Oostende Nieuws van het front

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "www.facebook.com/gazetvanoostende 8400 Oostende Nieuws van het front"

Transcriptie

1 WEKELIJKSE OORLOGSKRANT week 17 (25 april tot 1 mei 1915) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: Verschijningsmoment: elke vrijdag vanaf 8 augustus 2014 Plaatsen van verschijning: Toerisme Oostende - UiT-loket, CC De Grote Post, Hendrik Serruyslaan 18A - Thuisloket, Stadhuis, Vindictivelaan 1 - Bibliotheek Kris Lambert, Wellingtonstr. 7 - dienst Cultuur, Aankondigingen worden aangenomen: dienst Cultuur stad Oostende tel.: 059/ cultuur@oostende.be V.U. Kristof Beuren, Stadhuis, Vindictivelaan 1 - Vuurtorenwijk: Bakkerij Maenhout, Voorhavenlaan Raversijde: Volg ons dagelijks op Stadssecretaris, Kruidenier de 4 seizoenen, Nieuwpoortsesteenweg 919A - Zandvoorde: Bakkerij Filip, Zandvoordedorpstr. Vindictivelaan 1, 42 - Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg Oostende (@A_Vervliet) Het Westfront Hevige gevechten in Sint-Juliaan Nieuws van het front 24 april - 4 mei - Tweede fase in de Tweede Slag om Ieper (zie Gazet van Oostende - Week ). Na de Duitse gasaanval op 22 april zijn er ten noorden van de Ieperboog grote gaten geslagen in de Geallieerde stellingen. De pas gearriveerde Canadese Eerste Divisie levert tijdens de eerste dagen in de Tweede Slag om Ieper heroïsche gevechten om die bressen te dichten. De Duitsers van hun kant kiezen ervoor om zich in te graven in plaats van massaal op te rukken. Nieuwe gascilinders worden aangevoerd. In de vroege ochtend van 24 april lossen de Duitsers opnieuw chloorgas op een front van ongeveer 1 kilometer ten oosten van de weg Ieper-Poelkapelle. Doordat de grond s nachts afgekoeld is, stijgt het gas slechts enkele meters hoog. Daardoor is de intensiteit van het gas veel groter, maar een stevige bries zorgt ervoor dat het gas de chloorgeur en weten dat het gas ten dele te neutraliseren is met ammoniak. Ze geven de soldaten de raad te urineren op een zakdoek en die voor neus en mond te houden. Dat belet niet dat de Canadezen heel wat terrein moeten prijsgeven. Verslag over de gasaanval van de Canadese militair Underwood Zoals vele van zijn makkers was ook deze Canadees stomverbaasd toen hij de gaswolk zag aankomen. Bescherming tegen gas was er in deze begindagen van de gasoorlog nog niet. De enige bescherming die de soldaten hadden was een doek voor de mond waarover geürineerd was. Later in de oorlog werden er allerlei soorten gasmaskers ontwikkeld, die een steeds betere bescherming boden. St-]uliaan bij Ieper, 22 april 1915 veld een brief aan mijn moeder te schrijven. De zon scheen en een leeuwerik zong ergens hoog in de lucht. Toen begon plotseling het bombardement en kregen we het bevel om paraat te staan. We vertrokken in twee kolommen naar de voorste linie, een aan iedere kant van de weg. Maar zodra we het dorpje St. Juliaan bereikten, vlogen de kogels ons om de oren. Toen ik omkeek, telde ik van de hele 227 ste compagnie nog 32 mannen die nog op de been waren. Het lukte de rest van ons om in greppels te duiken. Dat redde ons van de totale vernietiging. Toen zagen we Franse zoeaven op ons afkomen. Ze droegen blauwe jassen en rode ademing was. Tot dan toe hadden we alleen kaki en vaalbruine uniformen gezien. Ze kwamen half struikelend op ons afgestormd en we vroegen ons af wat er loos was. We waren een beetje verontrust. Toen ze bij ons kwamen probeerden we ze te organiseren, maar ze renden gewoon door, ze renden weg van de Duitsers. Toen kregen we het bevel om op ze te schieten, wat we deden. We draaiden ons om en begonnen op de rennende mannen te schieten. Toen we verderop keken, zagen we een groene wolk langzaam in onze richting over het landschap trekken. Het was voor ieder van ons het eerste gas dat we zagen en een van de jongens, het bleek een chemicus te zijn, zei dat het om chloorgas ging. Hij zei: Als je op je zakdoek pist, dan redt dat je longen. De meeste van ons deden dit en we bonden voor onze gezichten. Het beschermde ons tegen het gas. Achter de gaswolk stikte het van de Duitsers. We zagen heel duidelijk hun grijze uniformen. Daar stonden we dan, hulpeloos. Bron: W. MELCHING EN M. STUIVENGA (red.), Ooggetuigen van de Eerste Wereldoorlog in meer dan honderd reportages, Amsterdam, Uitgeverij Bert Bakker, 2006, pp Het gehucht Sint-Juliaan bij Langemark na de gevechten in De kerk is een ruïne en van de huizen schiet enkel nog puin over. Ook aan de andere kant van het Canadese front, tussen Kitchener s Wood en Sint-Juliaan, dringen de Duitsers verder aan tegen het centrum van het dorp. De wind zit hier in de verkeerde richting zodat de Duitsers geen gifgasaanval kunnen lanceren. Sint-Juliaan wordt ingenomen, maar een tegenaanval zorgt er uiteindelijk voor dat het dorp in de nacht 24 op 25 april onbezet Britse troepen tellen de Canadezen in amper vier dagen tijd meer dan verliezen, waaronder bijna doden. Internet, laatst geraadpleegd op 02 december 2014.

2 Het monument bevindt zich langs de Brugseweg in Langemark-Poelkapelle, ter hoogte van het kruispunt Kerselare met de Zonnebekestraat. Het herinnert aan de rol van de Canadezen tijdens de Tweede Slag om Ieper en werd de hertog van Connaught (broer van de Britse koning), prins Leopold van België en Maarschalk Ferdinand Foch. De ontwerper Fred. Chapman Clemeshaw uit Regina (provincie Saskatchewan in Canada) maakte indertijd eveneens deel uit van het Canadese expeditieleger in Frankrijk. De tuin rond het monument was oorspronkelijk uitsluitend opgebouwd uit Canadese aarde en planten. De grote struiken met hun scherpe toppen stellen obussen voor, nadien' staat met zijn hoofd gericht naar de plaats van waar de gaswolk kwam aandrijven. Zijn houding ('rest on your arms reversed') is de traditionele militaire groet aan de doden. De plaatsen die worden aangegeven door de oriëntatiepijlen, zijn allen plaatsen met een bijzondere betekenis in de slag van de gasaanvallen. De gesneuvelde Canadezen waarnaar verwezen wordt, liggen begraven op de Britse militaire begraafplaatsen in de omgeving. De ment aan het Gemenebest geschonken. horen dat ze moeten overgaan tot een tegenaanval. Het opzet is Sint-Juliaan en Kitchener s Wood te heroveren en de vijand zo ver mogelijk naar het noorden terug te drijven. Ook hier zijn de verliezen zeer groot en de resultaten pover. Die actie onder leiding van Brigadegeneraal Charles Hull maakt deel uit van een ruimere Geallieerde tegenaanval van Sint-Juliaan tot het kanaal IJzer-Ieper. Tegen het kanaal worden komen 152 ste Divisie ingezet in de richting van Pilkem en de Brits-Indiaase Lahoredivisie moet Mauser Ridge innemen. De Indiërs zijn inderhaast overgebracht vanuit Neuve-Chapelle en positioneren zich tussen de Fransen en de groep Hull. Alles gaat goed De Geallieerde soldaten worden bevangen door het gas en Duits mitrailleur- en artillerievuur doet de rest. De derde Duitse gasaanval eindigt andermaal op een bloedbad voor de Geallieerden. Aan de andere zijde van het front worden op 26 en 27 april geen noemenswaardige tegenaanvallen opgezet, maar het zijn de Duitsers die vooruitkomen. De Duitsers be- ten noorden van Ieper, die een bocht maakt rond Berlin Wood en vanaf daar nog steeds de posities van vóór 22 april volgt. De Duitsers hebben enkele tientallen kilometers terreinwinst geboekt, waardoor het centrum van Ieper nu ook door de veldartillerie kan worden bestookt. De nog achtergebleven inwoners moeten de stad verlaten. Belgen en Fransen in het verweer bij Steenstrate en Lizerne Het front ten noordwesten van Ieper wordt bepaald door twee lijnen: de weg Ieper- Diksmuide en het kanaal IJzer-Ieper. Op het kruispunt ligt Steenstrate, waarbij het front ten noorden van de Steenstratebrug gehouden wordt door de Belgische Zesde Legerdivisie. Onder Steenstrate, langs de weg Ieper-Diksmuide ligt het gehucht Lizerne. De frontlijn maakt er een bocht van 90. Ten zuiden en langs het kanaal ligt het Sas van Boezinge. DUIDING Steenstrate en het Sas van Boezinge waren al op 22 april 1915 door de Duitsers ingenomen en in de nacht van 23 op 24 april veroverden de Duitsers ook Lizerne op de Fransen. Hierdoor kwam de hele Belgische val vanaf de molen van Lizerne noodzakelijk was. Internet, laatst geraadpleegd op 02 december 2014.

3 Belgische Grenadiers, inderhaast opgetrommelde Karabiniers en Franse Zouaven De Duitsers dringen echter verder aan, maar met de steun van de pas aangekomen Derde en Vierde Linieregimenten weten de Geallieerden doorbraakpogingen te verijdelen. De Belgen verlengen hun front tot voor Lizerne dat drie dagen later met Belgische artilleriesteun door de Fransen heroverd wordt. De Duitsers zien zich hierdoor genoodzaakt hun bruggenhoofd bij Steenstrate in te krimpen. De Fransen verliezen in de strijd bijna manschappen. Kaart van de streek tussen Poperinge en Passendale (zie Gazet van Oostende - Week ). the Great War, Volume 4 (part 39), London, Illustrated London News & Sketch Ltd., Historiek van het Derde Linieregiment gedurende de veldtocht Voorstelling van de aanval op Lizerne op een Duitse veldpostkaart. rukkende Duitsers. Het kaartje diende om naar het thuisfront gestuurd te worden. Inkrimping van het Ieperfront (28 april-7 mei 1915) Ten oosten van Ieper zijn de Fransen al in het voorjaar van 1915 begonnen met het aanleggen van een ultieme verdedigingslijn rond de stad, aan de westkant van de Midden-West- 24 april ook in het zuiden begonnen met de aanleg van een General Headquarter Line. Sir Horace Smith-Dorrien, bevel- tietocht de slechte omstandigheden van de troepen aan het front opgemerkt: het loopt grondig mis met de communicatie, de artilleriesteun is ondermaats en de troepen liggen ook veel te ver van de stad in moeilijk verdedigbare posities. Bron: 3 e de Linieregi- Vindplaats: Fonds Ostendiana, Bibliotheek Kris Lamber Oostende.

4 Op 27 april stuurt Smith-Dorrien zijn terugtrekkingsplannen naar opperbevelhebber French. Dit plan bevalt French niet en als antwoord laat hij Smith-Dorrien vervangen door diens ondergeschikte en vriend Herbert Plumer. Ook Plumer ziet geen andere oplossing dan terugtrekking. French gaat vooralsnog akkoord waardoor al snel duidelijk wordt dat hij eigenlijk alleen een reden had gezocht om Smith-Dorrien te kunnen verwijderen. Het vertrek van Smith-Dorrien is het dieptepunt van een duistere machtstrijd binnen de top van het Britse leger die al maanden aan de gang is. nogmaals gas in. Op 1 mei doen ze dat tegen Hill 60, maar het precieze gebruik van gas op een zeer kleine sector blijkt niet zo lager gelegen grond hangen waardoor de verdedigers er op Hill 60 niet zoveel last van hebben. L. MACDONALD, Het verlies van de onschuld, Uitgeverij De Krijger, 2005, 144 p. Gedicht - Aan Duitsland Charles Sorley Jullie zijn blind als wij. Wie doet wie pijn? En jullie nederlaag wensten wij niet, Maar beiden rondtastend in eigen schijn Struikelen wij, begrijpen we het niet. Jullie zagen alleen dat groot verschiet En wij volgden één richting in ons brein, Waardoor je t ergste in de ander ziet, Van haat alleen blind tegen blind kunt zijn. We zullen als het eenmaal vrede is Elkaar verbaasd weer onder ogen komen. Van pijn. Maar nu zijn het nog wervelstormen, Regen, donder en diepe duisternis. Rob Schouten. Charles Sorley meldt zich in augustus 1914 uit plichtsgevoel aan als vrijwilliger. Omdat hij de eerste zeven maanden van 1914 aan verschillen- zien. Bron: G. BUELENS (samenstelling en verantwoording), De 100 beste gedichten van de Eerste Wereldoorlog, Charles Hamilton Sorley ( Aberdeen, 19 mei - Charles Sorley was de zoon van hoogleraar in de Wijsbegeerte William Ritchie Sorley. Het gezin verhuisde in 1900 naar Cambridge in Engeland. Hij studeerde net als Siegfried Sassoon aan het Marlborough College ( ). Hij won als student de poëzieprijs en een beurs voor University College in Oxford. Alvorens daar te gaan studeren, ging hij van januari tot juli 1914 Duits leren in Mecklenburg in Duitsland. Daarna schreef hij zich in aan de universiteit van Jena in Pruisen en verbleef daar tot aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Midden-Oosten Toen de oorlog uitbrak werd hij geïnterneerd in Trier en de volgende dag vrijgelaten met de instructie onmiddellijk het land te verlaten. In Engeland nam giment als 2 e luitenant. Op 30 mei 1915 kwam hij als luitenant aan op het westelijk front in Frankrijk. Hij werd al snel tot kapitein bevorderd. Hij was toen 20 jaar. Op 13 oktober werd hij in de Slag hoofd geschoten. Waar hij begraven is, is onbekend. Zijn naam staat vermeld op de muur van het Loos Memorial van Dud Corner Cemetery. In 1916 werd de bundel Marlborough and Other Poems uitgegeven. Robert Graves vond Sorley één van de drie grote war poets die tijdens de oorlog sneuvelden. De andere twee waren Isaac Rosenberg en Wilfred Owen. Sorley kan gezien worden als een voorloper van Sassoon en Owen, en zijn niet sentimentele stijl staat in schril contrast met die van Rupert Brooke. Charles Sorley is interessant omdat hij Duitsland kende en nog wel vlak voordat de oorlog uitbrak. Bovendien maakte hij in zijn korte leven een grote evolutie door: van zijn jongensachtig enthousiasme waarbij toch zijn scherpe analytische geest steeds doorklinkt, tot een reactie op voor vernieuwing in de poëzie. Engels en Franse landing op het schiereiland Gallipoli Week ). De Engels-Franse invasie op het schiereiland Gallipoli vangt aan. Het plan bestaat uit drie landingen met in totaal manschappen. Bij de eerste ontscheping landen Britse troepen bij de Hellespont op de uiterste punt van het schiereiland. Bij de tweede landing gaat het Australian en New Zealand Army Corps (ANZAC) aan land ten noorden van de Hellespont bij Ari Burna. De derde landing troepen landen in Kumkale aan de andere zijde van de Dardanellen. Elke aanval wordt gesteund met salvo s vanaf schepen. Nabij Bulair, zo n 180 kilometer ten noorden van de Heelespont, vindt een vertoon plaats van plaatselijke bevelhebber, de Duitse generaal Liman von Sanders. De landingen op het schiereiland verlopen allerminst vlot. Bij de Hellespont landt de Britse 29 ste Divisie op vijf stranden. De

5 troepen worden er onder vuur genomen door de Turken. Ondanks de vele gesneuvelden bereikt de divisie op 28 april bijna haar hoofddoel; de indrukwekkende hoogten van Achi Baba en de stad Krithia. Er heerst echter verwarring en enkele troepen waar ze de lagergelegen stranden kunnen beschieten tijdens de Britse landingen. Ook de ANZAC bij Ari Burna moet hooggelegen gebied veroveren: de bergkam van Chunuk Bair. De ANZAC slaagt er ei zo na in de relatief zwak verdedigde regio te veroveren. Door het onmiddellijke ingrijpen van een tijd reservetroepen naar het gebied stuurt, wordt dat verijdeld. Naast de Turkse forten werden ook de huizen van de burgers op het schiereiland zwaar ge- of the Great War, Volume 4 (part 43), London, Illustrated London News & Sketch Ltd., DUIDING Kaart van de Dardanellen en het schiereiland Gallipoli. Illustrated London News & Sketch Ltd., ANZAC Toen Engeland in de oorlog stapte, sloten het moederland aan, waaronder Australië en Nieuw-Zeeland. In 1914 werd in Egypte het Australian en New Zealand Army Corps geformeerd onder het bevel van generaal Birdwoord. Het korps bestond uit twee Nieuw-Zeelandse brigades en Australiërs. Op 25 april 1915 volgde in Gallipoli de eerste echte vuurdoop. Het korps bleef er acht maanden en verwierf er grote faam. In Britse ogen waren vooral de Australiërs maar een stelletje rauwdouwers. In 1916 verhuisde ANZAC naar het westfront slagen deel. Alleen al in 1917 telde het korps doden en gewonden en in 1918 had het de reputatie dat het één van de meest betrouwbare Geallieerde eenheden aan het westfront was. Het speelde een sleutelrol in Later speelden ANZAC-eenheden een grote rol bij het slechten van de Hindenburglinie. Een tentenkamp van Franse soldaten op het schiereiland Gallipoli. De tenten zijn zo ontworpen dat de soldaten ze in hun bagage kunnen meedragen. the Great War, Volume 4 (part 44), London, Illustrated London News & Sketch Ltd., bivak opslaan, graven ze een ondiepe greppel als slaapplaats. Tenten zijn er wel voorhanden maar alleen als de situatie dat vereist. the Great War, Volume 4 (part 44), London, Illustrated London News & Sketch Ltd., L. MACDONALD, Het verlies van de onschuld, Antwerpen, Manteau, 2006, pp dag, Aartselaar, Zuidnederlandse Uitgeverij n.v., 2013, pp A. WIEST, De geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog, Aartselaar, Zuidnederlandse Uitgeverij N.V., 2003, 256 p.

6 Chirurgisch hospitaal Cabour opgericht Algemeen nieuws DUIDING Vanaf 1915 werden er militaire frontla- Adinkerke, Hoogstade en Beveren-aande-IJzer. Voor nazorg en revalidatie werden de gewonden vervolgens doorgestuurd naar Belgische ziekenhuizen in Frankrijk, zoals in Sainte-Adresse. Op 12 maart 1917 zullen een aantal activiteiten van het hospitaal Cabour worden overgeheveld naar het hospitaal in Beveren-aan-de-IJzer. In het hospitaal Cabour zullen er tijdens W.O. I in totaal personen worden verzorgd. 26 april - Adinkerke. Dankzij het Antwerp British Hospital Fund en graaf de Mérode kan een nieuw hospitaal worden geopend. Dokter Paul Derache krijgt er de leiding. De capaciteit behelst meer dan 500 bedden. Dokter Derache dient sinds 1892 in het leger. Sinds begin december 1914 staat hij aan het hoofd van een klein hospitaal met 60 bedden in Duinkerke. J. BAUWENS, De IJzer. Het ultieme front, Davidsfonds, Leuven, Davidsfonds Uitgeverij, 2013, pp militair-hospitaal-cabour. bouw, centraal op de foto, opgetrokken. In 1915 wordt het een operatiekwartier onder leiding van dokter Derache. Op het domein Cabour werden in nauwelijks één maand tijd 22 houten paviljoenen met elk 24 bedden opgericht. De toegangsweg (de Moeresteenweg) naar het domein Cabour in Adinkerke. Onder leiding van dokter Paul Derache wordt er op het domein een nieuw hospitaal geopend om gewonde militairen te opereren en de nodige verzorging te geven. Op het domein werd een houten kapel opgericht. Torpedo-Bootflottille Flandern ziet het licht Enkele weken na de op- tille Flandern opgericht. Admiraal Ludwig von Schröder van het Marinekorps Flandern benoemt eerste luitenant ter zee Kurt Assmann als bevelhebber van de nieuwe Vlaamse kust beschermen tegen de vijand, de veiligheid van Duitse mijnenvegers garanderen, het redden van neergehaalde richt tegen de Engelse of Franse kust. in België, Leuven, Davidsfonds Uitgeverij n.v., 2014, pp. 460.

7 WEKELIJKSE OORLOGSKRANT Bombardementen op de Stad 26 april - 1 mei. Om kwart voor elf maandagmorgen verschijnen er drie vliegtuigen aan de horizon. Eén van hen laat een bom vallen ter hoogte van de hangaars van de Cockerill-lijn Oostende-Tilbury. Er vallen naar het lazaret in het Hotel de la Marine gebracht. Andere bommen komen terecht op het Hotel Royal de Prusse et de Grande Bretagne op de hoek van de Kapucijnenstraat en de Van Iseghemlaan en op de Villa des Dauphins op de hoek met de zeedijk en de Louisahelling. Een uur later, rond kwart voor twaalf, vliegt nog een vliegtuig op zeer lage hoogte over de Vuurtorenwijk. Het werpt drie bommen op het vliegveld en zes bommen op wonin- straat. Er valt één dode. De pastoor van de Vuurtorenwijk E.H. Julius-Isidoor Patfoort stelt een tweetal huizen ter beschikking van de dakloze gezinnen. Op woensdagavond, tussen negen en kwart na tien, vallen er acht bommen op het centrum met grote materiële schade als gevolg. Op woensdag om tien uur s avonds krijgt het Stadscentrum een bommentapijt te verduren. Vier vliegtuigen droppen maar liefst elf bommen: één bij het Kursaal, twee in onnenstraat, één in de Kerkstraat, één op Gazet van Oostende Nieuws uit Oostende de Groentemarkt, één in de buurt van de Visserskaai, twee in de Amsterdamstraat middelbare meisjesschool op het Hazegras. Als bij wonder vallen er enkel gewonden, maar de materiële schade is groot. Op donderdag 30 april wordt Oostende door een vliegtuig dat acht bommen lost. De sinds vorige week zaterdag terugge- volgende waarschuwing: Wie het gerucht verspreidt dat het om Duitse vliegtuigen gaat, zal geen domheid moeten pleiten als clementie. * Huidige Troonstraat Vindplaats: Archief stad Oostende A. ELLEBOUDT en G. LEFEVRE, Oostende onder de Duitsche en pp Vindplaats: Archief stad Oostende week 17 (25 april tot 1 mei 1915) Hotel Royal de Prusse et de Grande Bretagne op de hoek van de Van Iseghemlaan en de Kapucijnenstraat. De postkaart dateert van net vóór W.O. I. De brede Van Iseghemlaan was erg geschikt om het geschut dat o.a. op de zeedijk opgesteld stond, te reinigen. Op de postkaart zien we Duitse Marinesoldaten die een viertal (waarschijnlijk buitgemaakte Belgische kanonnen) de nodige poetsbeurt geven. Ze staan voor het Hotel du Phenix. Links op de achtergrond zien we het Hotel Royal de Prusse et de Grande Bretagne. Onze Oostendse gesneuvelden Weerkundige waarnemingen sinds 1910, 3 e Linie 3/1, stamboeknr , Oostende Zijn vader, eveneens visser, hertrouwde met weduwe Devriendt. Heinderson woonde bij zijn ouders, Lijndraaiersstraat 19. Hij sneuvelde tussen 24 en 27 apr en werd begraven ten noorden van de brug van Steenstrate, op de westelijke oever van het Ieperleekanaal. Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert Oostende e Linie, Sint-Kruis (Brugge) op 3 maart 1891, van Frans, werkman en Denys Julienne, Bredenesteenweg 40. Gesneuveld in Boezinge op 1 mei Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert Oostende

8 WEKELIJKSE OORLOGSKRANT Gazet van Oostende week 17 (25 april tot 1 mei 1915) Digitale belevingswandeling W.O. I in Oostende - vanaf 15 oktober De wandeling leidt je langs het oorlogserfgoed van de Groote Oorlog van de Stad. De initiatiefnemers zijn Toerisme Oostende vzw en de dienst Cultuur van de Stad. De route belicht de historische achtergrond van Oostende tijdens de de Duitse kustverdediging, de rol van de haven, de vernieling en wederopbouw. In het voorjaar zal de wandeling De digitale wandelroute is te verkrijgen aan de balie van Toerisme Oostende vzw, Monacoplein 2. Prijs: 5,00 euro (volwassenen)/3,00 (kinderen). Duur van de wandeling: 1.30 à 2.00 uur. Belevingsroute Oostende der van de herdenking van 100 jaar Groote Oorlog, brengt je langs markante historische plaatsen. Onderweg laten infoborden de bezoeker kennismaken met de historische achtergrond van Oostende tijdens de Groote Oorlog: het belang van de haven van Oostende en van de kustverdediging, de vluch- de W.O. I-sites van Oostende ontdek je je individueel vanuit Raversyde, waar er bovendien een bezoek kan gebracht worden aan de Atlantikwall. Van daaruit vertrekken we richting Fort Napoleon met onderweg gedichtlezingen, je even af voor een optreden met Ierse traditionals, een mogelijkheid om je picknick op te eten en spiegelsoldaten. Verder in de tocht vinden we klaroenblazers terug en ontdek je Oostende op een heel andere manier. kaart verkrijgbaar in Toerisme Oostende, Monacoplein 2. Er is ook een gratis smartphone-applicatie beschikbaar op Lezingenreeks - concept en coördinatie dienst Cultuur: Tweede Slag om Ieper (17/4-25/5/1915) - op donderdag 21 mei 2015 om uur in de Forumzaal, Bibliotheek Kris Lambert, Wellingtonstraat ricus verbonden aan de Leerstoel Geschiedenis van de Koninklijke Militaire School in Brussel. voor het eerst dodelijk chloorgas in bij een aanval. Dat gebeurde op Belgische bodem, in het noordelijke deel van de felbevochten heuvelkam rond de stad Ieper. We gaan dieper in op de verschillende militaire aspecten van deze Tweede Slag bij Ieper. Waarom grepen de Duitsers naar gas als wapen? Konden ze terreinwinst boeken of was de aanval opnieuw een maat voor niets? En hoe ontwikkelde de gasoorlog zich nadien in 14-18? Tickets: gratis - maar vooraf inschrijven: cultuur@oostende.be of 059/ Oproep Belgian Refugees Ze waren met velen, de Belgen die I. Jong en oud, man en vrouw, arm en rijk, burger en arbeider, stedeling en buitenmens, dromden samen op de wegen, in de stations en in de havens met één doel: ontsnappen aan de vlug optrekkende Duitse troepen. In 1915 waren er in Engeland al een kwart miljoen vluchtelingen, 95 % Hercule Poirot zou trouwens geïnspireerd zijn op Belgische vluchtelingen die in Torquay verbleven, het kustdorpje waar Agatha Christie woonde. Wees zelf een Poirot en help ons in onze speurtocht naar de verhalen van die mannen, vrouwen en kinderen die tijdens W.O. I in Engeland leefden en werkten. Help ons de uitdaging aan te gaan met de Engelse nieuwszender BBC die beweert dat de Belgische vluchtelingen geen enkel spoor hebben achtergelaten! En zo de geschiedenis van die vluchtelingen naar het Engelse en Belgische publiek te brengen in een virtuele tentoonstelling. Mail naar martine.vermandere@amsab. be - Het project Aan de slag over het kanaal is een internationaal cultureel-erfgoedproject van Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis. Het wordt ondersteund door de Vlaamse overheid. Partners in Vlaanderen: In Flanders Fields Museum, Heemkunde Vlaanderen en Familiekunde Vlaanderen. Partners in Engeland: Imperial War Museum, University College London, Women s Library (London School of Economics) en People s History Museum (Manchester). Tentoonstelling W.O. I in Oostende, open op weekdagen van uur, in Woon- en Zorgcentrum De Boarebreker, Kaïrostraat, 82, animatielokaal. De expo is samengesteld met materiaal uit de rijke W.O. I-collecties van de vrijwilligers en (familieleden) van de bewoners van De Boarebreker, i.s.m. met de laatstejaarsstudenten van het Sint-Andreasinstituut. Gratis toegang. De expo loopt tot eind november Wie over foto s of ander W.O. I-materiaal beschikt en dit graag wil tentoonstellen, kan mailen naar: willylefevere@hotmail.com. Initiële research en concept: Virginie Michils, dienst Cultuur Oostende Samenstelling: Karl Van Hoecke, historicus; Virginie Michils en Erwin Mahieu Extern adviseur: Erwin Mahieu Coördinatie: Amelie Ingelbrecht, dienst Cultuur Oostende Eindredactie: Virginie Michils, dienst Cultuur Oostende en Martine Meire, directeur Druk en lay-out: drukkerij Lowyck Dank aan: Martine Vandermaes & Nadia Stubbe, Bibliotheek Kris Lambert; Claudia Vermaut, archivaris stad Oostende

www.facebook.com/gazetvanoostende 42 - Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg 105 - Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg 102

www.facebook.com/gazetvanoostende 42 - Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg 105 - Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg 102 WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 1 (3 TOT 9 JANUARI 1915) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: Verschijningsmoment: elke vrijdag vanaf 8 augustus 2014 Plaatsen van verschijning: Toerisme Oostende

Nadere informatie

Nieuws van het front. (vrije vertaling) Collectie: Erwin Mahieu. Entre Nieuport et Dixmude, les alliés ont ou- Beaucoup d etre eux sont noyés.

Nieuws van het front. (vrije vertaling) Collectie: Erwin Mahieu. Entre Nieuport et Dixmude, les alliés ont ou- Beaucoup d etre eux sont noyés. WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 45 (1 TOT 7 NOVEMBER 1914) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: V.U. Kristof Beuren, Stadssecretaris, Vindictivelaan 1, 8400 Oostende Verschijningsmoment:

Nadere informatie

Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg 102

Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg 102 Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: Verschijningsmoment: elke vrijdag vanaf 8 augustus 2014 Plaatsen van verschijning: Toerisme Oostende - UiT-loket, CC De Grote Post, Hendrik Serruyslaan 18A - Thuisloket,

Nadere informatie

Gazet van Oostende. Nieuws van het westfront. Dagboekfragment van Margriet-Marie, Iepers kloosterzuster. Het westfront

Gazet van Oostende. Nieuws van het westfront. Dagboekfragment van Margriet-Marie, Iepers kloosterzuster. Het westfront WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 48 (22 TOT 28 NOVEMBER 1914) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: V.U. Kristof Beuren, Stadssecretaris, Vindictivelaan 1, 8400 Oostende Het westfront Verschijningsmoment:

Nadere informatie

Oostende Nieuws van het front De vierde bom (van elf bommen) afgeworpen op

Oostende Nieuws van het front De vierde bom (van elf bommen) afgeworpen op WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 3 (17 TOT 23 JANUARI 1915) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: Verschijningsmoment: elke vrijdag vanaf 8 augustus 2014 Plaatsen van verschijning: Toerisme

Nadere informatie

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich?

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich? IEPERBOOG ZUID Beste leerling, Dit werkblad heeft als doel je iets langer bij bepaalde zaken in het museum te laten stil staan. Laat dit werkblad je er echter niet van weerhouden alles met de nodige aandacht

Nadere informatie

Dennis Harteveld. Robin van Leeuwenstijn 3te

Dennis Harteveld. Robin van Leeuwenstijn 3te Dennis Harteveld Robin van Leeuwenstijn 3te inleiding Wij hebben het onderwerp GIFGAS!!! Het leek ons wel boeiend en interessant omdat het een heel erg oorlog wapen was en er veel mensen dood aan zijn

Nadere informatie

BOUWEN AAN HET FRONT 100 JAAR SLAG BIJ PASSENDALE THE FINAL OFFENSIVE: THE YANKS ARE COMING PROGRAMMA HERDENKING

BOUWEN AAN HET FRONT 100 JAAR SLAG BIJ PASSENDALE THE FINAL OFFENSIVE: THE YANKS ARE COMING PROGRAMMA HERDENKING 2016 2017 2018 BOUWEN AAN HET FRONT 100 JAAR SLAG BIJ PASSENDALE THE FINAL OFFENSIVE: THE YANKS ARE COMING PROGRAMMA HERDENKING TENTOONSTELLING FRONT 14/18 - DE EERSTE WERELDOORLOG IN 3D 10.04 7.08 / Gratis

Nadere informatie

Thema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land.

Thema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. Thema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. Op 6 juni 1944 is het D Day, dat wordt nog steeds gevierd want het is het begin van de bevrijding van West Europa. Eigenlijk betekent D Day de

Nadere informatie

Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg Oostende

Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: Verschijningsmoment: elke vrijdag vanaf 8 augustus 2014 Plaatsen van verschijning: Toerisme Oostende - UiT-loket, CC De Grote Post, Hendrik Serruyslaan 18A - Thuisloket,

Nadere informatie

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem A Bridge too Far is een film over de meest tragische blunder van de Tweede Wereldoorlog en vertelt heel precies over een groot plan. Dat plan kostte meer Geallieerden

Nadere informatie

Mijn mond zat vol aarde

Mijn mond zat vol aarde Mijn mond zat vol aarde Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,

Nadere informatie

Screaming Eagles boven Kasteel Heeswijk

Screaming Eagles boven Kasteel Heeswijk Screaming Eagles boven Kasteel Heeswijk Powerpointpresentatie over een bijzondere gebeurtenis in september 1944. Doelgroep: Basisschoolleerlingen van groep 7 en 8 Met behulp van tekst, originele foto s

Nadere informatie

STADEN TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

STADEN TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG STADEN TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Staden voor de oorlog STA_07 De Speyhoek in Staden, voor de oorlog. Iedereen komt naar buiten voor de fotograaf. Moeders met lange rokken en grote schorten, vaders

Nadere informatie

HET DROOMMUSEUM VAN DRE

HET DROOMMUSEUM VAN DRE HET DROOMMUSEUM VAN DRE Beste leerling, Dit werkblad wil je iets langer bij bepaalde zaken in het museum laten stil staan. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat je niet mag rondneuzen naar andere objecten,

Nadere informatie

GITS TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

GITS TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG GITS TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG 31 juli 1914: ten oorlog! Op vrijdag 31 juli 1914 staat Gits in rep en roer: de algemene mobilisatie wordt afgekondigd. Alle jongemannen die in aanmerking komen voor

Nadere informatie

EENS KIJKEN WAT WE AL WETEN

EENS KIJKEN WAT WE AL WETEN EENS KIJKEN WAT WE AL WETEN Lijssenthoek Military Cemetery is één van de vele sporen die de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek heeft nagelaten. Je kent er vast nog. Welke van deze plekken hebben ook te

Nadere informatie

De ondergang van de Spaanse Armada een spannend verhaal

De ondergang van de Spaanse Armada een spannend verhaal De ondergang van de Spaanse Armada een spannend verhaal Een volk in opstand, een boze koning, een dappere koningin, een onoverwinnelijke vloot en... een storm. Dit is het spannende verhaal van de Spaanse

Nadere informatie

HOOGLEDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

HOOGLEDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG HOOGLEDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG 31 juli 1914: ten oorlog! Het is oorlog! Het brandweerkorps wordt snel samengeroepen voor het gemeentehuis. De brandweermannen moeten de jongens gaan waarschuwen

Nadere informatie

b) Waarom? Roeselare wordt in oktober 1914 veroverd en wordt dus bezet gebied. Het ligt aan de Duitse kant van het front

b) Waarom? Roeselare wordt in oktober 1914 veroverd en wordt dus bezet gebied. Het ligt aan de Duitse kant van het front 1. Inleiding a) De oude stedelijke begraafplaats van Roeselare is meer dan tweehonderd jaar oud (van 1806). Tijdens de oorlog werden hier vooral Duitse soldaten begraven. b) Waarom? Roeselare wordt in

Nadere informatie

2 de graad lager onderwijs

2 de graad lager onderwijs 2 de graad lager onderwijs Hallo beste lezer, Wat een toeval dat jij mijn dagboek gevonden hebt! Ik kijk er al naar uit om je alles te vertellen wat ik meegemaakt heb de laatste maanden, wat waren me dat

Nadere informatie

Albert I van België: Brussel, 8 april Marche-les- Dames, 17 februari 1934

Albert I van België: Brussel, 8 april Marche-les- Dames, 17 februari 1934 Albert I van België: Brussel, 8 april 1875 - Marche-les- Dames, 17 februari 1934 Hij was prins van België, hertog van Saksen, prins van Saksen-Coburg-Gotha, was van 23 december 1909 tot 17 februari 1934

Nadere informatie

3 de graad lager onderwijs

3 de graad lager onderwijs 3 de graad lager onderwijs Hallo beste lezer, Wat een toeval dat jij mijn dagboek gevonden hebt! Ik kijk er al naar uit om je alles te vertellen wat ik meegemaakt heb de laatste maanden, wat waren me dat

Nadere informatie

100 jaar geleden. t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna.

100 jaar geleden. t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna. 100 jaar geleden t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna. t Is oorlog! Binderveld, Kozen, Nieuwerkerken en Wijer 100 jaar geleden is een

Nadere informatie

Werkblad: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. 1

Werkblad: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. 1 Achtergrond informatie voor docenten. D- Day betekend de eerste dag van een grote militaire operatie. In de Tweede Wereldoorlog viel dat op 6 juni 1944. Maar de inval van de Amerikanen in Afghanistan was

Nadere informatie

IEPERBOOG OOST. De oproep om aan de oorlog deel te nemen werd ook. door de familie Grenfell gehoord. In de List of Etonians

IEPERBOOG OOST. De oproep om aan de oorlog deel te nemen werd ook. door de familie Grenfell gehoord. In de List of Etonians IEPERBOOG OOST Beste leerling, Dit werkblad heeft als doel je iets langer bij bepaalde zaken in het museum te laten stil staan. Laat dit werkblad je er echter niet van weerhouden alles met de nodige aandacht

Nadere informatie

LICHTERVELDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

LICHTERVELDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG LICHTERVELDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog LI_07 Er is veel volk op de dorpsplaats samengekomen en overal hangen vlaggen. Niemand is aan het werken. Het is waarschijnlijk zondag, en mooi

Nadere informatie

Chr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog

Chr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog Chr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog Pieter er Zeeman en de konvooien naar Moermansk Pieter Zeeman (geboren op Marken op 20 december 1914) voer in

Nadere informatie

www.facebook.com/gazetvanoostende 8400 Oostende Nieuws van het front Leipzig, Wien. - Collectie: Erwin Mahieu

www.facebook.com/gazetvanoostende 8400 Oostende Nieuws van het front Leipzig, Wien. - Collectie: Erwin Mahieu WEKELIJKSE OORLOGSKRANT week 14 (4 tot 10 april 1915) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: Verschijningsmoment: elke vrijdag vanaf 8 augustus 2014 Plaatsen van verschijning: Toerisme Oostende

Nadere informatie

Herdenkingstoerisme Westhoek 2014

Herdenkingstoerisme Westhoek 2014 Visitor Management Herdenkingstoerisme Westhoek 2014 Persconferentie 8 april 2015 Opvolging bezoekerscijfers WOI-sites Westhoek BC Westfront 7 MUSEA: via ticketing 4 BEGRAAFPLAATSEN: via tellers Forse

Nadere informatie

Geschied- en Heemkundige Kring vzw PEPIJN@LANDEN

Geschied- en Heemkundige Kring vzw PEPIJN@LANDEN Geschied- en Heemkundige Kring vzw PEPIJN@LANDEN Secretariaat/Documentatiecentrum: Bezoekerscentrum Rufferdinge Molenberg 4 3400 Landen Tel. 011 88 34 68 Fax 011 83 27 62 info@ghklanden.be www.ghklanden.be

Nadere informatie

Antwoordenbundel fietszoektocht

Antwoordenbundel fietszoektocht Groepsnaam:. Groepsleden:.. Opdracht 1: De Eerste Wereldoorlog mag dan wel al 100 jaar geleden zijn, vandaag zijn de sporen nog duidelijk zichtbaar. Daarom noemen we het landschap ook de laatste ooggetuige

Nadere informatie

Tekst: infoboekje Fronttour: Friends of World War Foto s: Rasker Rudi

Tekst: infoboekje Fronttour: Friends of World War Foto s: Rasker Rudi Vimy Ridge Vimy Ridge is voor de Canadezen een hele belangrijke plaats. Op deze plaats werd van9 tot 12 april 1917 Canadese geschiedenis geschreven. Canadezen zeggen dat hier hun identiteit als land geboren

Nadere informatie

2-DAAGSE GILDE EXCURSIE LEUVEN-IEPER-MECHELEN

2-DAAGSE GILDE EXCURSIE LEUVEN-IEPER-MECHELEN 2-DAAGSE GILDE EXCURSIE LEUVEN-IEPER-MECHELEN Zomer 2016 Dinsdag 16 en woensdag 17 augustus: 2-daags stedenbezoek aan Leuven - Ieper - Mechelen. Het stadhuis van Leuven nabij de Oude Markt Vervoer per

Nadere informatie

Nieuws van het front. Collectie: Erwin Mahieu DUIDING. aangezien de SMS Undine sinds het begin. Zichtkaart van de SMS Undine die op 7 no-

Nieuws van het front. Collectie: Erwin Mahieu DUIDING. aangezien de SMS Undine sinds het begin. Zichtkaart van de SMS Undine die op 7 no- WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 45 (7 TOT 13 NOVEMBER 1915) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: V.U. Kristof Beuren, Stadssecretaris, Vindictivelaan 1, 8400 Oostende Verschijningsmoment:

Nadere informatie

IEPERBOOG BELEGERDE STAD

IEPERBOOG BELEGERDE STAD IEPERBOOG BELEGERDE STAD Beste leerling, Dit werkblad heeft als doel je iets langer bij bepaalde zaken in het museum te laten stil staan. Laat dit werkblad je er echter niet van weerhouden alles met de

Nadere informatie

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich?

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich? IEPERBOOG Noord Beste leerling, Dit werkblad heeft als doel je iets langer bij bepaalde zaken in het museum te laten stil staan. Laat dit werkblad je er echter niet van weerhouden alles met de nodige aandacht

Nadere informatie

DADIZELE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

DADIZELE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG DADIZELE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog DAD_02 Dadizele, voor de oorlog. De kinderen wachten op de tram. Overal in de streek liepen tramlijnen. Maar de tram maakte plaats voor de auto. Ook

Nadere informatie

Drie massagraven voor de Nederlandse kust

Drie massagraven voor de Nederlandse kust Nederlandse kust geschiedenis van Learning by Action en Stichting De Noordzee deze les werd mogelijk gemaakt door het Prins Bernard Cultuurfonds Doel Materialen Vak Niveau Duur Werkwijze De leerlingen

Nadere informatie

Memorial Museum Passchendaele 1917 M M P 1917 A: GESCHIEDENIS VAN HET MUSEUM

Memorial Museum Passchendaele 1917 M M P 1917 A: GESCHIEDENIS VAN HET MUSEUM Memorial Museum Passchendaele 1917 M M P 1917 A: GESCHIEDENIS VAN HET MUSEUM 1987 Het MMP1917 vindt zijn eerste aanzet, toen werd voor het eerst een tentoonstelling gehouden rond de derde slag bij Ieper,

Nadere informatie

15966_Oorlog in foto's III - D-Day BW.indd 53 16-09-14 10:17

15966_Oorlog in foto's III - D-Day BW.indd 53 16-09-14 10:17 Een foto van een van de twee drijvende wegen in de kunstmatige haven bij Arromanches. De kunstmatige havens waren eigenlijk een enorme legpuzzel die in het geheim was ontworpen en daarna verspreid over

Nadere informatie

IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ

IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ Ferenc Göndör IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ Uitgeverij Eenvoudig Communiceren 3 Mijn vader Lang geleden kwam een jonge, joodse man naar het land Hongarije. Mohr Goldklang was zijn naam. Dat was mijn opa. Mohr

Nadere informatie

Tweedaagse naar Duinkerke, La Coupole, Calais en Adegem - 22 en 23 april 2017

Tweedaagse naar Duinkerke, La Coupole, Calais en Adegem - 22 en 23 april 2017 Tweedaagse naar Duinkerke, La Coupole, Calais en Adegem - 22 en 23 april 2017 Een gevarieerde reis van Operatie Dynamo in Duinkerke tot de herfst van 1944 met de Canadese Opmars over het Belgische Leopoldkanaal.

Nadere informatie

Gazet van Oostende. Nieuws van het westfront DUIDING WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 46 (8 TOT 14 NOVEMBER 1914)

Gazet van Oostende. Nieuws van het westfront DUIDING WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 46 (8 TOT 14 NOVEMBER 1914) WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 46 (8 TOT 14 NOVEMBER 1914) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: V.U. Kristof Beuren, Stadssecretaris, Vindictivelaan 1, 8400 Oostende Verschijningsmoment:

Nadere informatie

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Naam GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Groot Brittannië Groot-Brittannië is Schotland, Engeland en Wales samen. Engeland is het grootst van Groot-Brittannië en Wales het kleinst. Engeland heeft meer dan 46

Nadere informatie

Lesbrieven WOI. 100 jaar Groote Oorlog

Lesbrieven WOI. 100 jaar Groote Oorlog Lesbrieven WOI 100 jaar Groote Oorlog De Ginter gemeenten 1 Gistel 2 Oudenburg 3 Ichtegem 4 Torhout 5 Zedelgem 6 Koekelare 7 Kortemark 2 Kortemark tijdens de Eerste Wereldoorlog Kortemark vóór de oorlog

Nadere informatie

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich?

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich? IEPERBOOG Noord Beste leerling, Dit werkblad heeft als doel je iets langer bij bepaalde zaken in het museum te laten stil staan. Laat dit werkblad je er echter niet van weerhouden alles met de nodige aandacht

Nadere informatie

Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg 102

Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg 102 WEKELIJKSE OORLOGSKRANT week 20 (16 tot 22 mei 1915) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: Verschijningsmoment: elke vrijdag vanaf 8 augustus 2014 Plaatsen van verschijning: Toerisme Oostende

Nadere informatie

Naar De Grote Oorlog Ieper excursie, leerlingeninstructie

Naar De Grote Oorlog Ieper excursie, leerlingeninstructie Naar De Grote Oorlog Ieper excursie, leerlingeninstructie Monument op de Duitse militaire begraafplaats bij Langemark. Hier liggen 25.000 soldaten. Foto Reinard Maarleveld 1 Naar De Grote Oorlog Nederland

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis De Eerste Wereldoorlog

Werkstuk Geschiedenis De Eerste Wereldoorlog Werkstuk Geschiedenis De Eerste Wereldoorlog Werkstuk door een scholier 1764 woorden 15 november 2002 6,2 311 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 1: De aanleiding voor de 1e W.O. Het gekke is dat

Nadere informatie

IZEGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

IZEGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG IZEGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG 31 juli 1914: ten oorlog! Op 31 juli 1914 staat de stad in rep en roer: het is oorlog! Overal wordt erover gepraat, de mensen staan allemaal op straat. De volgende

Nadere informatie

KUNST IN DE aanklacht tegen de oorlog

KUNST IN DE aanklacht tegen de oorlog KUNST IN DE OORLOG Een aanklacht tegen de oorlog BEELD: TREUREND OUDERPAAR v Käthe Kollwitz v Eigen zoon: Peter v Begraafplaats: Vladslo (Duits kerkhof) v Oorlogsverdriet treft iedereen (vriend en vijand)

Nadere informatie

MOORSLEDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

MOORSLEDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG MOORSLEDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog MO_03 Moeders met lange rokken en schorten. Meisjes en jongens met zwarte kousen, sommige op klompen. Het lijkt gezellig op straat. Geen auto s...

Nadere informatie

Butte de Vauquois De slag bij Verdun 1

Butte de Vauquois De slag bij Verdun 1 Butte de Vauquois 5-6-2014 De slag bij Verdun 1 Verdun moeder van alle veldslagen 21-02 tot 19-12 1916 Rian van Meeteren 1916: Strategie Centralen Duitsland gaat in het westen in de aanval Geen coordinatie

Nadere informatie

Gazet van Oostende. Nieuws van het front. Het oostfront. Einde van het Gorlice-Tarnow offensief. WEKELIJKSE OORLOGSKRANT week 25 (20 tot 26 juni 1915)

Gazet van Oostende. Nieuws van het front. Het oostfront. Einde van het Gorlice-Tarnow offensief. WEKELIJKSE OORLOGSKRANT week 25 (20 tot 26 juni 1915) WEKELIJKSE OORLOGSKRANT week 25 (20 tot 26 juni 1915) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: V.U. Kristof Beuren, Stadssecretaris, Vindictivelaan 1, 8400 Oostende Verschijningsmoment: elke

Nadere informatie

De Franse keizer Napoleon voerde rond 1800 veel oorlogen in Europa. Hij veroverde verschillende gebieden, zoals Nederland en België. Maar Napoleon leed in 1813 een zware nederlaag in Duitsland. Hij trok

Nadere informatie

SLYPSKAPELLE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

SLYPSKAPELLE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG SLYPSKAPELLE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog MO_03 Moeders met lange rokken en schorten. Meisjes en jongens met zwarte kousen, sommige op klompen. Het lijkt gezellig op straat. Geen auto

Nadere informatie

Wereldoorlog 1: dood en vernieling (les 18 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW VTI Kontich

Wereldoorlog 1: dood en vernieling (les 18 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW VTI Kontich Wereldoorlog 1: dood en vernieling (les 18 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Inleiding => WO 1 = totale oorlog => Nooit eerder geziene vernietiging =>

Nadere informatie

Stofomschrijving Deze opdracht hoort bij 2.1-3.1 en 3.2 van De Republiek in tijd van Vorsten (Geschiedenis Werkplaats).

Stofomschrijving Deze opdracht hoort bij 2.1-3.1 en 3.2 van De Republiek in tijd van Vorsten (Geschiedenis Werkplaats). Het verhaal van 1588 Bodystorming Inleiding Het jaar 1588 is een belangrijk jaar in de geschiedenis van de Republiek. De gebeurtenissen die eraan vooraf gaan worden als feiten voorgelezen en tussen de

Nadere informatie

Persconferentie WOI-toerisme 7 oktober 2014

Persconferentie WOI-toerisme 7 oktober 2014 Persconferentie WOI-toerisme 7 oktober 2014 Opvolging bezoekerscijfers WOI Januari-september 2014 Opvolging bezoekerscijfers op 10 WOI-sites 6 MUSEA: via ticketing 4 BEGRAAFPLAATSEN: via tellers Reeds

Nadere informatie

EMELGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

EMELGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG EMELGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG 31 juli 1914: ten oorlog! Op 31 juli 1914 staat het dorp in rep en roer: het is oorlog! Iedereen komt op straat en praat erover. De jonge mannen worden opgeroepen

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis D-day

Werkstuk Geschiedenis D-day Werkstuk Geschiedenis D-day Werkstuk door een scholier 2844 woorden 2 november 2005 5,9 102 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De 2de wereldoorlog tot D-day De oorlog begon tussen september 1939 en mei 1940

Nadere informatie

KACHTEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

KACHTEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG KACHTEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog De kerk van Kachtem, toen alles nog rustig was. 31 juli 1914: ten oorlog! Op 31 juli 1914 staat het dorp in rep en roer: het is oorlog! Overal wordt

Nadere informatie

Geschiedkundige gebeurtenis

Geschiedkundige gebeurtenis Operatie Lüttich WO2 STREEK MORTAIN Geschiedkundige gebeurtenis Voor de geïnteresseerden geven we graag wat geschiedkundige informatie over de operatie Luttich in de streek van Mortain. Hilde : +32 (0)497

Nadere informatie

RUMBEKE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

RUMBEKE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG RUMBEKE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog RUM_02 Koetsen en karren over de kasseien van de vooroorlogse Rumbeeksesteenweg. De straat loopt recht op de mooie, fiere kerktoren. 31 juli 1914:

Nadere informatie

Gazet van Oostende. Nieuws van het front. Politiek - GrootBrittannië. Luchtoorlog - Groot-Brittannië DUIDING WEKELIJKSE OORLOGSKRANT

Gazet van Oostende. Nieuws van het front. Politiek - GrootBrittannië. Luchtoorlog - Groot-Brittannië DUIDING WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 41 (10 TOT 16 OKTOBER 1915) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: V.U. Kristof Beuren, Stadssecretaris, Vindictivelaan 1, 8400 Oostende Verschijningsmoment:

Nadere informatie

Het gezicht van de Groote oorlog

Het gezicht van de Groote oorlog Het gezicht van de Groote oorlog Wat was de aanleiding van de Eerste Wereldoorlog? a) machtsuitbreiding b) De moord op de Aartshertog Frans Ferdinand. c) Een wraakactie voor vorige verloren veldslagen.

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De

Nadere informatie

Rotemstraat 14, 3545 Halen

Rotemstraat 14, 3545 Halen Rotemstraat 14, 3545 Halen Slag der Zilveren Helmen, 12 augustus 1914 Stel je een groot, sterk leger voor van duizenden Duitsers die optrokken vanuit Sint- Truiden, Borgloon en Hasselt richting Diest en

Nadere informatie

Wereldoorlog I Herdenkingstoerisme in de Westhoek. Persconferentie 24 september 2018

Wereldoorlog I Herdenkingstoerisme in de Westhoek. Persconferentie 24 september 2018 Wereldoorlog I Herdenkingstoerisme in de Westhoek Persconferentie 24 september 2018 Westfront Monitor bezoekerscijfers WOI-sites Westhoek Dodengang Mus. a/d IJzer D. Vladslo 7 MUSEA / SITES: (via ticketing)

Nadere informatie

1914 Duitse mariniers in Londerzeel

1914 Duitse mariniers in Londerzeel 1914 Duitse mariniers in Londerzeel door Louis De Bondt, Francis Hallemans en Louis De Boeck Op 20 augustus 1914 werd het niet verdedigde Brussel door de Duitsers bezet en nog dezelfde dag werden er door

Nadere informatie

IEPERBOOG OOST. De oproep om aan de oorlog deel te nemen werd ook door de familie Grenfell gehoord. In de List of Etonians

IEPERBOOG OOST. De oproep om aan de oorlog deel te nemen werd ook door de familie Grenfell gehoord. In de List of Etonians IEPERBOOG OOST Beste leerling, Dit werkblad heeft als doel je iets langer bij bepaalde zaken in het museum te laten stil staan. Laat dit werkblad je er echter niet van weerhouden alles met de nodige aandacht

Nadere informatie

B1 Hoofddorp pagina 1

B1 Hoofddorp pagina 1 B1 Hoofddorp pagina 1 Inhoud 1. Inleiding 2. Geschiedenis 3. Ontwikkeling 4. Bezienswaardigheden 1. Inleiding Hoofddorp is een stad in de provincie Noord-Holland en de hoofdplaats van de gemeente Haarlemmermeer.

Nadere informatie

JUNIOR COLLEGE GESCHIEDENIS: BRUG NAAR HOGER ONDERWIJS. De Eerste Wereldoorlog anders bekeken. Aspecten van de Groote Oorlog nader onderzocht.

JUNIOR COLLEGE GESCHIEDENIS: BRUG NAAR HOGER ONDERWIJS. De Eerste Wereldoorlog anders bekeken. Aspecten van de Groote Oorlog nader onderzocht. JUNIOR COLLEGE GESCHIEDENIS: BRUG NAAR HOGER ONDERWIJS De Eerste Wereldoorlog anders bekeken. Aspecten van de Groote Oorlog nader onderzocht. Inhoud Het project Junior College Geschiedenis Het project

Nadere informatie

Het verloop van de Slag van Waterloo - 18 juni 1815

Het verloop van de Slag van Waterloo - 18 juni 1815 Het verloop van de Slag van Waterloo - 18 juni 1815 De Britse troepen hebben de kasteelhoeve van Hougoumont ingenomen en hebben deze positie de hele nacht lang versterkt om zich tegen eventuele Franse

Nadere informatie

Princelijke Vierschaar

Princelijke Vierschaar Het huis beneden aan de trap aan de linkerkant was vroeger de herberg t Schaeck, het schepenhuis van de Princelijke Vierschaar. Deze Princelijke Vierschaar groepeerde enkele lenen in de omgeving en ressorteerde

Nadere informatie

Originele stereofoto: 'Douamont. Cheveaux morts'

Originele stereofoto: 'Douamont. Cheveaux morts' Originele stereofoto: 'Douamont. Cheveaux morts' In de conflicten voor de Eerste Wereldoorlog speelden paarden een belangrijke rol. De cavalerie was tot dan het speerpunt van de legers. Maar vanaf 1914

Nadere informatie

De 100-jarige herdenking van het Gevecht aan de Edemolen te Nazareth. Dinsdag 7 oktober 2014

De 100-jarige herdenking van het Gevecht aan de Edemolen te Nazareth. Dinsdag 7 oktober 2014 De 100-jarige herdenking van het Gevecht aan de Edemolen te Nazareth Dinsdag 7 oktober 2014 In de eerste fase van de Eerste Wereldoorlog (4 augustus-31 oktober 1914) heeft het 5 Linie Regiment een lange

Nadere informatie

Wat is de aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog? De moord op Frans-Ferdinand van Oostenrijk.

Wat is de aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog? De moord op Frans-Ferdinand van Oostenrijk. Werkblad 7 Ω Oorlog en crisis Ω Les : De Eerste Wereldoorlog Het begin van de Eerste Wereldoorlog Rond 900 zijn er twee kampen in Europa. Rusland, Frankrijk en Groot- Brittannië aan de ene kant. Oostenrijk-

Nadere informatie

ROESELARE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

ROESELARE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG ROESELARE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Kort voor de oorlog RO_03 Zo zag de Grote Markt er uit, kort voor de oorlog. - Wat zie je links vooraan in beeld? *Tip: als je de foto van de website haalt, dan

Nadere informatie

www.oostendecultuurstad.be 42 - Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg 105 - Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg 102 8400 Oostende

www.oostendecultuurstad.be 42 - Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg 105 - Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg 102 8400 Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Verschijningsmoment: elke vrijdag vanaf 8 augustus 2014 Plaatsen van verschijning: Toerisme Oostende - UiT-loket, CC De Grote Post, Hendrik Serruyslaan 18A - Aankondigingen worden

Nadere informatie

WEBQUEST L6-02 oorlog & vrede

WEBQUEST L6-02 oorlog & vrede WEBQUEST L6-02 oorlog & vrede 2.3.1. Wereldoorlog I INHOUD OEFENBOEK De Eerste Wereldoorlog 02-03 2.3.2. Wereldoorlog II De Tweede Wereldoorlog 04-05 La Vita è Bella 06-07 3.1. Geweldige personen Jezus

Nadere informatie

Battlefieldtour Normandië 5 t/m 8 juni 2017

Battlefieldtour Normandië 5 t/m 8 juni 2017 Battlefieldtour Normandië 5 t/m 8 juni 2017 Battlefieldtour Normandië 5 t/m 8 Juni 2017. Evenals voorafgaande jaren in Juni weer een battlefield tour naar de stranden en historische plaatsen in Normandië.

Nadere informatie

Wereldoorlog 2: de opmars van Duitsland (les 03 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich

Wereldoorlog 2: de opmars van Duitsland (les 03 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich Wereldoorlog 2: de opmars van Duitsland (les 03 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Inleiding Wereldoorlog 2 => Ongeveer 20 jaar na de Grote Oorlog (WO

Nadere informatie

Airborne Museum Hartenstein

Airborne Museum Hartenstein Airborne Museum Hartenstein Opdrachten VMBO Welkom in het Airborne Museum! De villa is het voormalige hoofdkwartier van de Britten en stond in september 1944 midden op het slagveld. In het Museum is van

Nadere informatie

OEKENE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

OEKENE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG OEKENE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog de kerk van Oekene voor de Eerste Wereldoorlog 31 juli 1914: ten oorlog! Op 31 juli 1914 staat het dorp in rep en roer: het is oorlog! Overal wordt

Nadere informatie

IEPER KLEINE POEZELSTRAAT

IEPER KLEINE POEZELSTRAAT Archeologisch vooronderzoek IEPER KLEINE POEZELSTRAAT De archeologische site situeert zich te Boezinge, een deelgemeente van de stad Ieper. De terreinen bevinden zich tussen de Kleine Poezelstraat, de

Nadere informatie

OOSTNIEUWKERKE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

OOSTNIEUWKERKE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG OOSTNIEUWKERKE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog OOS_02 Oostnieuwkerke, zo n 100 jaar geleden. De mensen komen uit hun huizen om te kijken naar de fotograaf. 31 juli 1914: ten oorlog! Op 31

Nadere informatie

De tijd die ik nooit meer

De tijd die ik nooit meer De tijd die ik nooit meer vergeet Jan Smit uit eigen pen deel 3 De Stiep Educatief De tijd die ik nooit meer vergeet De schrijver die blij is dat hij iets kan lezen en schrijven, vertelt over zijn jeugd.

Nadere informatie

Gazet van Oostende WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 30 (25 TOT 31 JULI 1915)

Gazet van Oostende WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 30 (25 TOT 31 JULI 1915) WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 30 (25 TOT 31 JULI 1915) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: V.U. Kristof Beuren, Stadssecretaris, Vindictivelaan 1, 8400 Oostende Verschijningsmoment: elke

Nadere informatie

INGELMUNSTER TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG

INGELMUNSTER TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG INGELMUNSTER TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG 31 juli 1914: ten oorlog! Op 31 juli 1914 staat de gemeente in rep en roer: het is oorlog! Overal wordt erover gepraat. De volgende dag al moeten de dienstplichtigen

Nadere informatie

HERDENKING JOODS MONUMENT

HERDENKING JOODS MONUMENT HERDENKING JOODS MONUMENT Op vrijdag 9 maart zullen de leerlingen aanwezig zijn bij de herdenking van het Joods monument op het terrein van voormalig Groot Bronswijk. Tijdens deze herdenking zullen de

Nadere informatie

Majoor Charles Whittlesey stuurt twee duiven met hulpbriefjes naar de Amerikanen. Maar ze worden neergeschoten door de vijand.

Majoor Charles Whittlesey stuurt twee duiven met hulpbriefjes naar de Amerikanen. Maar ze worden neergeschoten door de vijand. Bij een oorlogvoering is communicatie van groot belang. Elke partij heeft nood aan informatie, zoals de ligging van de vijand, aantal soldaten, opstelling vijand, uitvoeren van plannen, melden van gewonden

Nadere informatie

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk). Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest

Nadere informatie

Lancaster ED470. Wie, wat, waar en hoe?

Lancaster ED470. Wie, wat, waar en hoe? Lancaster ED470 Wie, wat, waar en hoe? Hier is het toestel neer gekomen en ontploft. Een groot gat kwam in de grond. Wat gaan we doen? Het verhaal Vliegtuigcrash. 23 september 1944 De vliegbasis Skellingthorpe

Nadere informatie

Jozef Armand Ribbens, een onbekende soldaat uit Wereldoorlog I

Jozef Armand Ribbens, een onbekende soldaat uit Wereldoorlog I Jozef Armand Ribbens, een onbekende soldaat uit Wereldoorlog I Guy De Mulder 1. Inleiding. Wereldoorlog I is naar aanleiding van de 100-jarige herdenking terecht een historisch hot item. Vooral de grote

Nadere informatie

Mariekerke tijdens de eerste wereldoorlog

Mariekerke tijdens de eerste wereldoorlog Mariekerke tijdens de eerste wereldoorlog Voor de oorlog Mariekerke is vooral een vissersdorp waar de inwoners hun brood verdienen door op de Schelde te gaan vissen. 4 augustus 1914 : ten oorlog! Mariekerke

Nadere informatie

Daags nadat Momgomery's troepen over de Rijn waren, stak Church.1i de rivier over in een Amerikaanse stormboot,

Daags nadat Momgomery's troepen over de Rijn waren, stak Church.1i de rivier over in een Amerikaanse stormboot, 23g2.. passeerden vanmiddag veel bommenwerpers en jagers in oostelijke richting. Vanavond naar Simonse geweest. Toen ik terug naar huis ging en nog maar juist de poort uit was, hoorde ik opeens iets, alsof

Nadere informatie

Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7

Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7 Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 7 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Boze

Nadere informatie