sociaal'makelen'' voor'krachtige'wijken'

Transcriptie

1 sociaalmakelen voorkrachtigewijken rapportagetussentijdseevaluatiesociaalmakelaarschap augustus2013 december2014 OnderzoeksnetwerkSociaalDomeinUtrecht PimvanHeijst(HU) ThomasKampen(UvH) AnjaMachielse(UvH) DirkPostma(HU) MadelindeWinnubst(UU)

2 dekrachtvandestad Sociaalmakelaarsbiedenbewonersdiedatnodighebbenondersteuningomzichzelfteontwikkelentot actieveutrechtersdietotveelmeerinstaatzijndanzijzelfdachten.ditiséénvandeconclusiesuitde tussentijdseevaluatievanhetsociaalmakeleninutrecht. Ikbentevredenmetdezeconclusie.Ditispreciesdeessentievanhetsociaalmakelen.Wekijkenin Utrechteerstnaarwatinwonerszelfkunnenenwatzevooreenanderkunnenbetekenen.Naareigen krachténsamenkracht.daaromzijndewelzijnsinstellingenperaugustus2013andersgaanwerken.niet langeractiefactiviteitenenprogramma saanbieden,maarinzettenophetondersteunenenfaciliteren vaninitiatievenenideeënvanbewonersomdezeinwijkenstadtelatenbloeienengroeien.zoalsook blijktuitdezerapportagevraagtditomvakmanschap.hetvindenvanhetjuisteevenwichttussenhet biedenvanteveelstructuur(datdezelfwerkzaamheidenzelforganisatiebelemmert)enteweinig structuur(datonvoldoendehouvastensteunbiedt)vraagtomeenconstantezoektochtvandesociaal makelaarseninwonersgezamenlijk. GelukkigblijktuithetonderzoekdatwijonsinUtrechtoverhetalgemeenverbondenvoelenmetelkaar enmetonzeleefomgeving.ditisbelangrijk,wantwatmensenmetelkaarenvoorelkaardoenmaaktdat wijsamenlévenindezesamenleving.inutrechtnoemenweditookwelde socialebasis.wehebbende afgelopenperiodeveeltijdbesteedaanhetvormgevenvandebuurtteamsenaanvullendezorg.defocus moetdekomendetijdverschuivennaardesocialebasis.diemoetopordezijnwanneerhetluktom dezenogmeerteverstevigen,isdatgoedvoordekrachtvandestadenvoorkomenwedatmenseneen beroepmoetendoenopdeprofessionelehulpzoalsbijvoorbeelddebuurtteams. Erzijnookzakendienogbeterkunnen.Metvijfvandezesaanbevelingenuithetrapportgaanwedirect aandeslag.zowerkendesociaalmakelaarserhardombetervindbaarenmeerzichtbaartezijninde wijkenbuurt.engaanwealsgemeente(uvo),sociaalmakelorganisatiesengebruikerssamenkijkennaar derolvandesociaalmakelaarinhetbeheerendereserveringenvandediversebuurtcentra. Ikcomplimenteerdesociaalmakelorganisatiesmetdebereikteresultatenenbedankalleondervraagden ofgeïnterviewdehartelijkvoorhunmedewerkingaanditonderzoek.erzijnveelgesprekkenmet inwonersengebruikersvanfaciliteitengevoerd.datwasnodig.zijwetenimmershetbestewatergoed enmindergoedgaatinhunwijkenwelkeondersteuningzenodighebbenbijhuninzetvooreenprettige leefomgeving.zowetenwehoehetgaatenhoudenwekortelijnenmetdebewonersvanonzestad. WantUtrechtmakenwesamen MargrietJongerius WethouderWelzijn, Zorgenmaatschappelijke ondersteuning(wmo), Wijkgerichtwerkenenparticipatie, CultuurendewijkNoordwest 2

3 inhoud 1. Inleiding 4 2. Evaluatievansociaalmakelaarschapdoorwijkgesprekken Gesprekkenmetbewoners Gesprekkenoverdeuitkomstenvandebewonersgesprekkeninfocusgroepen Gesprekkenoverdevoorlopigeconclusiesaanwijktafels Gesprekkenmetandereprofessionalsindewijken Deuitkomstenvandebewonersgesprekkenenstakeholdersinterviews Hoebeoordeleninwonersdekrachtvandesocialenetwerkeninhunwijk? Inhoeverrenemenbewonerszelfinitiatieftotbuurtactiviteitenenhoebeoordelen 16 zedeinitiatievenvanbuurtgenoten? 3.3 Hoebeoordelenbewonersbuurthuizen,speeltuinenenanderewijkvoorzieningen? Hoeervarenbewonersdeinzetvansociaalmakelaarschapinhunwijk? Hoebeoordeleninwonersdeuitgangspuntenvande participatiesamenleving? Hoebeoordelenanderewijkprofessionalshetzelforganiserendvermogen 22 vanbewonersendeinzetvansociaalmakelaarschap? 4. Impressiesvandewijktafelgesprekken Noordwest:Sociaalmakelaarsmoetenhorizontaalenverticaalverbinden West:Sociaalmakelaarsalsmixersofontbrekendeschakels? Zuidwest:Sociaalmakelaarsvoorgoedgebekteburgersofzijdiehetzelfnietredden? Overvecht:Alsjehetzelfkanorganiserenhebjegeensociaalmakelaarnodig Zuid:Bewonershoudenhetlieverlichtenmakkelijk Oost:Sociaalmakelorganisatieszoekenpartners LeidscheRijn:Eenbackupdievragenkanbeantwoordenalsweerzelfnietuitkomen Noordoost:Vitalebuurtenkunnendraagkrachtvanaangrenzendebuurtenversterken VleutenddeMeern:Vrijwilligerskunnenhetnietalleen Binnenstad:SociaalmakelaarSmoetnietalseenkloekophunkuikensblijvenzitten Conclusies Aanbevelingen Discussie Bronnen Bijlagen 58 3

4 4 1. inleiding InhetcoalitieakkoordisovereengekomendatdegemeenteUtrechtdoormiddelvanwijkgesprekkenmet allebelanghebbendenzalevaluerenhoedeinzetvansociaalmakelaarschapheeftbijgedragenaande doelstellingenvanvernieuwendwelzijn.indezerapportagebeschrijvenwedeachtergrond,opzet, uitvoeringenuitkomstenvanhetontwikkelingsgerichteevaluatieonderzoeknaardeervaringenvan wijkbewonersmetsociaalmakelaarschap.metdezeevaluatiewillenweinzichtbiedenindebijdragevan sociaalmakelaarschapaanhetversterkenvandelokalecivilsociety,toegespitstophetvergrotenvanhet zelforganiserendvermogenvan(groepen)bewoners. DeopdrachtvoordezeevaluatieisgegevendoordegemeenteUtrecht(Maatschappelijke Ontwikkeling/SportenSamenleving).Hetonderzoekisopgezetenuitgevoerddooronderzoekersdie participereninhetonderzoeksnetwerksociaaldomeinutrecht(osdu).inditnetwerkwerkende gemeenteutrecht,devijfsociaalmakelorganisatiesenkennisorganisatiesinutrechtsindsdriejaarsamen aaneengemeenschappelijkeonderzoeksdenontwikkelagendavoorhetlokalesocialedomein. OnderzoekersvandeUniversiteitvoorHumanistiek(UvH),hetKenniscentrumSocialeInnovatie(KSI)van HogeschoolUtrechtenhetDepartementBestuursdenOrganisatiewetenschap(USBO)vandeUniversiteit Utrechthebbeninnauwesamenwerkingmetdegemeenteensociaalmakelorganisatiesdeopzetvoor dezeevaluatieontworpenenuitgevoerd. Indezerapportagerichtenweonsmetnameopsociaalmakelaarschapalsstadsbreedwijkgericht ondersteuningsarrangement.indebesprekingvanderesultatengaanwenauwelijksinopwijkdof buurtspecifiekevraagstukkenomdatonskwalitatieveonderzoeksdesignendeomvangvanonze steekproefhetniettoestaanomwijkspecifiekeconclusiesteonderbouwen.naastdezerapportagezullen weonzewijkspecifiekebevindingendaarominvijfafzonderlijkedeelrapportagesaandesociaal makelorganisatiesvoorleggen. Sociaalmakelaarschap IndekadernotaRoutekaartnaarVernieuwendWelzijn(2010)isdevisievangemeenteUtrechtop vernieuwendwelzijnalsvolgtsamengevat: Hetnieuwewelzijngaatuitvandekrachteneigenwaardevanhetindividu.Daaromstimulerenwe mensenomfgeheelinlijnmetdewmofzélfproblemenoptelossen,talententeontwikkelenen activiteitenteorganiseren.dewelzijnsorganisatiesleverennietlangerongevraagdaanbodvan activiteiten,maarondersteunenbewonersinitiatievenenbrengen alssociaalmakelaar bewonersenorganisatiesbijelkaar. (GemeenteUtrecht,2010,p.4)

5 MetdeinzetvansociaalmakelaarschapstreeftdegemeenteUtrechtnaarleefbareenlevendigewijken, waarbewonerszelfredzaamzijn,overlastensociaalisolementbeperktzijnenkinderengoedkunnen opgroeien.daarvooriseensterkecivilsocietynodigwaarinbewonersbetrokkenzijnbijelkaarenbijde buurt.desociaalmakelaarondersteuntbewonershierbij. Sociaalmakelaarsfacilitereninitiatievenvanbewoners,ondersteunenhenhierbijenverbeterende kwaliteitvandewijknetwerken.hiernaastzorgenzijdindefunctievangastheer/gastvrouwdvoorsociaal beheervandebuurthuizenendespeeltuinen.zijgaaninhunwerkuitvandeeigenkrachtvanmensenen zoekenaansluitingbijwatbewonerszelfwillenenkunnen.hetgaaterommensentestimulerenomzélf problemenoptelossen,talententeontwikkelenenactiviteitenteorganiseren.vijforganisatiesvoeren momenteelhetsociaalmakelaarschapuitindevolgendezeswerkgebieden: 1. ZuidenOost:Vooruit 2. ZuidwestenBinnenstad:Doenjadienstverlening 3. NoordwestenWest:Mekaar 4. OvervechtenNoordoost:Wijk&Co 5. LeidscheRijn:Doenjadienstverlening 6. VleutendDeMeern:Welzaam IndeUitvraagSociaalMakelaarschap(2012)isdeopdrachtaansociaalmakelorganisatiesalsvolgt geformuleerd: SociaalmakelaarschapiséénvandekerntakenvanVernieuwendWelzijn.Sociaalmakelaarschap omvat: sociaalmakelaars(voorvolwassenen); kindersociaalmakelaars; sociaalbeheerdersvanaccommodaties. Dezedrieonderdelenzijnmetelkaarverbondenenhebbengezamenlijktotdoeldecivilsocietyte versterken.kenmerkenvaneensterkecivilsocietyzijn: Utrechtersvoelenzichbetrokkenbijenverantwoordelijkvoordekwaliteitvande samenleving; Utrechtersvoelenzichvoldoendetoegerustomzelfstandigofmetbehulpvanhunnetwerk deeltenemenaandesamenleving; Utrechtersstijgenopdeparticipatieladder; Utrechterszijnactiefalsvrijwilliger; Utrechtsekinderenkrijgendekanshuntalententeontwikkelenenwordenhieringestimuleerd enbegeleiddooroudersenvrijwilligers. Inonzevisienemenbewonershetinitiatieftothetversterkenvandecivilsociety.Degemeente ondersteuntditinitiatiefdoordeinzetvansociaalmakelaarsenaccommodaties.hetzelforganiserend vermogenvanbewoners,hétkenmerkvaneensterkecivilsociety,isdebasisvoorleefbarebuurten, vooreenvreedzaamopgroeifenopvoedklimaatenvoorhetsociaalbeheervan welzijnsaccommodaties. (GemeenteUtrecht,2012,p.14) 5

6 Doelstellingevaluatie Deevaluatieisindeeersteplaatsbedoeldomdeinzetvansociaalmakelaarschapvanafaugustus2013 samenmetbewonersteevalueren.daarmeewillenweeenbeeldkrijgenvandebijdragevansociaal makelaarschapaanhetversterkenvandecivilsocietyopwijkniveau begrepenalshetvergrotenvanhet zelforganiserendvermogenvan(groepen)inwoners.mochtendebevindingenvanhetonderzoekdaartoe aanleidinggeven,dankandeopdrachtaandesociaalmakelorganisatieseventueelwordenbijgesteldof kunnener(nieuwe)aandachtspuntenwordenbenoemd. Daarnaastdienendebevindingensociaalmakelorganisatieseenscherperinzichttegevenindewijze waaropbewonerszichdoorhenondersteundvoelenbijhetinitiëren,organiserenenuitoefenenvan buurtgerichteactiviteitenendewijzewaaropzijdezeondersteuning(nog)beterkunnenafstemmenop deondersteuningsvragenvanbewoners.metdezeontwikkelingsgerichteevaluatiebeogenweeenimpuls tegevenaanhetlerendvermogenvandegemeente,desociaalmakelorganisaties,hunpartnersinde wijk,debewoners(groepen)endeparticiperendekennisorganisaties.voordegemeentelijkeorganisatieis dezeaanpaknieuwendaarmeelevertdeevaluatieookeenbijdrageaandeorganisatieontwikkelingvan degemeenteutrecht. Indelaatsteplaatsishetvooralleparticiperendepartijenindezeevaluatievanbelangomnieuwe vormenvanevaluatieteonderzoekendierechtdoenaandecomplexeendynamischeaardvan vraagstukkeninhetlokalesocialedomein(zieookdestartnotitieenonderzoeksagendavanhet OnderzoeksnetwerkSociaalDomeinUtrecht). Leeswijzer Nadatindezeinleidingdeachtergrondenendoelstellingenvandeevaluatievansociaalmakelaarschap zijntoegelichtwordeninhoofdstuk2vandezerapportagedeuitgangspunten,opzetenuitvoeringvanhet participatieveevaluatieonderzoekbeschreven.inhoofdstuk3wordendeuitkomstenvande wijkgesprekkengepresenteerd.opbasisvandezebevindingenpresenterenweinhoofdstuk4onze conclusiesenreflecterenweopdeonderzoeksaanpak.inhoofdstuk6gevenweenkeleaanbevelingen aandegemeenteensociaalmakelorganisaties. 6

7 7 2. evaluatievansociaalmakelaarschapdoor wijkgesprekken Alswekijkennaarbestaandetypologieënvanevaluatiefonderzoekdankandeevaluatievansociaal makelaarschapdoormiddelvanwijkgesprekkenwellichthetmeesttreffendgetypeerdwordenalseen interactieveevaluatie (Tavecchio,2008)of collaborativeevaluation (Sullivan,2012).Kenmerkendvoor dezeparticipatievevormvanevaluerenisdegerichtheidophetverbeterenvansocialeinterventiesdoor debelangrijkstestakeholdersindeopeenvolgendefasenvandeevaluatieactieftebetrekken. Wijkbewoners,sociaalmakelaarsenhunpartnerswordennietalleenals databronnen aangesproken, maarvervulleneenactieverolindeontwikkelingvandeonderzoeksinstrumenten,dedataverzameling, dedatadanalyseenrapportage. Metdekeuzevoordezeparticipatieveevaluatiebenaderingverwachtenwedatonzeevaluatienietalleen bijdraagtaanscherperesturingsinformatievoordegemeente,maarookimpulsengeeftaanhetlerend vermogenvandeburgers,socialeprofessionals,beleidsadviseurs,docentdonderzoekers,hunorganisaties endelerendenetwerkenwaarinzijelkaartreffen.dezelerendedoelstellingenvindenwevangroot belangomdatdeonderlingeverhoudingentussenburgers,organisatiesenoverhedeninhetlokalesociale domeinmomenteelingrijpendaanhetveranderenzijn.intijdenvancrisisentransitieslijkteronder burgers,professionals,beleidsmakersenpoliticisprakevanzogenaamde rolverwarring :allebetrokkenen tastenafwatdenieuweverdelingvanverantwoordelijkhedenbetekentvoorhuneigenrolenonderlinge verhoudingen.alswemetelkaarerkennendatwe zoekend zijn,kunnenweruimtecreërenvoor ontwikkelingenlerenincocreatie,zoveronderstellenwe. InoverlegmetbeleidsadviseursvandegemeenteUtrechtenmedewerkersvandevijfsociaal makelorganisatiesinhetonderzoeksnetwerksociaaldomeinutrechtzijndeonderzoeksvragen geformuleerd.daarbijhebbenweervoorgekozenookderolvananderestakeholdersindewijkenende gemeentealsbeleidsmakerenopdrachtgevernadrukkelijkindeevaluatietebetrekken.omdiereden sprekenwenietovereenevaluatievansociaalmakelaarsofsociaalmakelorganisaties,maarovereen evaluatievansociaalmakelaarschapalseenmaatschappelijkefunctiewaarmeerderepartijen gezamenlijkvormaangeven. Tegendezeachtergrondisdehoofdvraagvanhetvoorliggendeevaluatieonderzoekmetbeleidsadviseurs vandegemeenteutrechtenmedewerkersvandesociaalmakelorganisatiesinhetonderzoeksnetwerk SociaalDomeinUtrechtalsvolgtonderwoordengebracht: OpwelkewijzelevertsociaalmakelaarschapindegemeenteUtrechtvolgensbuurtbewonerseen bijdrageaanhetzelforganiserendvermogenvan(groepen)bewonersinhunwijkenhoekandeze inzetwordengeduidinhetlichtvandeopdrachtdiedegemeenteutrechtaansociaal makelorganisatiesheefttoevertrouwd? Omrichtingtegevenaanhetonderzoekisdezeomvattendehoofdvraagvervolgensvertaaldineenvijftal deelvragen:

8 1. Hoebeoordeleninwonersdekrachtvandesocialenetwerkeninhunwijk? 2. Hoebeoordeleninwonershetzelforganiserendvermogenvanzichzelfendebuurtgebonden netwerkenwaarzijinparticiperen? 3. Inhoeverrebeantwoordtdeinzetvansociaalmakelaarschapaandeondersteuningsvragenvan inwonersbijhetinitiëren,organiserenenuitoefenenvanbuurtgerichteactiviteiten? 4. Inhoeverrebeantwoordendebuurthuizen,speeltuinenenhetsocialebeheerdaarvanaande ondersteuningsvragenvaninwonersbijhetinitiëren,organiserenenuitoefenenvanbuurtgerichte activiteiten? 5. Hoebeoordeleninwonersdeuitgangspuntenvande participatiesamenleving? 6. Hoebeoordelenanderewijkprofessionalshetzelforganiserendvermogenvanbewonersende inzetvansociaalmakelaarschap? InoverlegmetdepartnersvanhetOnderzoeksnetwerkSociaalDomeinUtrechtisafgesprokenomde evaluatievewijkgesprekkenindriefasentelatenverlopen: I. Individuelegesprekkenmetbewonersoverhunervaringenmetsocialemakelaarsdoor beleidsadviseursvandegemeenteutrecht; II. Gesprekkenoverdeuitkomstenvandebewonersgesprekkeninfocusgroepenmet beleidsadviseursvandegemeenteutrecht(diedegesprekkenmetbewonersvoerden),sociaal makelaars,wijkraadsledenengemeenteraadsleden,geleiddooronderzoekersvanhetosdu; III. Gesprekkenoverdevoorlopigeconclusiesmetbewonersenanderegeïnteresseerdenaan wijktafels. Naastdebewonersgesprekken,focusgroepgesprekkenenwijktafelgesprekkenhebbenonderzoekersvan hetonderzoeksnetwerksociaaldomeinutrechtinterviewsafgenomenmetdebelangrijkstepartnersen stakeholdersvansociaalmakelorganisatiesindewijken. InfaseIhebbenwevoorindividuelegesprekkengekozenomdaterineendopdeendgesprekkenmeertijd enaandachtisvoorverdiepingenvertrouwelijkheid.daarnaastbiedendezegesprekkendegelegenheid ombewonerstesprekendieingroepsgesprekkennietzosnelaanhetwoordkomen.bovendienisde tijdsbelastingvoorbewonerskleinerenvoorkomenwedatbewonersworden overvraagd.indezelfde periodevondenverschillendewijkgesprekkenovergerelateerdeonderwerpenplaats.totslotbieden individuelebewonersgesprekkeneenuitgelezenkansaanbeleidsadviseursomopeenopenwijzemet bewonersingesprektegaanendaarbij vanbuitennaarbinnentewerken eenuitgangspuntvande gemeentelijkeorganisatievernieuwing. OmdeuitsprakenvanbewonersinhunlokalecontexttekunnenduidenhebbenweerinfaseIIvoor gekozenomdeuitkomstenvandebewonersgesprekkenmeteenaantal vertegenwoordigende professionalsenbewonersuitdewijkentebespreken.vanbeleidsadviseurs,sociaalmakelaars, wijkraadsledenenraadsledenveronderstellenwedatzijdezeuitkomstenineenbrederperspectief kunnenplaatsen. InfaseIIIzijndevoorlopigeconclusiesvervolgensweerbesprokenmetbewonersenandereprofessionals aantienwijktafelstijdenshetstadsgesprek:sociaalmakelenvoorkrachtigewijkenopwoensdagavond11 maart2015.aandezewijktafelgesprekkenisnietalleendeelgenomendoordebewonersenprofessionals dieweeerderspraken.hiervoorzijnallebewonersengeïnteresseerdenuitgenodigd.metdezeopenbare terugkoppelingwildenweonzevoorlopigebevindingenmetzoveelmogelijkbetrokkenenbespreken, zodatwedezebevindingenkondentoetsenendeimplicatiesdaarvangezamenlijkkondenverkennen.we hebbendaaromookgevraagdwelkeaanbevelingendedeelnemersaandewijktafelgesprekkenaande gemeenteensociaalmakelorganisatieswillenmeegeven. 8

9 9 2.1 Gesprekkenmetbewoners Indeperiodevandecember2014totmaart2015hebbenongeveer40beleidsadviseursbijelkaarruim 130individuelegesprekkenmetwijkbewonersgevoerdoplaagdrempeligeontmoetingsplekkenindezes werkgebiedenvansociaalmakelorganisaties.dezegesprekkenrichttenzichop(1)debuurtbelevingende socialenetwerkenvandebewoners,(2)dewijzewaaropzijinitiatiefnemendanweldeelnemenaan wijkactiviteiten,(3)deondersteuningdiezedaarbijvansociaalmakelaarsnodighaddenendaadwerkelijk ontvingen,(4)debuurthuizen,speeltuinenenanderevoorzieningen,en(5)deuitgangspuntenvande participatiesamenleving. Beleidsadviseurshebbennieteerderopdezeschaalalsambtenarenpersoonlijkegesprekkenmet bewonersgevoerd.omdezeredenzijndebeoogdeinterviewersvoorafinhoudelijkgebriefdengetraind doorervarenonderzoekersvanhetosdu. Omdatnietallebewonersnaanderhalfjaarsociaalmakelaarschapbekendzijnmetdefunctiesvaneen sociaalmakelaar en sociaalbeheerder isaandeinterviewerseen smoelenboek meegegevenvande medewerkersvandebetreffendesociaalmakelorganisatie,zodatzijdeuitsprakenvanbewonersover professionalsinenrondomdebuurthuizen(waarzijookanderesocialeprofessionalsaantreffen)bij onduidelijkhedenkondenchecken. Degesprekkenzijngevoerdaandehandvaneen vragenlijstvoorbewoners (ziebijlagev).deze vragenlijstisopgebouwdvolgenshetzogenaamdetrechtermodel:deachtereenvolgendevragenlopen vanalgemeennaarspecifiek,enonderelkehoofdvraagwordteerstnaardebredeervaringscontextvan bewonersgevraagd,waarnasteedsspecifiekerwordtdoorgevraagdnaarervaringsgegevensdienodigzijn omdeonderzoeksvragentekunnenbeantwoorden.eenvoudigtaalgebruikwaseenbelangrijk aandachtspuntbijhetformulerenvandevragen. TotdeonderzoekspopulatierekenenweallebewonersvandegemeenteUtrecht,inhetbijzonderde bewonersdiealsinitiatiefnemerofdeelnemeraaneenactiviteit,vereniging,stichtingofandere organisatiecontactmetsociaalmakelaarshebben.omdezerespondententebereikenhebbende beleidsadviseursindeeersteplaatsplekkenbezochtwaarbewonerssamenkomenenhendaarterplekke gesproken.daarbijdenkenweaanbuurthuizen,speeltuinen,scholen,kerken,winkelcentraenandere ontmoetingsplekken.indetweedeplaatshebbenwecontactgegevensvan actievebuurtbewoners bijde sociaalmakelorganisatiesopgevraagd.eendeelvandezemensenisdirectbenaderddoorde beleidsadviseurs.totslothebbenbeleidsadviseursaanbewonersnaafloopvanhetgesprekgevraagdmet wiezijnogmeerzoudenkunnensprekenomeenscheperbeeldvandewijk,hetbuurthuisendeinzetvan sociaalmakelaarschaptekrijgen(snowballsampling).uiteindelijkisongeveerdehelftvanhetaantal gesprekkengevoerdmetbewonersdiedoordesociaalmakelaarszijnaangereikt.voordeandere gesprekkenzijnbewonersminofmeerspontaanaangesprokenoppubliekeontmoetingsplekken,vaakin debuurthuizen. Quaverdelingvanhetaantalrespondentenisgestreefdnaartenminste10gesprekkenindewijkenwaar minderinzetisvansociaalmakelaars(noordoost,oost,binnenstad),15gesprekkeninwijkenwaar gemiddeldeinzetis(west,zuid,leidscherijn,vleuten)entenminste40gesprekkenindewijkenwaar veelinzetisvandesociaalmakelaars(overvecht,zuidwest,noordwest).daarbijhebbenweaangetekend datwegaandewegzoudenbepalenwathaalbaarenwenselijkis.alsereen verzadigingspunt zou optreden,zoudenwemetminderinterviewskunnenvolstaan. Achterafmoetenweconstaterendatdezestreefaantallenvanwegedeonderschattetijdsinvesteringniet zijngehaald,maarvooreenstadsbredeevaluatievansociaalmakelaarschapalswijkgericht ondersteuningsarrangementbeschikkenwenaaronsideeovervoldoendegegevensomvoorzichtige

10 conclusiestekunnenverantwoorden.intotaalzijnerdoorbeleidsadviseursruim130gesprekkenmet bewonersgevoerd,waarbijdeverdelingoverdewijkeneralsvolgtuitziet: Wijkenmetveelinzetvansociaalmakelaars: Overvecht:33bewonersgesprekken Zuidwest:20bewonersgesprekken Noordwest:21bewonersgesprekken Wijkenmeteengemiddeldeinzetvansociaalmakelaars: Zuid:20bewonersgesprekken LeidscheRijn:7bewonersgesprekken VleutendDeMeern:6bewonersgesprekken West:6bewonersgesprekken Wijkenmetminderinzetvansociaalmakelaars Oost:6bewonersgesprekken Noordoost:5bewonersgesprekken Binnenstad:3bewonersgesprekken Debeleidsadviseurshebbenvanelkgesprekeenschriftelijkverslaggemaakt(zieverslaglegginsformulier inbijlagevi).indeverslagengevenzijdeinhoudvandegesprekken(pervraag)weer.daarnaastzijn letterlijkecitatenvandegeïnterviewdebewonersopgenomen, Bijdeanalysevandegespreksverslagenbleekdateenzestalgesprekkenisgevoerdmetbewonersdieook alsprofessionalindezelfdewijkactiefwaren.dezegesprekkenzijnbuitendeanalysegehoudenomhet onderscheidtussendebewonersgesprekken(doorbeleidsadviseurs)endestakeholdersinterviews(door onderzoekers)tehandhaven. Indeperiodewaarinbeleidsadviseursgesprekkenmetbewonersvoerdenzijndeachtergrondkenmerken vanderespondentenperiodiekbijgehouden,zodatweindeselectievannieuwerespondentenrekening kondenhoudenmetdespreidingopachtergrondkenmerkenalsleeftijd,geslacht,cultureleachtergrond, opleiding,samenstellingvanhethuishoudenenhetaldanniethebbenvaneenbetaaldebaan zodanig datdediversiteitopdezekenmerkeninonzesteekproefglobaalovereenkomtmetdediversiteitinde wijkpopulatie.ookisnaardiversiteitindesteekproefgestreefddoordegesprekkenopverschillende plaatsen,opverschillendedagenindeweekenopverschillendetijdstippenvandedagtevoeren.in bijlageiiseenoverzichtvandeachtergrondkenmerkenvanrespondentenopgenomen. 2.2 Gesprekkenoverdeuitkomstenvandebewonersgesprekkeninfocusgroepen Nadegesprekkenmetbewonershebbendeinterviewersaandehandvanhunaantekeningenbeknopte gespreksverslagengeschrevenmetbehulpvaneengestandaardiseerdverslagleggingsformat(ziebijlage VI).Dezeverslagenzijnvervolgensdooronsalsonderzoekersthematischgecodeerdengeanalyseerdmet behulpvanhetkwalitatievedatadanalyseprogrammamaxqda.ditsoftwareprogrammamaakthet mogelijkomgrotehoeveelhedenkwalitatievegegevensopeenoverzichtelijkewijzeteinventariserenen analyseren. Alsonderzoekershebbenwedeuitkomstenvandezedatadanalyseperdeelvraagenwijkbeschreven. Dezevoorlopigebevindingenzijnvervolgensvoorgelegdaandriefocusgroepen.Inelkefocusgroepzijnde uitkomstenvantweeverzorgingsgebiedenvansociaalmakelorganisatiesbesproken.aanelkefocusgroep 10

11 11 isdeelgenomendoordriebeleidsadviseursdiegesprekkenmetbewonersindebetreffendewijkhadden gevoerd,tweeádriesociaalmakelaarsvandebetreffendeorganisaties,wijkraadsledenen gemeenteraadsleden(bijdetweedefocusgroepkongeengemeenteraadslidaanwezigzijn).inbijlageiiiis eenoverzichtopgenomenvandedeelnemersaandefocusgroepen. Degespreksleidingvandefocusgroepgesprekkenlaginhandenvantweeseniordonderzoekersvanhet OSDU.Zijhebbendedeelnemersgevraagdomopbasisvandevoorlopigebevindingenaantegevenin hoeverrezijdezebevindingenherkennenenhoezijdezebevindingenbeoordeleninhetlichtvande gesteldeonderzoeksvragen. Deopnamenvandezegesprekkenzijnwoordelijkuitgeschreven.Vervolgenszijndezeteksteneveneens thematischgecodeerdengeanalyseerdmetbehulpvanhetkwalitatievedatadanalyseprogramma MaxQDA. 2.3 Gesprekkenoverdevoorlopigeconclusiesaanwijktafels Naaraanleidingvandefocusgroepgesprekkenhebbendeseniordonderzoekersdebeschrevenuitkomsten vandebewonersgesprekkenbijgesteldenaangevuld.debijgesteldeuitkomstenzijnvervolgensperwijk gespecificeerdenophanddoutsaandewijktafeldeelnemersvoorgelegd.degesprekkenaandewijktafels vormdenhethartvanhetzogenaamdestadsgesprek:sociaalmakelenvoorkrachtigewijkenop woensdagavond11maartophetstadskantoor.dewethouderhadhiervoorbewonersen wijkprofessionalsuitdetienutrechtsewijkenuitgenodigd.degeïnterviewdebewonersenprofessionals dienaafloopvanhungesprekc.q.interviewaangavenwellichtaanditgesprektewillendeelnemen hebbeneengerichteuitnodigingontvangen. Meerdan130bewonersenprofessionalsgavenaandezeoproepgehoorennamenplaatsaaneenvande tienwijktafels.ruimeenderdevandedeelnemersbezochtdezebijeenkomstalsbewoner.inbijlageivis eenoverzichtvandedeelnemersaandewijktafelsopgenomen. DegespreksleidingaandetienwijktafelslaginhandenvanseniordonderzoekersvanhetOSDU.Zijhebben dedeelnemersgevraagdomopbasisvandevoorlopigebevindingenaantegeven(1)inhoeverrezijdeze bevindingenherkennen,(2)hoezijdezebevindingenbeoordeleninhetlichtvandegestelde onderzoeksvragen,en(3)welkeaanbevelingenzijaandegemeenteensociaalmakelorganisatieszouden willengeven. Naaraanleidingvandezewijkgesprekkenzijndeantwoordenopdedeelvragenvoordebetreffende wijkenopnieuwbijgesteld. 2.4 Gesprekkenmetandereprofessionalsindewijken Naastdeindividuelebewonersgesprekken,focusgroepgesprekkenenwijktafelgesprekkenhebbende onderzoekersvanhetonderzoeksnetwerksociaaldomeinutrechtinterviewsgehoudenmetde belangrijkstepartnersenstakeholdersvandesociaalmakelorganisatiesindewijken. Wehebbenernaargestreefdinelkverzorgingsgebiedinterviewsaftenemenmet(1)dewijkregisseur vaneenwijkbureaudanweldewijkadviseurvaneenwijkservicecentrum,(2)debuurtondernemer

12 (teammanager)vanhetbuurtteamsociaal,(3)debuurt/wijkbeheerdervaneenwoningcorporatie,en(4) eenbredeschoolcoördinator. Daarnaastzijnerinmeeroverstijgendezininterviewsgehoudenmetvertegenwoordigersvande VrijwilligerscentraleUtrecht,HartenvoorSportenbeleidsadviseursvandegemeenteUtrecht.InbijlageII iseenoverzichtvandegeïnterviewdestakeholdersopgenomen. Deopnamenvandezeinterviewszijnwoordelijkuitgeschreven.Vervolgenszijnookdezeteksten thematischegecodeerdengeanalyseerdmetbehulpvanhetkwalitatievedatadanalyseprogramma MaxQDA. 12

13 13 3. deuitkomstenvandebewonersgesprekkenen stakeholdersinterviews Indithoofdstukbeschrijvenweindeeersteplaatsdeuitkomstenvandebewonersgesprekken.Deze uitkomstenzijnindefocusgroepenenindewijktafelgesprekkenbesprokenennaaraanleidingdaarvan aangevuld,bijgesteldofgenuanceerd.hetgeheelwordtgeïllustreerdmetuitsprakenvanbewonersdie wealsveelzeggendbeschouwen.indelaatsteparagraafbeschrijvenwedeuitkomstenvande stakeholdersinterviews:hoedenkenzijoverhetzelforganiserendvermogenvan(groepen)bewonersin hunwijkendeinzetvansociaalmakelaarschap? 3.1 Hoebeoordeleninwonersdekrachtvandesocialenetwerkeninhunwijk? Doorhetbankjevoormijnhuishebikveelcontactmetbuurtbewonersenweetikwaterspeeltinde wijk Inhetbeginzatiedereeninzijneigenhuisje,nuikbijdezevrouwengroepbengekomenishet onderlingecontactvergroot.ikkennumeervrouwenuitmijnbuurt.westaanaltijdvoorelkaarklaar. Deidealewijkiszoalsdie50jaargeledenwas Decultuurverschillenspelenweleenrol( )Ikmerkdathetvertrouwenminderwordt,erisangstdoor demedia.mensenzienwatoptvoflezenwatindekrantmaarkennenelkaarnietuitdepraktijk. Ikvinddewijknietveilig.Erzijnveelinbrakenenautobranden.Erhangenveeljongerenopstraatendat geefteengevoelvanonveiligheid Wanneerburenelkaartweedagennietzien,wordteraangebeldomtevragenofhetgoedgaat Wewildeneerstverhuizen,maarnunietmeer.Debindingmetdewijkdoetietsmethetplezierdatik hebindewijk Hetonderzoeklaatziendatdemeestegeïnterviewdebewonerszichinenigemateverbondenvoelenmet menseninhunwoonomgeving.hetgaatdannietzozeerommensenuitde wijk inbrederezin,maarom bewonersinhundirectewoonomgeving,zoalsdestraat,debuurtofhetappartementencomplex.

14 14 Anderenkennenveelbuurtbewonersomdatzedeelnemenaandezelfdeactiviteiteninhetbuurthuis, zoalseen doeddag,ofomdatzeelkaarindespeeltuinontmoeten. Decontactenindebuurtzijnoverhetalgemeennietintensief,maareerder licht tenoemen.mensen kennenelkaarvangezichtkennen,groetenalszeelkaartegenkomenenmakensomseenpraatjemaken. Erzijnookbewonersdiegezamenlijkeactiviteitenondernemen:zegaanbijelkaaropdekoffie,passenop elkaarskinderenofdoenboodschappenvoorelkaar.insommigebuurtenzijnerkleinesubgroepjesvan bewonersdieveelmetelkaaroptrekkenennauwbijelkaarbetrokkenzijn.ineenenkelgevaliserzelfs sprakevanvriendschappenindebuurt. Hetonderzoekmaaktduidelijkdatkindereneenbelangrijkeverbindendefactorvormen.Bewonersmet kinderenhebbenveelgelegenhedenwaarzeelkaarontmoeten,bijvoorbeeldophetschoolplein,inde speeltuinenopdesportclub.daardoorherkennenzeelkaarookopstraat. Erisweinigcontacttussenoudereenjongerebewoners,zoalsstudenten.Dezelaatstenhebbenoverhet algemeenweinigcontactenindebuurt,hoeweldemeestenweldeelnemenaanstraatfeestenof buurtbarbecuesendaardoorwetenwiehunbuurtbewonerszijn. Demeestebewonersgevenaandatdebuurtcontactenoppervlakkigzijn,maardatzewelalsbelangrijk wordenervaren.alszewetenwelkemensenerinhunbuurtwonen,geeftdateengevoelvansociale veiligheid.sommigegeïnterviewdebewonersmissenechtdiepgaandecontactenindebuurt.zevinden datmensenweinigaandachtvoorelkaarhebbenenmerkendatbewonersdie anders zijnnietaltijddoor iedereenwordengeaccepteerd.datzougeldenvoorbewonersmeteenandereetniciteit,maarook ouderenzoudenvaakaanhunlotwordenovergelaten. Sommigebewonersgevenaandaterinhunbuurtvroegermeerbetrokkenheidwas.Zevindendat mensenindehuidigesamenlevingvooralmetzichzelfbezigzijn.ookzijnerminder sleutelfiguren inde wijkenendatheeftnadeligegevolgen.deaanwezigheidvansleutelfigurenindewijkisvolgensdeze bewonersbelangrijkomdemensenuitdebuurtsamentebrengen.zemakenzichzorgenomdebuurten missendevanzelfsprekendesocialesamenhangvanvroeger.somsheeftdattemakenmetverschillende culturenenleefgewoontes,maarookdetaalkaneenbelemmeringzijnomcontactenmet medebewonersteleggen. Enkelegeïnterviewdebewonersvoelenzichnietthuisinhunbuurt;zehebbenruziemetbuurtgenoten, wordengepestoferwordtoverhengeroddeld.anderenvoelenzichnietbetrokkenbijdebuurten hebbengeenbehoefteaancontacteninhundirectewoonomgeving.zezijnergopzichzelfenhebbenhun contactenbuitendewijk.vooralbinnenstadbewonerslijkenminderbehoeftetehebbenaan buurtcontact. Insommigebuurtenmakenbewonerszichzorgenoverdeachteruitgangvanhunbuurt,zoalsin Overvecht.Zevindendatdewijkersteedsonaantrekkelijkeruitzietenvrezendatdewijkverpaupert. BewonersinOvervecht,ZuidwestenNoordweststaanambivalenttegenoverdecultureleverschillenin hunwijk;zeziendediversiteitalseenverrijking,maarervarentegelijkertijdeenopgavemethetoogop desocialesamenhang;vooralinovervechtisditeenveelgehoordezorg. InLunettenmakensommigebewonerszichzorgenoverdehetgroteaantalmedebewonersmeteen psychischebeperkingen/ofverslaving.zeervarenhetalseenprobleemintermenvanoverlasten veiligheid.erzijnweinigcontactentussendegenendieineenbeschermdwonenhuislevenendeandere buurtbewoners.hunlevenszijnzoverschillenddatzeweinigmetelkaarkunnendelen.

15 Deidealewijkzietervooriedereenandersuit,maarveelgenoemdezakenzijn:eenschoneenveilige buurt,veelgroenindewijk,mensendieelkaargroeteneninharmoniemetelkaarleven,mensendievoor elkaarklaarstaanalsdatnodigis,speelplekkenvoorkinderen,opvangvoorjongerenenborrelsof (straat)feestjesvoorbewoners. 15

16 Inhoeverrenemenbewonerszelfinitiatieftotbuurtactiviteitenenhoebeoordelenzede initiatievenvanbuurtgenoten? Eengroepvrouwenwilstartenmeteennaaigroep.Ikhebbegrependaterweldrienaaimachineszijn, maardevrouwenzijnzelfverantwoordelijkvoordeanderekosten,zoalsdeonkostenvoordedocente enonderhoudvandemachines.hoekunnenwedatregelen? Sommigemensenwetenvolgensmijooknietdatzeietskunnenvragenofietsaankunnengevenofhulp kunnenvragen.endangebeurterindieenestraatmaarniks.terwijlzijmisschienziendatdieandere straatdatheeftgedaan,datzedenken:o,maardatkunnenwijook.ofwijwillenonsspeelpleintjeook watopfleuren. Onderderespondentenzijnactieveenminderactievebewoners.Eendeelvandegeïnterviewde bewonersheeftzelfhetinitiatiefgenomenomactiviteitenteorganiseren.hetgaatdanbijvoorbeeldom kinderactiviteiten,(straat)feesten,tuinonderhoud,zelfbeheer,(taal)cursussen,fietslessen, computerlessen,huiswerkbegeleiding,eeneetdofbreiclub,buurtpreventie,laagdrempelige ontmoetingsactiviteitenvoorde eigengroep ofvooreen kwetsbaregroep.degenendiezelfiets hebbengeorganiseerd,zijndaarvaakergtrotsop.zehebbenhetgevoeldatzedaadwerkelijkbijdragen aaneenbeterewijk. Demeestebewonersnemenzelfgeeninitiatieven,maarsluitenzichlieveraanbijactiviteitendiedoor anderenwordengeorganiseerd.hetgaatdanvaakomactiviteitendiebijdragenaandeleefbaarheidinde buurt,ofdiegerichtzijnopbewonersmeteenbepaaldeinteresseofhobby,zoalsdanslessen, kaartmiddagen,eenbreicursus,etc.eengrootdeelvandebewonersdiedeelnemenaanactiviteitenis daarbijbetrokkengeraaktviahunkinderen. Eendeelvandegeïnterviewdebewonersdoetvrijwilligerswerkindeeigenbuurt:bijvoorbeeldopschool alsoverblijfmoederofklassenmoeder,indespeeltuin(beheerofhetorganiserenvandoeddagen), bardiensteninhetbuurthuis,vervoervanouderenvanennaaractiviteiten,ofhulpbijactiviteitendiein hetbuurthuisplaatsvinden(koffieschenken,lunchesverzorgen,sociaalbeheer). Sommigebewonerszijninhetverledenwelactiefgeweest,maardooreenafnemendegezondheidofeen hogeleeftijdluktdatnietmeer.ookwerkden/ofgezinsverplichtingenkunnenhetmeedoenaan activiteitenindewegstaan,metnameinjongegezinnenwaarvanbeideouderswerkenisdaarvaakgeen tijdvoor.erzijnookbewonersdiewelactiefwillenzijnindebuurt,maarzichnietvoldoendecompetent voelenomzelfinitiatieventenemen.zemissendevaardighedenendedeskundigheid,wetennietwieze moetenbenaderenofhoezeietsmoetenorganiseren.ookzijnerbewonersdieerbewustvoorkiezen omnietactieftezijnindewijk.zewillengeenverplichtingenaangaanenwillenzichnietbinden.

17 Hoebeoordelenbewonersdebuurthuizen,speeltuinenenanderewijkvoorzieningen? Wezijntevredenoverhetsociaalbeheer.Zestaanaltijdopenvoorvragen,zevragenhoehetgaaten gevenonszelfderuimtevoorinitiatief.wezoudenwelgraageenkoffiezetapparaatinderuimtewillen. Numoetenwesteedstweeverdiepingennaarbeneden. InbuurthuisXiservaakgeenbeheerder.Daniserniemandaanwezig.Datisongezellig.Erwordenook minderactiviteitengeorganiseerd. Veelgeïnterviewdebewonerszijnbekendmetbuurthuizeninhuneigenwijkofindenaastliggendewijk. Zeziendebuurthuizenalsbelangrijkelaagdrempeligeontmoetingsplekkenindebuurt.Zebezoekenhet buurthuisregelmatig,kennenermensenennemendeelaanactiviteiten,zoalsbiljartenofbingo,aan gezamenlijkemaaltijdenofaancursussendieerwordenaangeboden,zoalsdanslesoffitness.veel mensendieerkomenvoelenzichthuisinhetbuurthuis.deactiviteitensluitengoedaanbijhun behoeftenenzelereneranderebuurtbewonerskennen.behalvebuurthuizenwordenookspeeltuinen veelvuldiggenoemdalslaagdrempeligeontmoetingsplaatsenindebuurt. Nietallebewonerszijnbekendmetdebuurthuizen.Zewetennietwelkeactiviteitenerplaatsvindenen ervarendrempelsom zomaarbinnentelopen.anderenmakengeengebruikvanhetaanbodomdatze geenbehoeftehebbenaan(sociale)wijkvoorzieningen.zevoelenzichnietaangetrokkentothet activiteitenprogrammaomdathetnietaansluitbijhunbehoeftenofzevindenbuurthuizenouderwetsen ongezellig.vooralhetbuurthuisinsterrenwijk(oost)wordtdoorveelbewonersonaantrekkelijk genoemd.sommigebewonersdenkendatbuurthuizenvooralbedoeldzijnvoorspecifiekegroepen bewonerszoalsouderenof eenzamemensen.vooralinbuurthuizenwaarveelkwetsbarebewoners komen,zoalsdemusketon(lunetten)wordtditzoervaren.alserteveelmensenmet problemen komen,houdtdatanderebewonersbuitendedeur.eenenkelingsteltjuistdatbuurthuizeninde moderne doeddemocratie weertrendyworden.voorsommigebewonerszijndenieuwgebouwde buurthuizenaantrekkelijkterwijlanderendaardegezelligheidvanhetoudevertrouwdebuurthuis missen. Veelbewonershebbenhetgevoeldatervroegermeeractiviteitenindebuurthuizenwerden georganiseerddantegenwoordig.vooralvoorkinderenenjongereniservolgenshenmindertedoen;dat zouhetsterkstegeldenvoorleidscherijn.eenandereactiviteitdieisgestopt,ishetdameszwemmen;dit wordtdooreenaantalgeïnterviewdevrouwenalsverlieservaren.ookzijnerveelbesloten bijeenkomstenvoorbestaandegroepjeswaarjemoeilijktussenkankomen. Bezoekersvandebuurthuizenvindenhetjammerdaternietaltijdiemandaanwezigisdiedingenvoor henkanregelen;zemisseneenvastebeheerderdiezekennenenvertrouwen.nutreffenzebijelk bezoekaanhetbuurthuisweeranderebeheerdersaan.daartegenoverstaateenbewonerdieaangeeft hetjuistprettigtevindendatdevastepersoonvanvoorheenernietmeerelkedagbeheerderis,wantzij konhetmethemnietzogoedvinden.inhetbeheerlijkengroteverschillentussenbuurthuizente ontstaan;insommigebuurthuizenfungerenalleenvrijwilligersalsbeheerders,inanderebuurthuizenis hetbeheerinhandenvanbetaaldesociaalbeheerders,inweeranderebuurthuizenkiestmenvooreen combinatievanprofessioneelenvrijwilligbeheer.sommigebewonersvindendatdeopeningstijdenvan debuurthuizentebeperktzijn;zezoudengraagziendaterookopvrijdagavondenenindeweekenden ietstedoenwas.

18 Hetreserverenvaneenruimteineenbuurthuisviahetgemeentelijkevastgoedloketervarenactieve bewonersalsonnodigingewikkeld,enzewetennietaltijdbijwiezeterechtkunnenvoorondersteuning, vragenenklachten.enkelebewonersgevenaandatbuurtbewonersdoorhetstedelijkeverhuursysteem somsnietmeerin huneigenbuurthuis terechtkunnenomdatmensenvanbuitendewijkderuimtes hebbengereserveerd.somsvindenerookactiviteiteninaangrenzenderuimtesplaatsdieelkaarmoeilijk verdragen,zoalseenyogalesnaasteensalsaworkshop.overdegedifferentieerdehuurtarievenis bovendienveelonduidelijkheidendiscussiegeweest.meerderebewonersmissendaarnaast basisvoorzieningenomzakenteorganiserenzoalshanddoeken,haakjesindewc s,eenlaptopeneen beamer.ookzoudenzijsteedsmeerzelfmoetenbetalen,terwijlditeenhogedrempelisvoorveel bewoners. Behalvebuurthuizenenspeeltuinenwordenookandereplekkenindewijkengenoemddiebelangrijkzijn omincontacttekomenmetanderebewoners.vooralbibliotheken,kerken,moskeeën, sportvoorzieningen,parkenenwinkelcentrawordengezienalslaagdrempeligeontmoetingsplekkeninde buurt.sportvoorzieningenzijnvoorveelmensenteduur. 18

19 Hoeervarenbewonersdeinzetvansociaalmakelaarschapinhunwijk? Desociaalmakelaarkanhelpenmethetmakenvaneenprogrammavanactiviteitenvoorhetkomend jaar,helpenproblemenoplossen,helpenbijaanvragenvoorhetleefbaarheidsbudget.ikmoetnuveel meerzelfdoen.datiswennen.ikhoopweldatikdegroepkanbehouden. Zeisheleleukemeid,maarzemagnietmeer.Zeisaanhandenenvoetengebonden,maarermagniets. Erwordtverwachtvanbewonersdatzeeigeninitiatiefhebben.Ikhebfietslesgegeven,maargeen anderemensendoendat.niemandstaatop. Zewilleninhetbuurthuisnaailesgevenmaar35europerpersoonisteduur.Nukijkikmetdesociaal makelaarofwebudgetkunnenregelen. Jemoettocheenbandopbouwenmetzo nsociaalmakelaar.enja,alsdannatweemaandenereen nieuwekomt,omdatzetoevalligvanwijkwisselen,ja,lijktmijnietheelbevorderlijk. Desociaalmakelaarheeftmijgeholpendejuistepersonentebetrekkenbijdebijeenkomstendieik wildeorganiseren.deopkomstwasgrootendaarheeftdesociaalmakelaaraanbijgedragen. Ikzounietwetenofzijdeheledagopeenkantoorzitofdatzeookdoordewijkheenloopt.Watikme voorzoukunnenstellen,isdatjezoietsalssociaalmakelaarwelzoumoetendoen,wantdankomjemet mensenincontact. Hetbestedatdesociaalmakelaarheeftgedaanisdatzesteedszochtomanderenactieftekrijgenen hetdeeldatzerichtingdegemeenteoppakte Desociaalmakelaarregeltdateenruimtebeschikbaarisendatwedekeukenkunnengebruiken.Ik merkweldaterminderbudgetis.voorgezamenlijkemaaltijdentijdenskerstensuikerfeestwaseen budget,maarnunietmeer Nietallegeïnterviewdebewonerskennendesocialemakelaarsinhunwijk.Zewetennietwateensociaal makelaarisenkennenookniemandmetdiefunctie.degenendieactiefzijnindebuurthuizenwetende sociaalmakelaarsweltevinden,maarvooranderenblijvenzijvaakonzichtbaar.zewetennietwaarzede sociaalmakelaarsvoorkunnenbenaderen.ookishetonderscheidtussensociaalmakelaarsenandere professionalsdieinenrondomhetbuurthuiswerkennietaltijdduidelijk.zowetenveelbewonersniet wathetverschilistusseneensociaalbeheerdereneensociaalmakelaarenwathunfunctiesprecieszijn. Demeesteactievebewonerswetenwelwatervansociaalmakelaarsmagwordenverwacht.Zijhebben regelmatigcontactmetdesocialemakelaars,wetenhentevindenenzijntevredenoverde ondersteuningdiezekrijgen.alsbelangrijksterollenvoordesociaalmakelaarzienzehetfaciliteren, verbindenencoachenvanbewonersomzelfactiviteitenteorganiseren.sociaalmakelaarsgeven informatieoverdemogelijkhedenindebuurt,staanaltijdopenvoorvragenenlatenruimtevooreigen initiatievenvanbewoners.insommigebuurthuizenplannendesociaalmakelaarszelfactiviteitenen wordtaanbewonersondersteuninggevraagdomdeactiviteitenverderuittevoeren.inenkelewijken hebbensociaalmakelaarswelondersteuningaangeboden,maarvindenbewonersdatzijdienietnodig hebben(bijvoorbeeldindebinnenstadenvleutenddemeern).

20 Erzijnookbewonersdieniettevredenzijnoverdeondersteuningdiezevansociaalmakelaarshebben ontvangen.zezoudenmensenvooralzelfaanlatenmodderenenweinigondersteuningbieden.veel bewonershebbendeindrukdatsociaalmakelaarsvandegemeenteophunhandenmoetenzitten en vrijwelniksmeermogendoen.zemissendeactieveinbrengvandevroegereopbouwwerkersenhebben hetgevoeldaterveelminderactiviteitenwordengeorganiseerd.steedsmeertakenwordenbijde bewonerszelfgelegdendatzorgtbijsommigebewonersvooronrust.zevindendeverantwoordelijkheid tegroot. Veelbewonersvindendatsociaalmakelaarsnietalleeneenondersteunenderolmoetenhebben,maar ookhetvoortouwmoetennemeneninspirerendmoetenwerken.sociaalmakelaarszoudenbepaalde zakenzelfmoetenoppakken,zoalshetstimulerenvangroepenbewonersdienietintegrerenenhet leggenvanverbindingen.ookmoetenzevakerdewijkingaanenbeterecommunicerenmetbewoners, zodatdiebeterwetenwaterindebuurtisenwatzevansociaalmakelaarskunnenverwachten.hetkan indewijkennietalleenmaardraaienomvrijwilligers,zovindtmen.zerealiserenzichdaterdanmeer middelenencapaciteitnodigzijn. Eenanderpuntdatveelbewonersnoemenisdaterveelwisselingenzijndooroverplaatsingen.Zemissen decontinuïteitvaneenbekendenvertrouwdgezichtinhetbuurthuis.ookervarenzegroteverschillen tussensociaalmakelaars:sommigenondersteunenveelactiviteiten,anderenniet.de goede gaande wijkin,kennendebewoners,wetenwaterleeftenbetuttelenniet.ookmakensommigebewonerszich zorgenoverde(ontbrekende)samenwerkingtussensociaalmakelaarsenanderewijkprofessionals. 20

21 3.5 Hoebeoordeleninwonersdeuitgangspuntenvande participatiesamenleving? Ikvinddatikzoveelmogelijkzelfmoetkunnendoen.Endatdoeikdanook. Jemoetnatuurlijkooknietjebuurmanhoevenvragenjeuitjebedtehalen,Vriendenzijnvriendenen nietdegenendievoorjemoetenzorgen.datuitgangspuntisookheelbelangrijkineenrelatie.een relatiekomtdoorzorgvaaksnelonderdruktestaan.vriendenmoetjeniethoeveninschakelen,tenzijze hetzelfaanbiedenenhetkortstondigis. Zelfstandigheidmoetooknietwordengehinderddoorallerleiregeltjes. Ikvindhetleukomvooranderenwattekunnendoen,enhetisfijndatanderensomsookietsvoormij willendoen. Ikvinddathetrijkereenbeetjegemakkelijkvanafkomt.Degemeentekrijgtnuookdezorgopzijn bordje.ikmaakmezorgenomdetegenprestatiediewemisschienmoetenleveren.ikmaakookkosten ombijmijnwerktekomen.alsikmeermoetdoen,iserkansdatikhetnietkanbetalen. Degemeentemoethetregelenvanbudgetvergemakkelijken Sommigemensenzijnoudenwetennietwaarzemetproblemennaartoekunnen. Demeestegeïnterviewdebewonerszijnopdehoogtevandebeleidsveranderingenenhebbenkennisvan deuitgangspuntpuntenvandeparticipatiesamenleving.zezijnzichbewustvanhetfeitdatvanburgers meereigenverantwoordelijkheidwordtverwacht.overhetalgemeenkunnendegeïnterviewdenzichwel indezevisievinden.zevindenhetgoeddaterpaalenperkwordtgesteldaanwatergeorganiseerdwordt envindendatmensenmeerzelfkunnendoen.welhebbenveelbewonersmoeitemetdesnelheidvande veranderingen.ookmakenveelbewonerszichzorgenoverkwetsbaregroepen,zoalsouderendie hulpbehoevendofeenzaamzijn.zezijnbangdatdienietmeerdezorgkrijgendiezenodighebben.ook zijnerzorgenoverdegroteverantwoordelijkheiddiebijvrijwilligerswordtgelegd.zehebbengeen ervaringenhebbentochsturingvanprofessionalsnodig. 21

22 Hoebeoordelenanderewijkprofessionalshetzelforganiserendvermogenvanburgersende inzetvansociaalmakelaarschap? Sociaalmakelaarsfaciliteren,geventipsenverbinden.Datvindikeengoedeinsteek,ondersteunik. Maardierolstaatmijsomsookweltegen.Ikvinddatjesomsmensenwelwatmeeropwegkanhelpen eneenbredererolkanoppakken. Stakeholderswienswerkzaamhedenzichovermeerderebuurtenuitstrekken,constaterengrote verschillentussenhetzelforganiserendvermogenvanburgersinverschillendebuurten.dezeverschillen verklarenzijvaakuitdehistorischecontext.inbuurtenwaarbewonersvanoudsheractiefzijn,wordennu nogaltijddemeesteinitiatievenontplooid. Stakeholdersdievooralbinneneenbuurtofeenwijkactiefzijn,constaterenverschillentussengroepen bewoners.dezeverschillentussenbewonersverklarenzijvooraluithunafkomst.autochtonebewoners zoudenvolgensstakeholdersvaakbeterinstaatzijnzichtemobiliserendanallochtonebewoners.vaak kennenallochtonebewonersdewegnaarinstantiesmindergoedenhebbenzijmeermoeitemetde bureaucratiediemethetnemenvaneeninitiatiefgepaardgaat,aldusdestakeholders.deinitiatievendie zijwelnemenzoudenvaakopde eigengroep gerichtzijneninkleinerverbandwordengeorganiseerd dandievanautochtonebewoners. Eenbelangrijkobstakelbijzelforganisatieisvolgenseenaantalstakeholdershetgroteverloopvan bewonersbinnenwijkpopulaties.zijzienbijvoorbeeldweinigbetrokkenheidvanstudentenbijinitiatieven indewijk.dezeverklarenzijuithetfeitdatstudentenrelatiefkortopeenplekwonen.delaatstejaren komtdaarvolgenssommigenwelveranderingin. Debelangrijkstezorgvanstakeholdersisdegrotegroepdiehetnognietluktzichzelfteorganiseren vanwegeproblemen achterdevoordeur.eenbuurtbeheerderzegtdaarover: Jemoeteerstde problemenoplossen,willendemensennaarbuitenkomen.dusechtdestilteproblematiekachterde deuren,eengevoelvanzekerheidenveiligheidgeven,endankomthetpas.degeïnterviewde stakeholdersdelendusdezorgvanbewonersdatdekrachtvansocialenetwerkenvankwetsbareburgers ontoereikendzijnomzichzelfteorganiseren. Stakeholdersconstatereninhetalgemeendatnietiedereeneensociaalnetwerkheeft,waardoor zelforganisatiebemoeilijktwordt.volgensbuurtteammedewerkersmeteenscherpzichtopsociale netwerkenvanmensenbetekentdeaanwezigheidvaneennetwerkbovendiennietdirectdathet netwerkookinstaatisombijvoorbeeldhulptebieden.eengeïnterviewdezegtdaarover: Waarveel mensenmeteenverstandelijkebeperkingbijelkaarwonen,hebbenzijafentoemeerlastvanelkaardan datzebaatbijelkaarhebben. Bovengenoemdezorgenbenoemenstakeholdersvaakinrelatietothetwerkvansociaalmakelaars,maar zijbeschouwenhetwegnemenvandiezorgenalseengedeeldeverantwoordelijkheid.stakeholdersdie hierinsamenoptrekkenmetsociaalmakelaarshebbennietaltijdzichtopderesultatenvanhetwerkdat sociaalmakelaarsdoenenonthoudenzichomdieredenvaneenoordeeloverhunwerk. Welsprekenzijzichuitoverdewerkwijzevansociaalmakelaars.Verschillendestakeholdersbeschouwen hetverbindenvankwetsbareaansterkenetwerkenalseentaakvoorsociaalmakelaarsenzijvindendat

23 23 sociaalmakelaarsdezetaakmomenteelonvoldoendeoppakken.deoorzaakhiervoorzoekenzijmedein deopdrachtvansociaalmakelaarsdienaarhunideeteeenzijdiggerichtisophetstimulerenvan buurtinitiatieven.doordatsociaalmakelaarszichloutertoeleggenopbuurtinitiatievenzijnzijopdit momentvooralbezigomsterkenetwerkenmetelkaarteverbinden.stakeholdersconstaterenechter vooraleenbehoefteomdezeinitiatieventoegankelijktemakenvoorkwetsbaregroepenindebuurt. Vooralstakeholdersdiezelfinhunwerktemakenhebbenmetkwetsbareburgers,zoals buurtteammedewerkers,constatereneen blindevlek voorkwetsbaarderenetwerkenbijsociaal makelaars. Anderestakeholderszienkwetsbaarderenetwerkenoverwegendalshet werkterrein vanbuurtteams. Sommigevindendatdetaakvansociaalmakelaarsmetbetrekkingtotkwetsbarebewonersmeerinde preventievesfeerligt.zodradeproblemenreedsontstaanzijn,iseenbuurtteamverantwoordelijkomin contacttetreden. Stakeholderszijnookkritischoverdewijzewaaropactievebewonersgefaciliteerdworden.Dezekritiekis nietloutergerichtaanhetadresvansociaalmakelaars,maarbehelsteenmeeralgemenekritiekopde ontvankelijkheidvandegemeentevoorbewonersinitiatief.stakeholdersziendatactievebewonersde overheidvoorbijstrevenendatgemeentelijkespelers,waarondersociaalmakelaars,nietaltijdmee kunnenkomen.eenwijkregisseurzegthierover: dezemensenkomenmetkwalitatiefhoogwaardige initiatievendieookomeenhoogwaardigtegenspelvragenendatkunnenwijnietaltijdbiedenals gemeente. Stakeholdersdiehetactiverenvanbewonersookalstaakhebben,zoalsbeweegmakelaarsvanHarten voorsport,zijnkritisch.zijvindendatsociaalmakelaarste afwachtend tewerkgaan.sociaalmakelaars werkenvolgenshenteveel vanuitdevraag,terwijlzijdevraag opzoudenmoetenhalen.zijzienmeer inhuneigen,proactievewerkwijze,maarhebbenerookbegripvoordatsociaalmakelaarsmoeitehebben demeerongrijpbareondersteuningsvragentebeantwoorden. Hoewelstakeholderskritischzijnoverdewerkwijzevansociaalmakelaars,zijnzijjuistgoedtespreken overdesamenwerkingmetsociaalmakelaars.zijbeschouwensociaalmakelaarsalsbetrouwbaar. Wanneerstakeholdersmethensamenwerken,wordenafsprakennagekomenenwetenzijwatzeaan elkaarhebben. Vrijwelallegeïnterviewdeprofessionalsvindensociaalmakelorganisatiestransparant.Ditkomtvooral doordatzijopeneneerlijkgevondenwordenoverhetfeitdatzijbezigzijn(opnieuw)hunwegtevinden binnenhetlokalesocialedomein.allegeïnterviewdeprofessionalshebbenerbegripvoordathetsociaal makelaarstijdkostomdebuurtenhaarbewonerstelerenkennen. Uitdeinterviewsmetbeleidsadviseursvandegemeentekomtnaarvorendatdegroteverschillentussen sociaalmakelorganisatiesinhetsocialebeheervandebuurthuizenenspeeltuinenfundamentelevragen oproept:moetdegemeenteaansturenopeenzekereeenheidindeuitvoeringvansociaalbeheer,ofis hetjuistgoeddatsociaalmakelorganisatiesaansluitenbijdeuiteenlopendevragenenmogelijkhedenin dewijken?kanermeergestuurdwordenopspecifiekevraagstukken,zoalsradicaliseringenspanningen tussenetnischegroepen,ofishetaandesociaalmakelorganisatiesomdezevraagstukkenlokaalte identificerenenwaarnodigteagenderen? Sommigebewonersenstakeholdersgevenaanzichzorgentemakenoverdeafstemmingin taakuitvoeringtussenorganisatiesdiemetverschillendeopdrachtendoordegemeente hunwijkzijn ingestuurd.inditverbandwordtmetnamedeafstemmingtussendesociaalmakelorganisatie,het buurtteamsociaalenhetbuurtteamjeugdengezingenoemd.zijzullendoorlopendingesprekmoeten blijvenoveronderlingetaakafbakening,afstemming,signalering,toeleiding,hetdelenvaninformatie, overdrachtensamenwerkinginondersteuningsarrangementen.indegrijzeovergangsgebiedentussen

24 dezetaakveldenziendebeleidsadviseursvoordegemeentevooraleenfaciliterenderolweggelegd.zo nodigkunnenzijmetuitvoerendeorganisatiesbindendeafsprakenmaken,maarlokaalmaatwerkvraagt inhunogenvooralomhorizontale,lokaleafstemming.daterindeafstemmingtussendekleinesociaal makelorganisatiesendestedelijkgeorganiseerdebuurtteamorganisatieseenzekereasymmetriekan sluipen,erkennendebeleidsadviseurs.zijjuichenhetdanooktoedatdesociaalmakelorganisatiesop directiedenmanagementniveausteedsvakersamenoptrekken. Decontactenvandegemeentelijkeaccounthouderssociaalmakelaarschapmetdeuitvoerende organisatieszijnintensieftenoemen.wekelijkszijnercontactenoveruitvoeringsdenafstemmingsvragen. Eenterugkerendgespreksonderwerpisdeafstemmingvanhetbewonersbeheer,hetsociaalbeheerdoor desociaalmakelorganisatiesenhettechnischbeheerdatdoordegemeentelijkeutrechtsevastgoed Organisatie(UVO)wordtuitgevoerd.Bijdezegesprekkenschuiftookdeportefeuillemanagerwelzijnvan deuvoaan,bijvoorbeeldnaaraanleidingvanklachtenvanbewonersovereeningewikkeldsysteemvoor verhuurvanruimtes,kritiekopdedifferentiatievanhuurtarievenvoorverschillendetypengebruikers,de mogelijkhedenomschoonmaakdenonderhoudstakendoorlokalezzp ersenbewonersbedrijventelaten uitvoeren,aansprakelijkheidbijveiligheidsincidenten,achterstalligonderhoudentekortschietende schoonmaak.terwijldezezorgenopdewerkvloervandebuurthuizenenspeeltuinenaanvankelijktot verhittediscussiesleidden,lijkthetgesprekoverdezevragenopbeleidsdenmanagementniveau constructieftezijnverlopen.mededaardoorzienallepartijenvooruitganginhetafstemmingsproces.de portefeuillemanagerwelzijnvandeuvoconstateertweldaterindehuidigeconstellatieeenspanningzal blijvenbestaantussenhetmaatwerkdatelkesociaalmakelorganisatievandeuvovraagtende standaardiseringvantechnischebeheersarrangementendooreengecentraliseerdevastgoedorganisatie. 24