Welzijn en Zorg in Helenaveen. Plan van aanpak voor de Kruisvereniging Helenaveen

Transcriptie

1 Welzijn en Zorg in Helenaveen Plan van aanpak voor de Kruisvereniging Helenaveen

2

3 Welzijn en zorg in Helenaveen Plan van aanpak voor de Kruisvereniging Helenaveen ir. H. de Kuyper PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant juni 2007

4 Het PON heeft dit onderzoek verricht in opdracht van de Kruisvereniging Helenaveen en de gemeente Deurne. ISBN PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant. Het auteursrecht van deze publicatie berust bij het PON. Gehele of gedeeltelijke overname van teksten is toegestaan, mits daarbij de bron wordt vermeld. Vermenigvuldiging en publicatie in een andere vorm dan dit rapport is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van het PON. Deze publicatie is te bestellen onder vermelding van PON-publicatie PON Postbus LA Tilburg Telefoon: (013) Fax: (013) Internet:

5 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding en opdracht Werkwijze Opbouw van de rapportage 6 2 Resultaten van het bronnen- en feitenonderzoek Deurne Ouderenproof Het IDOP Helenaveen Invoering van de WMO Lokaal loket Participatieraad Resultaten enquête naar mantelzorgondersteuning Demografische ontwikkelingen 10 3 Resultaten van de gesprekken Het leefklimaat in Helenaveen Organisaties en hun activiteiten Wensen richting Kruisvereniging 15 4 Plan van aanpak Mantelzorgondersteuning Eenzaamheidsbestrijding Eén-loket Bewegen en breedtesport Continuering van het weegspreekuur en de informatiebijeenkomsten Zorgcoöperatie 20 5 Het plan van aanpak samengevat 24

6

7 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en opdracht De Kruisvereniging Helenaveen vervult sinds jaar en dag in Helenaveen een belangrijke functie op het gebied van welzijn en zorg. Tussen 2001 en 2006 voerde de Kruisvereniging Helenaveen samen met de Kruisvereniging Neerkant het project Samen méér binnen handbereik uit. Dat project bestond uit vier onderdelen: een weegspreekuur van de thuiszorg, een vervoerregeling naar het consultatiebureau in Liessel, informatiebijeenkomsten en een internetservicepunt. Bij de afronding van het project besloot de Kruisvereniging te stoppen met de vervoerregeling, omdat er te weinig gebruik van werd gemaakt. Het internetpunt is overgedragen aan Stichting De Gouden Helm, de beherende instantie van het dorpscentrum. De overige twee zaken wil men voortzetten. De Kruisvereniging vindt dat ze ook in de (nabije) toekomst een maatschappelijke functie heeft in Helenaveen op de terreinen van welzijn en zorg. Deze maatschappelijke functie vloeit voort uit: - De WMO-gedachte (Wet Maatschappelijke Ondersteuning). - De gedeeltelijke invulling van het Integraal Dorpsontwikkelingsprogramma (IDOP). - De invulling van een aantal adviezen uit het rapport Deurne Ouderenproof. De Kruisvereniging Helenaveen wil zich de komende jaren gaan richten op de volgende speerpunten: - mantelzorgondersteuning; - eenzaamheidsbestrijding; - een zorgcoöperatie; - een één-loket; - bewegen en breedtesport; - continuering van het weegspreekuur en de informatiebijeenkomsten. De Kruisvereniging Helenaveen heeft het PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant opdracht gegeven voor de uitwerking van deze speerpunten, in samenwerking met de Kruisvereniging, een plan van aanpak op te stellen. De opdracht wordt voor een deel gefinancierd door de gemeente. Omdat de uitkomsten ook van betekenis zijn voor andere kleine kernen waar bewonersorganisaties actief aan de slag willen met vraagstukken van zorg en welzijn, zijn de werkzaamheden voor een deel ook ten laste gebracht van de provinciale basissubsidie van het PON. 1.2 Werkwijze Het PON heeft achtereenvolgens de volgende stappen gezet: 1 Een informatiebijeenkomst voor Helenaveense organisaties. 2 Onderzoek van bronnen en feiten. 3 Voeren van informatieve gesprekken. 4 Schrijven van het plan van aanpak. PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN 5

8 Ad 1: Een informatiebijeenkomst In overleg met de Kruisvereniging Helenaveen en de gemeente Deurne heeft het PON een informatiebijeenkomst in het dorp belegd. Hiervoor werden vertegenwoordigers uit het Helenaveense verenigingsleven, de Stichting Welzijn Deurne, de gemeente Deurne en Helenaveense gemeenteraadsleden uitgenodigd. Bij die gelegenheid gaf de voorzitter van de Kruisvereniging een toelichting op de plannen en gaf het PON aan hoe aan de opdracht gewerkt zou gaan worden. De verantwoordelijk wethouder voor de WMO gaf aan het einde van de bijeenkomst het letterlijke startschot voor de werkzaamheden. Ad 2: Onderzoek van bronnen en feiten Recentelijk zijn twee trajecten uitgevoerd, waarvan de resultaten betrokken dienen te worden bij het plan van aanpak voor de Kruisvereniging. Dat zijn het traject Deurne Ouderenproof en het Integraal Dorpsontwikkelingsprogramma (IDOP) Helenaveen. Verder is het van belang na te gaan hoe het er in de gemeente Deurne voor staat met de invoering van de WMO. Daarnaast zijn de uitkomsten van een enquête die de Werkgroep Inventarisatie Mantelzorg begin 2007 in Helenaveen heeft uitgevoerd bij het plan van aanpak meegenomen. Als laatste zijn de demografische ontwikkelingen in Helenaveen geanalyseerd. Ad 3: Voeren van informatieve gesprekken Ten behoeve van het plan van aanpak is met vertegenwoordigers van diverse relevante instanties in Helenaveen gesproken. In die gesprekken is stilgestaan bij het leefklimaat in Helenaveen, bij activiteiten die de verschillende organisaties in Helenaven ontplooien en bij de wensen en verwachtingen die zij hebben ten aanzien van de Kruisvereniging. Het gaat om de volgende instanties: - Basisschool De Peelparel; - Dorpscentrum De Gouden Helm; - Dorpsraad Helenaveen; - Dorpsservicecentrum; - KBO Helenaveen; - Parochie H. Willibrordus; - Protestantse gemeente Helenaveen; - Stichting Welzijn Deurne (SWD); - Vrouwengroep De Schakel; - ZijActief Helenaveen. Ad 4: Schrijven van het plan van aanpak De uitkomsten van de vorige drie stappen zijn gebruikt bij het opstellen van het plan van aanpak. Dat is in conceptvorm besproken met de opdrachtgever en vervolgens bijgesteld. 1.3 Opbouw van de rapportage Na dit inleidende hoofdstuk beschrijft hoofdstuk 2 de resultaten van het bronnen- en feitenonderzoek. Dan volgt hoofdstuk 3 met de resultaten van de gesprekken. Hoofdstuk 4 bevat het feitelijke plan van aanpak. Hoofdstuk 5 ten slotte geeft een puntsgewijze samenvatting van het plan van aanpak. 6 PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN

9 2 Resultaten van het bronnen- en feitenonderzoek Het plan van aanpak van de Kruisvereniging Helenaveen dient aan te sluiten op de uitkomsten van het traject Deurne Ouderenproof en op het Integraal Dorpsontwikkelingsprogramma (IDOP) Helenaveen. Verder moet rekening worden gehouden met de manier waarop in Deurne gewerkt wordt aan de invoering van de WMO. Ook de uitkomsten van een enquête naar de behoefte aan ondersteuning van mantelzorgers zijn erbij betrokken. Tot slot is gekeken naar de demografische ontwikkelingen in Helenaveen. 2.1 Deurne Ouderenproof Het rapport Is Deurne ouderenproof? is op 29 juni 2005 aangeboden aan de gemeenteraad van Deurne. Door de gemeente is vervolgens een schriftelijke reactie op de voorstellen van de diverse werkgroepen geformuleerd. Het bleek niet eenvoudig om uit de rapportage zaken te destilleren die specifiek betrekking hebben op het dorp Helenaveen. De volgende elementen konden eruit worden gelicht: - Uit de werkgroep zorg en gezondheid kwam naar voren dat de huisartsenpost te ver weg is. Men pleit voor een post of medisch centrum in ieder dorp. Hierover merkt de gemeente op dat een huisartsenpost of medisch centrum in ieder dorp niet realiseerbaar is. Wel streeft de gemeente ernaar om verspreid over Deurne spreekuren te laten houden. Dat is in Helenaveen al het geval: de huisarts houdt twee maal per week spreekuur in het dorpsservicecentrum. - De werkgroep zorg en gezondheid pleit bovendien voor een lokaal loket voor welzijn, wonen en zorg, liefst in iedere wijk of kerkdorp. Dit sluit aan op de invoering van de WMO. In paragraaf 2.3 gaan we hier dieper op in. - De werkgroep welzijn pleit voor handhaving van de plustaxi en buurtbus. De gemeente geeft aan zich te zullen blijven inspannen voor een kwalitatief en kwantitatief goed openbaar vervoer. - De werkgroep welzijn geeft aan dat buurthuizen multifunctioneel en laagdrempelig moeten zijn. Dit wordt door de gemeente onderschreven. Na de verbouwing van De Gouden Helm, het dorpsservicecentrum en de Peelbascule beschikt Helenaveen over een goed toegerust multifunctioneel dorpscentrum. Echter, de toegankelijkheid van het gebouw voor mensen met een beperking laat te wensen over. - De werkgroep participatie heeft ervoor gekozen om nauw samen te werken met de wijk- en dorpsraden. De werkgroep pleit voor versterking van de positie van deze raden; de gemeente onderschrijft dit. Specifiek over Helenaveen merkt de werkgroep op dat er veel ouderen naar de vergaderingen van de dorpsraad komen. - Ouderen komen zelf vaak met ideeën. Er is in Helenaveen een groot gemeenschapsgevoel. Men klaagt over het gebrek aan vervoer: er is wel busvervoer richting Deurne, maar richting Helden of Meijel niet. - De werkgroep wonen heeft onder meer een beperkte enquête gehouden in de vier kerkdorpen van Deurne-Zuid (waaronder Helenaveen). Hieruit komt onder andere naar voren dat senioren bijna allen in het eigen dorp willen blijven wonen. Ze hebben in gelijke mate voorkeur voor een aangepaste eigen woning en het huren van een seniorenwoning. PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN 7

10 2.2 Het IDOP Helenaveen Het Integraal Dorpsontwikkelingsprogramma Helenaveen, opgesteld door adviesbureau BRO, verscheen in januari Over het sociale leven in Helenaveen meldt het IDOP: Helenaveen is een hechte en sociale gemeenschap, waarin mensen houden van aanpakken en waar mensen klaar staan om elkaar te helpen. Veel sociaal-culturele activiteiten vinden plaats in De Gouden Helm. Er wordt veel ondernomen en er is een groot en hecht verenigingsleven. ( ) De zorg bestaat dat verenigingen het op termijn moeilijker krijgen omdat er minder vrijwilligers beschikbaar zijn voor bestuursfuncties. ( ) De bewoners constateren dat er veel senioren actief zijn als vrijwilliger in verenigingsverband, als chauffeur op de buurtbus of bij het verlenen van mantelzorg. Binnen de kern beschouwt men dit als een vanzelfsprekende zaak, maar de zorg bestaat of deze inzet op termijn op niveau zal blijven. Enerzijds zal de vraag alleen maar toenemen. Het vrijwilligersbestand dreigt daarentegen te vergrijzen. Het ontbreekt vooral aan vrijwilligers in de leeftijdsgroep 20 tot 40 jaar. Het IDOP gaat ook specifiek in op de senioren: Door senioren wordt geconstateerd dat er sprake is van vereenzaming. Een deel van de senioren (met name alleenstaande vrouwen worden in dit verband genoemd) is afhankelijk van beperkt aanwezig collectief vervoer. Bovendien zijn er weinig voorzieningen meer die als ontmoetingsplek functioneren. Daar komt nog bij dat kinderen vaak niet meer in hert dorp wonen en de sociale structuur van de kern losser wordt door individualisering. Ook het wensbeeld van het IDOP doet enkele uitspraken die relevant zijn voor de Kruisvereniging. Het niveau van de ouderenzorg is het belangrijkste punt van zorg in de kern. Het betreft een kwetsbare, minder mobiele groep waardoor het van extra belang is dat basisvoorzieningen in de toekomst voor de kern beschikbaar blijven. ( ) Voor de vervoersmogelijkheden voor senioren wordt de plustaxi als zeer belangrijk ervaren. Het behoud van deze voorziening moet gewaarborgd worden. Het verenigingsleven steunt eveneens op het werk van vrijwilligers. De voortschrijdende vergrijzing kan op termijn een bedreiging voor de continuïteit van het vrijwilligerswerk gaan vormen. Verenigingen zijn van mening dat er behoefte bestaat aan een steunpunt voor vrijwilligers. Hier zouden bijvoorbeeld cursussen gegeven kunnen worden op het gebied van EHBO, fondsenwerving enzovoorts. Een probleem dat kan ontstaan als gevolg van de schaarste aan vrijwilligers is een vorm van concurrentie tussen vragers van vrijwilligersinzet. Om deze capaciteit op de goede plek te krijgen vraagt om coördinatie. De dorpsconciërge vervult een belangrijke rol hierin. Er bestaat een wekelijks koffie-uurtje in het dorpsservicecentrum, maar wellicht zijn er mogelijkheden om het isolement te doorbreken door dit te intensiveren of door een gezamenlijke kookgroep te starten zodat mensen gezamenlijk kunnen eten. De visie van het IDOP kiest onder meer voor het concentreren van woningen voor ouderen nabij het centrum, zodat wonen en voorzieningen elkaar versterken. Ook wordt gepleit voor het realiseren van nieuwe functies in het dorpsservicecentrum. Hiermee wordt ingespeeld op toekomstige demografische veranderingen en het versterken van de centrumfunctie (onder andere ten behoeve van recreatie). 8 PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN

11 Op het gebied van voorzieningen pleit het IDOP onder meer voor de uitbouw van gemeenschappelijke voorzieningen: Op het gebied van zorg zijn al veel voorzieningen voorhanden. Aanvullend wenst men een entservice voor 9- jarigen, een prikdienst (trombose), een fysiotherapeut en een pedicure. (Overigens blijkt uit de inventarisatie voor dit plan van aanpak dat er zowel een entservice als pedicure in het dorpsservicecentrum zitting houden.) Deze voorzieningen zouden periodiek in het dorpsservicecentrum kunnen worden aangeboden. Het dorpsservicecentrum kan daarnaast een functie krijgen als frontoffice in het kader van het gemeentelijke welzijnsbeleid, een loket 2WZ (Wonen, Welzijn en Zorg). Bij een frontoffice kan men bijvoorbeeld terecht voor sociale alarmering, zorgalarmering, aanpassingen in huis, vrijwillige hulpverlening, service aan huis en steun voor mantelzorg. Deze functies zijn des te belangrijker geworden nu de zorg in het kader van de WMO meer dan voorheen op mantelzorg zal steunen. Er wordt gepleit voor nieuwe maatschappelijke activiteiten, zoals maaltijdvoorziening, om vereenzaming te voorkomen. 2.3 Invoering van de WMO Op 1 januari 2007 is de WMO in werking getreden. De WMO laat zich in een woord samenvatten: meedoen. Iedere burger moet kunnen participeren in de samenleving. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om arbeid, onderwijs, vrije tijdsbesteding en vervoer. Daar waar de burger belemmeringen ervaart vanwege gezondheidsbeperkingen zal gezocht moeten worden naar oplossingen. De WMO hanteert als basisfilosofie de eigen verantwoordelijkheid van burgers. Het vermogen van burgers om zelf problemen op te lossen moet worden versterkt. Pas als dat niet meer lukt, is een beroep op voorliggende voorzieningen in de gemeente mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan een scootmobiel, tafeltje-dek-je, personenalarmering, mantelzorgondersteuning, een vervoersregeling of woningaanpassing. Behalve op individuele vragen van burgers richt de WMO zich op het versterken van de sociale infrastructuur. Een nieuwe verbinding tussen maatschappelijke actoren, tussen leefbaarheidsvraagstukken en zorg en tussen overheid en burger komt sterk in de belangstelling te staan. We gaan hierna in op twee belangrijke elementen uit de WMO, namelijk de inrichting van het lokaal loket en het organiseren van burgerparticipatie Lokaal loket Vanaf 1 januari 2007 is in Deurne het lokaal WMO-loket operationeel, het loket richt zich op cliëntondersteuning, één van de prestatievelden van de WMO. Het loket is gevestigd in het gemeentehuis en maakt deel uit van de centrale balie. De gemeente geeft aan dat er sprake is van een groeimodel, ten aanzien van de huisvesting is een tijdelijke keuze gemaakt. De gemeente wil in de loop van 2007 met de betrokken partijen een meer fundamentele discussie voeren ten aanzien van de huisvesting, maar ook ten aanzien van de inhoud van het loket. In die discussie zal zeker aan de orde komen in hoeverre er in een kern als Helenaveen een loket ingericht zal kunnen worden. PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN 9

12 2.3.2 Participatieraad Een belangrijk onderdeel van de WMO is burgerparticipatie. In Deurne ontstond in 2006 een initiatiefgroep met vertegenwoordigers uit lokale belangenorganisaties. Die ging aan de slag met de invulling van de burgerparticipatie. De initiatiefgroep bepleit het instellen van een Participatieraad Deurne en heeft de gemeente daarover geadviseerd. Op dit moment werkt de gemeente aan een Verordening Participatieraad Deurne, gebaseerd op het advies van de initiatiefgroep. Het is de bedoeling om uiterlijk op 1 januari 2009 bestaande burgerraden (zoals de cliëntenraad zorg en inkomen) te integreren in de Participatieraad. 2.4 Resultaten enquête naar mantelzorgondersteuning De Werkgroep Inventarisatie Mantelzorg is begin dit jaar opgericht, nadat de Kruisvereniging Helenaveen eind januari twee informatiebijeenkomsten over mantelzorg had georganiseerd. Aan de bijeenkomsten, die druk werden bezocht, werd meegewerkt door het Steunpunt Mantelzorg, onderdeel van de Stichting Welzijn Deurne. Naar aanleiding van de bijeenkomsten besloten drie vrouwen in het dorp te gaan inventariseren welke wensen er in Helenaveen leven op het gebied van mantelzorg. De belangrijkste resultaten samengevat: de enquête kreeg een respons van ruim 35%. Bijna tweederde van de respondenten gaven aan wel eens zorg, hulp of aandacht aan anderen te besteden. Die hulp bestond vooral uit hulp in de huishouding (47%), gezelschap (41%) of begeleiding en/of vervoer naar arts et cetera (40%). De meeste hulp wordt geboden aan (schoon)ouders. Ruim eenderde gaf aan dat de mantelzorg soms belastend is, 3% voelt zich zelfs zwaar belast. Van degenen die overbelast zijn zegt ruim eenderde niet te weten waar ze ondersteuning kunnen krijgen. De helft van de mantelzorgers heeft geen behoefte aan ondersteuning, de andere helft wel, bijvoorbeeld voor informatie, emotionele ondersteuning of tijdelijke vervanging. De enquête toont verder aan dat bijna 80% van de respondenten het belangrijk vindt als er in Helenaveen een informatiepunt komt, waar je terecht kunt met vragen, hulp bij invullen van formulieren et cetera. 2.5 Demografische ontwikkelingen De gemeente Deurne heeft gegevens verstrekt over de leeftijdsopbouw van de bevolking van Helenaveen. Onderstaande tabel geeft een samengevat overzicht van de ontwikkeling van de leeftijdsopbouw in het dorp. 10 PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN

13 Ontwikkeling leeftijdsopbouw bevolking Helenaveen in % Leeftijdscategorie ,0 10, ,5 12, ,4 11, ,5 14, ,5 18, ,9 15, ,5 8, ,5 6, ,2 2,3 Totaal 100,0 (= 920) 100,0 (= 881) De tabel laat zien dat het aantal inwoners van Helenaveen de laatste jaren is gedaald: in ruim tien jaar nam het inwonertal af met ruim 4%. Bovendien maakt de tabel duidelijk dat er in Helenaveen - net als in veel andere kleine dorpen - sprake is van ontgroening (= afname van het aandeel jongeren) en vergrijzing (= toename van het aandeel ouderen). Alle leeftijdscategorieën tot 40 jaar namen sinds 1995 procentueel af, vooral het aandeel van 0-9-jarigen daalde sterk. De aandelen ouderen daarentegen namen in de periode sterk toe. Hoewel daarvan op de schaal van Helenaveen geen prognoses zijn gemaakt, is te verwachten dat de tendensen van ontgroening en vergrijzing de komende jaren zullen doorzetten. PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN 11

14 3 Resultaten van de gesprekken In de gesprekken die we voerden voor het plan van aanpak voor de Kruisvereniging is stilgestaan bij het leefklimaat in Helenaveen, bij activiteiten die de diverse organisaties in Helenaveen ontplooien en bij de wensen en verwachtingen die zij hebben ten aanzien van de Kruisvereniging. 3.1 Het leefklimaat in Helenaveen De schets van het leefklimaat die de informanten in de gesprekken naar voren brachten komt sterk overeen met de typering die het IDOP geeft van het sociale leven in Helenaveen. Het is een hechte gemeenschap, waar mensen veel van elkaar weten, met alle voor- en nadelen van dien. Voor mensen die van buiten in Helenaveen komen wonen is het soms moeilijk om er tussen te komen. Veel hangt ervan af hoe die mensen zich opstellen. De ervaring leert dat contacten gemakkelijker gaan verlopen via kinderen op de peuterspeelzaal of basisschool. Helenaveen wordt omschreven als een dorp van ondernemers en doe-hetzelvers, mensen die gewend zijn dingen zelf aan te pakken en op te lossen. Daarbij verwijst men bijvoorbeeld naar het dorpsservicecentrum en de Peelbascule. De initiatieven daarvoor kwamen uit de bevolking en beide draaien ook (vrijwel) geheel op vrijwilligers. Volgens de meeste informanten zijn er in Helenaveen nog voldoende vrijwilligers, al wordt het wel lastiger om nieuwe te vinden. Daarbij zoekt men vooral in de groep mensen die over de meeste vrije tijd beschikken, dat wil zeggen de groep 50 tot 60-jarigen. De ervaring leert dat de persoonlijke benadering het meest succesvol is bij de werving van vrijwilligers. Een punt van zorg is de mantelzorg, die volgens meerdere informanten ook in Helenaveen onder druk staat. Mensen willen wel mantelzorg bieden, maar hebben weinig tijd. Zo combineren jonge vrouwen veelal een baan met de opvoeding van jonge kinderen. Hoewel mensen nog altijd zeer gehecht zijn aan het dorp, wonen ze steeds vaker niet meer in de buurt van hun ouders. Dit alles, gevoegd bij de ontwikkelingen rond de WMO, maken dat mensen zich wat de mantelzorg betreft zorgen maken over de toekomst. Dorpshuis De Gouden Helm is een belangrijke voorziening in Helenaveen. Behalve zaalruimte voor activiteiten en verenigingen biedt het gebouw ook ruimte aan de gymzaal, de bibliotheek en tentoonstellingen. Het dorpsservicecentrum biedt onderdak aan enkele zorgvoorzieningen, zoals het spreekuur van de huisarts, het weegspreekuur van de thuiszorg en de uitleen van hulpmiddelen. Verder zijn er een pedicure en servicepunten voor post en stomerij te vinden, evenals de geldautomaat van de bank. Bewoners en bezoekers kunnen er terecht met allerhande vragen of om gebruik te maken van de internetservice. Onder het genot van een kop koffie kan men er de krant lezen of elkaar ontmoeten. Het dorpsservicecentrum draait op een groep van acht vrijwilligers. De Peelbascule biedt een assortiment van streekproducten en eerste levensbehoeften; deze winkel wordt geheel gerund door twaalf vrijwilligers. 12 PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN

15 Tegenover het multifunctionele dorpscentrum De Gouden Helm ligt de recent vernieuwde basisschool De Peelparel. De school telt 91 leerlingen, verdeeld over vier groepen. Ook peuterspeelzaal t Eierdöpke is ondergebracht in het gebouw van de basisschool, datzelfde geldt voor tussenschoolse opvang De Smikkelaars (kinderen kunnen onder begeleiding van enkele ouders tussen de middag op school overblijven). Met de vernieuwde basisschool en de verbouwing van De Gouden Helm, het dorpsservicecentrum en de Peelsbascule is in Helenaveen nu een uniek hart gecreëerd, dat op zijn beurt weer nieuwe mogelijkheden biedt. Daarmee is een behoorlijke investering gedaan in de leefbaarheid van het dorp, nu vinden de gesprekspartners dat een investering in de woningbouw hard nodig is. Het gebrek aan bouwmogelijkheden wordt door diverse informanten aangemerkt als het grootste punt van zorg. Door die beperkte mogelijkheden kampt het dorp met een teruglopend inwoneraantal. Er worden weinig kinderen geboren en jongeren zijn gedwongen buiten het dorp woonruimte te zoeken. 3.2 Organisaties en hun activiteiten Basisschool De Peelparel wil zich nadrukkelijk verbinden met het dorp. Dat uit zich niet alleen in een sterke betrokkenheid bij dorpse activiteiten, maar ook in het feit dat de school zich inzet voor een verdere ontwikkeling van beleid voor 0-12-jarigen. Uit een recente peiling blijkt dat er veel belangstelling is voor uitbreiding van de buitenschoolse opvang. De school wil dat, samen met de peuterspeelzaal en de tussenschoolse opvang, verder gaan invullen. Op termijn wil men toewerken naar een beleid gericht op de opvang van groep 0-12-jarigen in ruime zin. Daarvoor is een bredere samenwerking nodig met bijvoorbeeld ook de bibliotheek, consultatiebureau, jeugdgezondheidszorg et cetera. In dit verband ziet men ook een rol voor de Kruisvereniging Helenaveen. De Gouden Helm, dorpsservicecentrum en Peelbascule vormen het sociaalculturele hart van Helenaveen. De Gouden Helm functioneert naar wens, de bezetting is goed. Het dagelijks beheer van De Gouden Helm wordt verzorgd door een echtpaar, het dorpsservicecentrum is de thuisbasis van de dorpsconciërge, die in dienst is van SWD. Voor de rest draaien de voorzieningen op de inzet van vrijwilligers. Naast enkele praktische voorzieningen vervult het dorpsservicecentrum ook de rol van vraagbaak. Daarmee is het een soort lokaal loket. In de gesprekken met diverse instanties is stilgestaan bij de vraag of de loketfunctie van het dorpsservicecentrum uitgebreid en versterkt kan worden, ook gezien in het licht van de WMO. Het blijkt dat de meningen daarover uiteenlopen. We komen hier in paragraaf 3.3 op terug. Men is unaniem van mening dat het dorpscentrum met zijn drie poten een unieke voorziening is in Helenaveen, die verdere uitbouw verdient. PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN 13

16 De Dorpsraad Helenaveen wordt gevormd door een twintigtal afgevaardigden uit de diverse Helenaveense verenigingen. De Dorpsraad vindt het van belang dat de Kruisvereniging in de toekomst activiteiten in het dorp blijft ontplooien. Daarbij is het denkbaar dat onderling de afspraak wordt gemaakt dat de Kruisvereniging Helenaveen zich richt op zaken op het vlak van zorg en welzijn en de dorpsraad op andere zaken. Speciale aandacht vraagt de Dorpsraad daarbij voor de jeugd. De jeugd groeit in Helenaveen op een gecontroleerde manier op, in een prachtige omgeving. Na de basisschool wordt het echter lastig: jongeren gaan buiten het dorp op school (de meesten in Deurne), in het dorp zijn voor hen weinig activiteiten (de jeugdsoos is opgeheven). De KBO Helenaveen telt 130 leden, voor het merendeel ouder dan 60 jaar. Er worden diverse, regelmatig terugkerende activiteiten georganiseerd. Zieke en eenzame leden worden bezocht, enkele bestuursleden zijn opgeleid als ouderen- of belastingadviseur en kunnen daarmee hand- en spandiensten verlenen. De KBO heeft het initiatief genomen voor een eetpunt, dat ondergebracht zal worden in De Gouden Helm (bij de verbouwing zijn hiervoor middelen verkregen). Het zal zich in eerste instantie richten op ouderen, maar een bredere insteek is ook mogelijk. De behoefte wordt gepeild met een enquête, waarin onder meer wordt gevraagd naar de wensen ten aanzien van de frequentie en de prijs. De KBO zoekt iemand die de organisatie van het eetpunt op zich wil nemen. Als voorbeeld wil men een bezoek gaan brengen aan Grashoek, waar sinds kort een succesvol eetpunt functioneert. De parochie H. Willibrordus deelt met twee andere parochies een pastoor. Er fungeert in Helenaveen geen parochiebestuur meer, er is wel een groepje vrijwilligers die de kerk verzorgt en de mis voorbereidt. Verder worden er weinig activiteiten ondernomen. Het ziekenbezoek regelen de vrijwilligers onderling. De protestantse gemeente Helenaveen beperkt haar activiteiten tot het verzorgen van de kerk en het voorbereiden van de diensten. Stichting Welzijn Deurne vervult verschillende functies voor Helenaveen. Zo biedt SWD ondersteuning aan vrijwilligers en de dorpsraad. De vrijwilligers van het Dorpsservicecentrum en de Peelbascule vallen nu nog onder SWD, maar het is de bedoeling dat dat op termijn over gaat naar de dorpsraad. Die wordt dan verantwoordelijk voor het verstrekken van de onkostenvergoeding, het afsluiten van verzekeringen en deskundigheidsbevordering. Voor de zomer moet er duidelijkheid zijn over het terugtrekken van SWD. Onder SWD valt ook het Steunpunt Mantelzorg Deurne. Het steunpunt informeert mantelzorgers, biedt hen emotionele steun en advies, verzorgt cursussen en ontwikkelt specifieke projecten. Het Steunpunt zoekt daarbij nadrukkelijk samenwerking met zorginstellingen zoals Savant en de Zorgboog. Een volgende functie binnen SWD is het Steunpunt Vrijwilligerswerk Deurne, dat zich richt op de bemiddeling tussen vraag en aanbod van vrijwilligers, informatie en advies plus scholing. Er wordt in Helenaveen weinig gebruik gemaakt van het Steunpunt, omdat in de praktijk de persoonlijke benadering van kandidaat-vrijwilligers het beste blijkt te werken. 14 PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN

17 De ouderenwerker van SWD biedt ondersteuning aan de ouderenorganisaties (waaronder de KBO Helenaveen) en werkt als consulent voor alle ouderen binnen de gemeente Deurne. Ouderen kunnen bij haar terecht met vragen van persoonlijke aard. Zonodig wordt samen met de oudere een persoonlijk welzijnsplan opgesteld. Tot het takenpakket van de ouderenwerker behoren verder het bijdragen aan een op te richten participatieraad, bijdragen aan de verankeringsgroep van Ouderenproof, het opstellen van een sociale kaart voor ouderen en het opleiden van seniorenvoorlichters. Zij bezoekt ten minste een maal per jaar een activiteit van de KBO Helenaveen. Bij die gelegenheid blijkt dat er altijd vragen leven bij ouderen. Daarom denkt zij er nu, samen met de KBO, over om een maal per maand een activiteit in Helenaveen bij te gaan wonen. Dat heeft de voorkeur boven zitting nemen in het lokale loket in het gemeentehuis. Tot slot: de dorpsconciërge (die hand- en spandiensten verleent in het dorpsservicecentrum en het dorp) is in dienst van SWD. Vrouwengroep De Schakel is een kleinschalige vereniging, verbonden aan de protestantse gemeente. Er worden diverse activiteiten voor de leden georganiseerd. ZijActief Helenaveen telt momenteel 44 leden; het aantal leden neemt wat af, bovendien vergrijst het ledenbestand. De vereniging organiseert door het jaar heen diverse activiteiten voor haar leden. ZijActief legt ziekenbezoeken af en organiseert een maal per jaar samen met de Kruisvereniging een activiteit op medisch gebied. Die samenwerking wil men graag voortzetten. 3.3 Wensen richting Kruisvereniging Het initiatief van de Kruisvereniging om zich te beraden op haar activiteiten in de toekomst kan op brede steun rekenen van de instanties waarmee is gesproken. Men ziet duidelijk de meerwaarde van een lokale organisatie die zich inzet voor zorg en welzijn in Helenaveen. In deze paragraaf komen de belangrijkste zaken aan de orde die zijn genoemd over de verwachtingen ten aanzien van de Kruisvereniging. Vooraf is het van belang te melden dat diverse informanten hebben aangegeven dat de Kruisvereniging geen zaken van anderen moet overnemen. Zo zijn diverse vrijwilligersorganisaties actief op het gebied van ziekenbezoek, dat moet zo blijven. Hetzelfde geldt voor de adviserende activiteiten van de KBO. De Kruisvereniging zou - al dan niet in samenwerking met anderen - moeten inspelen op dingen die blijven liggen. Behoud van de huidige taken De informanten kunnen zich helemaal vinden in het standpunt van de Kruisvereniging om zich in te spannen voor behoud van het weegspreekuur en de informatiebijeenkomsten. Daarbij wordt wel opgemerkt dat het ook van belang is de andere zorgfuncties in de toekomst in Helenaveen te behouden: het spreekuur van de huisarts en de uitleen van hulpmiddelen. PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN 15

18 Aandacht voor mantelzorgers De problemen waar mantelzorgers mee kampen, plus het gegeven dat het beroep op de mantelzorg in de toekomst alleen nog maar zal toenemen, is voor veel informanten een belangrijk punt van zorg. Men vindt het dan ook van groot belang dat de Kruisvereniging dit jaar meer aandacht is gaan besteden aan de mantelzorg. Dat moet worden voortgezet. Uiteraard is het zaak om daarbij samenwerking en aansluiting te zoeken bij het Steunpunt Mantelzorg Deurne. Men is van mening dat de activiteiten en mogelijkheden van het Steunpunt nog te weinig bekend zijn. De uitslagen van de enquête van de Werkgroep Inventarisatie Mantelzorg wijzen hier ook op. Meewerken aan het eetpunt Het initiatief voor een eetpunt in De Gouden Helm is uitgegaan van de KBO. Het idee is dan ook dat het eetpunt zich in eerste instantie dient te richten op ouderen. Echter, een verbreding met anderen (bijvoorbeeld alleenstaanden) is zeker denkbaar. De Kruisvereniging zou daarbij een belangrijke rol kunnen vervullen. Een lokaal loket Bij de gesprekken is steeds stilgestaan bij het idee om op de schaal van Helenaveen een lokaal loket in te richten. Vooralsnog is het WMO-loket gevestigd in het gemeentehuis van Deurne. De gemeente wil zich dit jaar, samen met anderen, buigen over de vraag of er ook elders, en dan met name in de ver van de hoofdkern liggende dorpen (zoals Helenaveen) informatiepunten moeten worden ingesteld. In het traject Ouderenproof kwam dit als een belangrijk aandachtspunt naar voren. Voor een deel vervult het dorpsservicecentrum nu al de rol van lokaal loket: bewoners en bezoekers kunnen er bij de vrijwillige medewerkers terecht met hun vragen en worden geholpen of doorverwezen. Sommigen zijn van mening dat deze functie moet worden uitgebreid. Daarbij doemen wel enkele vragen op: kunnen vrijwilligers ingewikkelder vragen aan, zijn mensen bereid hun vragen aan dorpsgenoten te stellen of hun problemen aan bekenden voor te leggen, of doen ze dat liever aan buitenstaanders. Is het niet beter als een professional (bijvoorbeeld de ouderenwerker van SWD) fungeert als vraagbaak. Die zou bijvoorbeeld een uur per week zitting kunnen nemen in het dorpsservicecentrum. Maar wat gebeurt er dan als er niemand komt met een vraag? Is het dan niet beter als de ouderenwerker aansluiting zoekt bij een activiteit van de KBO, waardoor er een veel natuurlijker moment ontstaat voor ouderen om vragen te stellen? Al met al blijkt dat de meningen over de loketfunctie uiteenlopen. Beleid voor jongeren Door verschillende instanties (zoals de basisschool en de Dorpsraad) is aandacht gevraagd voor het ontwikkelen van een gericht jongerenbeleid. Dat kan alleen als daarin verschillende relevante partijen samenwerken. De Kruisvereniging zou een van de samenwerkingspartners kunnen zijn. Consultatiebureau voor senioren Naast het al bestaande weegspreekuur voor zuigelingen pleiten enkele informanten voor een consultatiebureau voor senioren. Ouderen zouden hier terecht kunnen met vragen over gezondheid, medicijngebruik en dergelijke. 16 PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN

19 Het is echter de vraag of zo n voorziening op de schaal van Helenaveen is te realiseren. Klussendienst Voor veel oudere mensen wordt het uitvoeren van klussen zoals tuinonderhoud, kleine reparaties et cetera een te zware belasting. Om hier professionals voor in te schakelen is een kostbare aangelegenheid. Men pleit voor een klussendienst op dorpsniveau. Vrijwilligers kunnen zich daarbij aansluiten en tegen een geringe vergoeding werkzaamheden verrichten. Een klussendienst zou prima passen in het dorpsservicecentrum. Dit idee sluit aan op de Stichting Hulpdienst Deurne die in Liessel is gevestigd. Andere zaken Voor de overige zaken die de Kruisvereniging Helenaveen in zijn toekomstvisie benoemd heeft als speerpunt (eenzaamheidsbestrijding, een zorgcoöperatie en bewegen en breedtesport) toonden de informanten op dit moment geen belangstelling. Dat kan ermee te maken hebben dat sommige dingen, bijvoorbeeld een zorgcoöperatie, nog erg onbekend zijn. En activiteiten als eenzaamheidsbestrijding, bewegen en sport worden al door andere organisaties (zoals de KBO, de basisschool en de sportverenigingen) opgepakt. PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN 17

20 4 Plan van aanpak Paragraaf 3.3 gaf een overzicht van de wensen die de informanten in de richting van de Kruisvereniging Helenaveen hebben geformuleerd. Bij een aantal van die wensen vraagt men niet dat de Kruisvereniging het voortouw neemt, maar dringt men aan op betrokkenheid van de Kruisvereniging. Dat geldt bijvoorbeeld voor het eetpunt, waarvoor het initiatief ligt bij de KBO. Dat geldt ook voor het beleid voor jongeren, waarvoor de basisschool en de dorpsraad aandacht hebben gevraagd. De Kruisvereniging is een ambitieuze en actieve vereniging, die geheel draait op de inzet van vrijwilligers. Dat betekent dat er grenzen zitten aan wat men allemaal kan oppakken. Het is dus op de eerste plaats aan de Kruisvereniging zelf om te beslissen al dan niet in te gaan op het verzoek om medewerking bij initiatieven van anderen. De Kruisvereniging heeft zelf zes speerpunten benoemd, waarmee ze in de toekomst aan de slag wil gaan. Het is van belang om daar vooralsnog de meeste aandacht aan te besteden. In het vervolg van dit hoofdstuk geven we voor elk van die speerpunten een plan van aanpak, gebaseerd op de uitkomsten van onze werkzaamheden in Helenaveen en op ervaringen die we elders hebben opgedaan. 4.1 Mantelzorgondersteuning De Kruisvereniging heeft dit jaar veel aandacht besteed aan mantelzorgondersteuning. Zo zijn er, samen met het Steunpunt Mantelzorg, twee informatiebijeenkomsten voor de inwoners belegd en is er een enquête uitgevoerd onder mantelzorgers. Dat die aandacht er was, is goed, want alle signalen wijzen erop dat er een groeiende behoefte is aan ondersteuning van mantelzorgers. Mensen maken zich oprecht zorgen over de belasting van mantelzorgers. Tegelijkertijd moet men zich realiseren dat er op het gebied van mantelzorgondersteuning, ook in de gemeente Deurne, inmiddels een uitgebreide infrastructuur is opgezet. Naast het Steunpunt Mantelzorg, dat op de schaal van de gemeente Deurne opereert, functioneert op regionaal niveau het Coördinatiepunt Vrijwillige Thuiszorg, dat cursussen en bijeenkomsten voor mantelzorgers organiseert. Uit de gesprekken en de enquête blijkt echter dat de mogelijkheden voor ondersteuning en het bestaande aanbod nog redelijk onbekend zijn. We bevelen de Kruisvereniging dan ook aan om de aandacht voor mantelzorgondersteuning voort te zetten, maar dat vooral te doen in samenwerking met anderen, met name het Steunpunt Mantelzorg. Echter, omdat het ondersteunen van mantelzorg en vrijwilligers ook een van de prestatievelden van de WMO is, heeft de gemeente op dit punt ook een verantwoordelijkheid. Dat is dus ook een belangrijke partner. De Kruisverenging zou daarbij als insteek moeten kiezen de behoeften uit het dorp Helenaveen. Dat geeft de inbreng van de Kruisvereniging immers meerwaarde. 18 PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN

21 De uitkomsten van de enquête zijn onlangs gepresenteerd tijdens de jaarvergadering van de Kruisvereniging. Als vervolg daarop is het interessant om na te gaan waar de witte vlekken zitten. Het gaat dan om vragen als: Welke knelpunten die naar voren zijn gekomen, worden niet meegenomen door het bestaande aanbod? Welke groepen mantelzorgers worden niet of slecht bereikt door het bestaande aanbod? Op basis van deze analyse kan de Kruisvereniging een concreet aanbod aan ondersteunende activiteiten, zowel op praktisch als emotioneel gebied, ontwikkelen. Onze gedachten gaan daarbij uit naar bijvoorbeeld het aanbieden van cursussen voor zorggerelateerde handelingen (zoals tiltechnieken), of voorlichting over ziektebeelden. Ook een gerichte benadering van specifieke groepen mantelzorgers behoort tot de mogelijkheden. 4.2 Eenzaamheidsbestrijding Verschillende organisaties in Helenaveen houden zich al bezig met eenzaamheidsbestrijding en leggen gericht huisbezoeken af. Dat zal ook in de toekomst zo blijven en moet vooral niet worden overgenomen. De Kruisvereniging zou wel aandacht kunnen vragen voor de problematiek, temeer daar uit ons onderzoek en de gesprekken bleek dat de indruk bestaat dat het eenzaamheidsprobleem toeneemt. Zo zou ook over dit onderwerp een informatiebijeenkomst kunnen worden belegd. Verder kan de Kruisvereniging zich beraden op creatieve oplossingen om eenzaamheid te bestrijden. Te denken valt daarbij aan maatjesprojecten, vriendendiensten of het inschakelen van schoolkinderen bij huisbezoek. 4.3 Eén-loket Het idee van een loket in Helenaveen, waar mensen met uiteenlopen vragen om advies en informatie terecht kunnen, blijkt breed te leven. Vooralsnog is het gemeentelijke WMO-loket gevestigd in het gemeentehuis en wordt dit jaar de discussie gevoerd over de huisvesting van het loket. Daarbij dient zich de vraag aan of het mogelijk/wenselijk is een loket te vestigen in vooral die dorpen die ver van Deurne af liggen. Zo ja, want zou dan de opzet en inhoud van zo n dorpsloket kunnen zijn? De gemeente wil die discussie voeren met betrokkenen. Wij bevelen de Kruisvereniging dan ook aan daaraan een actieve bijdrage te leveren. Het dorpsservicecentrum vervult nu al deels de rol van lokaal loket, sommige informanten zijn van mening dat dat moet worden uitgebreid. Anderen daarentegen vragen zich af of vrijwilligers die rol wel kunnen blijven vervullen en of dat niet beter door een professional (bijvoorbeeld de ouderenwerker van SWD) kan worden gedaan. Met ander woorden: de meningen over een loket in Helenaveen lopen uiteen. Het is aan te bevelen dat de Kruisvereniging, aanvullend op de adviserende rol richting gemeente inzake het WMO-loket, een initiërende rol vervult bij het verder uitwerken en invullen van de loketgedachte in Helenaveen. Dat levert dan onmiddellijk input voor de gesprekken over de toekomst van het gemeentelijk loket. PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN 19

22 4.4 Bewegen en breedtesport Het speerpunt bewegen en breedtesport wordt in Helenaveen al door andere organisaties opgepakt. Ons advies aan de Kruisvereniging is, gelet op de andere speerpunten, dit onderwerp een lage prioriteit te geven. 4.5 Continuering van het weegspreekuur en de informatiebijeenkomsten In 2001 heeft de Kruisvereniging veel inspanning geleverd om in plaats van het consultatiebureau (dat inmiddels gesloten was) een weegspreekuur in het dorp te krijgen, waar ouders terecht kunnen met al hun vragen inzake de groei en ontwikkeling van jonge kinderen. Het weegspreekuur functioneert naar wens. Het bestaat nog steeds en het is een gewaardeerde voorziening. Om die reden ook wil de Kruisvereniging dat het gehandhaafd blijft en wil ze zich daarvoor inspannen. Het is aan te bevelen hierover in ieder geval regelmatig contact te onderhouden met de wijkverpleegkundige en de thuiszorgorganisatie om op die manier de vinger aan de pols te houden. Mochten er signalen zijn dat sluiting wordt overwogen, dan kan men er vroeg bij zijn. Het voortzetten van de informatiebijeenkomsten behoeft, gelet op de opmerkingen die bij de andere speerpunten zijn gemaakt, eigenlijk geen nadere toelichting. Het blijkt dat er moeiteloos allerhande thema s te benoemen zijn die relevant zijn voor de Kruisvereniging en de inwoners van Helenaveen. In het algemeen blijken de informatiebijeenkomsten goed te worden bezocht. Bij dit speerpunt vragen we ook nog aandacht voor de wens van de informanten richting Kruisvereniging om zich ook in te zetten voor behoud van het spreekuur van de huisarts en de uitleen van hulpmiddelen. Dat laatste lijkt niet zo n opgave (want de Kruisvereniging verzorgt zelf de uitleen), dat eerste is wel een punt van aandacht. Het is redelijke uniek dat een huisarts spreekuur houdt in zo n klein dorp als Helenaveen. Om dat te behouden zijn in ieder geval goede contacten tussen Kruisvereniging en huisarts gewenst. We adviseren de Kruisvereniging dan ook hierin te investeren. 4.6 Zorgcoöperatie De zorgcoöperatie is zonder enige twijfel het meest ambitieuze speerpunt van de Kruisvereniging Helenaveen. Het idee is overgekomen uit Zweden en in maart 2005 ging de eerste zorgcoöperatie in Nederland (namelijk in Hoogeloon) van start. Hier hebben de inwoners in de zorgcoöperatie de handen ineen geslagen om ervoor te zorgen dat de zorg en dienstverlening in het dorp gewaarborgd kunnen worden. De Kruisvereniging Helenaveen heeft de ambitie om ook in haar dorp de mogelijkheden van een zorgcoöperatie na te gaan. Daarbij dient te worden opgemerkt dat de coöperatie geen doel is, maar een middel om te komen tot onderlinge samenwerking en belangenbehartiging. Om dat te bereiken blijkt er vaak behoefte te zijn aan een gestructureerde organisatievorm met een zo groot mogelijk draagvlak. Dan kan een coöperatieve vereniging met een grote mate van zelfstandigheid aantrekkelijk zijn. Met de bijdrage van de leden kunnen gezamenlijk investeringen worden gedaan of tegen gereduceerde tarieven inkopen worden gedaan. 20 PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN

23 Zorgcoöperatie Hoogeloon, de feiten: - Hoogeloon is een van de dorpskernen van Bladel - er wonen mensen - momenteel zijn er 140 lid van de Zorgcoöperatie - contributie bedraagt 12 euro per maand - zorgcoöperatie zet zich in om leefbaarheid te verbeteren - zorgcoöperatie behartigt de belangen van dorpsbewoners - zorgcoöperatie zet zich in door aanvullende diensten en zorg te organiseren dan wel zelf te leveren - de eerste concrete acties zijn: opzetten van een eetpunt, mantelzorgondersteuning en ontmoetingsactiviteiten - leden van de coöperatie kunnen elkaar ook diensten aanbieden Bron: Aedes Arcares Dit voorbeeld heeft de Kruisvereniging Helenaveen ertoe gebracht de zorgcoöperatie op te nemen als een van de speerpunten van de toekomst. In het kader van onze opdracht willen we daarover de volgende opmerkingen maken. Ten eerste: het idee zorgcoöperatie blijkt onder de informanten in Helenaveen (nog) niet te leven. Men kent het niet en weer niet wat men zich erbij moet voorstellen. Ten tweede: het uitwerken van een op Helenaveen toegesneden concept van een zorgcoöperatie zal een tijdrovende aangelegenheid zijn (ook dat laat het voorbeeld Hoogeloon zien). Natuurlijk kunnen daarbij de ervaringen uit Hoogeloon en van elders worden benut, maar dan nog is een forse tijdsinvestering vereist. Daarom ook hebben we in dit hoofdstuk het idee van de zorgcoöperatie achterin het hoofdstuk gezet, omdat de zaken die hiervoor werden genoemd op veel kortere termijn realiseerbaar zullen zijn. Ten derde: de zorgcoöperatie is niet alleen een prachtig idee, maar zij biedt ook de mogelijkheid om een aantal van de andere speerpunten die de Kruisvereniging zich ten doel heeft gesteld in onderlinge samenhang te realiseren. Denk daarbij aan zaken als mantelzorgondersteuning, handhaven van het weegspreekuur of het spreekuur van de huisarts, of organiseren van informatiebijeenkomsten. Met de middelen die de zorgcoöperatie genereert, kunnen dit soort voorzieningen en activiteiten in het dorp zonodig (mede) worden gefinancierd. Daarmee wordt de zorgcoöperatie het centrale voertuig richting toekomst. Het eindplaatje zou kunnen zijn dat de Kruisvereniging Helenaveen zich omvormt tot Zorgcoöperatie Helenaveen. PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN 21

24 Maar voordat dat eindplaatje binnen bereik is, zullen de nodige stappen moeten worden gezet. Het is op dit moment ondoenlijk om een compleet spoorboekje daarvoor te maken, omdat niet te voorzien is wat men op de weg naar een zorgcoöperatie allemaal zal tegenkomen. Wat wel kan, is in globale zin een aantal stappen benoemen, die sowieso gezet zullen moeten worden. Bij die stappen wordt zo veel mogelijk rekening gehouden bij de omstandigheden in Helenaveen. Die stappen zien er als volgt uit : 1 Het idee voor een zorgcoöperatie is in Helenaveen nog erg onbekend. Het is zaak hieraan meer bekendheid te geven. Dat kan bijvoorbeeld door de initiatiefnemers van de Zorgcoöperatie Hoogeloon uit te nodigen en hen te laten vertellen over hun ervaringen. Betrek hier zo veel mogelijk inwoners bij (dat geldt trouwens voor het gehele traject: zonder een breed draagvlak ontbreekt de kans op succes). 2 Het is aan te bevelen om een werkgroep te formeren die het idee voor de zorgcoöperatie verder gaat uitwerken. Daarin moet de Kruisvereniging het voortouw nemen, maar ook andere verwante organisaties moeten worden uitgenodigd om menskracht te leveren. Daarbij is vooral te denken aan de Dorspraad en het dorpsservicecentrum. Andere instanties kunnen een meer adviserende rol vervullen. 3 Inventariseer de uitgangssituatie in Helenaveen. Breng in beeld wat goed gaat in het dorp, wat behouden moet blijven en in hoeverre er behoefte is aan (nieuwe) voorzieningen. Dit stappenplan voor de Kruisvereniging is een goede basis voor die inventarisatie. 4 Formuleer een gezamenlijk belang: wat is het probleem en waar moet een oplossing voor worden gevonden? 5 Bekijk de samenwerkingsmogelijkheden: in hoeverre is het nodig en mogelijk om met andere partijen (zoals gemeente of zorginstelling) samen te werken. 6 Spiegel de eigen ideeën aan de kenmerken van een coöperatie: is de coöperatie het meest geschikt of zijn andere oplossingen mogelijk? 7 Verder werken aan draagvlak: zodra de ideeën zich uitkristalliseren is het zaak ze voor te leggen aan de inwoners van Helenaveen en de mogelijke samenwerkingspartners. 8 Maak een ondernemingsplan, waarin doel, opzet, financiering en continuïteit helder zijn omschreven. 9 Keuze en oprichting. Als het plan wordt onderschreven, is het moment gekomen om te beslissen of voor een coöperatie wordt gekozen. Dan kan tot de formele oprichting worden overgegaan. 10 En dan: de uitvoering. De precieze volgorde van de te zetten stappen zal in de praktijk moeten blijken. Helder is wel dat gedurende het gehele traject de communicatie veel aandacht zal vereisen. Tot slot: het verdient aanbeveling de zorgcoöperatie te zien als een groeimodel. Begin klein en zorg voor een geleidelijke uitbreiding. Dat is de beste kans op succes. Dit stappenplan is mede gebaseerd op de PON-publicatie Delen is winst, naar een coöperatieve samenwerking (mei 2006). Hierin wordt tevens de zorgcoöperatie Hoogeloon uitvoerig belicht. 22 PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN

25 We realiseren ons dat het idee voor een zorgcoöperatie niet alleen erg ambitieus is, maar ook veel vraagt van de initiatiefnemers. Het is de vraag of vrijwilligers hiervoor voldoende zijn toegerust. Anders is professionele ondersteuning en begeleiding bij het gehele proces nodig. Dat kost geld. We bevelen de Kruisvereniging aan, als zij de weg richting coöperatie met behulp van professionele ondersteuning verder op wil gaan, daarvoor financiering te zoeken. Er zijn verschillende mogelijkheden. Bij de provincie zou een beroep kunnen worden gedaan op middelen voor zorgvernieuwing of leefbaarheid kleine kernen. Ook aan particuliere fondsen kan worden gedacht, bijvoorbeeld het VSBfonds of het stimuleringsfonds van de Stichting Sluyterman van Loo. PON-rapportage: WELZIJN EN ZORG IN HELENAVEEN 23