Thuisfrontmap. Colofon. Dit is een uitgave van: Ministerie van Defensie. Postbus ES Den Haag. Productie: Defensiestaf.

Transcriptie

1 Thuisfrontmap Colofon Dit is een uitgave van: Ministerie van Defensie Postbus ES Den Haag Productie: Defensiestaf Meer informatie: Pagina 1 van 51

2 Voorwoord Geacht thuisfront, Onze militairen, uw geliefden en dierbaren, leveren een essentiële bijdrage aan vrede en veiligheid in de wereld. Zij hebben ervoor gekozen om vrijheid en democratische waarden in binnen- en buitenland te verdedigen. Om - indien nodig - onder extreme omstandigheden, in landen ver van hier, bij te dragen aan die gewenste veiligheid en stabiliteit. In gebieden, waar die vrijheid en democratische waarden niet zo vanzelfsprekend zijn. Nederland verdient een groot deel van zijn nationaal inkomen door internationale handel en buitenlandse investeringen. Nederland behoort zelfs tot de grootste exportlanden van de wereld. Een stabiele internationale omgeving is voor ons land als handelsnatie dan ook van groot belang. Niet voor niets is een van de hoofdtaken van onze krijgsmacht de bevordering van de internationale rechtsorde en stabiliteit. Mede daarom wordt de krijgsmacht ingezet voor vredesoperaties. Onze veiligheid en welvaart zijn ermee gediend! Dat vraagt om hard werken. Dat vraagt goede getrainde soldaten die goed voorbereid en vol vertrouwen op missie kunnen gaan. Ik vraag dan ook veel van mijn personeel. En ik realiseer me dat ik daarmee ook nogal wat van ú vraag, het thuisfront. U bent een zeer belangrijke factor in het leven van de militair. U bent de steun van de uitgezonden militair. En daarom verdient u op uw beurt de steun van Defensie. Wat staat u straks te wachten? Waar kunt u straks, of nu al, met uw vragen terecht? Enkele weken vóór een uitzending wordt een thuisinformatiedag voor het thuisfront georganiseerd. Tijdens zo n bijeenkomst krijgt u niet alleen een goed beeld van het doel van de missie, maar ook een goed beeld waar onze militairen straks wonen en werken. Een prima gelegenheid waar u met al uw vragen terecht kunt. Op deze website defensie.nl/thuisfront staan de belangrijkste zaken rondom de voorbereiding, het vertrek en de terugkomst van onze militairen beschreven. Hier wordt onder meer aandacht besteed aan informatie rond de missies, allerlei praktische zaken die vooraf geregeld moeten worden, emoties, het voorbereiden van kinderen, activiteiten voor het thuisfront en belangrijke telefoonnummers. Ik raad u aan deze pagina s aandachtig door te lezen en gebruik te maken van de mogelijkheden die Defensie u biedt. Zodat onze militairen goed voorbereid en vol vertrouwen op uitzending kunnen gaan. Weet dat u er niet alleen voor staat! Commandant der Strijdkrachten Generaal Tom Middendorp december 2015

3 Inhoud 1 Uitzending Wat doet Defensie Internationale missies Overige uitzendingen Individuele uitzendingen 8 2 Voorbereiding en vertrek Thuisfrontinformatiedag Praktische voorbereiding thuis Aandacht voor emoties Kinderen voorbereiden Het afscheid 16 3 Tijdens de uitzending Wennen aan een nieuwe situatie Kinderen Zorginstanties Defensie Activiteiten voor het thuisfront Contact houden Verlof 25 4 Informatie en media Informatie van Defensie Berichtgeving in de media Meewerken aan interviews Communicatie via internet Omgaan met opmerkingen uit uw omgeving 29 5 Terugkomst Geleidelijke overgang voor de militair Aankomst Medaille-uitreiking Thuis de draad weer oppakken Kinderen Nazorg Het Veteraneninstituut 39 6 Praktische informatie Vertrek en terugkeer Postverzending Bijzondere familieomstandigheden Verlof Financiën Belangrijke telefoonnummers 46 Bijlage A Checklist thuisfront 50 Pagina 3 van 51

4

5 1 Uitzending Uw relatie vertrekt binnenkort naar het buitenland. Om deel te nemen aan een internationale missie. Of voor een functie of oefening in het buitenland. Met een groep of individueel. In deze map spreken we in al deze gevallen voor het gemak van een uitzending. Als achterblijvers, het thuisfront, heeft u zelf vragen of krijgt u vragen uit uw omgeving over de uitzending. Daarom eerst wat achtergrondinformatie. Te beginnen bij het begin: Wat doet Defensie precies? 1.1 Wat doet Defensie Defensie staat voor vrede en veiligheid. In eigen land en daarbuiten. De Nederlandse krijgsmacht is uitgerust met goed opgeleid en getraind personeel, modern materieel, is snel en flexibel inzetbaar en kan overal ter wereld optreden. Ook onder de zwaarste omstandigheden. Nederland levert daarmee een bijdrage aan de stabiliteit en vrijheid. Wereldwijd. Gezamenlijk optreden Vroeger stonden in een conflict meestal 2 landen - of 2 groepen landen - tegenover elkaar. Toen konden we de tegenpartij goed inschatten. Tegenwoordig hebben we in toenemende mate te maken met een onzichtbare en onberekenbare vijand. Dat betekent dat we op alle situaties voorbereid moeten zijn. Meer dan ooit moeten we snel, over grote afstand en onder wisselende omstandigheden kunnen opereren. Daarom werken de marine, landmacht, luchtmacht en marechaussee die voorheen vaak apart optraden - veel meer samen. Joint optreden noemen we dat. Ieder krijgsmachtdeel heeft daarbij zijn eigen taak. Samen kunnen we beter en sneller optreden in conflictgebieden. Zo kunnen we onder meer de lokale bevolking uitzicht geven op een betere toekomst. Elk een eigen taak De Nederlandse Krijgsmacht bestaat uit 4 onderdelen: de Koninklijke Marine, de Koninklijke Landmacht, de Koninklijke Luchtmacht en de Koninklijke Marechaussee. Zij hebben niet alleen tot taak om ons grondgebied en dat van onze bondgenoten te beschermen. Maar werken ook nauw samen bij crisisbeheersingsoperaties, humanitaire hulp en rampen. Zowel in Nederland als in het buitenland. Alle krijgsmachtdelen zijn snel en flexibel inzetbaar. Het personeel is goed opgeleid en getraind. Zij zijn de grootste kracht van de organisatie. Zij leveren topprestaties. Hoewel elk krijgsmachtdeel een eigen taak heeft, kunnen ze zowel zelfstandig als ook in samenwerking met elkaar en/of in NAVO-, EU of VN-verband worden ingezet. De opdracht van de Koninklijke Marine is wereldwijde veiligheid op en vanuit zee. De Koninklijke Marine zet zich als een team van vloot en mariniers dagelijks in voor vrede en veiligheid in Nederland en daarbuiten. De marine staat borg voor het vrije gebruik van de zee. Daarnaast handhaaft zij de koninkrijksbelangen in territoriale wateren. Het motto van de Koninklijke Landmacht is: Op land wereldwijd inzetbaar voor vrede en veiligheid. De Koninklijke Landmacht heeft 3 kerntaken: het opleiden van de soldaten en eenheden, het inzetbaar maken en houden van deze eenheden en de zorg voor het personeel van deze eenheden. Dit alles is erop gericht om de taken in Pagina 5 van 51

6 missiegebieden als Afghanistan, maar ook de taken in het kader van calamiteiten en rampen in Nederland goed te kunnen uitvoeren. De Koninklijke Luchtmacht is een moderne en technologische organisatie die overal ter wereld ondersteuning levert aan militaire operaties, vredesmissies en humanitaire acties. Hiervoor zijn uiteenlopende soorten vliegtuigen, helikopters en wapensystemen beschikbaar. Daarnaast levert de Koninklijke Luchtmacht ook nationale steun aan civiele autoriteiten bij rechtshandhaving, rampenbestrijding, patiëntenvervoer en brandbestrijding. De luchtmacht is permanent in staat luchtsteun te leveren. De Koninklijke Marechaussee is een politieorganisatie met militaire status en de strategische reserve van de politie. De Koninklijke Marechaussee voert in binnen- en buitenland politietaken uit voor de hele Nederlandse krijgsmacht. Ze bewaakt, controleert en beveiligt grenzen, luchthavens, personen en objecten. Daarnaast draagt zij bij aan internationale politiemissies en de vorming van de lokale politie. De marechaussee vervult de brugfunctie binnen het geweldspectrum tussen politie en Defensie en is indien nodig de strategische reserve van de Nederlandse politie. De Koninklijke Marechaussee werkt tijdens operaties nauw samen met de nationale politie. Op gebied van thuisfrontzorg sluiten zij ook aan bij de Koninklijke Marechaussee. 1.2 Internationale missies Nederland zet zich in voor internationale veiligheid en stabiliteit. Dat betekent dat de Nederlandse krijgsmacht ook deelneemt aan internationale missies. Voor u als thuisfront komt zo n missie pas echt dichtbij op het moment dat duidelijk wordt dat uw relatie wordt uitgezonden. Maar wist u dat er aan het vertrek van uw relatie heel wat vooraf gaat? Internationale veiligheid en stabiliteit Ons land is van oudsher bereid om actief bij te dragen aan de veiligheid en stabiliteit overal in de wereld. Ook op dit moment is dat zo. Nederland neemt deel aan vredesmissies, zet zich in voor bestrijding van terrorisme en het voorkomen van conflicten, en draagt bij aan de wederopbouw na een oorlogssituatie. Dat gebeurt vrijwel altijd in samenwerking met andere landen. Via de NAVO (een verdrag dat de wederzijdse verdediging van westerse landen regelt), de Europese Unie of de Verenigde Naties. Defensie levert hieraan een grote bijdrage. Politieke besluitvorming De regering besluit of Nederland deelneemt aan een internationale missie. Zij gebruikt daarvoor een zogenaamd toetsingskader : een lijst met politieke en militaire aandachtspunten die helpt tot een weloverwogen oordeel te komen. In een brief aan de Eerste en Tweede Kamer, de zogenoemde artikel-100-brief, vat Defensie de politieke situatie in een land, de landen die gaan deelnemen en de financiële middelen samen. Maar ook de haalbaarheid, risico s en verwachte duur van een missie. In deze brief staat ook het mandaat dat de militairen meekrijgen: de afspraken die Nederland heeft gemaakt over de manier waarop wij optreden. De Eerste en Tweede Kamer spreken namens de bevolking een oordeel uit over de Nederlandse deelname. Deze toestemming is formeel niet nodig. Toch streeft de regering er altijd naar dat zoveel mogelijk mensen zich in de beslissing kunnen vinden. Zeker bij moeilijke missies. Voor- en tegenstanders Niet alleen in de politiek zijn er voor- en tegenstanders. Ook in uw eigen omgeving gaan sommige missies of plaatsingen in het buitenland vragen oproepen. Waardoor

7 u als thuisfront soms met kritische vragen of opmerkingen te maken krijgt. Vooral als een missie veel (negatief ) in het nieuws is. U kunt bijvoorbeeld vragen krijgen over het nut van de missie of de Nederlandse bijdrage daaraan. Meer hierover leest u in hoofdstuk 4.5. Aanwijzing Zodra de regering besluit om aan een missie deel te nemen, maakt Defensie een concreet plan. Hierin staat precies welke mensen en welk materieel zullen worden ingezet. Afhankelijk van het doel van de missie en de omstandigheden ter plaatse wordt door de Directie Operaties de marine, landmacht, luchtmacht of marechaussee aangewezen als uitvoerend krijgsmachtdeel. Dat betekent dat dit krijgsmachtdeel de taak op zich neemt om een eenheid aan te wijzen, die vervolgens wordt belast met het formeren en voorbereiden van de uitzending. De betrokken militairen worden zo snel mogelijk geïnformeerd. Vaak is dat een aantal maanden voor het daadwerkelijke vertrek, maar dat kunnen ook enkele weken zijn. Opwerktraject Militairen bereiden zich dagelijks voor op hun taken in binnen en buitenland. De vele oefeningen zorgen ervoor dat zij vertrouwen in zichzelf, elkaar en het materieel krijgen. Toch vergt deelname aan een internationale missie speciale voorbereiding. Het opwerktraject zoals wij dit noemen, is bedoeld om de militairen klaar te stomen voor hun specifieke taak. En om de onderlinge samenwerking te optimaliseren. Voor u als thuisfront kan het opwerktraject een lastige tijd zijn. Uw relatie is veel van huis. De voorbereidingsperiode vind ik zelf het vervelendst. Mijn man is dan al weken van huis. Dan moet hij weer daarheen, dan weer daarheen. Ik merk aan hem dat de knop in zijn hoofd al om is. Dan zeg ik ook: je bent eigenlijk al weg hè? Terwijl u misschien, met een uitzending in het verschiet, juist zoveel mogelijk tijd met elkaar wilt doorbrengen. Misschien helpt het als u weet dat het opwerktraject ook bijdraagt aan de veiligheid van uw relatie tijdens zijn of haar uitzending. Duur van de missie Afhankelijk van de missie verblijft uw relatie voor kortere of langere tijd in het buitenland. Dit kan variëren van een aantal weken tot een jaar. Uw relatie komt naar huis wanneer de missie wordt beëindigd of als hij of zij wordt afgelost door een collega (rotatie). Door onvoorziene omstandigheden zoals slecht weer kan het gebeuren dat de planning verandert. Houd er dus rekening mee dat de opgegeven datum van vertrek of aankomst van uw relatie nog tot op het laatste moment kan wijzigen. Actuele informatie hierover vindt u op de NPO teletekstpagina 765 (zie 4.1). Wanneer om redenen wordt besloten vertrek- en aankomsttijden van specifieke missie niet te publiceren op teletekst, wordt u hierover door zorg van de formerende eenheid geïnformeerd. Veiligheid Ondanks de goede voorbereiding en de zorgvuldige afweging van de regering, kan deelname aan een internationale missie risico s met zich meebrengen. Voor de achterblijvers is dat de grootste zorg: Komt mijn man, vrouw, vriend, vriendin, zoon, dochter, vader of moeder weer heelhuids terug? Wij begrijpen dat we die zorg niet helemaal kunnen wegnemen, maar willen u op het hart drukken dat Defensie alles in het werk stelt om de veiligheid te waarborgen. We eisen bijvoorbeeld goede medische voorzieningen ter plaatse of organiseren die zelf. We zorgen ervoor dat onze militairen goed zijn opgeleid en voorbereid. En dat er voldoende mensen en middelen zijn om onze medewerkers te beveiligen. Ook winnen we vooraf al veel informatie in om mogelijke veiligheidsrisico s te voorkomen. Pagina 7 van 51

8 Actuele missies In hoofdstuk 7 vindt u meer informatie over de internationale missies waar Defensie aan deelneemt. Kijk voor meer informatie of de laatste stand van zaken ook op: Op de website van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie ( vindt u naast informatie over de huidige inzet ook informatie over eerdere missies. 1.3 Overige uitzendingen Uitzending van uw relatie kan ook los staan van internationale missies en gewoon horen bij zijn of haar functie. Of het oefenen daarvoor. Ook in dat geval staat u er als thuisfront soms alleen voor en kan de informatie in deze map van pas komen. Werkzaamheden in het buitenland Het werkterrein van de Nederlandse militairen beperkt zich niet tot Nederland. Naast deelname aan internationale missies zijn er verschillende functies die een verblijf in het buitenland met zich meebrengen. Zo wordt vlootpersoneel van de marine voor een periode van 2 tot 3 jaar aan boord van een schip geplaatst, waarbij ze verschillende korte en lange reizen maken. En kunnen militairen van de landmacht en marechaussee bijvoorbeeld voor 4 tot 6 maanden op de Nederlandse Antillen werken. Ook militairen van de luchtmacht worden tijdelijk tewerkgesteld op de Nederlandse Antillen. Een voorbeeld hiervan is de inzet voor Baltic Air Policing in Polen. Internationale oefeningen Om te zorgen dat onze militairen goed getrainde professionals zijn moeten we veel en praktijkgericht oefenen. Deze oefeningen vinden voor een belangrijk deel in het buitenland plaats. Dat kan betekenen dat uw relatie voor langere tijd van huis is. Ook dan is de informatie in deze map voor u van belang. 1.4 Individuele uitzendingen Het kan zijn dat uw relatie niet met zijn of haar eenheid wordt uitgezonden, maar individueel. Zowel voor de militair als voor u als thuisfront, kan dat een verschil uitmaken. De situatie voor de militair Een individuele uitzending hoeft niet te betekenen dat uw relatie in het buitenland ook echt alleen is. Er kunnen bijvoorbeeld collega s van andere Nederlandse of buitenlandse eenheden aanwezig zijn. Maar de militair is over het algemeen wel meer op zichzelf aangewezen. Ook de aanloop naar de uitzending verschilt. Misschien weet uw relatie langer van tevoren dat hij of zij wordt uitgezonden. Of juist pas kort voor vertrek. Het voorbereidingstraject kan anders worden ingevuld dan we hiervoor beschreven. Gevolgen voor het thuisfront Een individuele uitzending is ook voor het thuisfront anders. Zo zijn bijvoorbeeld de thuisfrontactiviteiten anders van opzet. Bureau Individuele Uitzendingen (BIU) organiseert thuisfrontcontactdagen voor het thuisfront van militairen die individueel worden uitgezonden. Daarbij worden verschillende missies gecombineerd. Ook kan het zijn dat u minder mogelijkheden heeft om contact met elkaar te houden. Omdat telefoon- en internetverbindingen door andere landen zijn geregeld en misschien niet zijn ingericht op contacten van en naar Nederland. Soms kan er gebruik worden

9 gemaakt van het NAVO-telefoonsysteem. In dat geval kan uw relatie u informeren over de werking daarvan. Het kan zijn dat u een buddy aangeboden krijgt op de thuisbasis van de militair. Dit is een collega die als contactpersoon fungeert. Deze buddy onderhoudt zowel contact met de uitgezonden militair als met het thuisfront. Hij of zij voorziet het thuisfront van alle relevante informatie en is voor u een vraagbaak en luisterend oor. Voor steun of vragen kunt u ook terecht bij de zorginstanties van Defensie of de thuisfrontcomité s: meer informatie hierover vindt u in hoofdstuk 3 en telefoonnummers in hoofdstuk 6.6. Regelmatig komt er een telefoontje van collega s van mijn man of ze komen langs. Dat geeft een goed gevoel, want zij komen ook uit dat wereldje en ze snappen beter hoe het voor me is dan een buurvrouw. Individuele Deelnemers Expeditionaire Missies (IDEM) Specifiek voor luchtmachtmilitairen die individueel worden uitgezonden of als individu worden toegevoegd aan een eenheid van een ander onderdeel dan het eigen onderdeel is de Werkgroep IDEM opgericht. De werkgroep IDEM bestaat uit vertegenwoordigers van de luchtmachtonderdelen, CDC en DMO en ondersteunt individueel uit te zenden of uitgezonden luchtmachtmilitairen voor, tijdens en na hun uitzending. Met vragen kan de militair of zijn of haar buddy bij hen terecht. De werkgroep organiseert jaarlijks op Witte Donderdag ook de IDEM-dag. Op die dag worden ervaringen uitgewisseld aan de hand van presentaties van uitgezonden militairen en door deelname aan gespreksgroepen. Deelname staat open voor alle luchtmachtmilitairen die individueel zijn of worden uitgezonden én hun (eerste) relatie. De (eerste) relatie van een militair die ten tijde van de IDEM-dag individueel is uitgezonden ontvangt per post een persoonlijke uitnodiging om, eventueel met de buddy van de militair, deel te nemen aan de IDEM-dag. Partners of andere primaire relaties zijn dus van harte welkom hun ervaringen te delen. Primair richt de werkgroep zich op het actief dienend personeel. Militairen die de dienst hebben verlaten kunnen een beroep doen op de kennis en ervaring van het Veteraneninstituut in Doorn. Pagina 9 van 51

10 2 Voorbereiding en vertrek In hoofdstuk 1 heeft u kunnen lezen over de militaire voorbereiding. Ook thuis moet u de nodige voorbereidingen treffen als uw relatie wordt uitgezonden. Natuurlijk moet u allerlei praktische zaken regelen, maar bespreek ook met elkaar wat het emotioneel voor u betekent. In dit hoofdstuk vindt u informatie en tips. 2.1 Thuisfrontinformatiedag Bij een uitzending wordt vaak enkele weken voor vertrek een thuisfrontinformatiedag voor het thuisfront georganiseerd. Hiervoor worden militairen en het thuisfront samen uitgenodigd. Ik wilde graag weten hoe alles er uit zag. Waar hij zou slapen en eten. De foto s daarvan bekijken, dat vond ik het leukst. Op deze dag hoort u de belangrijkste feiten over de uitzending. U krijgt een beter beeld van het doel en van de plek waar de militairen gaan wonen en werken. Ook krijgt u informatie over het werk van de zorginstanties van Defensie (waaronder bedrijfsmaatschappelijk werk, geestelijke verzorging en psychologische hulp; zie ook 3.3) en de speciale activiteiten die er zijn voor het thuisfront. Daarnaast kunt u bijpraten of kennismaken met collega s en hun relaties en de mensen van het thuisfrontcomité (zie ook 3.4). 2.2 Praktische voorbereiding thuis Contact met Defensie Tijdens een uitzending kan het voorkomen dat Defensie contact met u wil opnemen. Daarvoor maken we gebruik van de contactgegevens die de militair heeft opgegeven: een primaire relatie : de persoon of personen (maximaal 2) die wij als eerste moeten waarschuwen; een secundaire relatie : overige relatie(s) met wie we contact kunnen opnemen als wij de eerste niet kunnen bereiken. Het is belangrijk dat de militair samen met het thuisfront een goede afweging maakt wie hij/zij als primaire en secundaire relaties opgeeft. In bepaalde situaties kan hierover onduidelijkheid bestaan. Bijvoorbeeld als ouders gescheiden zijn of als de militair niet samenwoont met zijn of haar relatie. Het is dan ook belangrijk dat de militair aan zijn omgeving laat weten wie als primaire en secundaire relatie zijn opgegeven en wat dit betekent. Als uw relatie ziek is, gewond raakt of zou komen te overlijden, neemt een bedrijfsmaatschappelijk werker van Defensie (zie 3.3) contact op met de primaire relatie. Het is de taak van de primaire relatie om familie en vrienden te informeren. De bedrijfsmaatschappelijk werker helpt u hierbij, als u dat wilt. Bent u zelf die primaire relatie en bent u lange tijd van huis of zijn uw gegevens, zoals uw mobiele telefoonnummer, veranderd? Geef dit dan alstublieft zo snel mogelijk door. Dit kan door telefonisch contact op te

11 nemen met het situatiecentrum van het uitvoerend operationeel commando. (zie 6.6). Het kan ook zijn dat u zelf contact wilt opnemen met Defensie. Bijvoorbeeld om informatie in te winnen over uw relatie. Of om een familiebericht door te geven (zie 6.3). In dat geval is het belangrijk dat u alle gegevens van uw relatie bij de hand heeft. Zorg er samen met uw relatie voor dat u alle gegevens van uw relatie noteert: naam, rang, werknemersnummer, plaatsing en eenheid. Zorg dat u dit kaartje altijd binnen handbereik heeft. Paspoorten Militairen die in het buitenland verblijven, hebben een geldig paspoort nodig. Strikt genomen geldt dat niet voor opvarenden van Nederlandse marineschepen. Wanneer is een paspoort nog geldig? De regels daarvoor verschillen per land. Als het paspoort nog 6 maanden geldig is vanaf het moment dat uw relatie weer thuiskomt, voldoet het aan de eisen. Financiële zaken Het is belangrijk dat vóór vertrek alle financiële zaken op orde zijn. Dat u (of iemand anders) gemachtigd bent voor alle bankzaken bijvoorbeeld. En dat u zaken die tijdens de uitzending kunnen gaan spelen alvast met elkaar bespreekt. Zoals het verlengen/oversluiten van een hypotheek of grote aankopen. Zorg ervoor dat u op de hoogte bent van en toegang heeft tot: alle bankrekeningen, bankpasjes, creditcards en bijbehorende pincodes; alle administratieve documenten; afgegeven machtigingen en incasso- opdrachten; afgesloten verzekeringen (inclusief de polissen en contactgegevens van een eventuele tussenpersoon); handleiding nabestaanden; testament en donorcodicil; safeloketten of kluizen inclusief codes/sleutels; trouwboekje of samenlevingscontract; sofinummer van uw relatie; elektronische codes belastingdienst. Verzekeringen Verzekeringen worden afgesloten om de risico s af te dekken die mensen in het dagelijks leven lopen. Denk aan schade die u onverhoopt veroorzaakt bij een ander, ziekte of verlies van uw spullen tijdens een vakantie en schade aan uw inboedel als gevolg van inbraak of brand. Maar ook aan het risico op invaliditeit en overlijden. Soms is het afsluiten van een verzekering zelfs verplicht. Zoals een ziektekostenverzekering en wettelijke aansprakelijkheidsverzekeringen. Voor militairen is dat natuurlijk niet anders. In het normale dagelijkse leven lopen zij dezelfde risico s als iedere andere Nederlander. Rechtspositie Dat ligt anders als een militair bezig is met het uitoefenen van zijn of haar beroep. En zeker als dat gebeurt tijdens een uitzending. Met de risico s die militairen in die situatie lopen, wordt ook rekening gehouden in de rechtspositie van de militair. En dan in het bijzonder in de Kaderwet militaire pensioenen. Op grond van deze wet heeft de militair bij invaliditeit aanspraak op een militair invaliditeitspensioen (tot 100% van het salaris), een bijzondere invaliditeitsverhoging (tot 40% van het salaris), vergoeding van zorg- en ziektekosten, hulpmiddelen, aanpassing van de woning en de auto, etc. Zou de militair komen te overlijden tijdens een missie, dan Pagina 11 van 51

12 hebben de nabestaanden recht op een bijzonder nabestaandenpensioen. Voor de partner bedraagt dit pensioen 70% van het salaris. Voor een kind is dit 14%, tot aan zijn of haar 21e verjaardag. Let er wel op dat uw partnerschap wettelijk is vastgelegd. Defensie verzorgt in dat geval de repatriëring (het laten terugkeren naar Nederland) van het stoffelijk overschot van de militair en vergoedt ook de kosten van de uitvaart. Bij invaliditeit of overlijden worden de militair en zijn familie ondersteund en begeleid door Defensie. Aanvullende verzekeringen Nu Defensie financiële zorg, ondersteuning en begeleiding biedt, moeten u en uw relatie goed bekijken of het nodig is om aanvullende verzekeringen af te sluiten. Afhankelijk van uw persoonlijke omstandigheden kan dat zinvol zijn. Bijvoorbeeld als uw relatie waardevolle spullen meeneemt naar het inzetgebied. In dat geval kunt u overwegen om een reisverzekering af te sluiten. Als u een auto heeft gekocht en daarvoor een lening heeft gesloten, dan zou u een levensverzekering kunnen afsluiten. Daarmee kan worden voorkomen dat in geval van overlijden de nabestaanden met een schuld worden geconfronteerd. Waar u als relatie van een militair op moet letten bij het afsluiten van een verzekering? In de eerste plaats moet u zich - net als iedereen - afvragen of u wel een verzekering nodig heeft. Dat geldt niet alleen in de situatie dat uw relatie wordt uitgezonden, maar ook in het normale leven. Heeft u inderdaad een verzekering nodig, let dan goed op of er geen beperkingen zijn voor militairen. Als u bijvoorbeeld een verzekering afsluit voor blijvende invaliditeit of overlijden, moet u goed controleren of de verzekeraar geen molest- clausule of andere uitsluitingsclausules hanteert. Met molest bedoelen verzekeraars onder meer een gewapend conflict, burgeroorlog, terrorisme etc. Een Nederlandse schadeverzekeraar mag molest namelijk niet verzekeren. Ook kan er onderscheid worden gemaakt naar het soort vredesoperatie. Waardoor er bijvoorbeeld wel dekking is bij operaties voor vredeshandhaving, maar niet bij operaties die vrede moeten afdwingen. Het is dus afhankelijk van de voorwaarden van de verzekeraar of er wel of geen dekking wordt geboden. Controleer daarom eerst de voorwaarden voordat u een verzekering afsluit. Zodat u niet, in geval van overlijden of invaliditeit, aanspraak denkt te maken op een uitkering, terwijl de verzekeraar niet uitkeert omdat er sprake zou zijn van molest (of een andere uitsluitingsgrond). Wat ik als positief heb ervaren van de uitzending is dat ik heel handig ben geworden. Je wilt ook niet alles aan de buurman vragen. En ik heb gemerkt dat ik veel aan kan. Levensverzekering gekoppeld aan de hypotheek Vanwege het gebruik van de eerdergenoemde molest- en uitsluitingsclausules, heeft Defensie afspraken gemaakt met het Verbond van Verzekeraars voor verzekeringen die militairen zelf hebben afgesloten. Dat betekent dat een levensverzekering die is verbonden aan de hypotheek van de militair, wél tot uitkering komt als de militair als gevolg van gevechtshandelingen tijdens een vredes- of humanitaire operatie zou komen te overlijden. Er wordt dus geen molest- of uitsluitingsclausule toegepast. Een overzicht van alle verzekeraars die zijn aangesloten bij het Verbond van Verzekeraars en onder deze afspraak vallen, vindt u op internet: onder leden. Bij overige (levens)verzekeringen wordt aangeraden contact op te nemen met de eigen verzekeringsmaatschappij over de toepassing van molest- of uitsluitingsclausules. Reisverzekering Zoals aangegeven kunt u met een reisverzekering het risico afdekken op verlies of beschadiging van eventuele waardevolle spullen die uw relatie meeneemt. Een reisverzekering kan ook van pas komen als uw relatie eerder terugkeert naar

13 Nederland dan gepland. Als repatriëren noodzakelijk is vanwege dringende familieomstandigheden in de eerste of tweede graad (partner, kinderen, ouders, broers en zussen), dan worden de kosten door Defensie vergoed. Maar u kunt zelf, als u dat nodig vindt, een reisverzekering afsluiten voor eventuele repatriëring ten behoeve van andere familieleden. Vraag goed na bij uw verzekeringsmaatschappij of deze kosten inderdaad gedekt worden. Overigens bepaalt uw relatie niet zelf of en wanneer hij of zij terugkeert naar Nederland: dat is en blijft een beslissing van de commandant. Meer hierover leest u in hoofdstuk 6.3. Als een militair tijdens een uitzending zo ernstig ziek of gewond zou raken dat hij of zij niet naar Nederland kan worden vervoerd, dan kan de minister - afhankelijk van de veiligheidssituatie ter plekke - aan maximaal 2 personen toestemming verlenen om op kosten van het rijk te reizen naar de plaats waar de militair wordt verpleegd. Hiervoor hoeft u dus géén verzekering af te sluiten. Wel adviseren wij u om een goede reis- en ongevallenverzekering af te sluiten als u uw relatie tijdens zijn of haar verlof in het buitenland wilt bezoeken. Voorbereiden op noodgevallen Er kan tijdens een uitzending altijd iets gebeuren. Dat kan met de uitzending te maken hebben, maar dat hoeft niet. Net als thuis kan er sprake zijn van een verkeersongeval, een ernstige ziekte of zelfs overlijden. Op zo n moment is het goed als het thuisfront precies weet wat de wensen van de betreffende militair zijn en wat er geregeld moet worden. Bij het overlijden van een militair is de Handleiding nabestaanden van grote waarde. Alle militairen krijgen ter voorbereiding op de uitzending de Handleiding nabestaanden verstrekt. Het document is ook te downloaden op De handleiding bestaat uit een vragenlijst die uw relatie - eventueel samen met u - moet invullen. Voor sommigen kan dat confronterend zijn. Van anderen horen we dat zij het juist prettig vonden om de onderwerpen samen te bespreken. Sommige militairen kiezen ervoor om de handleiding zelf in te vullen en (in een gesloten envelop) achter te laten. Dat kan natuurlijk ook. Van mensen die ooit hun relatie tijdens een uitzending verloren, weten we dat ze veel steun hebben gehad aan de Handleiding nabestaanden. Organiseren van hulptroepen In de praktijk blijkt dat het thuisfront tijdens een uitzending vaak wel wat extra steun kan gebruiken. Het is goed om daar vooraf samen over na te denken. Op wie kunt u straks een beroep doen? U kunt denken aan praktische hulp in en om het huis, waarbij anderen taken overnemen van uw relatie die in het buitenland zit. Of aan morele steun: bij wie kunt u straks uw hart luchten of met wie gaat u iets leuks ondernemen? Het vertrek van een militair uit een gezin met kinderen heeft grote impact. Als u de ouder bent die achterblijft, staat u er in feite alleen voor bij de opvoeding van de kinderen, bij ziekte en (school-)problemen, het huishouden, de financiën en allerlei praktische zaken. Juist tijdens een uitzending vragen kinderen vaak meer aandacht, terwijl u als ouders hun opvoeding en begeleiding niet dagelijks kunt bespreken. Als u lastige beslissingen moet nemen die u niet direct met uw partner kunt overleggen, is het soms prettig als u in uw omgeving iemand heeft die met u mee kan denken. Door vooraf hulptroepen te regelen kunt u straks makkelijker en sneller een beroep op hen doen. Wij hebben de afspraak: over beslissingen over de kinderen die ik neem als hij weg is, gaan we niet meer in discussie als hij weer thuis is. Pagina 13 van 51

14 2.3 Aandacht voor emoties Naast alle praktische zaken, is het ook belangrijk dat u zich emotioneel voorbereidt op de uitzending. Door na te denken over hoe u afscheid wilt nemen bij het vertrek van uw relatie bijvoorbeeld. En afspraken te maken over hoe u elkaar kunt steunen. Gevoelens bespreekbaar maken Afscheid nemen is een proces, dat eigenlijk al begint op het moment dat u weet dat de uitzending eraan komt. Al staat u rationeel gezien achter de beslissing, toch kan de uitzending gemengde gevoelens oproepen. Dat kunnen ook minder prettige gevoelens zijn als boosheid, angst, verdriet en het gevoel verlaten te worden. Misschien bent u - zoals veel mensen - geneigd om deze negatieve gevoelens te onderdrukken of te ontkennen. Bedenk dan dat dit soort gevoelens juist minder hevig worden door er de tijd voor te nemen en er met elkaar over te praten. In goede harmonie uit elkaar Het is belangrijk dat u in goede harmonie uit elkaar gaat. Bespreek eventuele problemen of negatieve gevoelens daarom voor vertrek met elkaar. Want als u straks letterlijk en figuurlijk ver van elkaar verwijderd bent, is het een stuk ingewikkelder om een ruzie bij te leggen of een probleem samen op te lossen. Sterker nog, een probleem kan dan juist een zwaardere lading krijgen en daardoor invloed hebben op het functioneren van de militair. Ook voor het thuisfront maakt dat de situatie er niet makkelijker op. Afspraken over hoe u contact houdt Er zijn meestal verschillende manieren om contact te houden met elkaar (zie 3.5). Het is handig om van te voren af te spreken wat er mogelijk is en welke manier u allebei de prettigste vindt. Om elkaar zorgen te besparen is het ook goed te bespreken hoe vaak u ongeveer bericht kunt verwachten. Als u weet dat uw relatie bijvoorbeeld niet vaker dan een keer per week belt of mailt, dan hoeft u niet de hele week naast de telefoon of computer te wachten. Plan geen vaste belafspraken. Soms kan zo n afspraak door omstandigheden ter plaatse niet doorgaan en dan maakt u zich misschien onnodig zorgen. Maak ook afspraken over wat u elkaar wel of niet vertelt. Kiest u ervoor niets voor elkaar verborgen te houden of houdt u dingen liever voor u om de ander niet ongerust te maken? Elke keuze is goed, maar het is zinvol om vooraf te bespreken wat de ander wil weten en wat niet. Als zaken aan het licht komen die waren verzwegen, kan dat het vertrouwen schaden. Daarbij is het goed om te weten dat een militair soms door de omstandigheden niet precies in detail kan vertellen wat hem bezighoudt omdat daardoor de veiligheid in het gedrang kan komen. Ik skype nooit. Heeft hij geen trek in. Ik kan mailen, maar dat leest hij ook slecht, vooral als hij het druk heeft. Hij belt 2 keer per week. Soms stuurt hij een kaart. Ze vertelt me niet echt hoe het daar is. Ze liegt niet, maar als het niet nodig is maakt ze me niet ongerust. Hij vertelt me wat hij kwijt wil. Ik hoef niet precies te weten wat daar allemaal gebeurt. Ik wil vooral weten hoe het met hem is. En we hebben de afspraak: Geen nieuws is goed nieuws.

15 2.4 Kinderen voorbereiden Kinderen betrekken bij het naderende vertrek Vertel kinderen tijdig dat een van de ouders voor een bepaalde periode weg zal gaan. Zowel kleuters als pubers kunnen soms het gevoel hebben dat zij de oorzaak zijn van het vertrek. Het is belangrijk dat u goed uitlegt waarom de ouder weggaat, waar naartoe en voor hoe lang. Herhaal dit regelmatig. De periode voor vertrek bent u als ouders natuurlijk druk met alle voorbereidingen. Misschien is er onrust in huis of heeft u meer aandacht voor elkaar dan anders. Zorg ervoor dat u ook aandacht voor de kinderen blijft houden: voor hen is het ook een spannende en verwarrende tijd. Vaak is het een bewuste keuze van ouders om (bijna) niet met hun kinderen over de uitzending te praten. Om de kinderen niet te belasten of omdat ouders denken dat kleine kinderen het nog niet beseffen. Maar kinderen voelen feilloos aan dat er iets staat te gebeuren. Als u daar niets over zegt, kunnen ze zelf iets gaan fantaseren. En dat kan juist méér spanningen met zich meebrengen. Oudere kinderen kunnen wat afhoudend reageren. Het lijkt misschien alsof het komende vertrek hen niet bezighoudt of zelfs niet interesseert. Maar niets is minder waar: van binnen kan het hen juist wél erg bezighouden. Er over praten helpt hen om aan het idee te wennen en u kunt hen helpen met hun gevoelens om te gaan. De school informeren Het is raadzaam om de leerkracht(en) te informeren, zodat zij alert zijn en kunnen inspelen op mogelijke veranderingen bij uw kind(eren). Als de militair zelf op school komt vertellen waar hij of zij heen gaat en met welk doel, raken ook klasgenootjes betrokken. U kunt uw kind ook aanmoedigen de uitzending te kiezen als onderwerp voor een spreekbeurt of werkstuk. Op vindt u informatie en foto s. Hoe beter de school geïnformeerd is, hoe makkelijker het straks is voor uw kind(eren) om hun verhaal te doen bij hun vriendjes, vriendinnetjes en leerkracht. Samen aftellen Voor jonge kinderen is het moeilijk om te overzien hoe lang een uitzending duurt. U kunt dit op allerlei creatieve manieren meer tastbaar maken. Gebruik bijvoorbeeld een papieren meetlint en laat uw kind iedere avond een centimeter afknippen: hoe korter het lint, hoe eerder papa of mama weer thuiskomt. Hij heeft een kalender gemaakt van foto s waar hij samen met onze dochter op staat. Daar kan ze elke dag een kruisje op zetten. Dat is voor haar elke avond een moment om even met papa bezig te zijn. Of gebruik een pot met snoepjes; het kind mag elke dag een snoepje uit de pot en als deze leeg is, komt papa of mama weer thuis. (Het voordeel van deze methode is dat u de snoeppot nog kunt aanvullen als de terugkeer enkele dagen wordt uitgesteld.) Maar het is natuurlijk ook leuk om uw eigen gezinsritueel te bedenken. Kleine verrassingen Denk alvast na over hoe u straks de afwezige ouder bij het gezin wilt blijven betrekken. En bereid dat samen voor. Een paar tips: Laat uw relatie een aantal verhaaltjes inspreken. Die kunt u dan s avonds afspelen in plaats van het voorlezen. Neem op video of dvd beelden op voor verjaardagen en/of andere bijzondere gelegenheden. Maak voor iedere week een briefje of een klein cadeautje. Pagina 15 van 51

16 Maak leuke foto s van de vertrekkende ouder samen met elk kind apart en hang deze bij hun bed. Koop een knuffel die tijdens de uitzending mama of papa vervangt. 2.5 Het afscheid Maak voor vertrek afspraken over hoe u afscheid wilt nemen. Wilt u een groot afscheidsfeest voor familie en vrienden organiseren? Of kiest u voor een afscheid in kleine kring? En bij het vertrek zelf: gaat u als thuisfront mee naar het vliegveld of de haven? Of neemt u liever thuis afscheid? Plaats van afscheid Uit ervaring weten wij dat het voor veel mensen het prettigst is om thuis, in een vertrouwde omgeving, afscheid te nemen. Daar heeft u alle rust. Als u ervoor kiest om op de verzamel- of vertreklocatie afscheid te nemen, houd er dan rekening mee dat de uitzending voor uw relatie daar eigenlijk al begint. Hij of zij is eigenlijk al aan het werk. Waardoor de aandacht misschien meer uitgaat naar collega s die ook worden uitgezonden, dan naar u. Voor u kan dat een teleurstellende ervaring zijn. Terwijl het voor uw relatie een logische houding is omdat hij of zij al bezig is met wat er komen gaat. Wat meespeelt, is dat het op de vertrek- of verzamellocatie vaak druk is. Soms is er ook een ceremonie met toespraken. En dan kan het zijn dat na lang wachten, het afscheid zelf sneller en hectischer verloopt dan verwacht. We informeren u hierover zodat u een goede afweging kunt maken. Als u besluit uw relatie weg te brengen, overweeg dan om een familielid, vriend of kennis te laten rijden. Het komt voor dat de spanningen rond het afscheid van invloed zijn op de rijvaardigheid. In hoofdstuk 6.1 vindt u meer informatie over het vertrek.

17 3 Tijdens de uitzending En dan is het zover: de uitzending is een feit. Uw relatie is vertrokken en u gaat samen en toch apart een bijzondere periode tegemoet. De praktijk leert dat een uitzending positieve gevolgen kan hebben voor relaties. Er ontstaat bijvoorbeeld meer waardering voor elkaars werk en veerkracht. Maar eerst moet u thuis uw draai weer vinden. In dit hoofdstuk tips en informatie over: wennen aan de nieuwe situatie, instanties binnen Defensie waar u terecht kunt voor extra ondersteuning, activiteiten van Defensie voor het thuisfront en contact houden met uw relatie. 3.1 Wennen aan een nieuwe situatie Het is heel gewoon als u zich na het vertrek enige tijd anders dan anders voelt. U mist iemand en u moet misschien wennen aan een ander levensritme. Het komt voor dat mensen van het thuisfront zich verdrietig of somber voelen of slaapproblemen hebben. Vooral het begin is wennen In het begin ziet u misschien steeds die lege plek aan tafel. En mist u uw relatie bij dingen die u normaal gesproken samen doet. Op sommige momenten kan het gemis sterker voelbaar zijn. Wanneer u andere gezinnen samen ziet bijvoorbeeld. Het zit 24 uur per dag in je hoofd, je staat er mee op en je gaat er mee naar bed. Ook daar moet je aan wennen. Als u weet op welke momenten u het moeilijk heeft, kunt u daar rekening mee houden. Bijvoorbeeld door steun te zoeken bij familie of vrienden. U staat er niet alleen voor Op het moment dat uw relatie is vertrokken kan er veel veranderen thuis. Vooral als het om uw partner gaat. U moet veel zelf doen en beslissen. Dat betekent niet dat u er helemaal alleen voor staat. Misschien kunt u rekenen op steun uit uw omgeving en op de hulptroepen die u al heeft ingeschakeld (zie 2.2). Daarnaast kunt u altijd een beroep doen op het thuisfrontcomité en de zorginstanties binnen Defensie. Hierover meer verderop in dit hoofdstuk. Steun uit uw omgeving In het begin krijgt u veel aandacht vanuit uw omgeving. Mensen vragen hoe het met u gaat en met uw relatie. U zult merken dat u die steun goed kunt gebruiken. Toch wordt de aandacht uit uw omgeving na verloop van tijd steeds minder. Helemaal als uw relatie vaker wordt uitgezonden. Negatieve reacties In de praktijk blijkt dat het thuisfront soms ook te maken krijgt met negatieve reacties op de uitzending. Zoals: Zo n uitzending hoort er nu eenmaal bij; had hij/zij maar een ander beroep moeten kiezen. of Hij/zij krijgt er toch extra geld voor?. Het kan helpen om alvast na te denken over hoe u in zo n situatie wilt reageren. Uw draai vinden In de praktijk blijkt dat veel mensen zich na gemiddeld 6 weken hebben aangepast aan de nieuwe situatie. Het gemis van uw partner, zoon of dochter blijft, maar wordt minder intens. Het lukt steeds beter de draad van het gewone leven weer op te Pagina 17 van 51

18 pakken. Vaste routines aanhouden blijkt daarbij positief te werken: als vanouds familie en vrienden bezoeken, blijven sporten en meegaan met uitjes. Daarnaast kunt u deelnemen aan de activiteiten die Defensie voor het thuisfront organiseert. Verderop in dit hoofdstuk leest u daar meer over. Ik ben gewoon met vakantie gegaan. Zelf had ik toch ook het hele jaar gewerkt, dus ik had er wel behoefte aan. Tijdens een uitzending word je geleefd. Maar het is ook belangrijk tijd te nemen voor jezelf. Partners Partners ervaren tijdens de uitzending meer psychische spanningen dan de uitgezonden relatie. Maar: ervaren voor en na een uitzending gemiddeld niet meer spanningen dan partners van niet-militairen ; vinden vaak (46%) net als de helft van de militairen zelf (51%) dat verlof tijdens een uitzending de uitzending niet makkelijker maakt; hebben meer moeite met de terugkeer en re-integratie dan de militairen zelf. Kinderen 25% van de partners van militairen signaleert veranderingen als: meer aandacht vragen, slechter luisteren, sneller geïrriteerd, slaapproblemen, moeilijkheden op school, bedplassen, vaker ziek. Ervaren minder problemen naarmate de thuisblijvende ouder beter omgaat met de tijdelijke scheiding. Redden zich beter tijdens een uitzending dan veel militairen denken, net als de partners van militairen. Ouders Zijn bezorgd; moeders meer dan vaders. Ervaren de uitzending negatiever als ze zich meer zorgen maken. Hebben meer behoefte aan steun naarmate zij het idee hebben dat er gevaar dreigt. Zijn over het algemeen tevreden met de informatie van Defensie. Ervaren vaak dat de uitzending de band met hun zoon of dochter versterkt. Partners en ouders Hebben meer last van spanningen als de precieze duur van de uitzending, vertrek- en aankomstdata, contactmogelijkheden en de omstandigheden in het uitzendgebied onzeker zijn. Vinden emotionele en praktische steun vooral in hun eigen sociale netwerk. Merken dat de omgeving niet altijd goed begrijpt wat een uitzending voor een gezin betekent. 3.2 Kinderen Ook voor kinderen verandert er veel als papa of mama op uitzending is. Als achterblijvende ouder kunt u dat merken aan ander gedrag. Of zelfs gedragsproblemen. Meestal is dat tijdelijk, soms duurt het zo lang dat het verstandig is hulp in te roepen. Gedragsverandering in de eerste weken Spanningen kunnen zich bij kinderen op verschillende manieren uiten. Zo kunnen er problemen met slapen ontstaan of gedraagt uw kind zich op school anders. Ook kan

19 uw kind iets terugvallen in ontwikkelingsniveau. Het gaat bijvoorbeeld weer in bed plassen, terwijl het al zindelijk is. Sommige kinderen reageren hun boosheid en verdriet af op de ouder thuis. Anderen kunnen juist lang boos blijven op de afwezige ouder. Soms willen ze dan niet aan de telefoon komen of op een andere manier contact houden. Ook kunnen ze jaloers zijn op alle aandacht voor de uitgezonden ouder. U hoeft zich geen zorgen te maken over deze gedragsveranderingen: het zijn normale reacties op een grote verandering in het leven van uw kind. De genoemde verschijnselen zijn meestal van korte duur. Hulp inroepen Het is belangrijk dat u zelf niet uitgeput raakt door de tijdelijke gedragsverandering bij uw kind(eren). Vooral als er slaapproblemen zijn, is dat niet ondenkbaar. Probeer niet alles zelf op te lossen, maar durf hulp te vragen aan familie of vrienden. Zo kunt u zelf even een time-out kunt nemen en weer reserves opbouwen. Houdt de gedragsverandering van uw kind(eren) aan? Neem dan contact op met uw huisarts of een van de zorginstanties van Defensie (zie 3.3). Positieve veranderingen Uw kind kan ook juist blij zijn als het vertrek van vader of moeder achter de rug is. Misschien heeft het er erg tegen opgezien of last gehad van de spanningen in het gezin in de aanloop daar naartoe. Nu kan het verder met zijn/haar leven. Soms worden (oudere) kinderen sneller zelfstandig. Deze nieuwe situatie kan hen ook meer zelfvertrouwen geven en zelfbewuster maken. De kinderen pakken het heel goed op. Maar het is toch anders nu ze ouder worden. Voor de oudste is de telefoon soms niet meer genoeg. Dan wordt ze boos en wil ze niet meer praten. Nu we kinderen hebben, vind ik het moeilijker dat hij weggaat. Het is toch papa die weggaat en je hebt maar een papa. Toen hij op televisie was, ging mijn dochter het beeldscherm kussen. Dat doet mijn moederhart pijn. Tips Laat uw kinderen merken dat zij altijd met u of een ander familielid over hun ervaringen, gevoelens en verwachtingen rond de uitzending kunnen praten. Probeer zoveel mogelijk de normale routine in het gezin aan te houden. Kinderen hebben behoefte aan structuur. Stuur foto s, muziek, cd-rom s, dvd s, s, brieven en tekeningen om elkaar te laten weten wat er thuis en in het uitzendgebied of aan boord van het schip gebeurt. Besteed ook aandacht aan de verjaardag van uw relatie, of bijvoorbeeld aan Vaderdag of Moederdag. Het is extra leuk als de militair ook eens aan elk gezinslid persoonlijk een bericht of kaart stuurt. Laat bij telefoongesprekken ook de kinderen even aan het woord. Neem als dat mogelijk is deel aan de thuisfrontcontactdagen. Uw kinderen komen dan in contact met andere kinderen in dezelfde situatie. Oma s, opa s, familie en vrienden kunnen in deze periode voor kinderen extra belangrijk zijn. Als u denkt professionele hulp nodig te hebben, schroom dan niet contact op te nemen met de zorginstanties van Defensie (zie 3.3). Kijk samen met uw kinderen naar televisiebeelden uit het uitzendgebied. Zodat u uw kinderen kunt geruststellen als de beelden beangstigend zijn. Bespreek met hen nog eens het doel van de uitzending: de militairen zijn Pagina 19 van 51

20 niet uitgezonden om te vechten, maar juist om geweld te voorkomen en andere mensen te helpen. Als uw kind bang is of zich afvraagt of de uitgezonden ouder bang is, laat dan weten dat de militair de situatie wel aankan. Maar dat het natuurlijk wel lief is dat hij of zij aan papa of mama denkt. Probeer te voorkomen dat een kind te veel de ouderrol op zich neemt. Een kind moet gewoon kind kunnen blijven en zich niet verantwoordelijk voelen voor de gezinssituatie. Uw kind kan teleurstellende opmerkingen maken ( Ik wou dat papa/mama een andere baan had. ) of de ouder juist helemaal niet missen. Blijf in contact met leerkrachten en wissel ervaringen thuis en op school uit. Kleine kinderen kunnen heftig reageren op het vertrek na een verlofperiode. Maak van tevoren al duidelijk dat papa of mama nog een keer weg moet en dan echt terugkomt. Laat merken dat u trots bent op uw partner. Dan zullen kinderen ook trots zijn op hun ouder. Hij of zij doet belangrijk werk! Samen lezen Voor peuters (2-4 jaar) van uitgezonden militairen is er het kijk- en voorleesboekje Papa muis gaat op uitzending. Daar is papa, hier ben ik is een lees- en doe-boekje voor kleuters en basisschoolleerlingen in de lagere groepen. De eenvoudige teksten en vele illustraties helpen u met uw kind over de uitzending te praten. Het boekje Het verhaal van Famke is een lees- en kleurboekje voor kinderen van 4 tot 7 jaar. Voor de kleintjes is de periode haast niet te overzien. Ik zet daarom ook leuke dingen op hun kalenders: naar oma of naar de dierentuin. Zodat ze steeds iets hebben om naar uit te kijken. 3.3 Zorginstanties Defensie Defensie heeft verschillende zorginstanties, met onder andere bedrijfsmaatschappelijk werkers, psychologen en geestelijk verzorgers. Zij zijn er niet alleen voor de militairen, maar ook voor u, het thuisfront. Als u moeite heeft om de draad thuis weer op te pakken of als u merkt dat het niet goed gaat met u of met uw kinderen, kunt u contact opnemen met een van deze instanties. Schroom niet om dat te doen! Ook als u alleen vragen heeft of behoefte aan een luisterend oor. Onze hulpverleners kennen de militaire organisatie en cultuur door en door. Meestal zijn ze zelf ook uitgezonden geweest. Gesprekken met hen zijn altijd vertrouwelijk. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk (DC BMW) Bij ernstige gebeurtenissen, bijvoorbeeld als uw relatie gewond raakt tijdens de uitzending, hoort u - als u bent opgegeven als primaire relatie (zie 2.2) - dit via de hulpverleners DC BMW. Zij zorgen ervoor dat u snel op de hoogte bent én helpen u verder als u dat wilt. Door mee te denken, maar ook met hand-en-span-diensten. Wanneer uw relatie hiertoe in staat is, neemt hij of zij zelf contact op. Maar ook in dat geval informeert een bedrijfsmaatschappelijk werker of u nog hulp of advies nodig heeft. Onze zoon raakte zwaar gewond in Afghanistan. Wij hebben toen veel steun gehad aan onze bedrijfsmaatschappelijk werker bij Defensie. Hij gaf ons zelfs zijn 06- nummer, zodat we hem direct aan de lijn kregen. Op ons verzoek belde hij die eerste spannende tijd 2 keer per dag: s ochtends en s middags. Zo zaten we niet steeds aan de telefoon gekluisterd. Dat regelmatige contact was voor ons heel prettig en belangrijk. Je kunt je verhaal kwijt en al je vragen stellen.