel (1514). Bron: Van der Schaar 1953, Opkomst van namen uit het Oude Testament in Holland (achter de naam staat het jaartal waarin de naam het eerst is aangetroffen) Jonas 1101, Adam 1139 (Eva verschijnt pas in 1651), Daniel 1156, David 1156, Elia 1178, Samuel 1217, Samson 1247, Abraham 1298, Isaac 1317, Joseph 1317, Job 5

6 1475, Salomon 1495, Joachim 1546, Jesaja 1572, Jeremias 1600, Mozes 1624, Esau 1631, Japhet 1658, Jephta 1642, Noe Bron: Van der Schaar 1953, Opkomst van namen uit het Nieuwe Testament in Holland Andreas 901, Petrus 1062, Simon 1083, Stephanus 1083, Johannes 1120, Philippus 1134, Thomas 1156, Jacob 1156, Bartholomeus 1198, Paulus 1228, Mattheus 1259, Matthijs 1317, Barnabas 1337, Marcus 1350, Lucas 1526, Lazarus 1526, Sacharias Bron: Van der Schaar 1953, Opkomst van heiligennamen van Griekse en Latijnse oorsprong Maarten 1118, Nicolaas 1162, Alexander 1181, Bonifacius 1198, Antonius 1198, Egidius, Gillis 1200, Gregorius 1210, Laurentius 1236, Christianus 1260, Willebrord 1275, Urbanus 1311, Apollonius 1334, Damianus 1342, Sebastianus 1370, Adriaan 1429, Cornelis 1440, Blasius 1481, Victor 1494, Marinus 1500, Quirinus 1506, Christoffel 1514, Vincentius 1514, Dominicus 1517, Georgius 1517, Jeroen 1517, Judocus 1517, Rochus 1517, Pancras 1556, Quintijn Bron: Van der Schaar 1953, Opkomst van ontleende vrouwennamen Petronilla 1120, Sophia 1130 à 61, Margaretha 1182, Agnes 1186, Elisabeth 1204, Christina 1211, Maria 1222, Euphrosina 1257, Justine 1261, Clarisse 1261, Clementia 1267, Deliane 1269, Beatrix 1271, Jutte (uit Judith) 1271, Clare 1274, Sibilia 1282, Marcilia, Celie ± 1283, Katharine 1290, Philippa 1311, Lucia 1317, Maryna 1317, Stephania 1317, Natalie 1334, Isabel 1339, Barbara 1419, Eleonora 1470, Josina 1491, Cornelia 1504, Helena 1517, Quirina 1522, Ursula 1525, Louise 1548, Maartje 1551, Apollonia 1600, Magdalena 1608, Sara 1620, Angenita 1635, Esther 1635, Lucretia 1644, Ruth 1644, Susanna 1644, Eva 1651, Theodora 1673, Charlotta 1681, Rachel Bron: Van der Schaar 1953, Populaire vrouwennamen in Holland (13de eeuw; tussen haakjes staat de frequentie) Noordelijk Holland: Margareta (18), Adelheid (14), Gertrud (14), Ave (9), Hildgard (7), Bave (5), Mabilia (5), Sophia (5). Westelijk Holland: Adelheid (15), Margareta (6), Brecht (5), Erm(en)gard (4), Gertrud (4), Machthild (4), Sophia (4). Oostelijk Holland: Agatha (7), Lisa (4), Machthild (4), Trude (4), Agnes (4), Avesoete (4), Douwe (3). Zuidelijk Holland: Adelheid (2), Badelog (2), Elisabeth (2), Lisabeth (2), Mabilia (2), Sophia (2). Bron: Schoonheim 2004,

7 4. Hedendaagse naamgeving 4.1. Overgangsperiode, met een voorbeeld: Haarlemmermeer Meest voorkomende meisjesnamen in de gemeente Haarlemmermeer Rang Maria Maria Maria Maria Maria 2 Johanna Johanna Johanna Johanna Linda 3 Cornelia Cornelia Cornelia Sandra Daniëlle 4 Adriana Anna Elisabeth Monique Johanna 5 Catharina Adriana Anna Cornelia Wendy 6 Elisabeth Geertruida Catharina Ingrid Kim 7 Anna Wilhelmina Petronella Jolanda Mirjam 8 Wilhelmina Catharina Wilhelmina Bianca Esther 9 Hendrika Margaretha Adriana Petronella Saskia 10 Petronella Petronella Yvonne Catharina Chantal 11 Geertruida Elisabeth Geertruida Yvonne Marieke 12 Neeltje Hendrika Jacoba Elisabeth Martine 13 Alida Alida Hendrika Karin Mariska 14 Helena Jacoba Ingrid Astrid Jolanda 15 Antonia Gerda Alida Esther Patricia 16 Aaltje Maartje Antje Anna Elisabeth 17 Maartje Grietje Margaretha Hendrika Cornelia 18 Jacoba Pieternella Karin Margaretha Joyce 19 Antje Aaltje Trijntje Petra Cindy 20 Jannetje Antonia Helena Wendy Marjolein 21 Dirkje Christina Neeltje Saskia Claudia 22 Grietje Trijntje Marijke Wilhelmina Monique 23 Margaretha Yvonne Christina Linda Sylvia 24 Theodora Neeltje Caroline Jacqueline Diana 25 Christina Antje Anneke Patricia Laura 26 Pieternella Jannetje Astrid Daniëlle Maaike 27 Geertje Helena Irma Miranda Barbara 28 Elizabeth Elizabeth Jolanda Alexandra Sandra 29 Trijntje Theodora Saskia Anita Ilse 30 Agatha Willy Irene Adriana Miranda 31 Janna Theresia Marianne Annemieke Jacqueline 32 Hillegonda Marijke Monique Monica Mariëlle 33 Aagje Agatha Monica Simone Bianca 34 Martina Klasina Ellen Sonja Judith 35 Annie Geertje Nelly Brenda Lotte 36 Jenneke Dirkje Sonja Alida Tanja 37 Rachel Marianne Geertje Mirjam Tamara 38 Jansje Marie Theodora Jacoba Margaretha 39 Arina Apolonia Jannetje Caroline Suzanne 40 Martha Anneke Sylvia Sylvia Irene 41 Dina Martina Antonia Marjolein Mirella 42 Francina Marijtje Carla Antonia Natascha 43 Gerritje Sophia Carolina Barbara Nicole 44 Anthonia Agnes Clazina Claudia Petra 45 Gijsbertha Anthonia Dirkje Chantal Vanessa 46 Lena Arina Gijsbertha Christina Ellen 47 Clasina Bernardina Hillegonda Mariska Karin 48 Leentje Carla Lena Judith Alexandra 49 Gerda Gerarda Linda Silvia Angelique 50 Marie Gerritje Louise Renate Anna 7

8 Meest voorkomende jongensnamen in de gemeente Haarlemmermeer Rang Johannes Johannes Cornelis Johannes Richard 2 Cornelis Cornelis Johannes Ronald Johannes 3 Jan Jan Jan Richard Jeroen 4 Pieter Pieter Pieter Jan Martijn 5 Willem Hendrik Ronald Cornelis Dennis 6 Jacobus Petrus Petrus Robert Cornelis 7 Hendrik Willem Willem René Ronald 8 Gerrit Arie Hendrik Marcel Patrick 9 Arie Jacobus Robert Pieter Mark 10 Petrus Gerrit Peter Edwin Marco 11 Jacob Jacob Jacobus Marco Sebastiaan 12 Dirk Dirk René Robertus Michel 13 Adrianus Adrianus Gerardus Jeroen Alexander 14 Gerardus Nicolaas Jacob Petrus Robin 15 Leendert Wilhelmus Gerrit Peter Wouter 16 Hendrikus Gerardus Dirk Jacobus Niels 17 Martinus Hendrikus Adrianus Erik Menno 18 Nicolaas Antonius Arie Gerrit Peter 19 Theodorus Franciscus Nicolaas Eric Pieter 20 Adriaan Leonardus Martinus Willem Daniël 21 Wilhelmus Leendert Franciscus Gerardus Robert 22 Marinus Marinus Leendert Nicolaas Thomas 23 Klaas Theodorus Wilhelmus Hendrik Marcel 24 Franciscus Robert Hendrikus Dennis Vincent 25 Teunis Gijsbertus Theodorus Martinus Paul 26 Christiaan Adriaan Johan André Jan 27 Johan Rudolf Eric Johan Danny 28 Aart Johan Eduard Franciscus Erwin 29 Simon Martinus Erik Jacob Edwin 30 Leonardus Teunis Hans Dirk Maarten 31 Abraham Peter Adriaan Alexander Bastiaan 32 Evert Hermanus Paulus Frank Michael 33 Gijsbertus Simon Leonardus Arie Michiel 34 Hendricus Bernardus Robertus Adrianus Remco 35 Bernardus Paulus Paul Erwin René 36 Antonie Anthonius Marcel Michel Marcus 37 Roelof Hendricus Marinus Michael Johan 38 Bastiaan Klaas Martin Martin Jasper 39 Hermanus Gijsbert Antonius Arjan Sander 40 Herman Albertus Anthonius Patrick Tim 41 Peter Abraham Rudolf Marcus Martinus 42 Robert Matthijs Evert Danny Adrianus 43 Maarten Thomas Joannes Mark Erik 44 Albert Hans Teunis Frederik Dirk 45 Albertus Mattheus Frederik Remco Barry 46 Anthonius Karel Frank Marc Stefan 47 Anton Frederik Albert Eduard Hendrik 48 Antonius Antonie Abraham Paulus Nils 49 Barend Lambertus Gijsbert Martijn Dave 50 Godefridus Gerard Albertus Stefan Jeffrey Bron: Bloothooft e.a. 2004,

9 4.2. De laatste decennia Noord-Holland Noord-Holland heeft een gevarieerde naamgeving, maar die is nauwelijks nog ergens echt traditioneel. De namen uit de hogere sociale klassen vinden we binnen de grachtengordel van Amsterdam, met een overgang naar het chique Amsterdam-Zuid en Amstelveen. Ook Waterland en het Gooi zijn bij deze bevolkingsgroep geliefd, evenals de duinstreek van Kennemerland, met uitzondering van enkele grotere kernen (Zandvoort, IJmuiden en Egmond). Verschillende plaatsen in Noord-Holland boven het IJ en vooral in West-Friesland zijn van oudsher katholiek, maar traditioneel katholieke namenprofielen vinden we alleen nog in Volendam, Zuidschermer, Spierdijk, Lutjebroek en Heemskerk. Op het platteland van West-Friesland en rond Alkmaar voltrekt zich een overgang naar moderne naamgeving, terwijl de rest van de provincie al een dominant buitenlandsenamenprofiel heeft. Allochtone naamgeving is te vinden in Amsterdam-West, -Noord en -Oost, de Bijlmermeer en in wijken van Zaanstad, Hoofddorp, Haarlem, Alkmaar, Den Helder, Hoorn en Hilversum. Meest voorkomende voornamen van kinderen in Noord-Holland in 2002 Anna Thomas Lisa Tim Julia Daan Emma Max Sanne Jesse Eva Lucas Anne Lars Noa Nick Sophie Sam Britt Daniël Isa Thijs Fleur Mike Amber Kevin Sarah Mohamed Zoë Tom Kim Rick Luna Bram Lotte Ruben Roos Dylan Merel Jelle Laura Robin In Noord-Holland worden Noa, Sophie, en de jongensnaam Sam meer gegeven dan elders, terwijl Iris en Niels juist niet in de top-20 staan. In grote delen van de Randstad zijn nauwelijks nog regionale namen te ontdekken. Maar ze zijn er wel, in Noord-Holland voor meisjes bijvoorbeeld Afra, een deftige naam die het gewone Aafje moest vervangen. Opvallend zijn ook Divera en Duvera. Bij de jongens vinden we een paar joodse namen, die vooral in Amsterdam voorkomen: Mordechai, Samson en mogelijk ook Isaak (de laatste komt zeker ook bij niet-joden voor). Biem is een naam die vanouds op Texel voorkomt en Wolmoed en Bruining zijn typisch Volendamse namen. 9

10 Karakteristieke namen voor Noord-Holland Afra Bregitta Duvera Renette Adelbertus Bruining Meinardus Nan Agata Caterina Geertrudis Wolmoed Ariaan Isaak Mordechai Rembertus Bloeme Divera Arijan Lourentius Muus Samson Biem Luit Vrijwel verdwenen namen uit Noord-Holland Annaatje Frouwtje Impje Rozette Engelmundus Arieaantje Guurtruda Jelletje Sieuwtje Hijman Baafje Haasje Lobberig Trien Louwrentius Brigetta Hendriette Meinoutje Vronica Louwris Cornellie Hennij Meinouwtje Walda Odolphus Dievera Hillegond Reinouwtje Wiebregje Everardina Immerentia Risje Zuid-Holland Zuid-Holland kent een duidelijke tweedeling in de naamgeving. In de Zuid-Hollandse Randstad (van Dordrecht, Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen naar Den Haag, Leiden, Zoetermeer en Alphen aan den Rijn) zijn zowel wijken met veel Engelse/Amerikaanse en/of Arabische/Turkse namen, als gebieden met het elitenamenprofiel. De laatste wijken zijn Kralingen bij Rotterdam, en de duinstreek van Scheveningen, Wassenaar naar Leiden en Oegstgeest. In de omringende voorsteden en op het platteland is er een voorkeur voor buitenlandse namen. Dit patroon is vergelijkbaar met dat in Noord-Holland. Het zuiden en oosten van de provincie, met name Goeree-Overflakkee, de Alblasserwaard en Vijfherenland, en de Krimpenerwaard, zijn streng protestants en de naamgeving is er nog zeer traditioneel. In de bufferzone tussen deze strook en de wereldse steden moeten de traditionele namen al wel flink inleveren ten gunste van Engelse/Amerikaanse namen. In een enkele plaats, zoals Katwijk, houdt de traditie nog geïsoleerd stand. Meest voorkomende voornamen van kinderen in Zuid-Holland in 2002 Fleur Thomas Lisa Tim Sanne Daan Julia Max Anna Daniël Iris Lars Emma Lucas Amber Niels Eva Ruben Anne Kevin Naomi Robin Romy Mike Laura Thijs Lotte Dylan Britt Rick Noa Mohamed Femke Johannes Maria Jesse Anouk Pieter Kim Jasper Tessa Sander 10

11 De streng protestantse delen van Zuid-Holland verklaren het voorkomen van Maria, Johannes en Pieter in de top-20. Het randstedelijk karakter van de provincie verraadt zich door Mohamed. Voor het overige is de lijst niet afwijkend van het gemiddelde. Zuid-Holland kent nog een reeks regionale namen, vooral uit het meer behoudende zuiden en oosten van de provincie. Karakteristieke namen voor Zuid-Holland Aantje Bastiaantje Jacomijntje Marrie Amerik Dimmen Izaäc Marien Abradina Bastiana Jobina Martijntje Aren Eeuwit Japhet Ment Adriaantje Beligje Jobje Nelia Arie Elizabertus Jaspert Minnekus Aplonia Corstiana Klaartje Paulette Arij Eugenio Jilles Nijs Arendje Dirksje Krijna Plonia Baltus Fop Jorinus Pleun Arentje Ermina Krijntje Quirina Bastiaan Geerit Josua Pleunis Aria Fija Leuntje Riena Cent Gerit Kommer Rafel Ariaantje Fijgje Liduina Sietje Corstiaan Goris Korstiaan Rokus Ariana Geertrui Liedewij Sija Corstianus Huibert Leenderd Wiggert Ariea Huibertha Ligia Sijgje Damianus Huig Leendert Zeeger Ariena Huibertina Lijdia Teuna Dammes Human Livinus Zegert Arigje Huibertje Lijntje Wijna Dammis Inge Magchiel Zier Arina Ingetje Maartina Woutrina Arjaantje Jaapje Marigje Een aantal plaatsen in Zuid-Holland hebben karakteristieke namen. In Katwijk zijn dat de meisjesnamen Arendje, Ariea, Ermina, Leuntje en Riena, en de jongensnamen Amerik, Huig en Zegert. Ouddorp op Goeree kent de meisjesnamen Arjaantje (ook in Goedereede) en Sietje, en de jongensnamen Eeuwit en Kommer. In de Drechtsteden en omgeving komen Geerit, Jaspert, Jorinus, en Dirksje, Jobina en Woutrina voor. Vrijwel verdwenen namen uit Zuid-Holland Aasje Chieltje Huivertje Magthilda Anteunis Andrijntje Christiaantje Kniertje Magtilda Balten Andrika Clementia Leigje Meijntje Geen Arijaantje Dimmetje Lijgje Pieternelletje Ingen Baartje Giela Lijpje Pleuna Klaar Bastina Hesterina Ludewina Plona Schilleman Boudewijna Hugorina Maggelina Sijna Burgje Huigerina Magrietje Wouterdina Bron: Bloothooft e.a. 2004,

12 Literatuur Bloothooft, Gerrit & Emma van Nifterick & Doreen Gerritzen Over voornamen. Hoe Nederland aan z'n voornamen komt. Utrecht Boekenoogen, G.J. De Zaanse Volkstaal; bijdrage tot de kennis van de woordenschat in Noord-Holland; met aanvullingen door G.J. Boekenoogen en K. Woudt en een voorwoord door Jo Daan; opnieuw uitgeg. Zaandijk, 1971; eerste uitgave Deel I, hoofdstuk IV, onderdeel A over persoonsnamen, Daan, J. Wieringer land en leven in de taal. Alphen aan den Rijn 1950 (in het bijzonder hoofdstuk V, Namen ). Damstra, R. (1986a) Socio-onomastiek en sociolinguistiek: een onderzoek naar voornaamkeuze. Skriptie in het kader van Algemene Taalwetenschap (hoofdvak) en Naamkunde (bijvak), Universiteit van Amsterdam Gerritzen, D., G. Bloothooft, F. van Poppel en J. Verduin (1998b) Vernoeming in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. Naamkunde 30 (1998), Gerritzen, Doreen Voornamen. Onderzoek naar een aantal aspecten van naamgeving in Nederland. Proefschrift Universiteit van Amsterdam Moel, C.J. de Doopnaamgeving te Edam-Volendam in de 17e en 18e eeuw. Bijdragen en Mededelingen van de Commissie voor Naamkunde en Nederzettingsgeschiedenis van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen te Amsterdam XXIX (1975), Moel, C.J. de Voornaamgeving in de 19de eeuw in Edam-Volendam. Naamkunde 31 (1999), Schaar, Johannes van der Uit de wordingsgeschiedenis der Hollandse doop- en familienamen. Assen Schaar, Johannes van der De Hollandse naamgeving in de middeleeuwen en haar maatschappelijke achtergronden. Bijdragen en Mededelingen der Naamkunde-Commissie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen te Amsterdam XIV (1959), Schmitz, J.M. Voornamen Het Personeel Statuut (1969), Schmitz, J.M. Voornamen Het Personeel Statuut (1970), Schoonheim, Tanneke Vrouwelijke persoonsnamen in Holland en Zeeland tot het jaar Groningen Thierry de Bye Dóllemans, M. Gewoonten en gebruiken met betrekking tot de naamgeving aan kinderen vóór Holland 6 (1974), Doreen Gerritzen Meertens Instituut Postbus GG Amsterdam Doreen.Gerritzen@meertens.knaw.nl 12