Inleiding Coördinator zijn bij de VoorleesExpress Verloop voorleesseizoen Communicatie Ouders betrekken...

Transcriptie

1 Inhoudsopgave

2 Inleiding Coördinator zijn bij de VoorleesExpress... 5 De VoorleesExpress... 5 Belangrijke opmerkingen... 5 Wat het oplevert... 5 Verantwoordelijkheden... 6 Omgangsregels Verloop voorleesseizoen... 8 Schematisch overzicht voorleesseizoen... 8 Voorbereiding... 9 Eerste voorlezersbijeenkomst Eerste gezinsbezoek Tweede voorlezersbijeenkomst Tweede gezinsbezoek Derde voorlezersbijeenkomst Derde gezinsbezoek Communicatie Communicatie met voorlezer Organiseren bijeenkomst Communicatie met projectleiding Communicatie met ouders Ouders betrekken Uitdagingen voor ouders Ouderbetrokkenheid Uitleg geven: gebrekkig Nederlands Samen voorlezen Voordoen in plaats van verbeteren Samen digitale prentenboeken bekijken Het gezin boeken laten lenen Tussendoor samen een spelletje spelen Regels tijdens het voorlezen Bijzondere situaties Verschillende opvoedmethodes Als een gezin minder gemotiveerd lijkt Als een gezin wil stoppen Als kinderen geen zin hebben Als kinderen ruziën met elkaar of heel druk zijn Als een voorlezer minder gemotiveerd is of niet reageert Als een gezin een extra hulpvraag heeft Overige situaties Verdenking kindermishandeling Hulpvragen & doorverwijzen Signaleren van hulpvragen Doorverwijzen met en via de projectleiding Inzicht in soorten hulpvragen en doorverwijzingsmogelijkheden Zelf doorverwijzen naar aanbod van de Openbare Bibliotheek Amsterdam VoorleesExpress & ABC: samenwerking

3 7. Bijlagen Topiclijst coördinatoren 1e verslag Digitaal verslagformulier 1 e gezinsbezoek Topiclijst coördinatoren 2e verslag Digitaal verslagformulier 2 e voorlezersbijeenkomst en gezinsbezoek Topiclijst coördinatoren 3e verslag Digitaal verslagformulier 3 e voorlezersbijeenkomst en gezinsbezoek Ontvangst gezinsbijdrage voorlezer Ontvangst gezinsbijdrage voorlezer Ontvangst gezinsbijdrage voorlezer Ontvangst gezinsbijdrage voorlezer Ontvangst gezinsbijdrage voorlezer Ontvangst gezinsbijdrage voorlezer Afsluiting project Afsluiting project Afsluiting project Afsluiting project Afsluiting project Afsluiting project Declaratieformulier voor coördinatoren... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3

4 Inleiding Leuk dat je coördinator bent bij de VoorleesExpress! De coördinatoren zijn belangrijk voor het succes van het project. Hoe groter het project wordt, hoe minder de projectleiding persoonlijk op de hoogte is van wat er bij de gezinnen thuis gebeurt. Dankzij jullie ontvangen voorlezers een intensieve begeleiding en weet de projectleiding hoe het project verloopt. Dit landelijke project is een initiatief uit 2006 van SodaProducties, bureau voor maatschappelijke innovatie uit Utrecht. In Amsterdam wordt de VoorleesExpress sinds 2008 uitgevoerd door maatschappelijk projectbureau Diversion. In de afgelopen 4 jaar startten we twee keer per jaar met een nieuw voorleesseizoen, waarbij we 120 gezinnen per jaar bereikten; nog lang niet genoeg om aan de enorme vraag van gezinnen te voldoen. Vanaf eind 2012 heeft VoorleesExpress Amsterdam met steun van de gemeente Amsterdam op grote schaal kunnen uitbreiden. Om aan de doorlopende vraag van gezinnen te voldoen hebben wij meerdere startmomenten per jaar. In deze reader vind je informatie die je nodig hebt als coördinator. Om tijdens gezinsbezoeken notities te maken, zijn er ook notitie-formulieren toegevoegd. Ook bevat deze reader een declaratieformulier voor je vrijwilligersvergoeding. Heb je nog vragen, opmerkingen of suggesties, dan horen we het graag. Projectleider VoorleesExpress Amsterdam: Femke Pluymert amsterdam@voorleesexpress.nl en fpluymert@diversion.nl Volg ons ook op: Sinds juli 2013 heeft VoorleesExpress Amsterdam een eigen facebook. Volg deze pagina en blijf op de hoogte van nieuwtjes en tips. 4

5 1. Coördinator zijn bij de VoorleesExpress In dit hoofdstuk vertellen we kort wat het inhoudt om VoorleesExpress coördinator te zijn. De VoorleesExpress Voorlezers van de VoorleesExpress gaan 20 weken lang één keer per week s avonds bij een gezin thuis voorlezen. Door interactief voor te lezen prikkelen we de taalontwikkeling van kinderen, versterken we hun gevoel voor (boeken)taal en vergroten we hun woordenschat. Plezier in lezen is voor ons het belangrijkst. De voorlezers introduceren het voorleesritueel bij een gezin en geven de ouders handvatten het voorlezen zelf voort te zetten na afloop van het project. Daarnaast geeft de VoorleesExpress voorlezers én gezinnen de kans elkaar te leren kennen. Uit onze ervaring blijkt dat beide partijen dit contact erg bijzonder en leerzaam vinden. De voorlezer neemt het gezin verder mee naar de bibliotheek. Op die manier maakt het gezin kennis met de bibliotheek en zullen ze in de toekomst minder drempels ervaren om boeken te halen. VoorleesExpress Amsterdam De VoorleesExpress Amsterdam is inmiddels al ruim vier jaar actief. In de afgelopen 4 jaar startten we twee keer per jaar met een nieuw voorleesseizoen, waarbij zestig voorlezers aan de slag gingen bij zestig gezinnen. Er werden 120 gezinnen per jaar bereikt; nog lang niet genoeg om aan de enorme vraag van gezinnen te voldoen. Dit seizoen breidt de VoorleesExpress Amsterdam daarom op grote schaal uit: van 120 naar 600 gezinnen per jaar en mag zich daarmee de grootste VoorleesExpress locatie noemen! Belangrijke opmerkingen Informatie die je als coördinator krijgt over gezinnen en voorlezers is vertrouwelijk. Ga zorgvuldig om met de documenten en gegevens die je krijgt. Natuurlijk mag je verhalen en ervaringen delen met mensen buiten de VoorleesExpress, maar noem dan geen namen. De VoorleesExpress is constant in ontwikkeling; we groeien hard en blijven steeds op zoek naar de beste procedures en werkwijzen. Als coördinator ben je onderdeel van de organisatie en daarom vinden wij het fijn als je hierover met ons meedenkt. Dus vind je dat iets beter geregeld kan worden of merk je dat iets niet goed werkt; we horen het graag. Wij zijn er voor jou als coördinator. Twijfel je, wil je wat kwijt, heb je iets leuks of raars meegemaakt of weet je niet hoe je met een bepaalde situatie moet omgaan; bel/mail of kom langs. Wij nemen graag de tijd voor je en denken met je mee. Bel van tevoren even als je langs wilt komen, dan weet je zeker dat er iemand beschikbaar is. Wat het oplevert Werkervaring Je doet ervaring op met het leiding geven aan een team; Je doet ervaring op met het werken met gezinnen met een taalachterstand; Je doet ervaring op met het begeleiden van vrijwilligers. Je leert tijdens het project meer over: de situatie en achtergrond van laaggeletterde gezinnen met jonge kinderen; het leven van gezinnen met andere sociaal-culturele achtergronden; 5

6 interactief voorlezen en lees- en taalstimulering bij kinderen. Trainingen Je wordt door de projectleiding getraind in: het betrekken van ouders bij het voorleesritueel; het aansturen en begeleiden van vrijwilligers; het omgaan met verschillende onverwachte probleemsituaties bij voorlezer/gezin; het omgaan met hulpvragen vanuit het gezin. Expert meeting Twee keer per jaar organiseert VoorleesExpress Amsterdam een expertmeeting waar de vrijwilligers van de VoorleesExpress hun vragen kunnen stellen aan experts op verschillende gebieden zoals bijvoorbeeld ouderbetrokkenheid, opvoeding en meertaligheid. Daarnaast zullen er ook medewerkers van scholen, ouder en kindcentra (OKC) en logopedisten aanwezig zijn. Door deze vraaggerichte aanpak hoopt de VoorleesExpress jou als vrijwilliger antwoord te bieden op de vragen die binnen jouw gezin(nen) spelen. In reactie op de uitnodiging voor de expertmeeting, kun je bij de projectleiding aangeven welke vragen er voor jou spelen, waar je graag antwoord op zou krijgen tijdens de expertmeeting. Vergoeding Er bestaat een onkostenvergoeding waar vrijwilligers die onkosten maken gebruik van kunnen maken. Voor voorlezers is dit een bedrag van 40. Voor coördinatoren is dit een vast bedrag van 50, plus 10 per te begeleiden gezin. Let op: er worden geen aanvullende reiskosten vergoed. Verantwoordelijkheden Als coördinator in één van onze voorleesseizoenen verwachten wij de volgende dingen van je: Beschikbaar zijn gedurende het hele seizoen Contact onderhouden met de door jou te begeleiden gezinnen en de bijbehorende voorlezers; Ondersteunen van de voorlezers; Goed bereikbaar zijn voor voorlezers, gezinnen en de projectleiding; Vragen stellen aan gezinnen en hiervan (korte) verslagen maken (3 keer); Organiseren en leiden van voorlezersbijeenkomsten voor de voorlezers (2 keer); De aanpak, het doel en de voorwaarden van de VoorleesExpress communiceren naar de voorlezers en de ouders; De projectleiding op de hoogte houden van het verloop van het project en het melden wanneer er iets niet volgens plan verloopt; De voorlezer waar nodig op diens verantwoordelijkheid/taken/plichten wijzen; Met voorlezers bedenken hoe het project goed overgedragen en afgesloten kan worden; Waar nodig als tussenpersoon fungeren tussen gezin, voorlezer en projectleiding. Bijeenkomsten met voorlezers Als coördinator organiseer je minstens 2 bijeenkomsten waarbij je met jouw voorlezers afspreekt en samen bespreekt hoe het gaat en wat ze nog kunnen verwachten. De bijeenkomsten bieden de mogelijkheid om ervaringen met elkaar te delen en hiervan te leren. Gezinsbezoeken Tijdens het voorleesseizoen bezoek je jouw gezinnen op drie vaste momenten; de eerste keer, na zo n 8 keer en de laatste keer. Begeleiding door projectleiding 6

7 Als coördinator houd je de projectleiding op de hoogte van het verloop van het project bij jouw voorlezers en gezinnen. Dit doe je door verslagen te schrijven van de voorlezersbijeenkomsten en gezinsbezoeken, maar ook door de projectleiding tussen deze contactmomenten door op de hoogte te houden van het verloop. Hiervoor kun je altijd telefonisch contact opnemen en langskomen op kantoor kan. In het hoofdstuk communicatie lees je meer over hoe de communicatie met de projectleiding is vormgegeven. De projectleiding kan gedurende het seizoen ook zelf contact met je opnemen. Je geeft dan een update van de situatie in de gezinnen en je kunt overleggen over de aanpak. Daarnaast worden er ten behoeve van de begeleiding tijdens het seizoen coördinatorenbijeenkomsten georganiseerd. Verklaring Omtrent het Gedrag Wij vragen alle vrijwilligers om een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG). Deze kan zowel digitaal als in papieren vorm aangevraagd worden. Digitale aanvraag: voor de digitale VOG aanvraag moet je als voorlezer beschikken over DigiD en een e- mailadres en moet je met Ideal kunnen betalen. De VoorleesExpress voert digitaal een VOG formulier in en als voorlezer krijg je een waarin je deze aanvraag moet bevestigen en betalen. Je krijgt binnen 3 weken je VOG thuisgestuurd. Deze stuur je naar ons op samen met het betaalbewijs. De kosten voor de VOG aanvraag betaalt de VoorleesExpress aan het einde van het project terug. Papieren aanvraag: Na het intake gesprek krijg je van ons een VOG formulier, declaratieformulier en toelichting. Het VOG formulier moet je invullen en inleveren bij een van de stadsdeelkantoren van de gemeente waar je staat ingeschreven. Je krijgt binnen 3 weken je VOG thuisgestuurd. Deze stuur je naar ons op samen met het ingevulde declaratieformulier en de originele bon. De kosten voor de VOG aanvraag betaalt de VoorleesExpress aan het einde van het project terug. Omgangsregels Platform VoorleesExpress heeft omgangsregels opgesteld. Deze omgangsregels zijn bedoeld als richtlijn voor jouw contact met het gezin, de projectleider en andere vrijwilligers. 1. Ik accepteer en respecteer de ander zoals hij/zij is en discrimineer niet. 2. Ik houd rekening met de grenzen die de ander aangeeft. 3. Ik val de ander niet lastig. 4. Ik breng de ander geen schade toe. 5. Ik scheld niet en maak geen gemene grappen of opmerkingen over anderen. 6. Ik geef de ander geen ongewenste seksueel getinte aandacht. 7. Ik stel geen ongepaste vragen en maak geen ongewenste opmerkingen over iemands persoonlijk leven of uiterlijk. 8. Als iemand mij hindert of lastig valt dan vraag ik hem/haar hiermee te stoppen. Als dat niet helpt vraag ik een ander om hulp. 9. Ik neem geen problemen van anderen op mijn schouders. Als iemand een beroep op mij doet voor extra ondersteuning zal ik hem/haar waar mogelijk doorverwijzen en bij twijfel contact opnemen met de coördinator en/of projectleider. 7

8 2. Verloop voorleesseizoen Schematisch overzicht voorleesseizoen Een coördinator besteedt ongeveer 80 uur aan een voorleesseizoen. Onderstaand schema geeft een indicatie van het verloop van het seizoen en dient als leidraad. Bekijk naast dit schema ook het schema van de voorlezers in de reader voor voorlezers zodat je goed op de hoogte bent van waar je hen bij kunt begeleiden tijdens het seizoen. Voorleessessie 1 t/m 20 Fase in voorleesseizoen Voorbereiding Aanmelding Praktische voorbereiding Inhoudelijke voorbereiding Inhoudelijke voorbereiding Inhoudelijke voorbereiding Inhoudelijke voorbereiding Start van het seizoen Taakomschrijving Intakegesprek bij de organisatie VOG aanvragen en overdragen en voorlezers doornemen Training coördinatoren volgen Training Interactief Voorlezen bijwonen Voorbereiding 1 e voorlezersbijeenkomst + plannen Kennismaking vrijwilligers 1 e Voorlezersbijeenkomst houden (o.a. plannen 1 e Eerste contact met gezin gezinsbezoek) Gezin bellen om 1 e gezinsbezoek af te stemmen 1 Kennismaking gezin 1 e gezinsbezoeken houden 2-4 Terugkoppeling Na gezinsbezoeken 1 e verslagen uitwerken en overdragen aan voorlezers en projectleiding 2-4 Terugkoppeling Naar behoefte overleg met projectleiding over bevindingen/plan van aanpak 3-4 Terugkoppeling Telefonisch/mail/face-to-face contact met voorlezer* 5 of 6 Introductie bibliotheek Voorlezer bezoekt de bibliotheek met het gezin + eventueel afsluiten bibliotheekabonnement gezin 5 t/m 12 Inhoudelijke kennisoverdracht Optioneel bijwonen expertmeeting; stel jouw vraag aan een van de aanwezige experts Halverwege seizoen Overdracht naar ouders Ouders stimuleren om naar ouderbijeenkomst te gaan + zelf ouderbijeenkomst bijwonen (niet verplicht, wel gewenst) 7 Tussenevaluatie + begeleidingsmoment 7 Tussenevaluatie + begeleidingsmoment 8-10 Tussenevaluatie + begeleidingsmoment 8-10 Tussenevaluatie + begeleidingsmoment Voorbereiding 2 e voorlezersbijeenkomst + plannen Gezinsbezoeken plannen 2 e Voorlezersbijeenkomst houden 2 e gezinsbezoeken (eventueel eerder) Terugkoppeling Na voorlezersbijeenkomst en gezinsbezoeken 2 e verslagen uitwerken en samen met foto s overdragen aan voorlezers en projectleiding** 8

9 12-14 Terugkoppeling Naar behoefte overleg met projectleiding over bevindingen/voortgang Terugkoppeling Coördinatoren intervisie bijwonen Terugkoppeling Telefonisch/mail/face-to-face contact met voorlezer* Afsluiting seizoen 17 Voorbereiding afronding Voorbereiding 3 e voorlezersbijeenkomst + plannen (niet verplicht, wel gewenst) 17 Voorbereiding afronding Gezinsbezoeken plannen Voorbereiding afronding Leesstimuleringspakket ophalen van kantoor Terugkoppeling Coördinatorenbijeenkomst bijwonen 19 of 20 Eindevaluatie 3 e Voorlezersbijeenkomst houden (niet verplicht, wel gewenst) 19 of 20 Eindevaluatie + begeleidingsmoment + afscheid Na voorlezersbijeenkomst en gezinsbezoek Terugkoppeling 3 e gezinsbezoeken (leesstimuleringspakket mee!) Na voorlezersbijeenkomst en gezinsbezoeken 3 e verslagen uitwerken en overdragen aan voorlezers en projectleiding Na seizoen Terugkoppeling Afsluitende bijeenkomst met team van coördinatoren (niet verplicht, wel gewenst) Na seizoen Praktische afronding seizoen Declaratie- en afsluitformulieren naar kantoor brengen/opsturen *Dit zijn vaste contactmomenten die minimaal plaats dienen te vinden. Bij voorkeur heb je als coördinator naast deze vaste momenten, ook aanvullend contact met de voorlezers. ** De foto s worden door de projectorganisatie afgedrukt en opgenomen in het leesstimuleringspakket. Let erop dat het afdrukken van foto s tijd kost en dat deze dus ruim voor het 3 e gezinsbezoek bij de VoorleesExpress binnen moeten zijn. Voorbereiding Ontvangst planning en check Vooraf hebben jij, de voorlezers en de gezinnen aan de projectleiding jullie beschikbaarheid doorgegeven. De projectleiding mailt de voorlezers het adres, de dag en tijd van de koppeling en vraagt om bevestiging van de voorlezers. Als iedereen akkoord is en de planning af is, krijg jij als coördinator een overzicht met daarin de gemaakte koppelingen en informatie over jouw voorlezers en gezinnen. Je licht de voorlezers in over de samenstelling van het gezin en je geeft hen meer informatie over de situatie en de hulpvraag binnen het gezin. Hierna kun je de eerste voorlezersbijeenkomst plannen. Let op! Zowel coördinatoren als voorlezers krijgen een deadline om wijzigingen in de planning door te geven. De check of de planning klopt is om te kijken of wij fouten hebben gemaakt. Vrijwilligers kunnen dus niet alsnog andere beschikbaarheid doorgeven. Bespreken Check voor de laatste keer de planning bij jouw voorlezers en plan de eerste voorlezersbijeenkomst. Hierbij de leidraad voor het gesprek: Maak kennis met de voorlezer. Vraag of de voorlezer akkoord is met de planning. Controleer of de voorlezer op de geplande datum kan voorlezen. Zo niet, neem contact op met de projectleiding. 9

10 Ga na of er nog veranderingen zijn in situatie/contactgegevens van de voorlezer. Locatie bijeenkomst regelen Je kunt de bijeenkomst bij iemand thuis houden, maar je kunt ook afspreken in bijvoorbeeld de bibliotheek. Doorgeven datum eerste bijeenkomst voorlezers Licht je voorlezers in over de definitieve locatie, tijd en datum van de bijeenkomst. Volgen training ter voorbereiding coördinatorschap Voor de trainingen krijg je een uitnodiging van de projectleiding. Eerste voorlezersbijeenkomst Tijdens de eerste voorlezersbijeenkomst maken alle voorlezers kennis met elkaar en worden er allerlei praktische zaken besproken. Planning en voorbereiding Plan met je voorlezers een datum voor de voorlezersbijeenkomst. Voor de eerste voorlezersbijeenkomst neem je contact op met de projectleiding bij vragen, onduidelijkheden of als er eventuele wijzigingen zijn in de situatie of contactgegevens van een voorlezer. Neem mee en voorlezers De planning (met gegevens van jouw gezinnen en voorlezers) Voorleestasjes Bespreken Bespreek de volgende punten tijdens de eerste voorlezersbijeenkomst aan de hand van de reader voor voorlezers: De doelen van de VoorleesExpress Taalachterstanden tegengaan Leesplezier bevorderen Introduceren en overdragen van het voorleesritueel. Benadruk dit laatste goed. Het is vaker voorgekomen dat voorlezers vergaten aandacht te besteden aan de overdracht. Het voorlezen zelf Moeilijke situaties beschrijven die de voorlezers kunnen tegenkomen. Hierbij kun je denken aan situaties als: het gezin is niet thuis, het kind wil niet, het gezin heeft extra hulpvragen of de ouders spreken geen Nederlands. Ga in op hoe de voorlezers met deze situaties om moeten gaan. Benadruk ook dat zij moeten proberen om niet te snel te oordelen als zij te maken krijgen met culturele verschillen of verschillen in manieren van communiceren. Zie het hoofdstuk bijzondere zaken. Benadruk nog een keer dat de voorlezer niet alleen thuis mag zijn met de kinderen. In de eerste plaats omdat de voorlezer en de organisatie die verantwoordelijkheid niet kunnen en willen dragen. In de tweede plaats omdat de ouders de voorlezer niet moeten gaan zien als een makkelijke oppas. De ouders moeten betrokken worden bij het voorleesritueel en moeten ook daarom aanwezig zijn. Geef uitleg over de verschillende methodes om ouders meer te betrekken bij het voorlezen. Zie ook het hoofdstuk ouders betrekken. Leg uit dat de voorlezer er is voor de kinderen en de ouders. De ouders hebben ook een verantwoordelijkheid voor het slagen van het project. 10

11 Materiaal Deel de voorleestasjes met daarin het voorleesdagboek en de projectkaart uit en neem deze samen door. Vertel dat het belangrijk is dat de uitgedeelde materialen goed worden gebruikt. Zij vormen een handig geheugensteuntje voor de voorlezer zelf, maar zijn vooral een goed communicatiemiddel naar het gezin toe. Leg uit dat het belangrijk is dat de voorlezers deze materialen vanaf de eerste keer gebruiken en onderdeel maken van het voorleesritueel. Aan het eind van elke voorleessessie moeten de voorlezers de projectkaart en het gezin het voorleesdagboek aftekenen. Zo is het voor niemand een verrassing als de 20 keer voorbij is. De ingevulde projectkaarten worden besproken tijdens de tweede voorlezersbijeenkomst en moeten aan het eind van het project weer bij de projectleiding ingeleverd worden. Communicatie met projectleiding en coördinator Benadruk dat het belangrijk is om goed met jou als coördinator te communiceren over de voortgang. Maak nogmaals duidelijk dat de voorlezer altijd contact met jou op kan nemen bij twijfels of als iets niet lekker gaat. Leg uit dat jij als coördinator ook tussentijds contact met hun op zal nemen om te vragen hoe het gaat. Het is belangrijk dat zij hierop reageren. Vertel dat de projectleiding ook regelmatig met de voorlezers contact opneemt. Het meeste contact gaat via de coördinator, maar de projectleiding kan ook een beroep op de voorlezers doen of hen ergens voor uitnodigen. Geef aan dat 2 voorlezersbijeenkomsten verplicht zijn. Ze worden in overleg met de voorlezers gepland zodat iedereen erbij kan zijn. De derde evaluatie voorlezersbijeenkomst is optioneel. Plannen gezinsbezoek en 2 e voorlezersbijeenkomst Plan een nieuwe afspraak voor de tweede voorlezersbijeenkomst en geef nog een keer door wanneer iedere voorlezer voor de eerste keer zal gaan voorlezen. Spreek samen af waar jullie elkaar zien die dag. Inventariseer met elke voorlezer op welke datum het eerste gezinsbezoek kan plaatsvinden. Het is prettig om, waar mogelijk, meerdere gezinsbezoeken (bij elkaar in de buurt) op één avond te plannen. Indien nodig, pas hiervoor, eenmalig en in overleg met het gezin en de voorlezer, de voorleestijden aan. Check of iedereen zijn VOG al aangevraagd, ontvangen en ingeleverd heeft. Vertel dat de voorlezers bij het eerste gezinsbezoek al boekjes mee moeten nemen. De bibliotheekpas ontvangen de voorlezers tijdens de training Interactief Voorlezen of kunnen zij daarna ophalen op kantoor. Eerste gezinsbezoek Het eerste gezinsbezoek gaat vooral om de kennismaking tussen gezin, coördinator en voorlezer, de bedoeling van het project bespreken en samen zoeken naar de beste manier om in de toekomst in dit gezin voor te lezen. Planning en voorbereiding van het gezinsbezoek Bel het gezin en breng het gezin op de hoogte van de gemaakte koppeling. Vermeld daarbij duidelijk jouw naam als coördinator, de naam van de voorlezer en de dag en het tijdstip van de gemaakte koppeling. Spreek je de vader aan de telefoon? Vraag dan of hij ook aanwezig kan zijn bij het eerste gezinsbezoek, zo wordt het voorlezen iets van het hele gezin. Idealiter vinden gezinsbezoeken plaats op de dag en tijd waarop de voorlezer de komende twintig weken lang bij het gezin zal gaan voorlezen. Als dit (eenmalig) niet mogelijk blijkt te zijn spreek dan in overleg met het gezin en de voorlezer een ander moment af. De projectleiding heeft jou voorzien van de belangrijkste informatie over het gezin, de kinderen en de taal- en voorleessituatie. Lees het vooraf goed door en houd deze informatie erbij tijdens het bezoek. Je kunt het gebruiken als aanleiding voor het kennismakingsgesprek tussen jou, de voorlezer en het gezin. 11

12 Neem mee Topiclijst coördinatoren 1 e verslag Digitaal verslagformulier 1 e gezinsbezoek (let op! de Ontvangst gezinsbijdrage moet je knippen) De planning (met gegevens van jouw gezinnen en voorlezers) Pen en papier (om de antwoorden van ouders op de vragen van de topiclijst te noteren en eventueel om een briefje achter te laten als het gezin er niet is) Bespreken Houd de topiclijst coördinatoren 1 e verslag bij de hand voor de verslaglegging van het gesprek. Houd het gesprek zo informeel mogelijk, maar probeer wel een antwoord op alle vragen te krijgen. Eventueel kan de voorlezer een gedeelte van het gezinsbezoek besteden aan het voorlezen aan de kinderen. Praktische zaken: VoorleesExpress toelichten Doelen Taalachterstand tegengaan, leesplezier bevorderen en voorleesritueel overdragen. Planning Hoe lang duurt het project en op welke dag de voorlezer komt. Benadruk dat het project 20 weken duurt en dat het gezin maar 1 keer mag meedoen zodat ook andere gezinnen kunnen meedoen. De voorlezer kan uitleggen dat er elke week 45 minuten wordt voorgelezen en 15 minuten met de ouders wordt nagepraat. In principe gaat het voorlezen door in de vakanties, mits de voorlezer en het gezin niet op vakantie zijn. Daarnaast kan de voorlezer benadrukken dat beide partijen hun best moeten doen om op tijd aanwezig te zijn. Als het een keer niet lukt, is het belangrijk om af te bellen en in overleg een inhaalmoment te bepalen. Het is daarom goed om duidelijk te maken op welk nummer er gebeld moet worden. Voorleesdagboek Vul namen en telefoonnummers in. Leg uit dat de ouders hierop iedere keer kunnen afstrepen als de voorlezer is geweest. Zo kunnen ze bijhouden hoe vaak de voorlezer al geweest is en hoe vaak deze nog komt. Rollen voorlezer, coördinator en gezin Vertel dat de voorlezer wekelijks komt voorlezen en dat de coördinator drie keer met hem/haar meegaat naar het gezin om het voorlezen te begeleiden. De ouders moeten bij het voorlezen aanwezig zijn zodat zij het voorlezen uiteindelijk zoveel mogelijk kunnen overnemen. Daarbij kunnen jullie uitleggen dat jullie gezamenlijk beginnen aan een zoektocht waarbij jullie samen met de ouders naar een manier gaan zoeken om in het gezin voor te lezen en om een voorleesritueel te introduceren. De voorlezer en jijzelf kunnen uitleggen dat jullie (vrijwillig) meedoen zodat het voor het gezin duidelijk wordt dat de voorlezer en jijzelf er echt wat voor over hebben en het niet zomaar doen omdat het geld of eventueel studiepunten oplevert. Plek en afspraken tijdens het voorlezen Beoordeel samen met het gezin hoe en waar voorgelezen gaat worden. Maak afspraken voor tijdens het voorlezen. Welke kinderen zitten er bijvoorbeeld bij en is de televisie aan of uit. Is er genoeg licht om te lezen? Interactief voorlezen Het is belangrijk om de ouders goed uit te leggen dat het project kinderen spelenderwijs leert lezen en plezier beleven aan boeken. Benadruk dat dit interactieve voorlezen goed werkt. Kinderen gaan zich beter concentreren, gaan meer Nederlands praten en wennen aan verhaalstructuren. Bibliotheekbezoek Tijdens het project gaat de voorlezer samen met het gezin naar de bibliotheek. Dit is een verplicht onderdeel. Kosten Vraag ouders 10,- te betalen voor het hele seizoen en teken beide het briefje Ontvangst gezinsbijdrage (zie bijlage). Eén van de twee exemplaren geef je aan het gezin, de andere houd je zelf. 12

13 Topiclijst coördinatoren 1 e verslag De topiclijst is bedoeld om het gesprek tussen gezin, voorlezer en coördinator soepel en natuurlijk te laten verlopen. Bespreek aan de hand van de topiclijst coördinatoren 1 e verslag de verwachtingen van het gezin en van de voorlezer, de gezinssituatie, de mate waarin het bibliotheekbezoek reeds een plek heeft in het gezin en wat ouders op dit moment al doen op het gebied van taalstimulering. Tot slot bespreek je de behoeften van de kinderen en de ouders op het gebied van taalontwikkeling en stel je gezamenlijk een plan van aanpak op voor tijdens het voorleesseizoen. Notities en verslag: digitaal verslagformulier Maak tijdens het gesprek aantekeningen aan de hand van het topiclijst coördinatoren 1 e verslag en werk per gezin door middel van digitaal verslagformulier 1 e gezinsbezoek een verslag uit. Stuur dit digitaal op naar de projectleiding en de voorlezer. Afspraak met projectleiding (naar behoefte) Maak een afspraak met de projectleiding om samen per gezin een goede doelstelling te formuleren en vast te leggen wat de aandachtspunten zijn. Zorg dat je per gezin goed weet wat er speelt en dat je hiervan de juiste contactgegevens hebt. Geef eventuele wijzigingen door aan de projectleiding. Tweede voorlezersbijeenkomst Deze avond is vooral bedoeld om voorlezers ervaringen te laten uitwisselen, voorlezers te adviseren en het bibliotheekbezoek te bespreken. Planning en voorbereiding Bel je voorlezers en bespreek de volgende punten: Bespreek hoe het gaat en neem het verslag van het 1 e gezinsbezoek door. Vertel dat de voorlezer voor de tweede voorlezersbijeenkomst de projectkaart mee moet nemen. Geef nog een keer de datum en tijd voor de tweede voorlezersbijeenkomst door. Vraag de voorlezer ook alvast na te denken over de vraag of de voorlezer volgend jaar voorlezer of coördinator wil worden en of zij eventueel nog aspirant voorlezers kent. Neem mee en voorlezers De (digitale) verslagen van de 1 e gezinsbezoeken Digitaal verslagformulier 2 e voorlezersbijeenkomst en gezinsbezoek Bespreken Praktische zaken Bespreek het aantal keer dat de voorlezers reeds hebben voorgelezen. Tijdens het tweede gezinsbezoek wordt een foto gemaakt van de kinderen met de voorlezer. De foto s worden door de projectleiding gebruikt voor het samenstellen van het leesstimuleringspakket. Vertel dat deze foto s ook graag worden gebruikt voor mediadoeleinden, maar dat ouders hier toestemming voor moeten geven. Vraag de voorlezer dit alvast met het gezin te bespreken. Plan het tweede gezinsbezoek en laat de voorlezer het gezin vertellen wanneer je meekomt. Vraag of de voorlezers volgend seizoen voorlezer en/of coördinator willen worden. Denk er zelf ook over na. Geef dit zo snel mogelijk door aan de projectleiding. Vertel dat voorlezers via hun gezin ook andere gezinnen kunnen werven. Hierover kunnen ze meer lezen in de voorlezersreader. 13

14 Topiclijst coördinatoren 1 e verslag De topiclijst is bedoeld om het gesprek tussen voorlezers onderling en coördinator en voorlezers soepel en natuurlijk te laten verlopen. Deel aan de hand van de topiclijst coördinatoren 2 e verslag ervaringen en tips met elkaar. Als onderdeel van deze uitwisseling kan de projectkaart worden doorgenomen en boekentips worden gegeven. Notities en verslag Maak tijdens de bijeenkomst aantekeningen aan de hand van het topiclijst coördinatoren 2 e verslag en werk per voorlezer door middel van digitaal verslagformulier 2 e voorlezersbijeenkomst en gezinsbezoek een verslag uit alvorens je het gezinsbezoek aflegt. Tweede gezinsbezoek Je gaat ongeveer halverwege het voorleesseizoen weer met de voorlezer mee naar het gezin. Bij dit bezoek volgt de voorlezer gewoon het gebruikelijke voorleesritueel en praat jij vooral met de ouder(s). Tussendoor neem je een foto van de voorlezer die aan het voorlezen is. Planning en voorbereiding Plan het tweede gezinsbezoek Neem het verslag van 1 e gezinsbezoek en de 2 e voorlezersbijeenkomst door. Neem mee Het (digitale) verslag van het 1 e gezinsbezoek Het (digitale) verslag van de 2 e voorlezersbijeenkomst Topiclijst coördinatoren 2 e verslag Digitaal verslagformulier 2 e voorlezersbijeenkomst en gezinsbezoek Digitale camera Pen en papier (om de antwoorden van ouders op de vragen van de topiclijst te noteren en eventueel om een briefje achter te laten als het gezin er niet is) Bespreken Praktische zaken Goed uitleggen aan ouders dat het project over een tijdje stopt, dat zij maar 1 keer mee mogen doen en dat het daarom belangrijk is dat zij steeds meer zelf gaan bijdragen aan het stimuleren van de taal van hun kinderen. Vragen of ouders nog gezinnen kennen die mee willen doen. Topiclijst coördinatoren 2 e verslag De topiclijst is bedoeld om het gesprek tussen gezin, voorlezer en coördinator soepel en natuurlijk te laten verlopen. Bespreek aan de hand van de topiclijst coördinatoren 2 e verslag de voortgang met de voorleeskinderen en ouderbetrokkenheid op het gebied van taalstimulering. Denk actief met het gezin meedenken over hoe het gezin het voorlezen het beste een plekje kan geven. Hierbij kun je denken aan verschillende manieren, waaronder de vader of oudere broers/zussen erbij betrekken, één van de kinderen die wordt voorgelezen tot voorlezer benoemen, de moeder handvatten geven waardoor zij durft voor te lezen en uitleg geven van welke boeken geschikt zijn. Lees meer over ouderbetrokkenheid in het hoofdstuk ouders betrekken. Bespreek ook eventuele hulpvragen met het gezin. Notities en verslag Maak tijdens het gesprek aantekeningen aan de hand van het verslagformulier coördinatoren 2 e verslag en werk per gezin door middel van digitaal verslagformulier 2 e voorlezersbijeenkomst en gezinsbezoek een 14

15 verslag uit. Stuur dit samen met het verslag van de tweede ouderbijeenkomst digitaal op naar de projectleiding en de voorlezer. Mail daarnaast ook de leukste foto van je voorlezers en hun gezin naar de projectleiding. Afspraak met projectleiding (naar behoefte) Aan de hand van het ingevulde verslagformulier van de gezinsbezoeken kunnen de projectleiding en jij, naar behoefte, samen kijken hoe het voorleesritueel het best kan worden overgenomen door de ouders. Derde voorlezersbijeenkomst De derde voorlezersbijeenkomst is bedoeld als afsluiting en eindevaluatie van het project. Een gezamenlijke bijeenkomst is facultatief, dat wil zeggen dat je de afsluiting en eindevaluatie ook per afzonderlijke voorlezer telefonisch of via de mail kan laten plaatsvinden. De keuze voor het al dan niet houden van een gezamenlijke bijeenkomst hangt af van de wensen van de coördinator en de voorlezers. Planning en voorbereiding Plan samen met de voorlezers een moment voor de 3 e voorlezersbijeenkomst. Vraag de voorlezer ook alvast na te denken over de vraag of de voorlezer volgend jaar voorlezer of coördinator wil worden en of zij eventueel nog aspirant voorlezers kent. Neem mee en voorlezers De (digitale) verslagen van de 2 e gezinsbezoeken Digitaal verslagformulier 3 e voorlezersbijeenkomst en gezinsbezoek Bespreken Topiclijst coördinatoren 3 e verslag De topiclijst is bedoeld om het gesprek tussen voorlezers onderling en coördinator en voorlezers soepel en natuurlijk te laten verlopen. Bespreek aan de hand van de topiclijst coördinatoren 3 e verslag ervaringen omtrent voorleeskinderen, ouderbetrokkenheid, het contact met het gezin en wat de voorlezer van het project heeft geleerd. Notities en verslag Maak tijdens de bijeenkomst of tijdens het telefonische contact aantekeningen aan de hand van het topiclijst coördinatoren 3 e verslag en werk per voorlezer door middel van digitaal verslagformulier 2 e voorlezersbijeenkomst en gezinsbezoek een verslag uit alvorens je het gezinsbezoek aflegt. Derde gezinsbezoek Tijdens het laatste gezinsbezoek nemen de coördinator, de voorlezer en het gezin afscheid van elkaar. Je bespreekt de behaalde doelen en het gezin krijgt het leesstimuleringspakket. Voorbereiding Plan het derde gezinsbezoek Organiseer voorafgaand aan de gezinsbezoeken eventueel een derde voorlezersbijeenkomst en bespreek hierin de punten uit het verslagformulier coördinatoren 3 e verslag. Indien er geen voorlezersbijeenkomst wordt georganiseerd bespreek je deze punten per mail/telefoon of persoonlijk. Maak hier een verslag van. 15

16 Neem mee Het (digitale) verslag van het 2 e gezinsbezoek Het (digitale) verslag van de 3 e voorlezersbijeenkomst Topiclijst coördinatoren 3 e verslag (let op! Het formulier afsluiting project moet worden ingevuld) Leesstimuleringspakket Bespreken Praktische zaken: afsluiting Introductie afsluitend bezoek Als je met de voorlezer bij het gezin komt, is het goed te vertellen dat het een bijzondere keer is en dat het wat anders verloopt dan normaal. Eventueel kan de voorlezer een gedeelte van het gezinsbezoek besteden aan het voorlezen aan de kinderen. Diploma De voorlezer vult het diploma in. Bij het invullen van het diploma is het belangrijk dat de voorlezer duidelijk aangeeft wat het kind de afgelopen 20 weken bereikt heeft en welke veranderingen er zijn geweest (dat kan per kind erg verschillen). Ook is het leuk om ook aan de kinderen en ouders te vragen wat zij van het project vonden. Leesstimuleringspakket De overdracht van het leesstimuleringspakket. Het leesstimuleringspakket is bedoeld om de ouders nog wat extra mee te geven om met voorlezen door te gaan. Zo bevat het pakket een boekje en twee fotolijstjes met de voorleesfoto (één voor het gezin en één voor de voorlezer). Daarnaast bevat het een diploma wat door de voorlezer vooraf of bij het gezin ingevuld kan worden. Formulier afsluiting project Laat de ouders en de voorlezer het formulier Afsluiting project ondertekenen (zie bijlage). Deze is voor de administratie van de VoorleesExpress bedoeld en kan je inleveren bij de projectleiding. Terugkommoment Eventueel kan de voorlezer met het gezin een terugkommoment plannen. Idealiter vindt deze twee maanden na de laatste voorleessessie plaats. Het terugkommoment is bedoeld om ouders een laatste stimulans te geven om het voorlezen echt door te zetten. Ouders kunnen dan met de voorlezer hun voorleeservaringen bespreken: wat gaat er goed en waar lopen de ouders nog tegenaan? Eventueel kan de voorlezer een vragenlijst samen met de ouders doornemen (op te vragen via amsterdam@voorleesexpress.nl) om een indicatie te krijgen van welk plekje het voorlezen nu in het gezin inneemt. Topiclijst coördinatoren 3 e verslag De topiclijst is bedoeld om het gesprek tussen gezin, voorlezer en coördinator soepel en natuurlijk te laten verlopen. Bespreek aan de hand van de topiclijst coördinatoren 3 e verslag de voortgang met de voorleeskinderen, ouderbetrokkenheid op het gebied van taalstimulering en eventuele hulpvragen van het gezin. Notities en verslag Maak tijdens het gesprek aantekeningen aan de hand van het topiclijst coördinatoren 3 e verslag en werk per gezin door middel van digitaal verslagformulier 3 e voorlezersbijeenkomst en gezinsbezoek een verslag uit. Stuur dit digitaal op naar de projectleiding en de voorlezer. 16

17 3. Communicatie Als coördinator zorg je ervoor dat de verwachtingen over het project kloppen en iedereen gemotiveerd is en blijft. Wees je hiervan bewust en probeer in je communicatie zoveel mogelijk namens de VoorleesExpress te praten; jij vertegenwoordigt immers het project. Communicatie met voorlezer Het is belangrijk om regelmatig contact te houden met je voorlezers. Zo weet je zeker dat iedereen betrokken blijft en kan je inspelen op vragen en/of problemen. Probeer ervoor te zorgen dat de voorlezers ook uit zichzelf contact met jou opnemen. Ook als het goed gaat en ze niets bijzonders te melden hebben. Soms lijkt alles goed te gaan, maar als je dan doorvraagt zijn er toch nog dingen die een beetje lastig gaan. Tijdens een bijeenkomst kunnen voorlezers hun eventuele twijfels of moeilijkheden uiten. Hebben ze vragen over bepaalde procedures? Of twijfelt de voorlezer of een gezin wel geschikt is voor deelname aan het project? Probeer uit te leggen waarom de projectleiding een bepaalde keuze gemaakt kan hebben. Pak de doelstelling erbij die we bij de intake hebben geformuleerd en licht deze toe aan de voorlezer. Neem contact op met de projectleiding als je er niet uitkomt. Dit kan je daarna terugkoppelen naar jouw voorlezers. Zo zijn we één team met één naam. Organiseren bijeenkomst Om data te prikken is het handig om te gebruiken. Elke voorlezer kan zo reageren op de door jou voorgestelde data. Heb je van iedereen reactie, mail dan alle voorlezers de datum voor de bijeenkomst. Communicatie met projectleiding Om de communicatie goed te laten verlopen heb je als coördinator deze reader ontvangen, krijg je per mail de overige documenten ten behoeve van het coördinatorschap en alle informatie over de gezinnen. Ook krijg je tijdens de coördinatorentraining voor elke voorlezer een tasje met hierin het voorleesdagboek en boekenlegger voor het gezin, daarnaast de projectkaart en de reader voor voorlezers. Wat belangrijk is tussen coördinatoren en voorlezer geldt ook voor het contact tussen projectleiding en coördinator. Neem uit jezelf contact op als je een vraag hebt, twijfelt of gewoon wat wilt vertellen. Coördinator zijn is niet altijd makkelijk; je moet snel inspelen op verschillende (en vaak nieuwe) situaties. Voor elke coördinator wordt hiervoor aan het begin van het seizoen een vast contactpersoon (projectassistent) vanuit de projectleiding aangewezen. Op deze manier is één persoon altijd op de hoogte van de gehele situatie. De projectmedewerker treedt op als achterwacht en sparringpartner voor de projectassistent. Deze werkwijze betekent niet dat je alleen mails via deze persoon zult krijgen. Als het gaat om algemene mails rondom praktische zaken (zoals de start en afsluiting van een seizoen of een uitnodiging voor een training), hoeven deze niet perse via jouw vaste contactpersoon bij jou binnen te komen. In deze gevallen kun je simpelweg reply-en op de afzender. 17

18 Communicatie met ouders Het is het makkelijkst om met ouders face-to-face afspraken te maken. Telefonisch kan wel, maar dan is het handig om goed te checken of ze het hebben begrepen. Ervaring leert ons dat het verzetten van afspraken of het stellen van ingewikkelde vragen vaak niet lukt over de telefoon. Het kan gebeuren dat je een afspraak met het gezin maakt om langs te gaan, maar dat ze er niet zijn. Dit blijkt vaak geen onwil, maar is wel iets waar je rekening mee moet houden. Daarom kan het geen kwaad als jij, kort voordat je langsgaat, het gezin belt. Zo zit het bezoek weer vers in hun geheugen. Sta jij of je voorlezer voor een dichte deur bij een gezin? Bel ze dan even. Kun je ze telefonisch niet bereiken; schrijf dan een briefje. Leg uit op welke dag en tijd jullie er waren, dat dat met hen afgesproken was en geef aan op welke nummers jullie bereikbaar zijn. Als coördinator neem je vragen af bij gezinnen. Vraag daarbij goed door, omdat sommige ouders geneigd zijn alleen de positieve dingen te noemen. Vertel dat je bijvoorbeeld bij andere gezinnen hebt gehoord dat ze dit lastig vonden. In hoofdstuk 4 vind je meer over het betrekken van ouders bij het voorlezen. 18

19 4. Ouders betrekken Een belangrijk doel van het project is het overdragen van het voorleesritueel. Omdat de ouders vaak geen ervaring hebben met het voorlezen en meestal onzeker zijn over hun Nederlands, is het moeilijk voor hen om het voorlezen over te nemen. Aan ons de uitdaging om de ouders genoeg handvatten te geven om het voorlezen over te nemen en het een structurele plek te geven in het gezin. Het zou ontzettend jammer zijn als kinderen niet meer worden voorgelezen wanneer ze heel enthousiast zijn geworden. Ook wanneer ouders de Nederlandse taal niet goed machtig zijn, zijn er toch voldoende mogelijkheden waarop zij de taalontwikkeling van hun kinderen kunnen stimuleren. Uitdagingen voor ouders Er kunnen verschillenden redenen zijn waarom zelf voorlezen voor ouders een uitdaging is. Sommige ouders zijn laaggeletterd of analfabeet; boeken vinden ze moeilijk en intimiderend. Of ze voelen zich door een gebrekkige Nederlandse taalvaardigheid niet bekwaam genoeg om hun kinderen ondersteuning te bieden. Ook weten zij vaak simpelweg niet wat ze kunnen doen; zij vertrouwen erop dat de school hun kinderen de volledige ondersteuning biedt die zij nodig hebben en dat zij hier als ouder niet aan kunnen bijdragen. Binnen veel gezinnen is het geen dagelijkse structuur om de schooldag met de kinderen te bespreken, het zogenoemde keukentafelgesprek, waardoor zij een beperkt beeld hebben bij de schoolvoortgang van hun kind. Bovendien wordt vaak gedacht dat voorlezen veel tijd kost en dat het iets is waar je geen plezier aan kan beleven. Dit heeft er mee te maken dat sommige ouders (voor)lezen alleen associëren met leren en niet met een gezellig, intiem moment met je kind. Er zijn ook gezinnen die al goed op weg zijn om voorlezen tot een vast ritueel te maken, maar die bijvoorbeeld wel behoefte hebben aan ondersteuning in de verschillende manieren waarop er uit boeken voorgelezen kan worden. Ouderbetrokkenheid Elk gezin is anders en de mogelijkheden voor ouderbetrokkenheid zijn daardoor divers. Bij het ene gezin zijn de ouders al erg betrokken en lezen zij al voor, terwijl bij het andere gezin voorlezen nog een zeer beperkte of geen plek in huis heeft. Afhankelijk van het gezin waar je komt, kun je zo veel mogelijk van de volgende (met elkaar verbonden) onderdelen proberen te stimuleren. Houd er rekening mee dat sommige onderdelen in jouw gezin wellicht niet realistisch zijn om te kunnen behalen maar dat elk klein stapje al veel effect kan hebben. Lage betrokkenheid Bewust zijn van taalachterstand van kind(eren) Zorgen maken om taalachterstand van kind(eren) Bewust zijn van de noodzaak om randvoorwaarden te creëren om te werken aan de taalachterstand van de kind(eren) Boekencultuur en talige omgeving Creëren van randvoorwaarden voor het lezen; o Rustige plek o Vaste tijd o Boeken in huis Kennis hebben van interesse van kind(eren) wat betreft onderwerpen van boeken Bibliotheek bezoeken; o Boeken lenen 19

20 o Voorleesritueel Deelname aan activiteiten in de bibliotheek, bijv. voorleesmiddag Kinderen activeren om zelf te lezen Met kind(eren) educatieve tv-programma s op het gebied van taalontwikkeling kijken Verhalen, sprookjes of mythes vertellen aan kind(eren) In dagelijks leven (thuis, op de markt, tijdens het koken) voorwerpen, kleuren en dergelijke aanwijzen en benoemen Kind(eren) vragen of ze voorgelezen willen worden Met kind(eren) woord- en taalspelletjes spelen; o Woordslang of ik zie, ik zie, wat jij niet ziet o Talige bordspellen of puzzels o Op de pc of via internet o Gebruik van talige apps Luisterboeken gebruiken Digitale prentenboeken gebruiken (zie onderstaand) Voorlezen (in moedertaal en/of Nederlands); o Prentenboeken voorlezen o Zoekboeken voorlezen o Tekstloos stripboek voorlezen o Stripboeken voorlezen o Om en om een bladzijde voorlezen met kind o Tweetalige boeken voorlezen o Samenleesboeken voorlezen o Zelfleesboek voor kinderen voorlezen o Regulier kinderboek met tekst voorlezen Interactief voorlezen (in moedertaal en/of Nederlands) o Vragen stellen aan kind o Kind vragen laten stellen o Aanwijzen en benoemen van plaatjes o Woorden uitleggen o Voor meer aspecten van interactief voorlezen zie deze reader op hoofdstuk 11 Uitleg geven: gebrekkig Nederlands Ouders van niet-nederlandse afkomst geven vaak aan dat hun Nederlands niet goed genoeg is om voor te lezen. Tegelijkertijd staan ze er vaak op om in het Nederlands voor te lezen, omdat we in Nederland leven. Hoe kan een ouder dan toch meedoen en het voorleesritueel een plek in het gezin geven? Leg de ouders uit dat ook wanneer zij de Nederlandse taal niet goed machtig zijn, zij toch kunnen ondersteunen in de taalontwikkeling van hun kinderen. En geef hen uitleg hoe ze dat kunnen doen. Uit onderzoek blijkt dat ouders de taalontwikkeling van hun kinderen niet helpen door in gebrekkig Nederlands voor te lezen of met ze te praten. Het is dan beter als de ouders hun moedertaal blijven spreken thuis. Kinderen leren dan een taal goed te beheersen en ontwikkelen daardoor taalgevoel. De ouders moeten dus vooral veel taal aanbieden en het taalgebruik van het kind stimuleren. Door boekjes, liedjes, gedichtjes enzovoort. Het taalniveau van het aanbod is belangrijker dan per se voorlezen in het Nederlands. Dus als de ouders erg weinig Nederlands kennen, is het slim om ze te adviseren om in hun moedertaal voor te lezen. In de bibliotheek is vaak een aparte afdeling met boeken in andere talen (hier kun je ook kinderboeken vinden). Misschien kun je ze eens lenen en aan de ouders laten zien of samen met ze voorlezen. Hierbij kan je ervoor 20

21 kiezen om eerst zelf een Nederlands boek voor te lezen en daarna een anderstalig boek door een ouder voor te laten lezen. Ideaal zijn tweetalige boeken, zodat zowel jij als de ouder het kan (voor)lezen. Helaas zijn deze boeken heel schaars. Er zijn wel veel boeken in verschillende talen. Kunnen ouders niet lezen? Zoek dan wat boeken uit zonder tekst en laat zien dat je ook zonder geschreven woorden echt interactief kunt voorlezen! Of raad luisterboeken aan! Samen voorlezen Laat de ouder of een ander gezinslid, indien mogelijk, vanaf het begin bij voorlezen zitten en geef hem/haar een rol. Bijvoorbeeld door te zorgen dat kinderen rustig zijn, door Nederlandse woorden te vertalen in de moedertaal of door voor te lezen aan het ene kind, terwijl jij aan het andere kind voorleest. Zo leren de kinderen van zowel de voorlezer als van de ouder. Als de kinderen juist onrustig worden door de aanwezigheid van de ouders, probeer het samen voorlezen dan in ieder geval in te voeren vanaf de tiende keer. Dan zijn de kinderen meer aan jou en het voorlezen gewend. In de aanloop hiernaartoe kun je bijvoorbeeld wel tijdens de eerste weken de ouder bij het laatste boekje erbij laten zitten. Ook kun je de ouder een stukje laten voorlezen of laten zorgdragen voor de aanwezigheid van boeken nadat het bibliotheekbezoek is geïntroduceerd. In ieder geval is het goed om elke week aan de ouders te laten zien welke boeken je hebt gekozen en uit te leggen waarom. Zo leer je hun al iets over boekkeuze. Het is belangrijk om het voorlezen in ieder geval een paar keer echt samen te doen met de ouders. Door hen te betrekken en de tijd waarin de voorlezer zelf voorleest af te bouwen, vergroot je de kans dat de ouders het voorleesritueel overnemen. Het is wel belangrijk om er bij te blijven zitten en waar nodig mee te denken en tips te geven. Wij raden voorlezers aan gedurende de 20 weken in kleine stappen toe te werken naar de overdracht. Zo kan de ouder gedurende de 20 weken vertrouwen in zichzelf alsook kennis ontwikkelen over hoe de ouder betrokken kan zijn bij de taalontwikkeling van zijn of haar kind. Voordoen in plaats van verbeteren Kinderen en ouders moeten het lezen leuk vinden en niet het idee krijgen dat ze het fout (kunnen) doen. Liever een goed voorbeeld geven dan constant aangeven wat fout is. Een voorbeeld is als kinderen iets niet goed uitspreken of geen hele zinnen maken. Je kunt de voorlezer adviseren in deze gevallen de zin te herhalen op zo n manier dat deze wel correct/compleet is, zonder expliciet te zeggen dat ze het fout doen. Samen digitale prentenboeken bekijken In het hoofdstuk Tips: Taalontwikkeling en stimulering in de reader voor de voorlezers staan uitgebreide informatie over digitale prentenboeken. Hier gaan we alleen in op hoe je dit kan inzetten om het voorlezen over te dragen. De Bereslim Boeken zijn een erg goede manier om ouders te betrekken bij het voorlezen. Het heeft bovendien een extra voordeel voor ouders die bang zijn dat zij zelf niet goed kunnen voorlezen, bijvoorbeeld omdat zij het Nederlands niet goed beheersen. Voor deze ouders zijn de Bereslim Boeken een uitstekende voorleeshulp, die hun bovendien de kans geeft om zelf meer te leren van de Nederlandse taal. Dat de ouders bij het praten over de vragen een andere taal gebruiken is geen enkel bezwaar. Het is erg goed als ouders met hun kinderen met het verhaal en het boekje bezig zijn en hier plezier aan beleven. Voor jou als voorlezer ligt er de taak om de ouders bekend te maken met de verschillende mogelijkheden om samen met het kind iets met de Bereslim Boeken te doen. Je kunt met z n allen het prentenboek lezen en het Bereslim Boek bekijken en vervolgens een verwerkingsactiviteit doen. Je kunt de ouders motiveren om gedurende de week nog eens samen met het kind het Bereslim Boek en/of het prentenboek te bekijken. 21