Luchtkwaliteitplan Nieuwegein

Transcriptie

1 Postbus AA Bezoekadres Martinbaan NN Duurzame Ontwikkeling Luchtkwaliteitplan Nieuwegein Nieuwegein werkt aan schone lucht! Raadsnummer Datum 15 februari 2008 Auteur Nils Yntema Versie definitief

2

3 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) Inhoudsopgave 1 Inleiding Waarom dit luchtkwaliteitplan Meer dan alleen voldoen aan normen Leeswijzer 6 2 Gezondheidseffecten 7 3 Luchtkwaliteitbeleid Landelijk beleid en wetgeving Provinciaal en regionaal beleid Gemeentelijk beleid 13 4 Luchtkwaliteit van Nieuwegein Stoffen Bronnen van luchtverontreiniging Luchtkwaliteitberekeningen Huidige situatie Autonome ontwikkeling Ruimtelijke planontwikkelingen Toekomstige situatie Vaststellen knelpunten Noodzaak verdergaande aanpak 25 5 Doelen en ambities Beïnvloedingsruimte gemeente Doelen Ambities Strategie Regionale samenwerking Resultaat 31 6 Aanpak in vogelvlucht Sturen van verkeer en vervoer op hoofdlijnen Sturen van plan en proces op hoofdlijnen Communicatie en voorlichting 35 7 Maatregelen en acties Groslijst maatregelen Nationale maatregelen Nieuwegeinse maatregelen Effecten van de maatregelen 42

4 4 (75) Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari Monitoring 42 8 Financiering en fasering Financiering vanuit luchtkwaliteitbudget Financiering vanuit andere budgetten Onderzoek Fasering 45 Bijlage 1 Bronnen en emissie 47 Bijlage 2 Knelpuntenkaart Bijlage 3 Knelpuntenkaart 2010 en Bijlage 4 Groslijst maatregelen 58 Bijlage 5 Uitwerking maatregelen 59

5 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) 1 Inleiding 1.1 Waarom dit luchtkwaliteitplan De luchtkwaliteit in Nieuwegein is de afgelopen decennia sterk verbeterd. De uitstoot van industrie in de regio Utrecht is sterk afgenomen door technische verbeteringen. Ook de uitstoot van voertuigen is gedaald door technische maatregelen zoals bijvoorbeeld de invoer van loodvrije benzine en de katalysator. De verbetering van de luchtkwaliteit zet in de toekomst door. De concentratie stikstofdioxide en fijn stof in Nieuwegein voldoet echter nog niet aan de luchtkwaliteitsnormen. In de jaarrapportages luchtkwaliteit zijn de afgelopen jaren overschrijdingen van de luchtkwaliteitsnormen gerapporteerd van met name fijn stof en stikstofdioxide. Het wegverkeer is in Nieuwegein veruit de grootste veroorzaker van luchtverontreiniging. Recente berekeningen laten zien dat ook in de toekomst knelpunten met luchtkwaliteit in Nieuwegein blijven bestaan. Dit kan niet alleen ernstige consequenties hebben voor de gezondheid van burgers maar ook voor de realisatie van ruimtelijke ontwikkelingen in Nieuwegein. Bovendien verplicht huidige wet- en regelgeving Nieuwegein knelpunten met luchtkwaliteit op haar grondgebied aan te pakken. Nieuwegein staat derhalve voor de opgave een nadere invulling te geven aan de aanpak voor de verbetering van haar luchtkwaliteit. 1.2 Meer dan alleen voldoen aan normen De gemeente Nieuwegein heeft een beperkte invloed op het verbeteren van de luchtkwaliteit. Voor een belangrijk deel wordt de luchtkwaliteit in Nieuwegein bepaald door rijkswegen (A2, A27 en A12). Samenwerking met het Rijk en de Provincie Utrecht aan het verbeteren van de luchtkwaliteit is daarom noodzakelijk. Als gemeente willen we binnen onze mogelijkheden een bijdrage leveren aan een betere luchtkwaliteit en meer dan alleen voldoen aan de normen. De schadelijke invloed van de luchtverontreiniging verdwijnt niet als de luchtkwaliteit onder de normen blijft. Alle luchtverontreiniging (in ieder geval die hoeveelheden die boven de natuurlijke achtergrond uitstijgen) is slecht voor de gezondheid. Alle maatregelen die de luchtkwaliteit verbeteren zijn dus goed. Het is zaak die maatregelen te selecteren die het meest effectief zijn en het minste kosten. Dit luchtkwaliteitplan geeft invulling aan de Nieuwegeinse aanpak. Nieuwegein wil een concrete aanpak van de luchtproblematiek. In dit luchtkwaliteitplan zijn daarom haalbare en effectieve maatregelen opgenomen waarmee specifieke knelpunten worden opgelost en de luchtkwaliteit in de gehele stad wordt verbeterd. In het luchtkwaliteitplan wordt onderscheid gemaakt in goedkope, effectieve

6 6 (75) Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari 2008 maatregelen die op de korte termijn genomen kunnen worden, in maatregelen die een voorbeeldfunctie hebben en in maatregelen die gericht zijn op communicatie over luchtkwaliteit naar de Nieuwegeinse burger. Om te voorkomen dat het luchtkwaliteitplan gezien wordt als symboolpolitiek, willen wij elk jaar een evaluatie over de uitvoering van het plan met daaraan gekoppeld een geactualiseerd actieplan. 1.3 Leeswijzer Het luchtkwaliteitplan beschrijft wat Nieuwegein de komende jaren gaat doen om de luchtkwaliteit te verbeteren. In hoofdstuk 2 wordt beschreven welke gezondheidseffecten luchtverontreiniging kan hebben op de mens. Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 stil gestaan bij de wet- en regelgeving voor luchtkwaliteit en de hieruit volgende taakstelling van de gemeente. De omvang van de luchtproblematiek in Nieuwegein wordt duidelijk in hoofdstuk 4. De luchtkwaliteit in Nieuwegein vraagt om een verdergaande aanpak. In hoofdstuk 5 zijn de doelen en ambities van het luchtkwaliteitplan op een rijtje gezet. Het nemen van maatregelen kan op veel manieren. De aanpak die Nieuwegein voor ogen heeft is uitgelegd in hoofdstuk 6. Na een gemeentebrede en zorgvuldige afweging is tot een voor Nieuwegein geschikt pakket van maatregelen gekomen. Hoofdstuk 7 geeft een beschrijving van de lokale en regionale maatregelen waarmee Nieuwegein de komende jaren gaat werken aan een schonere en gezondere lucht. Daarnaast wordt nog even stil gestaan bij de reeds behaalde verbeteringen.

7 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) 2 Gezondheidseffecten Met name in stedelijke gebieden draagt luchtverontreiniging in belangrijke mate bij aan gezondheidseffecten 1. De gezondheidsrisico s hangen af van de mate van de luchtverontreiniging en de risicogroep. Risicogroepen zijn onder meer carapatiënten, (oudere) mensen met hart- en vaatziekten, kinderen, (buiten)sporters en mensen die zwaar lichamelijk werk verrichten in de buitenlucht. In Nederland zijn effecten van verhoogde kortdurende blootstelling aan fijn stof en ozon op de longfunctie aangetoond bij gezonde basisschoolkinderen en zich hevig inspannende wielrenners. Kortdurende verhoogde concentraties van luchtverontreinigende stoffen kwamen in het verleden vaker voor dan tegenwoordig. Acute gezondheidseffecten komen daarom tegenwoordig minder vaak voor. Chronische gezondheidseffecten, die bovendien vaak ernstiger zijn, omdat ze onherstelbaar zijn, spelen tegenwoordig een grotere rol. Het Rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu (RIVM) schat dat jaarlijks ongeveer mensen in Nederland vroegtijdig sterven door kortdurende verhoogde concentraties van fijn stof en ozon. Dit treedt alleen op bij mensen met een zeer zwakke gezondheid. Minder ernstige effecten zoals luchtwegklachten kunnen bij grotere groepen mensen optreden. Chronische gezondheidseffecten treden op nadat iemand jarenlang is blootgesteld aan een matige concentratie van fijn stof. In Nederland sterven hierdoor jaarlijks mogelijk mensen vervroegd (indicatief: enkele maanden tot maximaal enkele jaren). Tabel 1.1 geeft een samenvatting van de effecten van luchtverontreiniging op de gezondheid. Daarbij is aangegeven hoe sterk het bewijs en de ernst van het effect zijn. 1 Bronnen:

8 8 (75) Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari 2008 Tabel 1.1 Gezondheidseffecten 2 Beschrijving Bewijs Ernst Acute gezondheidseffecten na kortdurende blootstelling Vroegtijdige sterfte *** *** Ziekenhuisopname voor luchtwegen of *** *** hart- en vaatziekten Verminderde longfunctie *** * Toename luchtwegklachten ** ** Verergering astma ** *** Chronische gezondheidseffecten na langdurige blootstelling Vroegtijdige sterfte (inclusief sterfte aan longkanker) *** *** Afname longfunctie *** ** Ontstaan chronische luchtwegklachten bij kinderen Toename chronische luchtwegaandoeningen (bronchitis) bij volwassenen ** *** *** ** Toename astma en allergische klachten * ** bewijs * Niet adequate, inconsistente bewijskracht ** Beperkte bewijskracht *** Voldoende bewijskracht ernst * Licht ** Matig *** Ernstig Fijn stof is afkomstig van zeer veel bronnen, waaronder natuurlijke bronnen. Vooral het fijn stof afkomstig van verbrandingsprocessen (verkeer, industrie, openhaard) blijken tot nadelige effecten aanleiding te geven. De directe bijdrage van het verkeer in de luchtverontreiniging door fijn stof is bescheiden van omvang, maar bevat relatief veel schadelijke componenten. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat fijn stof (vooral de uitstoot van dieselmotoren) verantwoordelijk is voor een verlaagde longfunctie, verergering van astma en een verhoogd voorkomen van sterfte door luchtwegaandoeningen en hart- en vaatziekten. Blootstelling aan relatief lage concentraties kunnen al klachten veroorzaken. Er is voor fijn stof geen concentratie bekend waarbij geen effecten op de gezondheid worden waargenomen. Er wordt dan ook aangenomen dat risico s blijven bestaan tot zeer lage concentraties. 2 Rapport Gezondheidsraad 1999/14

9 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) Bij luchtverontreiniging door stikstofdioxide kunnen dezelfde gezondheidsklachten ontstaan als door fijn stof. Indien de concentratie stikstofdioxide echter niet hoger is dan de norm voor de jaargemiddelde concentratie en piekconcentraties, zijn de negatieve effecten op de gezondheid veel kleiner dan bij fijn stof. Verzwakte of zieke mensen kunnen echter bij blootstelling aan concentraties stikstofdioxide onder de norm nog steeds gezondheidsklachten ervaren, zoals een toename van de luchtwegklachten en een versterkte reactie op stoffen die allergische reacties veroorzaken. Stikstofdioxide is het meest schadelijk als bron voor de aanmaak van ozon, een beruchte smogvormer. In de nabijheid van drukke wegen komen hogere concentraties van NO2 en fijn stof voor. Er is echter ook een rechtstreeks epidemiologisch bewijs dat het wonen langs drukke wegen tot extra gezondheidsrisico s leidt. Dit is afkomstig uit een scala van studies waarbij onderzocht is of het wonen dan wel het naar school gaan nabij drukke wegen samen ging met de effecten op de gezondheid. Een Nederlandse studie vond dat mensen die langs een drukke wonen, eerder overlijden als gevolg van long- of hartziekte. Zij hebben daarop een bijna 2 keer zo grote kans 3 als mensen die niet binnen een afstand van 100 meter vanaf een snelweg of 50 meter vanaf een drukke stadsweg wonen. Vooral roetdeeltjes uit de dieselmotoren leken hier de boosdoeners. Aannemelijk is dus ook dat bij mensen die luchtweg- of hartklachten hebben en die langs een drukke weg wonen, de klachten verergeren. 3 Hoek/Brunekreef, 2002 The Lancet, Association between mortality and indicators of traffic related air pollution in the Netherlands.

10 10 (75) Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari Luchtkwaliteitbeleid 3.1 Landelijk beleid en wetgeving Het doel van de Nederlandse wetgeving voor (buiten)luchtkwaliteit is het beschermen van de bevolking en de natuur tegen de negatieve effecten van blootstelling aan luchtverontreinigende stoffen. Om dit te bereiken zijn zowel emissiedoelstellingen om de milieudruk te verminderen als normen waaraan de luchtkwaliteit moet voldoen opgenomen in de Nederlandse wet- en regelgeving. Nederlandse wet- en regelgeving is gebaseerd op het Europese luchtkwaliteitsbeleid, vastgelegd in de Kaderrichtlijn Luchtkwaliteit (1996) en in zogenaamde dochterrichtlijnen. Emissiedoelstellingen Voor de stoffen zwaveldioxide (SO 2 ), stikstofoxiden (NO x ), ammoniak (NH 3 ) en vluchtige organische stoffen (VOS) zijn verplichte emissiedoelstellingen geformuleerd in het kader van de Europese NEC-richtlijn en het Götenborg protocol. Het gaat hierbij om nationale emissieplafonds, waarboven de emissies met ingang van 2010 niet mogen uitkomen. Het Nationale en Europese emissiereductiebeleid bestaat uit een mix van instrumenten, zoals emissie-eisen voor auto's en fabrieken, eisen aan de samenstelling van brandstoffen, en economische instrumenten zoals het emissiehandelssysteem voor stikstofoxiden (NO x ). Wet luchtkwaliteit Sinds 15 november 2007 is het Besluit luchtkwaliteit 2005 vervangen door luchtkwaliteitseisen opgenomen in de Wet milieubeheer (Staatsblad 2007, 434), in de volksmond Wet luchtkwaliteit. De kern van de Wet luchtkwaliteit bestaat uit de (Europese) luchtkwaliteiteisen. Verder bevat zij basisverplichtingen op grond van Europese richtlijnen, met betrekking tot: plannen, maatregelen, het beoordelen van luchtkwaliteit, verslaglegging en rapportage. De normen voor de luchtkwaliteit en de hoogte daarvan zijn ten opzichte van het Besluit luchtkwaliteit 2005 niet veranderd. Onder de nieuwe Wet luchtkwaliteit blijft het beleid onverminderd gericht op het realiseren van de normen die gesteld zijn ter bescherming van de gezondheid van de mens en van het milieu. In de wet luchtkwaliteit is een beperkte koppeling gelegd tussen ruimtelijke ontwikkelingsplannen en luchtkwaliteitnormen.

11 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) Normen De Wet luchtkwaliteit bevat normen voor langdurende blootstelling en normen voor kortdurende blootstelling. Ter bescherming tegen chronische effecten door langdurige blootstelling aan stoffen in de lucht gelden normen voor jaargemiddelde concentraties. Ter bescherming tegen acute effecten door kortdurende blootstelling aan hoge concentraties van stoffen in lucht gelden normen die betrekking hebben op grootheden als een uurgemiddelde, een daggemiddelde of een piekwaarde van de reeks waarmeningen over een jaar. De normen voor de twee meest kritische luchtverontreinigende stoffen stikstofdioxide (NO 2 ) en fijn stof (PM 10 ) die op dit moment gelden zijn samengevat in tabel 1.2. Tabel 1.2 Luchtkwaliteitnormen voor stikstofdioxide en fijn stof Norm NO 2 PM 10 Jaar Plandrempel voor jaargemiddelde concentratie [µg/m 3 ] Langdurige blootstelling Grenswaarde voor jaargemiddelde concentratie [µg/m 3 ] Langdurige blootstelling Plandrempel voor piekconcentraties [µg/m 3 ] Kortdurende blootstelling Grenswaarde voor piekconcentraties [µg/m 3 ] Kortdurende blootstelling uurgemiddelde concentratie die maximaal 18 keer per jaar (0,2% van het jaar) overschreden mag worden uurgemiddelde concentratie die maximaal 35 keer per jaar (10% van het jaar) overschreden mag worden. 3 Vanaf 2005 geldt voor PM10 alleen de grenswaarde.

12 12 (75) Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari 2008 Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit De Wet luchtkwaliteit voorziet in de aanpak van knelpunten via het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Hiermee wordt een meer integrale en efficiënte aanpak van de luchtkwaliteitsproblemen en het bereiken van de grenswaarden in Nederland beoogt. Binnen het NSL werken het rijk, de provincies en gemeenten samen om de Europese eisen voor luchtkwaliteit te realiseren. Het NSL kan pas volledig in werking treden als de EU Nederland uitstel heeft gegeven om aan de luchtkwaliteiteisen te kunnen voldoen. Gevoelige bestemmingen In de Wet luchtkwaliteit is een artikel opgenomen gericht op het beschermen van gevoelige bestemmingen en gevoelige groepen. Met dit artikel moet worden voorkomen dat een gevoelige bestemming wordt gebouwd op een plek waar een grenswaarde wordt overschreden of dreigt te worden overschreden en het aantal ter plaatse verblijvende personen die gevoelig zijn voor luchtverontreiniging toeneemt. Gevoelige bestemmingen zijn een kinderopvang en bejaarden-, verzorgings- en verpleegtehuizen. Langs autosnelwegen geldt een zone van 100 meter vanaf de rand van de weg, langs provinciale wegen een zone van 50 meter. Binnen de genoemde zones mag een gevoelige bestemming niet gerealiseerd worden indien sprake is van een overschrijding of dreigende overschrijding van de grenswaarden voor fijn stof of stikstofdioxide en indien realisering van die gevoelige bestemmingen zou leiden tot een toename van het aantal verblijvende personen. Nieuwe ontwikkelingen Momenteel wordt de EU-luchtkwaliteitsregelgeving herzien. Er zal een nieuwe grenswaarde worden opgenomen voor fijn stof (PM 2,5 ). De norm voor PM 2,5 is vastgesteld op 25 µg/m 3 en moet in 2015 worden behaald. Bij het opstellen van het toekomstig beeld van de luchtkwaliteit in Nieuwegein is geen rekening gehouden met PM 2,5. De bestaande rekenmodellen waren ten tijde van de uitvoering van de berekeningen voor het luchtkwaliteitplan nog niet in staat om de fractie PM 2,5 te bepalen. Op dit moment is dus niet duidelijk of de norm voor PM 2,5 in Nieuwegein tot knelpunten leidt. 3.2 Provinciaal en regionaal beleid De regio Utrecht (Bestuur Regio Utrecht, provincie Utrecht en de gemeente Amersfoort) heeft het Regioaanbod Utrecht voor aanpak van de luchtkwaliteit op 3 november 2005 aan het Kabinet aangeboden. Met dit aanbod hebben relevante partijen de intentie uitgesproken om de luchtkwaliteit te verbeteren. Doel van de aanpak is de luchtkwaliteit in de provincie te verbeteren en te zorgen dat de gewenste ruimtelijke, economische en infrastructurele ontwikkelingen die daarmee in lijn zijn doorgang vinden. Als lid van het Bestuur Regio Utrecht (BRU) heeft Nieuwegein dit regioaanbod mede ondertekend. De in dit aanbod opgenomen maatregelen zijn, naast de door de provincie Utrecht zelf aangedragen maatregelen, opgenomen in het provinciale Programma Luchtkwaliteit.

13 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) 3.3 Gemeentelijk beleid De Wet luchtkwaliteit verplicht Nieuwegein om periodiek de luchtkwaliteit op ons grondgebied vast te stellen, hierover te rapporteren aan de provincie. Sinds 2002 rapporteert Nieuwegein jaarlijks over de luchtkwaliteit van het voorafgaande jaar. Wanneer de luchtkwaliteitnormen (plandrempels) worden overschreden moet een plan van aanpak worden opgesteld om de luchtkwaliteit te verbeteren. De maatregelen in het plan van aanpak moeten ertoe leiden dat tijdig aan de vastgestelde luchtkwaliteitnormen voor fijn stof en stikstofdioxide wordt voldaan. In de Wet luchtkwaliteit is bepaald dat de gemeente bij de uitoefening van bevoegdheden die gevolgen voor de luchtkwaliteit kunnen hebben, de luchtkwaliteitnormen in acht neemt. Het gaat hierbij onder andere over de bevoegdheid op basis van de Wet op de Ruimtelijke Ordening, waaronder het opstellen op herzien van bestemmingsplannen. De gemeente dient de luchtkwaliteit te onderzoeken, de normstelling in acht te nemen en bij overschrijding van de normen zodanig maatregelen te nemen dat de overschrijdingen worden weggenomen of in elk geval beperkt.

14 14 (75) Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari Luchtkwaliteit van Nieuwegein 4.1 Stoffen Nieuwegein houdt alle stoffen uit de Wet luchtkwaliteit in de gaten. Voor alle stoffen met uitzondering van stikstofdioxide en fijn stof voldoen we inmiddels aan de normen. Onderzoek naar luchtkwaliteit richt zich daarom nu vooral op stikstofdioxide en fijn stof. Stikstofdioxide Stikstofdioxide is een gas en wordt uitgestoten door verkeer, industrie en huishoudens (verwarmingsketels, open haarden en houtkachel). Stikstofdioxide in de lucht is een indicator (de concentraties stikstofdioxide in de lucht zijn relatief groot) voor de aanwezigheid van andere schadelijke gassen en stoffen. Hoge concentraties stikstofdioxide in de lucht betekent dat er ook andere gassen en stoffen in de lucht aanwezig zijn die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Onder invloed van zonlicht kan stikstofdioxide samen met vluchtige koolwaterstoffen, bij warm weer en weinig wind tot de vorming van hoge concentraties ozon leiden. Stikstofdioxide kan ook schadelijke effecten hebben, maar bij de huidige concentraties van stikstofdioxide in Nederland zijn deze effecten minder groot dan die van fijn stof en ozon. Fijn stof Fijn stof is een verzamelnaam voor allerlei kleine vaste deeltjes in de lucht. Fijn stof kan tot diep in de longen doordringen en veroorzaakt onder andere daarmee gezondheidseffecten. Fijn stof komt deels van natuurlijke bronnen (opwaaiend bodemstof, zeezout en organische componenten) en is deels door mensen veroorzaakt (antropogeen): verbranding van fossiele brandstoffen, industrie, slijtage van voertuigen en wegdek. Meestal wordt fijn stof gekarakteriseerd als PM 10 : stofdeeltjes (Particulate Matter) met een diameter kleiner dan 10 micrometer (µm). Fijn stof bestaat uit een groot aantal deeltjes die sterk kunnen variëren in grootte, oorsprong en chemische samenstelling. De grovere fractie, deeltjes met een diameter tussen de 2,5 en 10 µm, bestaat vooral uit deeltjes die het gevolg zijn van mechanische processen en opwaaiend bodemstof. De fijnere fracties, deeltjes met een diameter kleiner dan 2,5 µm, bestaat vooral uit deeltjes die het gevolg zijn van verbrandingsprocessen, waaronder dieselroet.

15 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) 4.2 Bronnen van luchtverontreiniging In de volgende twee figuren is voor stikstofdioxide en fijn stof schematisch aangegeven welke bronnen de belangrijkste oorzaak zijn van luchtverontreiniging in Nieuwegein. Bronnen van stikstofdioxide in Nieuwegein buitenland 19% industrie 4% scheepvaart 5% huishoudens 14% verkeer 57% landbouw 1% Figuur 1 Bronnen van stikstofdioxide in Nieuwegein (bron: Milieu en Natuur Planbureau) Bronnen van fijn stof in Nieuwegein industrie 2% verkeer 11% bodemstof 31% landbouw 4% huishoudens 5% scheepvaart 5% zeezout 15% buitenland 27% Figuur 2 Bronnen van fijn stof in Nieuwegein (bron: Milieu en Natuur Planbureau)

16 16 (75) Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari 2008 Uit beide figuren blijkt dat het verkeer in Nieuwegein de belangrijkste bron van luchtverontreiniging is veroorzaakt door mensen. Andere bronnen van luchtverontreiniging in Nieuwegein zijn industrie, scheepvaart en huishoudens (open haarden en allesbranders). Een deel van de luchtverontreiniging is afkomstig van het buitenland en komt met de wind aanwaaien. Deze bijdrage is bepalend voor de zogenaamde achtergrondconcentratie van luchtverontreiniging. Ondanks de hoge bijdrage uit het buitenland is Nederland netto exporteur van fijn stof en stikstofdioxide. De grensoverschrijdende verplaatsing van verontreinigende stoffen is de reden waarom er veel maatregelen in Europees verband worden genomen. Wat opvalt in figuur 3 is de grote natuurlijke bijdrage van zeezout en bodemstof aan de totale concentratie fijn stof. Deze fractie van fijn stof is minder schadelijk voor de gezondheid dan de bijdrage van fijn stof veroorzaakt door verkeer, scheepvaart, huishoudens, et cetera. In bijlage 1 is een overzicht gegevens van de totale emissie (ton/jaar) van alle luchtverontreinigende stoffen per bron in Nieuwegein. Verkeersinvloed in Nieuwegein In Nieuwegein draagt het woon-werkverkeer voor een belangrijk deel bij aan de invloed van het verkeer op de luchtkwaliteit. Uit de Mobiliteitsmonitor van blijkt dat er sprake is van een grote ingaande en uitgaande pendel woonwerkverkeer. Bijna 70% van de werkzame personen in Nieuwegein komt van buiten de stad en circa 65% van de werkzame beroepsbevolking van Nieuwegein werkt buiten de stad. Voor korte afstanden (tot 7,5 km) wordt in Nieuwegein relatief veel gebruik gemaakt van de auto 5. De fiets wordt in Nieuwegein minder vaak gebruikt voor korte afstanden, namelijk 28,4%, tegenover een landelijk gemiddelde van 33,7%. Het gebruik van de auto voor korte afstanden in Nieuwegein ligt 5,7% boven het landelijk gemiddelde. Dit zou een verklaring kunnen zijn voor de invloed van het verkeer op de luchtkwaliteit. Ten opzichte van het landelijk gemiddelde wordt in Nieuwegein juist wel meer gebruik gemaakt van het openbaar vervoer (+24,3%), motoren, brom- en snorfietsen (+47,7%) voor korte afstanden en wordt tevens meer gelopen (+7,0%). Scheepvaart Door de ligging van Nieuwegein langs het Amsterdam Rijnkanaal en het Lekkanaal wordt de luchtkwaliteit van Nieuwegein beïnvloed door binnenvaartschepen. De introductie van schone techniek en schone motoren in de scheepvaart gaat relatief langzaam, terwijl het gebruik van de binnenvaart wel is toegenomen. Bij gelijkblijvende of slechts langzaam dalende emissiefactoren leidt dit tot een toename van de totale uitstoot van luchtverontreinigende stoffen door scheepvaart. Deze toename houdt vrijwel gelijke tred met de toename van het energiegebruik door de scheepvaart (toename met ca. 40% van 1980 tot 1998). Het aandeel van scheepvaartemissies op de totale emissies neemt daardoor toe. Uit onderzoek 6 naar de invloed van het Lekkanaal op de luchtkwaliteit is gebleken dat de NO x emissie van 4 Vastgesteld door het Bestuur Regio Utrecht (BRU) op 13 februari Cijferboekje 2006, Monitor Verkeer en Vervoer Utrecht van december Emissie- en luchtkwaliteitsberekeningen voor het Lekkanaal 2000 en 2020, TNO-MEP R 2002/356 van 30 oktober 2002.

17 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) scheepvaart op een kilometer Lekkanaal circa 20% is van de emissie van wegverkeer op een kilometer A27. Door afname van de emissie van wegverkeer is in 2010 de emissie van een kilometer Lekkanaal ongeveer 55% van de emissie van een kilometer autosnelweg. In 2020 is de emissie per kilometer Lekkanaal ongeveer gelijk aan circa 95% van de emissie van een kilometer A27. Overigens leiden de emissies van scheepvaart in het Lekkanaal in de toekomst niet tot grenswaarde overschrijdingen. 4.3 Luchtkwaliteitberekeningen De luchtkwaliteit kan gemeten en berekend worden. Het is erg kostbaar om de luchtkwaliteit voor geheel Nieuwegein te meten. Bovendien zijn metingen alleen betrouwbaar als er een langere periode (bij voorkeur een jaar) gemeten wordt. Daarom brengt de gemeente Nieuwegein, net als de meeste gemeenten in Nederland, de luchtkwaliteit in beeld aan de hand van luchtkwaliteitberekeningen. Het voordeel hiervan is, dat voorspellingen over de luchtkwaliteit in de toekomst kunnen worden gedaan. Rekenmodel Voor het vaststellen van de huidige en toekomstige luchtkwaliteit van Nieuwegein is gebruik gemaakt van het CAR-II rekenmodel 7. Dit is een bij ministeriële regeling goedgekeurd screeningsmodel voor het berekenen van de luchtkwaliteit als gevolg van wegverkeer. Het gebruik van CAR-II is beperkt tot wegen in het stedelijk gebied. Ten opzichte van geavanceerde rekenmodellen zoals STACKS en metingen geeft CAR-II veelal een overschatting van de concentraties. Bij gebruik van de meest recente versie van CAR-II wordt automatisch ook rekening gehouden met de meest actuele emissiefactoren van voertuigen en achtergrondconcentraties. Deze gegevens worden jaarlijks vrijgegeven door het Milieu en Natuur Planbureau (GCN-data). De luchtkwaliteit vanwege rijkswegen is berekend met het Voorspellingssysteem Luchtkwaliteit voor Wegtracé s (VLW rekenmodel). Rijkswaterstaat voert deze berekeningen jaarlijks uit en stelt de uitkomsten ter beschikking aan gemeenten. Doorgerekende scenario s In dit luchtkwaliteitplan is voor een aantal scenario s de luchtkwaliteit beschouwd. Als huidige situatie is de luchtkwaliteit van 2006 doorgerekend. Deze berekeningen zijn uitgevoerd ten behoeve van de rapportage Luchtkwaliteit Nieuwegein 8 van 1 augustus Op grond van de Wet luchtkwaliteit is de gemeente Nieuwegein verplicht jaarlijks de luchtkwaliteit in beeld te brengen. De jaarlijkse rapportages luchtkwaliteit beperken zich tot de verslaglegging van de situatie in het voorgaande jaar. In het kader van een langetermijnvisie op de luchtkwaliteit in Nieuwegein zijn luchtkwaliteitberekeningen voor de toekomstige situatie uitgevoerd. De berekeningen geven inzicht in de toekomstige luchtkwaliteitknelpunten, waarmee in het luchtkwaliteitplan rekening wordt gehouden. Bij de berekeningen van de 7 CAR, Calculation of Air Pollution from Road Traffic 8 Luchtkwaliteit Nieuwegein 2006, GEM hk van 1 augustus 2007

18 18 (75) Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari 2008 toekomstige luchtkwaliteit is primair gekeken naar de invloed van de stadswegen op de concentratie stikstofdioxide en fijn stof in 2010, 2015 en Bij de berekeningen van de toekomstige luchtkwaliteit is rekening gehouden met alle onherroepelijke en geplande ruimtelijke ontwikkelingen. Verkeersintensiteiten Om de luchtverontreiniging ten gevolge het wegverkeer te berekenen is gebruik gemaakt van het Verkeersmodel Regio Utrecht (VRU 2.0). Met dit verkeersmodel is de verkeersintensiteit vastgesteld voor de huidige situatie (2006) en de toekomstige situatie (2010, 2015 en 2020). In het verkeersmodel wordt rekening gehouden met verkeerstellingen, de aanwezige en geplande infrastructuur, groei van woningen en arbeidsplaatsen en een algemene groei van het verkeer. 4.4 Huidige situatie In de navolgende tekst wordt per stof ingegaan op de knelpunten die in de huidige situatie zijn geconstateerd. In bijlage 2 zijn de knelpunten weergegeven op een knelpuntkaarten. Stikstofdioxide Ten aanzien van de concentratie NO 2, zijn alleen de normen voor de jaargemiddelde concentratie overschreden (zowel grenswaarde als plandrempel). Er zijn geen overschrijdingen ten aanzien van de uurgemiddelde concentratie geconstateerd. De overschrijding van de grenswaarde (40 µg/m 3 ) voor de jaargemiddelde concentratie NO 2 betreft 4,8 km 2 van het grondoppervlak. Dit is 19% van het totale grondoppervlak. Van het oppervlak dat bebouwd is met gevoelige bebouwing ligt ±15% binnen dit overschrijdingsgebied 10. Het betreft circa gevoelige bestemmingen, zoals woningen. Geschat wordt dat circa inwoners zijn blootgesteld aan een overschrijding van de grenswaarde voor de jaargemiddelde concentratie NO 2. Op 0,8 km 2 (3%) van het grondoppervlak is ook de plandrempel (48 µg/m 3 ) voor de jaargemiddelde concentratie NO 2 overschreden. Ongeveer 10 woningen, langs de Reinesteijnseweg in de nabijheid van knooppunt Oudenrijn, liggen binnen het overschrijdingsgebied. Dit betreft 20 à 30 mensen. Alle geconstateerde overschrijding(en) van de plandrempel met betrekking tot NO 2 zijn veroorzaakt door de rijkswegen. 9 GEM hk van 18 oktober Indien een bebouwingsvlak wordt geraakt dan telt het totale oppervlak mee bij de berekening. Ook het deel dat niet binnen de contour ligt.

19 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) Fijn stof Ten aanzien van de concentratie PM 10 zijn enkel de grenswaarden 11 voor de 24-uurgemiddelde concentratie overschreden. De grenswaarden voor de jaargemiddelde concentratie zijn in 2006 niet overschreden. Op 3,0 km 2 (12%) van het grondoppervlak is de grenswaarde voor de 24- uurgemiddelde concentratie PM 10 overschreden. Van oppervlak dat bebouwd is met gevoelige bebouwing ligt ±3% binnen dit overschrijdingsgebied. Het betreft circa 850 gevoelige bestemmingen, zoals woningen. Hiervan liggen 600 bestemmingen langs de lokale wegen. Daarvan betreft ca. 50% bestemmingen langs de Batauweg en de Schakelstede. Geschat wordt dat in totaal circa inwoners zijn blootgesteld aan een overschrijding van de grenswaarde voor de 24-uurgemiddelde concentratie PM 10. De overschrijdingen met betrekking tot PM 10 zijn in de meeste gevallen voornamelijk veroorzaakt door de hoge achtergrondconcentratie en in mindere mate door het verkeer. Vergelijking met voorgaande jaren De volgende figuren geven de ontwikkeling van de knelpunten weer veroorzaakt door stikstofdioxide en fijn stof van 2004 tot en met 2006 uitgedrukt in het grondoppervlak van Nieuwegein (totaal 25,7 km 2 ) en oppervlak gevoelige bebouwing (totaal 1,7 km 2 ). Het aantal knelpunten ten aanzien van de jaargemiddelde concentratie stikstofdioxide lijkt zich sinds 2005 te stabiliseren. Dit is opvallend aangezien de jaargemiddelde concentratie stikstofdioxide in Nieuwegein is gedaald. In 2006 heeft zich een verschuiving voorgedaan van knelpunten langs Nieuwegeinse wegen naar knelpunten langs rijkswegen. Hierdoor liggen de knelpunten op een andere plek. Tevens valt op dat een groter deel van Nieuwegein te maken heeft met een overschrijding van de dagnorm fijn stof. Ten opzichte van 2005 is de situatie voor fijn stof langs de Nieuwegeinse wegen nauwelijks verbeterd en is de situatie langs de rijkswegen verslechterd. Voor een deel kan dit veroorzaakt zijn door verschillen in meteorologische omstandigheden. overschrijding jaargemiddelde grenswaarde NO2 grondoppervlak [km2] oppervlak gevoelige bebouwing [km2] 12,0 10,0 8,0 km 2 6,0 4,0 2,0 0, Figuur 3 Overschrijding jaargemiddelde grenswaarde NO 2 11 Ten aanzien van de concentratie PM10 gelden sinds 2005 alleen grenswaarden

20 20 (75) Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari 2008 overschrijding jaargemiddelde grenswaarde PM10 grondoppervlak [km2] oppervlak gevoelige bebouwing [km2] 0,3 0,2 km 2 0,2 0,1 0,1 0, Figuur 4 Overschrijding jaargemiddelde grenswaarde PM 10 overschrijding dagnorm PM10 grondoppervlak [km2] oppervlak gevoelige bebouwing [km2] 3,5 3 2,5 km 2 2 1,5 1 0, Figuur 5 Overschrijding dagnorm PM Autonome ontwikkeling Het Milieu en Natuur Planbureau (MNP) heeft op basis van berekeningen en metingen Grootschalige Concentratiekaarten (GCN-data) gemaakt 12. Deze kaarten zijn bedoeld voor het geven van een grootschalig beeld van de luchtkwaliteit (zogenaamde achtergrondconcentratie) in Nederland zowel voor afgelopen jaren als de toekomst. In de berekeningen van het MNP is rekening gehouden met vaststaand én voorgenomen Nederlands en Europees luchtkwaliteitbeleid. Ook alle ontwikkelingen in Nederland worden door het MNP meegenomen in de berekeningen voor de achtergrondconcentraties. Het gaat dan onder meer om ontwikkelingen in de woningbouw, het verkeer en de industrie. De meeste gemeentes in Nederland en ook Nieuwegein maken bij het opstellen van de jaarlijkse rapportage luchtkwaliteit en bij het uitvoeren van luchtkwaliteitberekeningen gebruik van deze kaarten. 12 MNP Rapport /2007, Concentratiekaarten voor grootschalige luchtverontreiniging in Nederland, Rapportage 2007.

21 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) In de volgende figuren zijn de GCN-kaarten van 2006, 2010 en 2015 voor stikstofdioxide en fijn stof weergegeven. De figuren laten zien dat de achtergrondconcentraties van zowel stikstofdioxide en fijn stof in 2010 en 2015 ten opzichte van 2006 afnemen. Dit is een gevolg van het Nederlands en Europees luchtkwaliteitbeleid. Zowel in 2006 als in 2010 en 2015 is duidelijk waar te nemen dat de luchtkwaliteit ter plaatse van agglomeraties en gebieden met veel intensieve veehouderij slechter is dan in andere delen van Nederland Figuur 6 Grootschalige concentratiekaarten voor NO Figuur 7 Grootschalige concentratiekaarten voor PM 10

22 22 (75) Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari Ruimtelijke planontwikkelingen Het niet voldoen aan de luchtkwaliteitnormen uit de Wet luchtkwaliteit kan ernstige consequenties hebben voor ruimtelijke planontwikkelingen, verkeersplannen en milieuvergunningen in Nieuwegein. Alle ruimtelijke planontwikkelingen moeten worden getoetst aan de luchtkwaliteiteisen van de Wet milieubeheer. In recente uitspraken van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State zijn besluiten omtrent bestemmingsplannen en milieuvergunningen vernietigd, omdat (op termijn) niet kan worden voldaan aan de luchtkwaliteitnormen of onvoldoende gemotiveerd is dat wel aan de luchtkwaliteitnormen kan worden voldaan. In de gemeente Nieuwegein zijn diverse grote planontwikkelingen waarvoor een ruimtelijke procedure doorlopen moet worden en waar luchtkwaliteit een grote rol speelt. De belangrijkste plannen zijn: Herstructurering Binnenstad Ontwikkeling Blokhoeve Bedrijventerrein Het Klooster Herstructurering Lekboulevard/Hoogzandveldcentrum Galecopperzoom Project extra woningen. Enkele van deze ruimtelijke planontwikkelingen hebben afgelopen jaren vertraging opgelopen vanwege het aspect luchtkwaliteit. De problematiek was dermate groot dat voor de herstructurering van de Binnenstad maatregelen noodzakelijk waren om luchtkwaliteitknelpunten te voorkomen. Ten behoeve van de Binnenstad, Blokhoeve en Het Klooster is uitgebreid onderzoek verricht naar de invloed van deze ontwikkelingen op de luchtkwaliteit. Naast de genoemde grotere planontwikkelingen zijn er in Nieuwegein een groot aantal kleinere ontwikkelingen die getoetst moeten worden aan de luchtkwaliteiteisen. 4.7 Toekomstige situatie In de navolgende tekst wordt per stof ingegaan op de knelpunten die zijn geconstateerd in de toekomstige situatie. In bijlage 2 zijn de knelpunten weergegeven met knelpuntkaarten. Stikstofdioxide Ten aanzien van de concentratie NO 2, zijn in 2010 en 2015 de normen voor de jaargemiddelde concentratie overschreden (zowel grenswaarde als plandrempel). Er zijn geen overschrijdingen ten aanzien van de uurgemiddelde concentratie geconstateerd. De overschrijding van de grenswaarde (40 µg/m 3 ) voor de jaargemiddelde concentratie NO 2 in 2010 betreft 0,3 km 2 van het grondoppervlak. Dit is 1,2% van het totale grondoppervlak. Deze overschrijdingen treden op buiten de wegverharding van 11 km weg in Nieuwegein.

23 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) In 2015 is het overschrijdingsgebied afgenomen tot 0,4 % van het totale grondoppervlak (0,1 km 2 ) van Nieuwegein. Er is nog sprake van overschrijdingen buiten de wegverharding van 0,9 km weg. Uit de prognose berekeningen blijkt dat er in 2020 buiten de wegverharding geen overschrijdingen meer optreden. Voor alle onderzochte jaren geldt dat er geen gevoelige bestemmingen, zoals woningen, binnen het overschrijdingsgebied liggen. Fijn stof Ten aanzien van de concentratie PM 10 zijn in 2010 en 2015 de grenswaarden 13 voor de 24-uurgemiddelde concentratie overschreden. De grenswaarden voor de jaargemiddelde concentratie zijn in alle jaren niet overschreden. Op 0,1 km 2 (4%) van het grondoppervlak is de grenswaarde voor de 24- uurgemiddelde concentratie PM 10 in 2010 overschreden. Deze overschrijdingen treden enkel op boven de wegverharding (niet zichtbaar op knelpuntkaart). Het overschrijdingsgebied is in 2015 nog slechts 0,01 km 2 (0,04%) van het totale grondoppervlak. Er is ook hier geen sprake van overschrijdingen buiten de wegverharding (niet zichtbaar in figuur 10 en op knelpuntkaart). Voor alle onderzochte jaren geldt dat er geen gevoelige bestemmingen, zoals woningen, binnen het overschrijdingsgebied liggen. Vergelijking met huidige situatie De volgende figuren geven een beeld van de knelpunten door stikstofdioxide en fijn stof in de toekomstige situatie ten opzichte van de huidige situatie uitgedrukt in het grondoppervlak van Nieuwegein (totaal 25,7 km 2 ) en oppervlak gevoelige bebouwing (totaal 1,7 km 2 ). overschrijding jaargemiddelde grenswaarde NO2 grondoppervlak [km2] oppervlak gevoelige bebouwing [km2] km Figuur 8 Overschrijding jaargemiddelde grenswaarde NO 2 13 Ten aanzien van de concentratie PM10 gelden sinds 2005 alleen grenswaarden

24 24 (75) Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari 2008 overschrijding dagnorm PM10 grondoppervlak [km2] oppervlak gevoelige bebouwing [km2] 3,5 3 2,5 km 2 2 1,5 1 0, Figuur 9 Overschrijding jaargemiddelde grenswaarde PM Vaststellen knelpunten In de vorige paragrafen is geconstateerd dat de knelpunten in Nieuwegein vooral worden veroorzaakt door het wegverkeer. Aan de hand van de luchtkwaliteitberekeningen is een overzicht gemaakt van de knelpunten in Nieuwegein. Langs de in tabel 1.3 genoemde wegen zijn in 2010 mogelijk nog overschrijdingen van de grenswaarde stikstofdioxide te verwachten. Tabel 1.3 Luchtkwaliteit knelpunten in Nieuwegein Wegvak Concentratie NO 2 > 38 µg/m 3 A.C. Verhoefweg (Taludweg A12) 4 µg/m 3 A.C. Verhoefweg (Taludweg Batauweg) 3 µg/m 3 A.C. Verhoefweg (Batenburg Richterslaan) 3 µg/m 3 A.C. Verhoefweg (Ter hoogte van Dukatenburg) 7 µg/m 3 Batauweg (Barnsteendrift Noordstedeweg) 1 µg/m 3 Wijkerslootweg (Batauweg A.C. Verhoefweg) 2 µg/m 3 Zandveldseweg (Op- en afrit Nieuwegein-Zuid - Lupinestraat) 2 µg/m 3 Laagravenseweg (A12 Ravenswade) 3 µg/m 3 Laagravenseweg (Ravenswade Houtenseweg) 2 µg/m 3 Ravenswade (Laagravenseweg Veldwade) 3 µg/m 3 Plettenburgerbaan (Nieuwegeinsebrug Plettenurg) 3 µg/m 3

25 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) Bij de samenstelling van het overzicht is er van uitgegaan dat er sprake is van een knelpunt als de concentratie stikstofdioxide buiten de wegverharding hoger is dan 38 µg/m 3. De grenswaarde voor stikstofdioxide is weliswaar 40 µg/m 3 maar, om rijk-rekenen te voorkomen is gekozen voor een iets lagere drempelwaarde. Er is uitgegaan van een overschatting van het aantal knelpunten en de mate van overschrijding. Hiermee kunnen tegenvallende effecten van het Europese en Nederlandse luchtkwaliteitbeleid worden ondervangen. Knelpunten langs de rijkswegen zijn niet in het overzicht opgenomen. De verantwoordelijkheid voor het oplossen van deze knelpunten ligt bij de rijksoverheid. Gekozen is voor 2010 als toetsjaar, omdat dan aan de grenswaarde voor stikstofdioxide moet worden voldaan. Vanaf 2015 zijn vrijwel geen knelpunten meer aanwezig in Nieuwegein. Stikstofdioxide is een `signaalstof voor de aanwezigheid van andere stoffen, waaronder fijn stof, in de lucht en komt met hogere concentraties voor in de buitenlucht. Daarom is gekozen voor stikstofdioxide als toetsstof. Een knelpuntenoverzicht gebaseerd op de concentratie stikstofdioxide legt duidelijk de relatie bloot tussen het lokale verkeer en de lokale luchtkwaliteit. De meeste maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren hebben overigens effect op zowel de concentratie stikstofdioxide als de concentratie fijn stof. 4.9 Noodzaak verdergaande aanpak Zonder aanvullend lokaal beleid blijft Nieuwegein niet alleen nu maar ook in de toekomst te maken hebben met overschrijdingen van luchtkwaliteitnormen en gezondheidseffecten. Zonder aanvullende maatregelen kan Nieuwegein blijvend geconfronteerd worden met stagnatie van ruimtelijke planontwikkelingen. Het formuleren van aanvullend beleid en maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit in Nieuwegein is daarom noodzakelijk. Met het voldoen aan de luchtkwaliteitnormen zijn de gezondheidsrisico s in Nieuwegein niet verdwenen. Fijn stof heeft ook in concentraties lager dan de norm effect op de gezondheid. Positieve effecten van beleidsmaatregelen doen zich ook voor als de grenswaarde onderschreden wordt. Dit pleit ervoor om te blijven inzetten op verlaging van de concentraties fijn stof, zelfs als de normen bereikt zijn. Blijvende aandacht dient ook uit te gaan naar gevoelige groepen. Langdurige blootstelling van gevoelige groepen aan luchtverontreiniging (ook al ligt het niveau onder de norm) kan tot aanzienlijke gezondheidseffecten leiden. De nieuwe Europese norm voor de kleinste fijn stof deeltjes (PM 2,5 ) kan er toe leiden dat de concentratie fijn stof in Nieuwegein verder verlaagt moet worden en aanvullende maatregelen nodig zijn.

26 26 (75) Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari Doelen en ambities 5.1 Beïnvloedingsruimte gemeente De mate van verontreiniging in de buitenlucht (immissie) is de som van verschillende bijdragen: achtergrondconcentratie en stedelijke bijdrage. Op de (inter)nationale achtergrondconcentratie heeft de gemeente Nieuwegein vrijwel geen invloed. De stedelijke achtergrond wordt bepaald door de verschillende typen bronnen: verkeer, industrie en huishoudens. Daarnaast kunnen in de stad, vooral langs verkeerswegen, hoge lokale concentraties optreden (zie figuur 10). De verhoudingen van de verschillende bijdragen kan per locatie in de stad verschillend zijn. Figuur 10 Opbouw van concentraties in de buitenlucht van Nieuwegein De gemeente Nieuwegein heeft een beperkte invloed op het verbeteren van de luchtkwaliteit. Voor een belangrijk deel wordt de luchtkwaliteit in Nieuwegein bepaald door rijkswegen (A2, A27 en A12). Samenwerking met het Rijk, de regio en de Provincie Utrecht aan het verbeteren van de luchtkwaliteit is daarom noodzakelijk.

27 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) 5.2 Doelen De geschetste gezondheidsproblematiek in Nieuwegein en de (mogelijke) stagnatie van ruimtelijke ontwikkelingen ten gevolge van de blootstelling aan luchtverontreiniging is directe aanleiding voor de gemeente om een luchtkwaliteitplan op te stellen. Het doel van het luchtkwaliteitplan is om binnen de beïnvloedingssfeer van de gemeente een significante bijdrage te leveren aan de verbetering van de luchtkwaliteit en het oplossen van knelpunten. Voor het luchtkwaliteitplan van Nieuwegein zijn de volgende algemene doelen geformuleerd: voldoen aan wet- en regelgeving beperken gezondheidsrisico s anticiperen op de toekomst inbedden in en samenhang creëren met bestaand gemeentelijk beleid doorbreken stagnatie ruimtelijke ontwikkelingen. Voldoen aan wet- en regelgeving De Wet luchtkwaliteit stelt eisen aan de luchtkwaliteit. In de huidige en toekomstige situatie wordt in Nieuwegein niet aan de luchtkwaliteitsnormen voldaan. Het gaat dan om overschrijding van de normen voor stikstofdioxide en fijn stof. Nieuwegein wil het aantal overschrijdingen zoveel mogelijk oplossen of verminderen. Beperken gezondheidsrisico s Naast het voldoen aan de luchtkwaliteitnormen wil Nieuwegein de luchtkwaliteit in gebieden waar mensen langdurig verblijven verbeteren. Bijzondere aandacht vragen gebieden waar veel personen uit risicogroepen (gevoelige groepen zoals kinderen) verblijven. Anticiperen op de toekomst Naast het voldoen aan wettelijke verplichtingen wil Nieuwegein ook in de toekomst een goede luchtkwaliteit waarborgen. Het luchtkwaliteitplan dient daarom niet alleen gericht te zijn op maatregelen voor het oplossen van bestaande knelpunten, maar ook op maatregelen die toekomstige knelpunten voorkomen. Dit betekent dat luchtkwaliteit een volwaardige plaats krijgt in het planvormingsproces van ruimtelijke ontwikkelingsplannen en verkeersplannen. Inbedden in en samenhang creëren met bestaand gemeentelijk beleid Om normoverschrijdingen nu en in de toekomst efficiënt te voorkomen en stedelijke ontwikkelingen niet onnodig te hinderen, moet het aspect luchtkwaliteit doorwerken in andere beleidsvelden.

28 28 (75) Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari 2008 Deze beleidsvelden zijn: het verkeer en vervoerbeleid (auto, fietsen, OV) het ruimtelijke ordeningsbeleid (ruimtelijke ontwikkelingen) het beleid van milieuvergunningen en handhaving (bedrijven) klimaatbeleid (CO 2 doelstellingen) gezondheidsbeleid (GGD). Hiervoor moet intern bij de gemeente het draagvlak voor de aanpak van de luchtproblematiek versterkt worden. Doorbreken stagnatie ruimtelijke ontwikkelingen De afgelopen tijd is er sprake geweest van stagnatie van een aantal ruimtelijke ontwikkelingen vanwege luchtkwaliteit. De meest urgente problemen deden zich voor bij de projecten Binnenstad, Blokhoeve en Het Klooster. De gemeente wil deze stagnatie in de toekomst voorkomen, zodat ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk worden gemaakt. 5.3 Ambities Voorgesteld wordt om de genoemde algemene doelen te vertalen in de volgende operationele doelen met bijbehorende ambities. Oplossen bestaande knelpunten Bij het oplossen van de bestaande knelpunten wil de gemeente niet alleen voldoen aan de wettelijke luchtkwaliteitsnormen, maar ook het aantal mensen dat (gedurende langere tijd) wordt blootgesteld aan luchtverontreiniging terugdringen. De gemeente wil deze ambitie realiseren in nauwe samenwerking met andere beleidsvelden, de voorkeur geven aan bronmaatregelen boven end-of-pipemaatregelen, als gemeente zelf het goede voorbeeld geven en anderen stimuleren. Het voorkomen van nieuwe knelpunten De gemeente Nieuwegein is van mening dat het een taak is van het openbaar bestuur te doen wat in haar vermogen ligt om de volksgezondheid van haar inwoners op korte en lange termijn (preventief) te beschermen. De gemeente Nieuwegein heeft daarom de ambitie waar mogelijk gevoelige doelgroepen extra te beschermen door: bij gevoelige functies zoals woningen minimaal te voldoen aan de luchtkwaliteitsnormen, maar indien mogelijk verder te gaan aanvullend bij extra gevoelige functies zoals scholen, bejaardentehuizen, ziekenhuizen, sportvelden de lokale bijdrage nihil te laten zijn

29 Raadsnummer Versie definitief Datum 15 februari (75) Afstemming en samenloop De gemeente wil met het luchtkwaliteitplan een kader scheppen voor het maken van strategische keuzes specifiek voor ruimtelijke planontwikkelingen en ontwikkelingen op andere beleidsterreinen. Monitoren en evalueren Om de uitvoering van het luchtkwaliteitplan te kunnen volgen en evalueren, wil de gemeente Nieuwegein bij het uitwerken van het plan: het luchtkwaliteitsbeleid vertalen in concrete en uitvoerbare maatregelen en acties een structuur aanbrengen voor monitoren van en communicatie over luchtkwaliteit. 5.4 Strategie De strategie van de gemeente Nieuwegein is gericht op het oplossen van bestaande knelpunten en op het voorkomen van nieuwe knelpunten. Onderstaande figuur 11 geeft hiervoor het globale raamwerk. Figuur 11 Strategie luchtkwaliteitplan