!!!!!!!! Het$verbeteren$van$de$toepasbaarheid$ van$enterprise(architectuur) management'in'netwerkorganisaties!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Transcriptie

1 Het$verbeteren$van$de$toepasbaarheid$ van$enterprise(architectuur) management'in'netwerkorganisaties Auteur& RonaldvandenHeuvel Studentnummer& & Presentatie& 30juni2015

2 2 Hetverbeterenvandetoepasbaarheidvanenterprisearchitectuurmanagementin netwerkorganisaties. Improvingtheapplicabilityofenterprisearchitecturemanagementinnetwork organizations. OpenUniversiteit,faculteitManagement,scienceentechnologie MasteropleidingBusinessProcessManagementandIT 1ebegeleider: Dhr.dr.R.Bos 2ebegeleider: Dhr.prof.dr.R.J.Kusters Examinator: Dhr.prof.dr.R.J.Kusters Cursuscode: T9232B Publicatiedatumenplaats:14juni2015,Barendrecht

3 Voorwoord VooruligtheteindproductvanmijnmasteropleidingBusinessProcessManagement&IT.Een opleidingdievlaknamijnhboopleidingalmijnaandachthadgetrokken.uiteindelijkhebikde stapgenomenenisdithetafrondendewerkstuk.eenproductwaarikveelenergieinheb gestokenenwaarikveelplezieraanhebbeleefd. Deonderwerpentijdensmijnstudieenookhetafstudeeronderwerpzijnzakendiemijerg aanspreken.dezeinteressewasvoormijbelangrijkomdeeindstreeptehalen.eenstudievolgen naasteenfullqtimebaaniseencontinueuitdagingomdebeschikbaretijdteverdelen. Invloedrijkegebeurtenisseninjelevenzorgenervoordatjezonuendanmetbeidebenenopde grondwordtgezet. Desalnietteminisheteenmooitrajectgeweest,waarditrapportheteindresultaatvanis.Ikheb indittrajectveelkennisopgedaanovereamenhebhetgevoel(alishetinbeperktemate) daadwerkelijkeenbijdragetehebbengeleverdaandewetenschap. Ikwilviadezewegmijndankuitsprekenaaneenaantalpersonen.MijnbegeleiderRikBos. Zonderjouwbetrokkenheid,onzeleukegesprekkenenjouwopbouwendefeedbackzouikniet totditresultaatgekomenzijn.mijnexaminatorrobkustersdiebijgedragenheeftdoormijn productentevoorzienvanopbouwendefeedback.derespondentenendeexpertsdiehuntijd hebbenwilleninvestereninmijnafstudeeronderzoek.zonderhenwasditonderzoekniet mogelijk.mijnfamilieenvriendenwaaraanikdoordittrajectmindertijdhebkunnenbesteden danikzelfhadgewild.maaruiteindelijkzijnertweepersonenvoormijhetmeestbelangrijk. LindamijnvriendinenDaniëlmijnzoon.Bedanktvoorjulliesteunenbegrip. Ikwensuevenveelpleziermetlezenvanmijnverslagalsdatikbeleefdhebomhettecreëren. RonaldvandenHeuvel 14juni2015,Barendrecht 3

4 Inhoudsopgave SAMENVATTING INLEIDING DOELSTELLING HOOFDVRAAGENDEELVRAGEN RELEVANTIE OVERZICHTONDERZOEKSAANPAK LEESWIJZER NETWERKORGANISATIESENEA:EENONDERBELICHTGEBIED ONDERZOEKSMETHODEENVERANTWOORDINGLITERATUURONDERZOEK Zoekstrategie Verantwoording DEFINITIESVANEAEN NETWERKORGANISATIE WatisdedefinitievanEA? Watisdedefinitievan Netwerkorganisatie? Gehanteerdedefinities EAMRAAMWERKENENCOLLABORATIETUSSENORGANISATIES HoebeschrijvendeEAMraamwerkensamenwerkingtussenorganisaties? Welkeraamwerkenzijnhetmeestgeschiktvoorsamenwerking? POTENTIËLEBATENVANEAMBIJNETWERKORGANISATIES WelkebatenlevertEAMeenorganisatie? Zijndebatenopbeideorganisatievormenvantoepassing? TOEPASSINGVANEAMINNETWERKORGANISATIES HoekanEAwordentoegepastinnetwerkorganisaties? HoeverschiltdetoepassingvanEAMtussendeorganisatievormen? EINDRESULTAATLITERATUURONDERZOEK ONDERZOEKSAANPAK ONDERZOEKSSTRATEGIE METHODENENTECHNIEKENVOORDATAVERZAMELING BRONNENENMIDDELEN BETROUWBAARHEID,VALIDITEITENONDERZOEKSETHIEK Betrouwbaarheid Internevaliditeit Externevaliditeit Onderzoeksethiek WIJZEVANANALYSERENENONTWERP VOORUITBLIKOPMOGELIJKERESULTATEN VERANTWOORDINGCASEQSTUDIES OrganisatieQenrespondentkenmerken Verkregenmateriaal VERANTWOORDINGEXPERTREVIEWS ONDERZOEKSRESULTATENCASEXSTUDIES TOEPASSINGVANCOLLABORATIEINEAM VISIEOPCOLLABORATIEINEAM ERVARINGENMETCOLLABORATIEINEAM ANALYSERESULTATENMEERVOUDIGECASEQSTUDY EINDRESULTAATMEERVOUDIGECASEQSTUDY

5 5 ONDERZOEKSRESULTATENEXPERTREVIEWS TOEPASBAARHEIDVANHETPROCESMODEL DEFINITIEFPROCESMODEL CONCLUSIEENDISCUSSIE CONCLUSIESLITERATUURONDERZOEK CONCLUSIESEMPIRISCHONDERZOEK EINDCONCLUSIE DISCUSSIE PROCESREFLECTIE...50 REFERENTIES...51 BIJLAGEA:RELEVANTIEBOOM...55 BIJLAGEB:OVERZICHTBEOORDELINGLITERATUUR...56 BIJLAGEC:ONDERZOEKSMETHODEN...65 BIJLAGED:DRAMATURGISCHMODEL...66 BIJLAGEE:VOORAFVERSTREKTEINFORMATIE...70 BIJLAGEF:INTERVIEWAGENDAMEERVOUDIGECASEXSTUDY...72 BIJLAGEG:INTERVIEWAGENDAMEERVOUDIGEEXPERTREVIEW...74 BIJLAGEH:RISICOANALYSEMOGELIJKEONDERZOEKSRESULTATEN...75 BIJLAGEI:ONDERBOUWINGGROEPERING...77 BIJLAGEJ:CODETABELLENPERDEELVRAAG...78 BIJLAGEK:ITEMSPERRESPONDENTPERDEELVRAAG...80 BIJLAGEL:DETAILANALYSEITEMS...82 BIJLAGEM:OVERZICHTAANBEVELINGENENLITERATUUR...88 BIJLAGEN:CONCEPTPROCESMODEL

6 FIGUREN Figuur1onderzoeksmodel...12 Figuur2checklistSaundersetal.(2011,p.88)...15 Figuur3gevondenliteratuurperjaar...16 Figuur4verdelingliteratuur...17 Figuur5deeltaxonomiesamenwerkingsnetwerk(CamarinhaQMatos&Afsarmanesh,2008b)..18 Figuur6opportunityQdrivenCNO(CamarinhaQMatos&Afsarmanesh,2012)...19 Figuur7CNOlevenscyclus(CamarinhaQMatos&Afsarmanesh,2007)...22 Figuur8niveausvanEA(Drews&Schirmer,2014)...24 Figuur9concurrerendewaardemodellen(GebaseerdopAier(2014))...26 Figuur10PCAfactormap...33 Figuur11verdelingcodesperDVpergroep...34 Figuur12overzichtitemsencategorieën...39 Figuur13definitiefNEAMraamwerk...45 Figuur14netwerkdiagramgereduceerdegegevensQgroepen...82 Figuur15itemsmetéénrelatie...82 Figuur16itemsmettweerelaties...83 Figuur17itemsmetdrierelaties...83 Figuur18overzichtitemsencategorieën...87 Figuur19relatiesitemsencategorieën...87 Figuur20conceptNEAMraamwerk...90 TABELLEN Tabel1parametersliteratuuronderzoek...14 Tabel2zoekopdrachten...16 Tabel3verschillenEAMimplementatiesorganisatievormen...25 Tabel4organisatieQenrespondentkenmerken...33 Tabel5resultatengegevensreductie...38 Tabel6aanbevelingenterverbeteringvandetoepasbaarheidvanEAMinnetw.org...41 Tabel7bepalingonderzoeksmethoden...65 Tabel8top10codesdimensie Tabel9top10codesdimensie Tabel10coderingstructuur...78 Tabel11codetabelDV Tabel12codetabelDV Tabel13codetabelDV Tabel14itemsvanuittoepassing...80 Tabel15itemsvanuitvisie...80 Tabel16itemsvanuitervaring...81 Tabel17aanbevelingenvanuititemsmetéénrelatie...84 Tabel18aanbevelingenvanuititemsmettweerelaties...84 Tabel19aanbevelingenvanuititemsmetdrierelaties

7 7 AFKORTINGEN Afkorting Omschrijving BMC BusinessModelCanvas CAML EAMLforCNO CIMONSA ComputerIntegratedManufacturingOpenSystemArchitecture CNO CollaborativeNetworkedOrganization DEMO DynamicEssentialModellingofOrganisation DoDAF DepartmentofDefenseArchitectureFramework DSRM DesignScienceResearchMethod DV Deelvraag DYA DynamischeArchitectuur E2AF ExtendedEnterpriseArchitectureFramework EA EnterpriseArchitectuur EAM EnterpriseArchitectuurManagement EAML EnterpriseArchitectureModelingLanguage EAMPC EnterpriseArchitectureManagementPatterns EE ExtendedEnterprise FEAF FederatedEnterpriseArchitectureFramework GERA GeneralReferenceArchitecture GERAM GeneralisedEnterpriseReferenceArchitectureandMethodology HV Hoofdvraag IDEA InternationalDefenceEnterpriseArchitecture(specificationforexchange) ISO InternationalOrganizationforStandardization MKB MiddenQenkleinbedrijf NEA NetwerkorganisatieEA NEAM NetwerkorganisatieEAM OU OpenUniversiteit PCA PrincipalComponentAnalysis PERA PurdueEnterpriseQReferenceArchitecture PSO Proces,SysteemenOrganisatie RSLR RapidSLR SXBEAM SCORbasedEnterpriseArchitectureMethodology SAFe ScaledAgileFramework SCOR SupplyChainOperationsReference(Model) SEAM SystemicEnterpriseArchitectureMethodology SLR StructuredLiteratureReview TOGAF TheOpenGroupArchitectureFramework VE VirtualEnterprise VO VirtualOrganization VT VirtualTeam

8 8 Samenvatting EnterpriseArchitectuur(Management)(EA(M))iseenonderzoeksgebieddatvanaf2003meer aandachtkrijgt,maarnogergversnipperdis(simon,fischbach,&schoder,2013).hetrichtzich ophetcreërenvanraamwerken,operationaliseringvaneamenmodelleringstechnieken(t.qy. Kim,Lee,Kim,&Kim,2006).DatEAMtoegepastwordtingroteorganisaties,dathetbatenlevert indevormvanflexibiliteitenkostenreductieisvanuitdeliteratuuronderbouwd(aier,2014; Boucharas,vanSteenbergen,Jansen,&Brinkkemper,2010b;Hauder,Roth,&Matthes,2013; Plessius,vanSteenbergen,&Slot,2014).Echterlijktdefocusaltijdopenkelvoudigeorganisaties teliggen.nieuweorganisatievormenzoalsnetwerkorganisatieslijkenbeperktgebruikte kunnenmakenvandebestaandeeamraamwerken,maarhebbenpotentieelwelbaatbijeam. Netwerkorganisatiesbestaanuitzelfstandigeorganisatiesdiegezamenlijkwerkenaaneen bepaalddoelofeendienst,waarbijdeorganisatievormeenkortelevensduurheeften participantencompetentiesenrisico sdelen.netwerkorganisatieswinnenaanpopulariteitdoor debehoefteaansynergievoordeelomintespelenopdesnelveranderendemarkt(camarinhaq Matos&Afsarmanesh,2012).Juistbijdezeverandering,waarinITeenbelangrijkerolspeelt, kaneamuitkomstbieden. Mijnonderzoekheeftdevolgendehoofdvraag: Hoekanenterprisearchitectuurmanagement wordentoegepastbinnennetwerkorganisatiesenwatzijndepotentiëleconsequenties daarvan?.hetonderzoekhebikuitgevoerddoormiddelvandedesignscienceresearch methode(peffers,tuunanen,rothenberger,&chatterjee,2007),watresulteertineenoplossing voordehoofdvraagdooreenprocesmodelenaanbevelingen.ikhebdezemethodeingevuldmet eenliteratuuronderzoek,volgensderapidstructuredliteraturereviewmethode(armitage& KeebleQAllen,2008)enmeteenkwalitatiefonderzoek.Hetkwalitatiefonderzoekbestaatuiteen meervoudigecaseqstudyovervijfcaseseneenmeervoudigeexpertreviewvantweeexperts.de gegevensbinnendezemethodenzijnverkregendoordiepteqinterviewseneen documentanalyse.deexpertreviewisgerichtophetvaliderenenverbeterenvanhet ontwikkeldeprocesmodel.uitderesultatenvandecasesendeexpertreviewskwamen consistenteresultaten.erzijnbeperkttegenstrijdighedengevonden.hetbetrefteenverkennend onderzoek. Uitmijnonderzoekblijktdatbestaanderaamwerkengeenhandvattenbiedenvoorde toepassingvaneaminnetwerkorganisaties,datdebatenvanuiteapotentieelvantoepassing kunnenzijnopdezeorganisatievormendatdespecifiekekenmerkenvandeorganisatie mogelijkdezebatenkunnenversterken.erwordtbeperktgebruikgemaaktvanpatronenom raamwerkenaantepassenaanspecifiekesituatiesofomtelerenvanvoorgaandeervaringen.de toepassingvanhetconceptnetwerkorganisatieenspecifieknetwerkorganisatieenterprise ArchitectureManagement(NEAM)spreektderespondentenaan.Dekoppelingmetstrategie, klantgerichtedoelenenhetzichthebbenopdedaadwerkelijkeeindklantlijkenbelangrijke eigenschappentezijn.belemmeringenvoordezedoelgerichtemaniervaneamwordendoorde respondentengezienin operationalexcellence eninternepolitiek. NetwerkorganisatieshebbeneenkortelevensduurendaardoorookdeEA(M).Ditin tegenstellingtotea(m)binnenenkelvoudigeorganisatiesdieeenlangerelevensduurkennenen zeldenwordenontmanteld.hetprocesmodelisgekoppeldaandelevenscyclusvande netwerkorganisatieenzietdefasesinceptie,creatie,operationeel,evolutieenopheffing.de aanbevelingendieoverderespondentengelijkwaren,focussenzichvoornamelijkopde creatiefaseennietopdeevolutieendeopheffing.ditkomtmogelijkdoordebeperkteervaring. Deopheffingsfaseomvatdeovergangnaareenorganisatiediegerichtisop operational excellence.deimpactvandezeovergangopdeparticipantenmoetinkaartwordengebracht omdatderelatiekanveranderenineenklantqleveranciersverhouding.

9 Dediversiteitaanparticipantenbinneneennetwerkorganisatiezorgtvoorverschillende kennisniveaus.doorhettoepassenvanpatronenwordthetontwikkeldeprocesmodelaangepast aandestrategie,doelenenparticipantenvandenetwerkorganisaties.ookwordtkennisen ervaringgeborgd.erkangekozenwordenvooreenexternefaciliterendeparticipantdiezich richtopdeneam.dezedientgeenanderebelangentehebben.dominantieindeneammoet voorkomenworden. Hetonderzoekiszozorgvuldigmogelijkuitgevoerd.Echterbetreftheteenonderzoek uitgevoerdbinneneenmasterafstudeertrajectdatuitgevoerdisdooréénonderzoekermeteen beperktehoeveelheidrespondentenbinneneengrotepopulatie.allossenhetprocesmodelen deaanbevelingenpotentieelhetgesteldeprobleemop,erkannietaangenomenwordendatde lijstenhetmodelvolledigzijn.verderonderzoeknaarea(m)binnennetwerkorganisatiesen evaluatievandeaanbevelingenenhetprocesmodelisnoodzakelijk. 9

10 10 1 Inleiding HetonderwerpEnterpriseArchitectuur(EA)isvoorheteerstbenoemdinhetartikelvan Zachman(1987).Vanaf2003ishetaantalartikelensneltoegenomen(Simonetal.,2013).Erzijn velemethodiekenenzienswijzenopdetoepassingvaneabinnenorganisatiesenditbevestigt mogelijkdelagevolwassenheidbinnenhetonderzoeksveld(buckl,matthes,&schweda,2010; Simonetal.,2013). EAwordtsteedsmeererkendalseencruciaalonderdeelvoorbusinessenITalignment.Binnen dewetenschappelijkeliteratuurzijnervolgenssimonetal.(2013)drieonderzoeksstromente herkennen,teweten:raamwerken,ontwerpenoperationalisatieenmodelleringsmethoden. Binnendeonderzoeksstromenwordtweinigaandachtbesteedaanhoedebestaande raamwerkentoegepastmoetenwordeninnetwerkorganisaties(drews&schirmer,2014;t.qy. Kimetal.,2006).Erzijnverschillendetermenvoorzo nnetwerkorganisatiemetandere, overlappendeofafwijkendedefinities(camarinhaqmatos&afsarmanesh,2012;martin,2012; Speckert,Rychkova,Zdravkovic,&Nurcan,2013). Onderzoeknaarvolwassenheidmodellenvoornetwerkorganisaties(Tapia,2009), referentieraamwerkenvoornetwerkorganisaties(camarinhaqmatos&afsarmanesh,2008a)en waardemodellenvoorea(boucharasetal.,2010b)isuitgevoerd,echterhoeeamanagement (EAM)kanwordentoegepastinnetwerkorganisatiesontbreekt(Drews&Schirmer,2014;T.QY. Kimetal.,2006).BeschikbareEAraamwerkenbiedengeenhouvastbijimplementaties(Drews &Schirmer,2014;Mueller,Schuldt,Sewald,Morisse,&Petrikina,2013;Speckertetal.,2013). Mijnonderzoekwilikrichtenophetdeelsopvullenvandithiaat. 1.1 Doelstelling Hetdoelvanmijnafstudeeronderzoekis: Het$verbeteren$van$de$toepasbaarheid$van$enterprise$architectuur$management$in$ netwerkorganisaties$door$het$ontwikkelen$van$een$procesmodel$dat$aansluit$bij$deze$ organisatievorm.$ 1.2 Hoofdvraagendeelvragen Ikhanteerdevolgendehoofdvraag(HV): Hoe$kan$enterprise$architectuur$management$worden$toegepast$binnen$ netwerkorganisaties$en$wat$zijn$de$potentiële$consequenties$daarvan? DeHVisopgesplitstindeelvragen(DV).Hetliteratuuronderzoekbeantwoordtdevolgende deelvragen: DV1: HoebeschrijvenEAMraamwerkensamenwerkingtussenorganisatiesenwelke raamwerkenzijnhiervoorhetmeestgeschikt? DV2: WelkebatenlevertEAMeenorganisatieenzijndezevantoepassingopeen netwerkorganisatie? DV3: HoekanEAMtoegepastwordeninnetwerkorganisatiesenwelkeverschillenzijnermet toepassingvaneambinnenéénorganisatie? Hetempirischonderzoekbeantwoordtdevolgendedeelvragen.DemeervoudigecaseQstudy beantwoordtdv4,5en6endemeervoudigeexpertreviewdv7. DV4: HoepassenbedrijvencollaboratietoeinhunEA? DV5: WatisdevisievanbedrijvenomcollaboratietoetepasseninhunEAenopeendergelijk niveausamentewerkenineennetwerkorganisatie? DV6: WatzijndeervaringendiebedrijvenhebbenophetgebiedvansamenwerkinginhunEA ofbinnennetwerkorganisatiesenwelkebestqpracticeszijnhieruitteabstraheren? DV7: HoekanhetgepresenteerdemodeldetoepasbaarheidvanEAinnetwerkorganisaties verbeteren?

11 1.3 Relevantie Theoretischerelevantie Het(deels)opvullenvandeinDrewsenSchirmer(2014);Muelleretal.(2013);Simonetal. (2013);Speckertetal.(2013)genoemdehiaatophetgebiedvandetoepasbaarheidvanEAM binnennetwerkorganisatiesdoormiddelvaneenprocesmodelenaanbevelingen. Praktischerelevantie ErisgeenconcreetmodelofmethodegevondendiebeschrijfthoeEAMtoetepassenisin netwerkorganisatiesenwatdemogelijkeconsequentiesvandietoepassingzijn.defocusvan EAMisvoornamelijkgerichtopenkelvoudigeorganisaties,terwijlorganisatiesjuistmeerdan vroegersamenwerkingsverbandensluitenomeenbepaaldedienstteleveren. 1.4 Overzichtonderzoeksaanpak Insectie2.1enhoofdstuk3vindturespectievelijkdeonderzoeksaanpakvanhet literatuuronderzoekenhetempirischonderzoek. Erisbeperktonderzoekuitgevoerdnaarmijnonderzoeksonderwerp.Hetverkennend onderzoekisgerichtophetopvullenvandithiaat.ikhebgebruikgemaaktvandedesignscience ResearchMethodology(DSRM)(Peffersetal.,2007).HetparadigmavanDesignSciencericht zichophetuitbreidenvandemogelijkhedenvanmensenorganisatiedoorhetcreërenvan nieuwe(innovatieve)artefacten(hevner,march,park,&ram,2004).ditsluitaanbijhetgebrek aanonderzoekophetonderzoeksonderwerp.hetnadeelvoormijnonderzoekisdatdsrm uitgaatvaneenoplossingvoorhetprobleem.indienergeenbehoefteisaaneenoplossingkan nietdehelemethodewordendoorlopen.eriseenafbreukrisico.ookiseennadeelvandsrm datdeoplossingspecifiekisvoordeomgevingwaarinhetonderzoekwordtuitgevoerden daardoordegeneraliseerbaarheidlaagis. Aanvullendhebikvoormijngeheleonderzoekgebruikgemaaktvanmethodenentechnieken vanuitsaunders,lewis,thornhill,booij,enverckens(2011).voormijnempirischonderzoek hebikaanvullendgebruikgemaaktvanswanborn(2013). HetonderzoeksmodelisweergegeveninFiguur1.Fase1en2uitDSRMvallenonder opdrachtverkenning.dezetweefaseshebbengeleidtothetdefiniërenvanmijn onderzoeksonderwerpenvallenbuitendeafstudeeropdracht.fase3omvathet literatuuronderzoekendemeervoudigecaseqstudy.deresultatenvanuitdecaseshebben geresulteerdinhetoplossenvanhetprobleemdoorhetontwikkelenvaneenprocesmodelen aanbevelingen(artefactbinnendsrm).demeervoudigeexpertreviewvaltinfase4.de verwerkingvanderesultatenuitdezereviewendeuiteindelijkeverslagleggingvallen respectievelijkinfases5en6.dezeaanpaksluitaanbijsimonetal.(2013)dieclaimendat praktijkgerichtonderzoekeenbelangrijkerolspeeltbinnenhetonderzoeksgebied. 11

12 Figuur&1&onderzoeksmodel& 12

13 1.5 Leeswijzer, Hoofdstuk1betreftdeinleidingengaatinopmijnonderzoek,doelstelling,hoofdvraag endeelvragen.ookgaatdithoofdstukinopdeglobaleonderzoeksaanpak. Hoofdstuk2bevathetliteratuuronderzoek.Hierinisinsectie2.1aangegevenhoehet literatuuronderzoekisuitgevoerdenistevensdeverantwoordingopgenomen.secties 2.2enverderrichtenzichophetbeantwoordenvandeelvraag1,2en3.Hoofdstuk2 wordtafgeslotenmetheteindresultaatvanhetliteratuuronderzoek. Hoofdstuk3richtzichophetbeschrijvenvandeonderzoeksaanpakvanmijnempirisch onderzoek.indithoofdstukbehandelikzakenalsonderzoeksstrategiedebronnenen middelenenvaliditeit,betrouwbaarheidenonderzoeksethiek. Hoofdstuk4bevatderesultatenvanmijnmeervoudigecaseCstudyenbeantwoordt daarmeedeelvraag4,5en6.tevensbevatdithoofdstukdeanalysevanderesultaten. Hoofdstuk5beschrijftdemeervoudigeexpertreviewenhetdaaruitresulterende procesmodelenaanbevelingen. Hoofdstuk6beschrijftdealgeheleconclusievanmijnonderzoekenbeantwoordtookde hoofdvraag.tevensgeefthoofdstuk6aanbevelingenvoorvervolgonderzoekenwordt afgeslotenmeteendiscussie. Inhoofdstuk7geefikeenprocesreflectie.Indezereflectieblikikterugopmijn onderzoekennoemikverbeterpuntentenaanzienvanhetproces. Omdeanonimiteitvanderespondententeborgenisdemannelijkeschrijfvormgebruikt. 13

14 2 Netwerkorganisaties,en,EA:,een,onderbelicht,gebied, Devolgendesectiesgeveninzichtindemanierwaarophetliteratuuronderzoekisuitgevoerden dedaaruitvolgenderesultaten. 2.1 Onderzoeksmethode,en,verantwoording,literatuuronderzoek, Erzijnverschillendemethodenvoorliteratuuronderzoek.Hierinishetbelangrijkdater gestructureerdwordtgewerkt.eenveelgebruiktemethodeisslr,echterisdeomvangvandeze methodegrootwaardoorhetvolledigdoorlopenbinneneenafstudeertrajectbeperktmogelijk is.eenalternatiefisderapidstructuredliteraturereview(rslr)(armitage&keeblecallen, 2008).DezemethodeiseenafgeslankteversievandeStructuredLiteratureReview(SLR) (Tranfield,Denyer,&Smart,2003).RSLRpastquaomvangineenafstudeertraject.Eennadeelis datnietallefasesvanslrdoorlopenworden.hetontbrekenvandezefasesweegtnietoptegen hetvoordeelvangestructureerdliteratuuronderzoek Zoekstrategie, Devolgendesectiesbeschrijvendezoekstrategie Bronnen) Ikhebdevolgendebronnengebruiktvoorhetverkrijgenvanliteratuur: EBSCOHost; o AcademicSearchElite; o BusinessSourcePremier; o Library,InformationScience&TechnologyAbstracts; IEEEDigitalLibrary; SpringerLink; ScienceDirect; Taylor&Francis Parameters)en)kwaliteitscriteria) DeparametersdieikhanteerzijnweergegeveninTabel1enzijngebaseerdopSaundersetal. (2011,p.73)., Tabel,1,parameters,literatuuronderzoek, Parameter, Waarde, Taal Engels; Nederlands. Onderzoeksgebied Enterprisearchitectuur; Netwerkorganisaties/sourcing/interCorganisatiesamenwerking; Supplychainmanagement. Geografischgebied OnderzoekenuitgevoerdinEuropa,ZuidCKorea,AustraliëofNoordC Amerika. Publicatieperiode Vanaf2004. Soortliteratuur Inaflopendewaarde:wetenschappelijke(peerCreviewed)artikelenen conferentieverslagen,theses(phd/master)enboeken. Beschikbaarheid OpvraagbaarviadedigitalebibliotheekvandeOU. IkhebhetgeografischgebiedbeperkttotwaaractiefonderzoekplaatsvindtnaarEAaandehand vanhetonderzoekvansimonetal.(2013).ditaangevuldmetzuidckoreawaaronderzoek wordtuitgevoerdbinnenhetgebiedeaensupplychainmanagement(scm).scmwordtgezien alseenvormvan CollaborativeNetworkedOrganization (CNO)(CamarinhaCMatos& Afsarmanesh,2008b). 14

15 InhetliteratuuronderzoekisgekekennaarwetenschappelijkepeerCreviewedartikelen, conferentieverslagenentheses.bijdebeoordelingvanjournalpapersisdeimpactfactor gebruiktvanhetjournal 1 (Impactfactor2014search,2014).Baanbrekendeartikelenmogen afwijkenvandeparameters.simonetal.(2013)gevenaandathetonderzoeksveldzichvanaf 2004verderontwikkeldheeft,waardoorikdezoekperiodevanaf2004tothedenheb gedefinieerd. DerelevantieisgebaseerdopdechecklistvanSaundersetal.(2011,p.88)(Figuur2).De checklistborgtdekritischecomponentvanhetliteratuuronderzoek. Figuur,2,checklist,Saunders,et,al.,(2011,,p.,88),, IkhebdeliteratuurvastgelegdinEndNote(ThomsonReuters,2015) Zoekmethoden) Ikhebgebruikgemaaktvanzoektermen(Saundersetal.,2011).Omeenvolledigoverzichtte krijgenvandeliteratuurhebikdesneeuwbalmethodeendecitatenmethodetoegepast (UniversityUtrecht,2014).Dezemethodenzorgenvooreenoverzichtvanliteratuurwaaropeen artikelgebaseerdisaandehandvandereferentielijstengeveninzichtintoekomstigeartikelen dieverwijzennaargevondenartikelen.doorhettoepassenvandezemethodenkunnenartikelen gevondenwordendiemogelijkrecenterzijndanhetgevondenartikel,kunnenandereartikelen gevondenwordendieafgeleidzijnvangerefereerdeliteratuurenkunnenzoektermengevonden wordendienognietbekendwaren.hetlaatsteisrelevantvoormijnonderzoekdoordegrote diversiteitaanterminologieinhetonderzoeksveld.eennadeelisdatdemethodentijdsintensief zijn Verantwoording,, Devolgendesectiesgeveninzichtindeverantwoordingvandegebruikteliteratuur Zoekopdrachten) Tabel2toontdezoektermengebruiktinhetliteratuuronderzoek.Derelevantieboomis opgenomeninbijlagea. 1VanuitdeOUwordtgeenbeoordeeldebronvoorimpactfactorbepalingaangeboden.Hiervoorisuitgewekennaar publiekebronnen. 15

16 Tabel,2,zoekopdrachten 2, EnterpriseArchitecture "EnterpriseArchitecture"AND(CollaborationOR"NetworkedOrgani?ation"OR"Collaborative NetworkedOrgani?ation"ORCNOOR"Virtualorgani?ation") (TOGAFORZachmanORGERAMORDYAOREAMPCORArchimateORDEMOORE2AFOREAML ORCAMLORSCORORSCBEAMORPERAORCIMOSAORSEAM)AND(CollaborationOR "NetworkedOrgani?ation"OR"CollaborativeNetworkedOrgani?ation"ORCNOOR"Virtual organi?ation") ("EnterpriseArchitecture")AND(BenefitsORValue)AND(CollaborationOR"Networked Organi?ation"OR"CollaborativeNetworkedOrgani?ation"ORCNOOR"Virtualorgani?ation") Gevonden)artikelen) Deparameterleeftijdzorgtvooreentoenamevanartikelenvanaf2004.Voor2004zijnviade sneeuwbalcencitatenmethodeartikelengevonden.eriseenduidelijketoenamezichtbaarin literatuurophetgebiedvanea(figuur3).ditkomtovereenmetdeliteratuurstudiesvan BanaeianjahromienSmolander(2014);Simonetal.(2013). 18" 16" 14" 12" 10" 8" 6" 4" 2" 0" 1987" 1989" 1991" 1994" 1996" 1997" 1998" 1999" 2000" 2001" Figuur,3,gevonden,literatuur,per,jaar, Deliteratuurisvoornamelijktevindeninwetenschappelijkeartikelenenin conferentieverslagen(figuur4).ditkomtovereenmetdeliteratuurstudiesvan BanaeianjahromienSmolander(2014);Simonetal.(2013).Erwordtactiefonderzoek uitgevoerd. 2002" 2003" 2004" 2005" 2006" 2007" 2008" 2009" 2010" 2011" 2012" 2013" 2014" Beoordeling)relevantie)en)kwaliteit) Derelevantieenkwaliteitisindrierondesbeoordeeld. 1. Artikelenuitzoekresultatenbeoordelenoprelevantieopbasisvandeabstract; 2. Overgeblevenartikelenglobaaldoornemenenbeoordelenoprelevantie; 3. Overgeblevenartikelenintensiefdoornemenenbeoordelenopkwaliteitenrelevantie. Dezestappenresulteerdeninrespectievelijk120,74en,49artikelen.Devolledigelijstmet artikelenisopgenomeninbijlageb. 2AanvullendisopdevolledigenaamvanraamwerkenenopdeNederlandsevertalingvandezoektermengezocht. 16

17 1%# 1%# 2%# 4%# 8%# 6%# 1%# Book# Book#Sec0on# Conference#Paper# 17%# Conference#Proceedings# Electronic#Book# Journal#Ar0cle# 58%# 2%# Report# Standard# Thesis# Figuur,4,verdeling,literatuur, 2.2 Definities,van,EA,en, Netwerkorganisatie, Wat,is,de,definitie,van,EA?, EAiseenjongvakgebiedenerontbreekteendoordetijdontwikkeldestandaardzienswijze (Boucharas,vanSteenbergen,Jansen,&Brinkkemper,2010a;Chen,Doumeingts,&Vernadat, 2008;Harrell&Sage,2010;Schöenherr,2009).Eengezamenlijkeontologieontbreekt(Chenet al.,2008;schöenherr,2009). Enterprise DeOxfordDictionarybeschrijfthetwoord Enterprise als Abusinessorcompany. Organization iseensynoniemvoor Enterprise. Business wordtbeschrevenals A commercialoperationorcompany. Company wordtbeschrevenals Acommercialbusiness (OxfordDictionary,2014).TOGAFbeschrijfthetals Anycollectionoforganizationsthathasa commonsetofgoals.ookgeefttogafaandathetgaatomeenbeschrijvingvanhethoogste niveauvaneenorganisatiedieallemissiesencompetentiesbevat(joseyetal.,2011).iso15704 beschrijfteen Enterprise als Oneormoreorganisationssharingadefinitemission,goals,and objectivestoofferanoutputsuchasaproductorservice (InternationalOrganizationfor Standardization(ISO),2000). Architecture, AlsgekekenwordtnaarArchitecture,danwordtdeISO42010definitievaakgebruikt.Dezeis alsvolgt: Fundamentalconceptsorpropertiesofasysteminitsenvironmentembodiedinits elements,relationships,andintheprinciplesofitsdesignandevolution (International OrganizationforStandardization(ISO),2011).TOGAFstelt Thestructureofcomponents,their intercrelationships,andtheprinciplesandguidelinesgoverningtheirdesignandevolutionover time (Joseyetal.,2011).WaarbijvandenBergenvanSteenbergen(2004,p.31)stellendathet gaatom Eenconsistentgeheelvanprincipesenmodellendatrichtinggeeftaanontwerpen realisatievanprocessen,organisatorischeinrichtingen,informatievoorzieningenentechnische infrastructuurvaneenorganisatie.iso15704beschrijftarchitectuurals Adescription(model) ofthebasicarrangementandconnectivityofpartsofasystem(eitheraphysicaloraconceptual objectorentity) (InternationalOrganizationforStandardization(ISO),2000).Inessentie bevattendedefinitiesgelijksoortigecomponenten.hetbetrefteenmodeldatcomponenten beschrijft(metalhuneigenschappen),hunontwerp,evolutieenonderlingeverhoudingen. 17

18 Enterprise,Architecture,(Management) Schekkerman(2004)stelt EnterpriseArchitectureisaboutunderstandingallofthedifferent elementsthatgotomakeuptheenterpriseandhowthoseelementsintercrelate.vandenberg envansteenbergen(2004,p.53)definiëreneaals Deeerstesoortarchitecturen,tenbehoeve vanstrategischebesluitvorminghebbenveelaleencoördinerendkarakter.zedienenom gemeenschappelijkhedenteonderkennenenomindividueleontwikkelingeneenplektegeven eninonderlingesamenhangtebestuderen.zehebbeneenvrijhoogabstractieniveau,eenbreed bereikendienenterondersteuningvanhettopmanagementbijstrategischebesluitvorming.ea management(eam)wordtdoorbuckletal.(2010)beschrevenals: Acontinuous,iterative(and selfmaintaining)processseekingtoimprovethealignmentofbusinessanditinan(virtual) enterprise.basedonaholisticperspectiveontheenterprisefurnishedwithinformationfrom otherenterpriseclevelmanagementprocesses[e.g.projectportfoliomanagement]itprovides inputto,exertscontrolover,anddefinesguidelinesforotherenterpriseclevelmanagement functions.eakangezienwordenalseenkijk,vanafeenhoogniveau,opdearchitectuurvaneen complexsysteemoforganisatiemetdefocusopstrategischebesluitvormingendemissiesen competentiesvandegeheleorganisatie(chenetal.,2008;kappelman&zachman,2013) Wat,is,de,definitie,van, Netwerkorganisatie?, Sindshetgebruikvandeterm VirtualEnterprise(VE) indejaren90iserveelonderzoek uitgevoerdnaarnetwerkorganisaties.echterisernoggeeneenduidigedefinitiebeschikbaar(t.c Y.Kimetal.,2006).Verschillendetermenwordendoorelkaargebruiktzoals virtual organizations, dynamicsupplychains, virtualenterprisechains endergelijke.indeze verschijningsvormengaathetvaakoverhetafstemmenvanactiviteiten,hetbepalenvanelkaars rolenhetbepalenvaneensetaanregelsvoordesamenwerking.doordezekenmerkenvallende termenonderhetbegrip CollaborativeNetworkedOrganization(CNO) (Figuur5)(CamarinhaC Matos&Afsarmanesh,2008b;Martin,2012;Speckertetal.,2013;Tapia,Daneva,vanEck,& Wieringa,2008).Allekenmerkenhebbenhetdoelintespelenopdesnelveranderendemarkt waaringlobalisatie,veranderenderegelgevingensnelletechnologischeontwikkelingcentraal staan(t.cy.kimetal.,2006). Figuur,5,deel,taxonomie,samenwerkingsnetwerk,(CamarinhaXMatos,&,Afsarmanesh,,2008b), VolgensCamarinhaCMatosenAfsarmanesh(2003)heefteennetwerkorganisatieeenaantal voordelentenopzichtevanenkelvoudigeorganisaties,namelijk:flexibiliteit,complementaire 18

19 rollen,gezamenlijkeomvang,competitiefacteren,resourceoptimalisatieeneengrotere innovatiekracht.ookhetdelenvaninfrastructuur,kennisenrisico sbehoorttotdevoordelen. Tegengesteldebelangenbijdeparticipantenvandenetwerkorganisatiezijnvaakeen belemmeringenwordengezienalsnadeel. EspositoenEvangelista(2014)stellendaterovereenstemmingisovereenaantalkenmerken diegeldenvoornetwerkorganisaties.hetdoelvaneennetwerkorganisatieishetexploiterenvan marktontwikkelingen.hetdelenvanrisico s,kostenencompetenties.zeopererenineenflexibel endynamischnetwerk.eennetwerkorganisatiebestaatuitzelfstandigeenkelvoudige organisaties.desamenwerkingistijdelijkendecoördinatieencommunicatiewordt gefaciliteerddoorit. T.CY.Kimetal.(2006)gevendevolgendedefinitievaneennetwerkorganisatie: Acollaboration inordertorealizethecommonbusinessgoalwhichistosecurebusinessopportunity,theveis anactivecollaborativeorganizationstructurewhichistemporarilymadeupofvaluechains. EachvaluechainconsistsoflooselyCcoupledbusinessprocessesofdistributedbusinesspartners whoofferthecorecomplementaryfunctionalityandresources. VolgensCamarinhaCMatosenAfsarmanesh(2003)valtcontinuproducerenonder netwerkorganisaties,terwijlanderenhettijdelijkekarakterjuistcentraalstellen.defocusvan deanderedefinitieskomtovereenmetdeomschrijvingvancamarinhacmatosenafsarmanesh (2012)van opportunitycdrivencollaborativenetworks (Figuur6). Figuur,6,opportunityXdriven,CNO,(CamarinhaXMatos,&,Afsarmanesh,,2012), Centraalindeliteratuurstaathettijdelijkekaraktervandesamenwerkingdiegerichtisophet benuttenvaneenkansofhetbehalenvaneendoelineenspecifiekemarkt,waarinzelfstandige enkelvoudigeorganisatiesgezamenlijkwillenparticiperendoorcompetentiesenrisico ste delen(browne&zhang,1999;esposito&evangelista,2014;t.cy.kimetal.,2006).hierbij wordtbenadruktdatparticipanteninnetwerkorganisatieszelfstandigblijven,de netwerkorganisatieseenkortelevensduurhebbenenineencomplexnetwerkopererenmet specialistischekennis,waarbijitwordtingezetalsdemanieromsneleennetwerkorganisatiete vormen(browne&zhang,1999).integenstellingtotenkelvoudigeorganisatieszijn netwerkorganisatiesdecentraalgeorganiseerd.decentraleorganisatiestyperenzichdoor werkgroepen,coördinerenderollen,matrixstructurenennetwerken.ditintegenstellingtot enkelvoudigeorganisatiesdieverticaalwordenaangestuurd(bolman&deal,2008;speckertet al.,2013).departicipantenbinnennetwerkorganisatieskunneninomvangwisselenenvariëren vaneenmanszaken,mkbtotgrootbedrijven Gehanteerde,definities,, DedefinitiesvanEAennetwerkorganisatieszijnnieteenduidigvastgelegd.Hetvaliderenvande conclusiesvanuitdeliteratuurtegeneeneenduidigedefinitieisnoodzakelijk. 19

20 20 VoorEAhanteerikdevolgendedefinitie: Alle$fundamentele$concepten$of$eigenschappen$van$een$systeem$of$organisatie$binnen$zijn$ context,$belichaamd$in$al$zijn$elementen,$relaties$en$principes$over$het$ontwerp$en$de$ evolutie.$bekeken$vanuit$het$hoogste$niveau$van$een$organisatie$die$tevens$alle$missies$en$ competenties$omvat$en$gericht$is$op$het$strategische$niveau.$$ Voornetwerkorganisatiehanteerikdevolgendedefinitie(gebaseerdopTapia(2009)): Eén$netwerkorganisatie$bestaat$uit$een$verzameling$zelfstandige,$enkelvoudige,$ organisaties$die$gezamenlijk$(decentraal)$werken$aan$het$uitvoeren$van$een$taak,$het$ bereiken$van$gezamenlijke$doelen$of$het$verlenen$van$diensten$aan$klanten$over$een$korte$ periode$van$tijd,$waarbij$tussen$de$participerende$organisaties$competenties$en$risico s$ worden$gedeeld.$ 2.3 EAM,raamwerken,en,collaboratie,tussen,organisaties, Hoe,beschrijven,de,EAM,raamwerken,samenwerking,tussen,organisaties?, ZachmanFramework(Zachman,1987)enTOGAF(Joseyetal.,2011)wordenhetmeest gerefereerd.togafheeftsinds2005zachmanovertroffeninhetaantalreferentiesentogaf wordtgezienalshetmeestprominenteraamwerk(simonetal.,2013).binnendenederlandse marktisdya(vandenberg&vansteenbergen,2004)eenveelgebruiktemethode(tapia,2009). ZachmanFramework(Zachman,1987)beschrijfteengedetailleerdetaxonomievanEA artefacten,maarbeschrijftgeenorganisatorischmodelomartefactenteverkrijgenoftebeheren (Frankeetal.,2009;Kappelman&Zachman,2013;Speckertetal.,2013).Hetmagnietgezien wordenalsraamwerk(kappelman&zachman,2013;speckertetal.,2013).hetbiedt strategischebeslissersinzichtinofallebenodigdecomponentenvandeorganisatiebeschreven zijn.kappelmanenzachman(2013)gevenaandatdekomendegeneratiesuccesvolle organisatieszichrichtenopaanpasbaarheid,interoperabiliteit,integratie, lean,veiligheid, snelheid,efficiëntieeneffectiviteit.hetzachmanframeworkkanhierbijhelpen(kappelman& Zachman,2013). TOGAF(Joseyetal.,2011)richtzichopeencentraleaansturingenrefereertaaneencentrale opslagvanalleartefacten.ookgaathetomeen centralarchitectureboard datde ontwikkelingenoverzieteneencentralesetaanprincipesdietengrondslagliggenaan ontwikkelingen.erwordtnietexplicietaangegevendattogafeencentraalraamwerkisener wordtaangegevendathetaangepastmagwordenaandesituatiewaarhetinwordttoegepast (Joseyetal.,2011,p.18).Deondersteuningvoorhettoepassenbuitenenkelvoudigeorganisaties isbeperkt(speckertetal.,2013).togafbeschrijftdateaeenverzamelingvanorganisatieskan bevatten(joseyetal.,2011,p.5;muelleretal.,2013). GERAM(IFIPCIFACTaskForce,1999)wordtindewetenschapingezetalsmodelom raamwerkenmetelkaartekunnenverbindenofvergelijken(simonetal.,2013).deifipcifac TaskForce(1999)hadalsdoeleenraamwerkteontwikkelendatomkongaanmetdesnel veranderendeennietvoorspelbaremarkt.binnengerambeschrijftgeneralreference Architecture(GERA)dearchitectuurenhetgeheleverloopvandeobjecten.Erwordendrie organisatietypenbenoemd:projectorganisatie(typea),repetitieveservicecen productieorganisatie(typeb)enproductorganisatie(typec).typeaorganisatieshebbeneen kortelevensduur.(ifipcifactaskforce,1999).samenwerkingwordtnietbeschreven. DYA(vandenBerg&vanSteenbergen,2004)spreektovereenenkeleorganisatieenheefteen centralegovernancecenarchitectuurfunctie(vandenberg&vansteenbergen,2004,pp.54c55). OokwordtexplicietverwezennaardeaanpasbaarheidvanDYAaandeorganisatie(vanden Berg&vanSteenbergen,2004,p.166).BijDYAontbrekenhandvattenomdezeaanpassingente realiseren.