Invoering passend onderwijs

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Invoering passend onderwijs"

Transcriptie

1 vakblad voor schoolleiders Invoering passend onderwijs Zijn wantrouwen en medezeggenschap het fundament? Decentraal georganiseerd overleg Leidinggeven aan onderzoekende scholen Het Finse geheim Samenwerken voor beter passend onderwijs 1 februari 2014, 8 e jaargang

2 08 inhoud rubrieken 04 Korte berichten 07 CNVStandpunt 13 Open Mind 14 Mijn school 16 Vraag & antwoord 21 Boek 27 Column Dirk van Boven 30 Column Chris Lindhout 31 Korte berichten Wantrouwen en medezeggenschap fundament voor passend onderwijs? Deze manier van beleid voeren kan verlammend werken. Brief aan de inspecteur Waken over de opbrengsten van de regio. Recensie: Leidinggeven aan onderzoekende scholen Opbrengstgericht maakt plaats voor onderzoeksgericht. Het Finse geheim Geef een kind de tijd om het onderwijs te laten bezinken. Invoering passend onderwijs Het ondersteuningsplan en schoolondersteuningsprofiel. Pleidooi voor dialoog over verzuim en inzetbaarheid Verzuim maakt onderdeel uit van de organisatie. 2 februari 2014

3 colofon Direct is een uitgave van CNV Schoolleiders en is bestemd voor leidinggevenden in het primair en voortgezet onderwijs. Hoofdredactie: Robert Pinter Redactie: Martin de Kock, Fokke Rosier, Chris Lindhout Eindredactie: Froukje Meerman Secretariaat: Sonia Piccirillo Bureau CNV Schoolleiders Postbus GM Utrecht Directieadvies leden CNV Schoolleiders: Ed Weevers (030) Advertenties: Recent BV (020) CNV Schoolleiders Ledenadministratie (030) Opmaak: FIZZ marketing & communicatie, Meppel Druk en afwerking: Ten Brink, Meppel (0522) Direct is het officiële orgaan van CNV Schoolleiders. Sinds november 2010 is er de mogelijkheid om een los abonnement te nemen op Direct. De kosten zijn 46,00 per jaar voor 8 nummers. Hiervoor is geen lidmaatschap van CNVS vereist. Bij een lidmaatschap van CNV Schoolleiders is toezending van het blad inbegrepen. Geachte collega, directief Voor u ligt het eerste nummer van Direct in het kalenderjaar In deze editie hebben wij ons best gedaan om een mengelmoes van achtergrondinformatie en actualiteit de revue te laten passeren. Natuurlijk is 2014 het jaar van de invoering van passend onderwijs. Dit thema zal dan ook als een rode draad door dit kalenderjaar blijven lopen. Wij hopen in dit kalenderjaar ook meer bijdragen te mogen ontvangen van collegaschoolleiders en over hun ervaringen in de scholen. Mocht u zich geroepen voelen om een bijdrage te leveren, dan zien wij deze graag tegemoet. U kunt uw ideeën mailen naar redactie@cnvs.nl. Rest mij nog een kleine opmerking: wij hopen dat u net zoveel plezier heeft bij het lezen van deze uitgave, als wij hebben gehad met het samenstellen van deze editie van Direct. Namens de redactie, Robert Pinter februari

4 korte berichten Toetsen bij kleuters Op 5 november 2013 heeft de Tweede Kamer besloten dat de inspectie niet langer een onafhankelijke toets voor taal en rekenen in de kleutergroepen via het toezichtkader mag eisen. Zowel in het toezichtkader Vooren Vroegschoolse Educatie als in het toezichtkader Primair Onderwijs wordt van scholen gevraagd dat zij de ontwikkeling van het jonge kind volgen. Allereerst gaat het erom dat leerkrachten vanaf het begin van de schoolperiode de brede ontwikkeling van jonge kinderen volgen door middel van gestructureerde observaties. Hiermee wordt bedoeld zowel de cognitieve, sociale, emotionele als motorische ontwikkeling. Er wordt niet voorgeschreven welke ze moeten hanteren. Wel moeten de observaties structureel (regelmatig bij alle kinderen) en gestandaardiseerd (alle kinderen met eenzelfde instrument) plaatsvinden. De afwezigheid van een instrument dat gericht is op de taal- en rekenontwikkeling van een kleuter leidt niet meer tot een onvoldoende oordeel op de indicator: De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Kijk voor meer informatie op Sectorplan Primair Onderwijs De sociale partners in het primair onderwijs, verenigd in het Arbeidsmarktplatform PO en het Vervangingsfonds/ Participatiefonds, hebben een sectorplan bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) ingediend. Met meer mobiliteit in de sector, het daardoor voorkomen van ontslagen en het werven van jonge leraren moet het primair onderwijs de komende jaren vijftienhonderd leraren behouden of aantrekken. De leerlingenkrimp heeft in drie jaar tijd de werkgelegenheid met 9,6 procent laten dalen, maar die groeit vanaf 2016 weer. Als SZW het sectorplan goedkeurt, gaan het Arbeidsmarktplatform PO en het Vervangingsfonds/Participatiefonds dit de komende twee jaar tijd uitvoeren. Met medewerkers in 2012 is het primair onderwijs een grote werkgever in de publieke sector. Door de leerlingenkrimp is de werkloosheid op basisscholen, ook in het speciaal onderwijs, toegenomen en de werkgelegenheid gedaald. De afgelopen drie jaar van ruim naar fulltimebanen. Het aantal WW-uitkeringen is met bijna zestig procent gestegen naar uitkeringen in Pabo-afgestudeerden zijn vaker werkloos of hebben tijdelijke contracten. In 2012 is de gemiddelde leeftijd van leerkrachten 43,2 jaar, maar in 2020 kan het aantal zestigplussers op liggen. Door de vergrijzing en een dalend aantal pabo-studenten dreigt volgens de laatste arbeidsmarktgegevens in een aantal regio s vanaf 2016 een lerarentekort. U leest meer over het sectorplan primair onderwijs op www. arbeidsmarktplaformpo.nl. 4 februari 2014

5 Besluit experiment flexibele en virtuele onderwijstijd Pilots Lerarenregister De PO-Raad en de Onderwijscoöperatie onderzoeken in samenwerking met zes schoolbesturen hoe het lerarenregister een positieve rol kan spelen in het personeelsbeleid. Als er in het personeelsbeleid goede afspraken zijn over hoe leren en ontwikkelen in de school wordt vormgegeven, dan moet dit ertoe kunnen leiden dat het leren en ontwikkelen dat in de school plaatsvindt, ook een plek krijgt in het lerarenregister. In een aantal pilots probeert men al doende te leren hoe ze de inspanningen en opbrengsten van leren en ontwikkelen in de school meetbaar of in elk geval inzichtelijk kan maken. In plaats van dat leren iets is waar je in je eentje voor ploetert en wat je doet omdat het moet van het lerarenregister kan het, met goed personeelsbeleid, Wordt het onderwijs toegankelijker, als ouders het beter kunnen inpassen in hun werk- en privéomstandigheden? Sluit het onderwijs beter aan bij het niveau en de behoeften van kinderen als er andere schooltijden gehanteerd worden en/ of een deel van het onderwijs digitaal wordt aangeboden? Vijftien scholen kunnen meedoen aan een experiment met flexibele onderwijstijd en lessen via een elektronische informatiedrager. Scholen kunnen bij de minister een aanvraag doen om aan dit experiment mee te doen. Het experiment loopt van 1 augustus 2014 tot 1 augustus 2017 en het doel is om erachter te komen of het zin heeft om af te wijken van de onderwijstijden, zoals die nu in de wet (WPO) zijn vastgelegd. Scholen die meedoen aan het experiment krijgen de ruimte om af te wijken van vastgestelde schooltijden en vakanties. Maatwerk per leerling is mogelijk. Ook van de vijfdaagse schoolweek kan worden afgeweken. Maximaal 10 procent van de tijd mag een elektronische informatiedrager het werk van de juf of meester helemaal overnemen. Minimaal 90 procent van de tijd moet een leerkracht onderwijs geven. Een aanvraag bij de minister moet in elk geval een projectplan bevatten. Daarin legt de school goed uit vanuit welke visie ze de lestijden aanpast en elektronische informatiedragers inzet. Het moet duidelijk zijn op hoe de school de lestijden per leerling vaststelt en hoe ze de lessen met behulp van de digitale middelen invult. De school maakt duidelijk welke ICT-scholing er voor leraren komt, hoe ze samenwerkt met andere partijen en hoe het financiële plaatje eruit ziet. De medezeggenschapsraad moet instemmen met het experiment en de ouders moeten toestemming geven voor de inzet van virtuele onderwijstijd. Na drie jaar wordt het experiment geëvalueerd en bekeken of er reden is om te komen tot een wetsvoorstel dat regelt dat de mogelijkheden die het experiment biedt voor alle scholen blijvend beschikbaar komen. iets zijn wat je samen met je team en ondersteund door de schoolleiding als vanzelfsprekend doet, waarbij registratie in het register slechts erkenning is van de inspanning die je gaandeweg levert. Belangrijk onderzoek dus, met als mogelijk resultaat een lerarenregister, waarbij je niet enkel goed voor de dag kunt komen met dure opleidingen, maar juist ook met de ervaring die je opdoet in de praktijk en de lessen die je daaruit haalt en waarbij de schoolleiding actief betrokken is als het gaat om het scheppen van gelegenheid voor leren en ontwikkelen. Tegelijkertijd mag dit natuurlijk niet ten koste gaan van budget voor hen die juist wel graag een opleiding buiten de school willen volgen. agenda Woensdag 12 maart Bijeenkomst toezichtkader Onderwijsinspectie Slechte ervaringen met hoge werkdruk! Kan de onderwijsinspectie iets voor u doen? uur CNV Onderwijs, Utrecht CNV Onderwijs nodigt schoolleiders uit voor een bijeenkomst met de Onderwijsinspectie om te praten over het toezichtkader Voortgezet Onderwijs. Vertegenwoordigers van de Onderwijsinspectie leggen het toezichtkader uit en u krijgt de gelegenheid om vragen te stellen. Daarna gaan we in dialooggroepen uiteen om te praten over ervaringen met het toezichtkader en te kijken wat moet nu wel en wat moet nu niet. U kunt zich aanmelden via info@cnvs. nl. De bijeenkomsten zijn gratis. Woensdag 16 april CNV Onderwijs netwerk invallers Midden uur CNV Onderwijs, Utrecht Werkt u als invaller in het onderwijs of probeert u als invaller werk te vinden? Dan zien we u graag tijdens onze netwerkbijeenkomst. We besteden onder meer aandacht aan de nieuwste ontwikkelingen rondom ICT in de klas, wat passend onderwijs betekent voor invallers en het lerarenregister. Deze bijeenkomst is gratis voor leden en kost 5 euro voor niet-leden. Meld u aan door uw adresgegevens te mailen naar werkgroepinvallers@ cnvo.nl. Aanmelden kan tot 6 april februari

6 Groningen NLP in het onderwijs (Marjan Ruiter) Niet de beperking centraal maar de ontwikkelbehoefte (Emiel van Doorn) Op 5 april 2014 organiseert CNV Onderwijs in alle 12 provincies een event, met elk een eigen programma, dat in het teken staat van talent in het onderwijs. Het event wordt door CNV Onderwijs gratis aangeboden aan iedereen die werkzaam is of was in het onderwijs. Friesland Het IPC of hoe chocolade ons onderwijs heeft veranderd (Reina van de Vliet) Ludieke sketch over actuele onderwijsonderwerpen Flevoland Autisme, hoogsensitief... of de rode draad van het onderwijs (Mieke Vijn en Ria ten Bookum) Wat heeft veel effect in de aanpak van grensoverschrijdend gedrag van leerlingen? (Gerard Weide) Drenthe Knappe koppies in de kleuterklas (Baukje van Dijk) Gratis schoolfoto Overijssel 21th century skills (Marcel Derksen) De liedjeskoks (Eric van der Wal) Noord-Holland Basiscursus stemgebruik (Doesjka Nijdeken) Structureel pesten onmogelijk maken (Celine de Lange en Matheus Hoogakker) Zuid-Holland Mindmappen met imindmap (Robert Pastoor) Lichaamstaal is ook een taal (Bram Keizerwaard) Utrecht Professionalisering door registerleraar.nl (Daniel Koelink) Coöperatief leren (Berlinda Spier) Gelderland Bewust Bewegen in de Klas (Gerda Ferbeek) Drie denkdiagrammen om lesstof en gedrag te analyseren (Carina Vranken) Noord-Brabant Succes met ouders (Emilie Groot) LEGO Education build to express (Michel Cloosterman) Zeeland Coöperatief leren (Carola Riemers) Kinderen leren denken (Marjolein van der Klooster) Limburg MOOI duurzaamheid (Roland Willems) Eenvoudig kinderen leren denken, leren en beslissen via denk-diagrammen (Fiet Muris) Kijk voor het hele programma in jouw provincie op Schrijf je nog in januari in en krijg een mooi welkomstcadeau bij binnenkomst.

7 CNVStandpunt Professionele ruimte Robert Pinter, voorzitter CNV Schoolleiders De cao-onderhandelingen voor het primair en voortgezet onderwijs zijn gaande en ik ben net als ieder nieuwsgierig naar de uitkomsten. Bij de cao-onderhandelingen heb ik het beeld van een aantal mensen die de intentie heeft om een trui te breien, maar met een broek tevoorschijn komt. Natuurlijk, in het polderlandschap worden nu eenmaal compromissen gesloten met alle gevolgen van dien. Het resultaat van onderhandelingen echter heeft in mijn tak van sport, het voortgezet onderwijs, onder het leidinggevende deel van de sector nogal eens geleid tot gefronste wenkbrauwen. Niet alleen leerkrachten, ook leidinggevenden in het onderwijs snakken naar professionele ruimte, zeker daar waar het personeelsbeleid aangaat. Zou het kunnen dat wij in het onderwijs doorgeslagen zijn? Zou het kunnen dat ons streven naar de bescherming van arbeidsvoorwaarden ons nu belemmert in de flexibiliteit van arbeid in het onderwijs? Overal om mij heen hoor ik dat de 21 ste eeuw om een flexibele houding vraagt, dat de veranderingen in de snelheid van kennis vergaren, bezitten en toepassen veel gaat vragen, zeker van de beheerders van die kennis: het onderwijs. Kunnen wij als onderwijs dat wel waarmaken als onze maatregelen en afspraken niet mee verhuizen naar de 21 ste eeuw? Laat ik het bovenstaande illustreren. Over een aantal jaren hebben wij waarschijnlijk een lerarentekort. In de oplossingensfeer komen dan twee zaken snel naar voren. Een daarvan is de opleidingen aantrekkelijker maken en de andere de jonge professionals zo snel mogelijk vaste contracten aanbieden. Los van het feit dat dit op zich goede oplossingen zijn, vind ik ze weinig creatief en op de langere termijn niet effectief. Als leidinggevenden en bestuurders in financiële nood en zorgen verkeren, willen zij niet al te hard bewegen naar vaste contracten, je weet immers niet wat de toekomst brengt. Daarnaast is het voor de onderwijsarbeidsmarkt niet goed dat de jonge professionals meteen in de vastigheid komen. Als er iets funest is voor een innovatieve sector, dan is het wel het gebrek aan mobiliteit. Vaste contracten in een krappe markt bevorderen beweging niet, waardoor mobiliteit stagneert. In moeilijke tijden van crisis, vergrijzing en bezuiniging hebben wij behoefte aan visie en leiderschap. Wij hebben behoefte om het Vaste contracten in een krappe markt bevorderen beweging niet tempo van de 21 ste eeuw te kunnen bijhouden, maar dat kan alleen als we blijven innoveren, ontwikkelen en tempo maken. Anders blijven de leerkrachten achter ten opzichte van de leerlingen en kunnen wij niet langer, maar korter werken tot aan ons pensioen, gewoonweg omdat de kloof tussen meester en leerling snel groter wordt. Kennis geeft macht, gebrek aan kennis onmacht! Ik wacht met spanning op de resultaten van de cao-onderhandelingen, waarbij ik hoop dat mijn professionele ruimte herkenbaar terugkomt. Ook hoop ik dat de regels en afspraken recht doen aan alle mensen die in het onderwijs werken. Maar nog meer hoop ik dat er ruimte komt voor flexibiliteit en innovatieve kracht en dat we tempo maken om onderwijsontwikkeling echt mogelijk te maken. Ik geloof dat het tijd wordt om afscheid te nemen van de 20 ste eeuw en te beginnen met de 21 ste eeuw. februari

8 Wantrouwen en medezeggenschap als fundament voor passend onderwijs? 8 februari 2014

9 Het is een operatie of beter gezegd een evolutie binnen zowel primair als voortgezet onderwijs: passend onderwijs. Via een moeizaam traject van wetgeving in het leven geroepen. In aanleg is passend onderwijs bedoeld als een (onderwijs)ontwikkeling, die gekoppeld werd aan het synchroon doorvoeren van fikse bezuinigingen. Elke leerling heeft als uitgangspunt binnen passend onderwijs recht op een passend onderwijsaanbod en een passende plaats in het reguliere onderwijs. Een ingrijpend plan. Voor de groeifase naar passend onderwijs was daarom veel tijd uitgetrokken. De kaders waren voor de politici uiteindelijk duidelijk genoeg om hun fiat eraan te geven. De verdere invulling van de kaders was allerminst duidelijk. Dat gold zeker voor de werkenden in het onderwijs, om van de ouders maar niet te spreken. Wel waren er veel speculaties over de nadere invulling. Ruim 300 miljoen wilde de overheid besparen, maar de regering en de volksvertegenwoordigers konden aan de uitvoerders van het beoogde beleid niet duidelijk maken hoe zij de aangekondigde bezuinigingen zichtbaar gemaakt zouden krijgen binnen de lumpsumvergoeding. Dat is een voorbeeld van hoe het niet zou moeten. Daarin zie je als betrokkenen binnen het onderwijsveld ook hoe de overheid blijft worstelen met een beleidslijn die deregulering en decentralisatie voorstaat. Aan de ene kant formuleren het kabinet en de Tweede Kamer voor het totale onderwijs kwaliteitsindicatoren, waarmee de kwaliteit van scholen gemeten en vergeleken kan worden. Dat is prima; wie betaalt, bepaalt. Maar tegelijkertijd schrijft de overheid ook voor hoe een schoolorganisatie die kwaliteit hoort te realiseren. Dat geeft daarmee een beeld te zien van loslaten en toch ook weer vasthouden. En als het niet goed gaat, wordt door dezelfde overheid, via de onderwijsinspectie, als eerste naar het onderwijs gewezen. Dat voelt niet goed. Geen vertrouwen Heel simpel gezegd lijkt het als volgt te zijn. Aan een kind wordt door zijn ouders een zak geld toevertrouwd. De ouder geeft aan het kind de opdracht met het geld over een periode van drie jaar een rendement van 5 procent te realiseren. Maar het kind mag er van de ouders geen aandelen van kopen of het geld anderzijds risicovol beleggen. Alleen obligaties die fido-proof zijn, mogen aangeschaft worden. Het kapitaal mag ook veilig op een spaarrekening weggezet worden. Als het kind het gevraagde rendement niet haalt, geven de ouders aan het kind het predicaat zwak Deze manier van beleid maken en uitvoeren kan verlammend werken Terug nu naar de realiteit van het passend onderwijs. Gelukkig voor de scholen en daarmee ook voor de leerlingen om wie het toch draait, is de rechtstreekse bezuiniging in het kader van de invoering van passend onderwijs niet doorgegaan. Maar de voorschriften en regels die aangeven hoe de scholen passend onderwijs moeten organiseren, roepen het gevoel op, lijken te bevestigen, dat de overheid de schoolbesturen niet vertrouwt. Want voor de inrichting van passend onderwijs bouwt de overheid naast het toezicht door de onderwijsinspectie nog twee nieuwe toezichthoudende lagen in. De gemeentelijke overheid en de ondersteuningsplanraad (OPR). De OPR als medezeggenschapsorgaan op het niveau van het samenwerkingsverband. Het bestuur van het SWV, meest bestaand uit bestuurders van de deelnemende scholen in het SWV, moet een ondersteuningsplan voor het totale SWV formuleren. Daar moet via het OOGO, het formele overleg met de samenwerkende gemeentes uit het gebied van het SWV, een akkoord op gegeven worden door de betreffende colleges van B&W. De OPR, bestaande uit vertegenwoordigers van medewerkers, ouders en leerlingen van de in het SWV participerende scholen, dient ook in te stemmen met het ondersteuningsplan. Verantwoordelijk De keuze van de overheid voor deze constructie van passend onderwijs is mogelijk naast een gebrek aan vertrouwen ook ingegeven door een ander cultuurverschijnsel. Er wordt meegegaan in de opvatting dat in ons land iedereen overal over moet kunnen meepraten én beslissen. Ook wanneer je niet gehinderd wordt door kennis van zaken. Het klinkt sympathiek om alle betrokkenen mee verantwoordelijk te maken voor hoe het beleid februari

10 uitgevoerd gaat worden, maar het heeft ook een keerzijde. Deze manier van beleid maken en uitvoeren kan verlammend werken. Zowel in de planfase, de voorbereiding op passend onderwijs als in de uitvoering van het beleid na 1 augustus Laten we er vanuit gaan dat gemeentebesturen en schoolbesturen goed kunnen en willen samenwerken, dan neemt dat niet weg dat deze beide bestuursorganen, los van elkaar, andere en tevens niet gemeenschappelijke doelen en verantwoordelijkheden hebben. Ze hebben wel allebei te maken met een afhankelijkheidspositie waar het, de aan verandering onderhevige, inkomsten vanuit de rijksoverheid betreft. Aangezien de overheidsmiddelen eerder schaarser dan ruimer zullen worden, Neemt de overheid het onderwijsveld wel serieus met de invoering van passend onderwijs? kunnen binnen het OOGO gemeenten en scholen via passend onderwijs tegenover elkaar komen te staan. Jeugdzorg en onderwijs kunnen op het eerste gezicht in elkaars verlengde lijken te liggen, maar de raakvlakken tussen beide entiteiten kunnen, vanwege de financiële aspecten, voor verdeeldheid en tegenstelling tussen gemeenten en scholen gaan zorgen. En wie wordt er op aangesproken als het straks niet loopt met passend onderwijs? De ondersteuningsplanraad die instemde met het door de bestuurders gemaakte ondersteuningsplan, de gemeentelijke overheid, het kabinet of de leden van de Tweede Kamer die de wetsvoorstellen geamendeerd en goedgekeurd hebben? Alleen de bestuurders die overal eindverantwoordelijk voor zijn? Of gewoon fijn en veilig; allemaal even verantwoordelijk? Wie het weet, mag het zeggen. Veel gevraagd Als burger van ons land heb je de overheid die boven je gesteld is te gehoorzamen. Daarom zal ook ik, als eindverantwoordelijke in het onderwijs, gehoor geven aan het uitvoeren van de opdrachten die ik van de overheid krijg. Ook het loyaal uitvoering geven aan passend onderwijs hoort daarbij. Alles in dienst stellen van het belang van de leerling. We hebben de opdracht daar met elkaar wat van te maken, zelfs meer dan wat. We hebben de opdracht, de taak, daarvan iets goeds te maken. Daarvoor wil ik me ook inzetten. Maar het ombouwen van een goed rijdende middenklasser voor regulier onderwijs naar een Formule 1- bolide voor passend onderwijs is wel veel gevraagd. Vooral erg veel, te veel gevraagd in de richting van docenten. Docenten die, ook al zijn ze nu al zeer didactisch en pedagogisch onderlegd en uitvoerend bekwaam, de veeleisende opdracht krijgen een klas met rond de 28 leerlingen, waarvan vijf leerlingen met leerachterstanden en vijf met een sociaal-emotionele hulpvraag of stoornis, te bedienen met een op de individuele leerling afgestemde, didactische en pedagogische aanpak. Ik vraag me daarom af of de overheid, die ons in de PISA ranking in de top vijf wil hebben, zichzelf en het onderwijsveld wel serieus neemt met de invoering van passend onderwijs, zoals deze nu bij wet geregeld is. Passend onderwijs zoals het per 1 augustus 2014 moet gaan werken. Fokke Rosier 10 februari 2014

11 Geachte meneer/mevrouw de inspecteur, Het is mij bekend dat u met grote passie waakt over de opbrengsten van het onderwijs in deze regio. Uw monitoring is ons bekend. In februari zal de Cito-eindtoets weer afgenomen worden en ondanks de bezwerende woorden van het toetsinstituut zelf weet ik dat u met argusogen uw beeldscherm zult bekijken. Omdat uw gemoedsrust mij veel waard is, schrijf ik u deze brief. In de groep 8 (35 leerlingen) van dit jaar is de samenstelling als volgt. We zijn in het gelukkige bezit van zes dyslectische leerlingen. Ze hebben allemaal hun diploma (vergeef me dit grapje), dus goedgekeurd door de zorgverzekering, maar zonder die goedkeuring wisten wij ook al dat hun lees- en taalvaardigheid behoorlijk beneden het gemiddelde niveau was. Twee leerlingen komen uit gebroken gezinnen. Nou gebroken, zeg maar aan flarden. In die koppies zitten wel andere zorgen, dan het meewerkend voorwerp en het percentage van een kortingsbon of andere levensbelangrijke zaken die Cito bij ze meet. Hun resultaten zullen ver onder het gemiddelde liggen, daar ze opvoedkundig, ondanks de hulp van onze kindercoaches, in puin liggen. Maar voor de gemiddelde score telt dit gegeven niet. Daarnaast, ja we treffen het dit jaar, zijn er drie leerlingen die we met moeite op het niveau van groep 6 hebben gekregen. Het basisniveau. Voor u is dat onvoldoende en hadden we beter ons best moeten doen, maar met een IQ van 78, 83 en 84 kun je niet veel verwachten. Ze zijn wel erg goed in creativiteit en tekenen, maar ja, dat telt niet voor u. Dan zijn er twee meisjes die met behulp van hulpmiddelen (ze heten niet voor niets zo) het niveau voor rekenen een beetje kunnen bijbenen. Met de rekenmachine erbij hebben ze het gevoel erbij te horen. Alleen bij de Cito-eindtoets mogen ze die niet gebruiken. Straks in het vmbo is het een van de eerste zaken die ze vanuit school aangereikt krijgen. Maar ja je kunt scholen niet vergelijken als je de test anders uitvoert, dus een keertje mogen ze laten zien wat ze allemaal niet kunnen. Ik sla die ene leerling die bij de psychiater loopt even over. Volgens uw normen is dat geen reden om lager te scoren. Ja, we hebben ook gewone leerlingen, maar wat er zo n twaalf jaren geleden in de lucht heeft gezeten weet ik niet, deze lichting is gewoon onder niveau. Het is net als wijn. Je hebt soms slechte jaren. Of denk u daar anders over? Om u dus geen slapeloze nachten te bezorgen, meld ik dit voor de toets is afgenomen. Wij hebben keihard gewerkt met de nieuwste methodieken waarmee we vorig jaar 337 haalden. Ik heb wel een klein vraagje. Hoe hoog denkt u dat de score zal zijn? Wij gaan uit van 332 gemiddeld. Als we dat halen, hebben we een wereldprestatie geleverd. Dan gaan de flessen open! En u kunt alleen een minnetje noteren. School is in gevaar, toch? Ik hoop dat u mij antwoorden zal. Namens de Sjaloomschool, directeur Bert Visscher. PS: De leerlingen die beslist onder de 517 vallen, doen bij ons wel mee. Dom hè. februari

12 Ethiopië Kom in actie voor Ethiopië Bereket s oma kon niet voorzien in het onderhoud voor haar kleinkind. Nu mag hij gratis naar school en krijgt hij zelfs een schoolmaaltijd. Bereket: Ik houd het meest van Engels en van voetballen en later wil ik dokter worden. In Addis Abeba, de hoofdstad van Ethiopië, wonen arme mensen in sloppen wijken bij elkaar. Ze verdienen vaak niet genoeg om van te leven. Laat staan om schoolgeld te betalen voor hun kinderen. Daarom helpt Edukans een school in de sloppenwijk om arme kinderen gratis naar school te laten gaan. Helpt uw school mee om dit mogelijk te maken? Voer actie op uw school en bestel het gratis sportpakket of andere materialen. Kijk op scholenvoorscholen.edukans.nl/project-van-het-jaar. Scan de code om een indruk te krijgen van de school in de sloppenwijk.

13 Na lezing van het boek van Kent M. Keith over dienend leiderschap, kwam de vraag bij me op of dit te leren is. Is dienend leiderschap een natuurlijke aanleg die hooguit ontwikkeling behoeft of gaat het om een vaardigheid die leerbaar is? Bij Keith kwam ik daar niet goed uit, maar de Joodse filosoof Abraham Josua Heschel reikte me een plausibel antwoord aan. Een paar weken geleden kwam ik Servant Leadership. Een goede zaak (2008) van Keith tegen in de ramsj voor een paar euro. Keith is een echte adept van de founding father van dienend leiderschap, Robert K. Greenleaf die in 1970 zijn invloedrijke boek De dienaar als leider schreef. Kenmerkend voor de dienende leider is dat hij allereerst dienaar is; het leiderschap is een bewuste keuze daarna. Anders ligt dit bij degene die allereerst Open mind tussen het concept van dienend leiderschap van Greenleaf en de theorieën die we tegenkomen in het werk van managementgoeroes als Stephen Covey, Ken Blanchard en Peter Senge. Ik heb dit gecheckt bij Ben Tiggelaar in MBA in één dag. Tiggelaar bevestigt de relatie indirect door Greenleaf samen met enkele van de genoemde namen te bespreken in een apart hoofdstuk Andere inspirerende visies op leiderschap. Anderen dienen is betekenisverlenend, geeft zin aan het bestaan en is uitdrukking van intrinsieke motivatie. Je doet iets, niet omdat het moet, maar omdat je het wilt. Het is een visie op leiderschap die zeker inspireert, omdat hij haaks staat op wat in onze dagen vaak over leiderschap en management gevonden wordt, namelijk dat het persoonlijke en daardoor kortetermijnbelang centraal staat en/of dat het de ontwikkeling van professionaliteit op de werkvloer belemmert. Ik vond het wel opmerkelijk om, zoals Keith meerdere malen doet, het belang van dienend leiderschap nadrukkelijk te onderbouwen, omdat het zo effectief is. Ik vind effectiviteit een categorie die in dit verband wat misplaatst is. Niet dat ik iets tegen effectiviteit heb, maar effectiviteit heeft, net als efficiency, zijn begrenzing binnen tevoren bepaalde normatieve grenzen. En nu lijkt juist die normatieve context Is dienend leiderschap te leren? leider is en die op een bepaald moment kiest om de drang tot macht te verzachten. Vanuit dit schematische denken schetst Keith een continuüm met aan de ene kant de eerst-dienaar en aan de andere de eerst-leider. Macht is bij de eerst-leider bedoeld voor en gericht op vergroting van persoonlijke glorie, bij de eerst-dienaar gaat het om de glorie van anderen; macht als middel. Tussen eerst-dienaar en eerst-leider kom je mengvormen tegen. Om misverstaan te voorkomen: dienend leiderschap gaat niet over zelfverloochening of zelfopoffering, maar over zelfontplooiing, zelfverwerkelijking. De dienende leider is iemand die houdt van mensen en die het tot zijn missie maakt om anderen te helpen door hun behoeften te leren kennen en daarin te voorzien. Dienend leiderschap is op de ander gericht en Keith illustreert dat door gedragingen te noemen die je bij dienend leiders tegenkomt, zoals aandacht voor zelfkennis, beginnen met luisteren in plaats van te antwoorden op niet-gestelde vragen en de ontwikkeling van het vermogen om vooruit te zien, ontwikkelingen in te schatten om daarop te anticiperen. Keith geeft aan de hand van citaten aan dat er duidelijke verbindingen bestaan zelf als effectief te worden beschouwd. Terug naar mijn openingsvraag: is dienend leiderschap te leren? Keith draait daarom heen of negeert de vraag. Terwijl er toch een groot centrum is dat in het spoor van Greenleaf trainingen verzorgt. Het enige wat Keith doet, is het noemen van vier dingen om betekenis te vinden: van mensen houden, mensen helpen, ethisch leven en niet te zeer gehecht zijn aan materiële dingen. Tja. Het heeft vast met de voorkeur voor schematisch denken te maken, dat bewuste opzoeken van de polariteit tussen eerst-dienaar versus eerst-leider. Ja, er zijn mengvormen, maar zijn ook die mengvormen natuurlijke gesteldheden, zit je aangeboren op een bepaalde plek op het continuüm? Dit overdenkende gingen mijn gedachten uit naar een passage in het boek van Abraham Joshua Heschel, God zoekt de mens. Een filosofie van het jodendom. Ik kende diens Onzekerheid in Vrijheid van twintig jaar geleden, maar kwam onlangs door een lezing weer op zijn spoor. Heschel wijdt in God zoekt de mens een hoofdstuk aan de verlossende daad: de daad heeft ook los van achterliggende motieven, van beweegredenen die eraan voorafgaan, een eigen kracht die de geest zuivert. De daad is wijzer dan het hart. Een mooie gedachte. Zijn daden goed, omdat de intentie waaruit ze gedaan worden goed is? Of kan het andersom? Dingen doen tegen je geneigdheid in? Ja, en volgens Heschel werkt dat stalend. Zo kijken naar eigen gedrag betekent dat je niet opgesloten zit in je natuurlijke gesteldheid dan blijkt er wat te leren. Dienend leiderschap bijvoorbeeld. Gewoon door te doen. Dan geeft Keith wel een handig testje om te checken of je daad er een van dienend leiderschap was. Stel jezelf de vraag: groeien degenen die gediend worden als mensen? Harm Klifman U kunt reageren op deze column via harm. klifman@vbent.org. februari maand

14 mijn school Koning in een klein koninkrijk Frank is directeur van een praktijkschool in het voortgezet onderwijs. Hij deelt zijn ervaringen als schoolleider uit de praktijk. Kijk mee over zijn schouder. Aan de vooravond van een nieuw kalenderjaar, zet ik de goede voornemens voor op de fiets en rij ik met de auto naar het werk. Het goede gevoel is daar. Begroting mooi op tijd af, klaar voor de puntjes op de i, laat het jaar maar komen! Vanaf mijn huis naar school is het een ritje van een minuut of veertig, dat geeft mij voldoende tijd om te peinzen. Dat doe ik dus ook is het jaar van passend onderwijs, van de transitie jeugdzorg, van (in mijn geval) reorganisatie en krimp en later in het jaar voorbereidingen treffen voor de participatiewet. Grote uitdagingen dus die ons als managementteam liggen te wachten. Grote uitdagingen om te vertalen naar kleinere uitdagingen in processen binnen de school die weer aansluiten bij de processen in de grote wereld. Alle grote discussies in de grote wereld voeren wij in het klein natuurlijk ook. Hoe maken wij ons praktijkonderwijs passend? Welke rol spelen wij in het samenwerkingsverband? Welke rol willen en kunnen wij spelen bij het arrangeren van arrangementen? Het zijn allemaal zaken die aan de orde van de dag zijn en behoorlijk veel aandacht en zorg behoeven. Ik vind het daarbij moeilijk om in de snelheid alle betrokken mensen mee te nemen. Onder meenemen versta ik uiteraard meer dan een informatief mailtje of een klein bijeenkomstje; ik wil graag dat iedereen vanuit zijn of haar eigen raam meedenkt over het toekomstperspectief van de school. Een grote ambitie die ik noodzakelijk acht voor het slagen van passend praktijkonderwijs. Ondertussen ben ik toch al mooi halverwege op weg zonder dat ik daar erg in heb. Ik heb nu nog twintig minuten om te peinzen. Dat doe ik dus ook. De school in reorganisatie, wat betekent dat ook al weer? Een opgave om personeel te herplaatsen, mobiliteit intern en extern te bevorderen, gesprekken te voeren met vakbonden, personeel geïnformeerd en gemotiveerd te houden, mijzelf geïnspireerd en gemotiveerd te houden. Het zijn vreemde tijden. Op de radio hoor ik dat het aantal zzp ers in 2013 fors is toegenomen. Het zou toch niet zo zijn dat Ik vrees het de geboorte van veel onderwijs zzp ers In al mijn overpeinzingen kom ik als vanzelf bij al die andere ingewikkelde thema s: de onderwijsarbeidsmarkt, het (in de toekomst aankomende) lerarentekort, het aantal onbevoegde voor de klas, het al dan niet overbodig zijn van onderwijsmanagers en als laatste de eventuele geboorte van de nieuwe cao s primair en voortgezet onderwijs. Door mijn hoofd schiet die oude slogan Onderwijs iedere dag anders. Ik realiseer mij daarbij direct dat je ongelofelijk moe kunt worden van iedere dag anders. Ik wil wel eens een paar weken hetzelfde Ik hoop dat u als collega-schoolleider nu niet meteen de biezen wilt pakken om nooit meer als schoolleider een gebouw in te lopen, want ik geloof echt dat deze overpeinzingen voor een groot deel de redenen bevatten waarom u schoolleider geworden bent. U wilde de onderwijswereld als leidinggevende beïnvloeden. Hier hebt u de wereld, tijd om te gaan beïnvloeden. Ooit vertelde een wijze bestuurder dat ik mij moet realiseren dat ik als schoolleider een kleine koning ben in een klein koninkrijk en dat de wereld daarbuiten mij vooral ook zo ziet. Dat betekent in ieder geval dat ik gezien wordt en dus invloed heb op zaken in de wereld, hoe klein die wereld ook moge zijn. Ik wens ons, schoolleiders, in het komende kalenderjaar veel invloed toe op alle onderdelen van de bovenstaande overpeinzingen. En mocht u ooit twijfelen of u goed eraan heeft gedaan om leiding te gaan geven binnen het onderwijs, wees gerust iedereen heeft wel eens zo n moment. Momenten gaan gelukkig snel voorbij. 14 februari 2014

15 recensie Leidinggeven aan onderzoekende scholen Het boek Leidinggeven aan onderzoekende scholen vormt een overzicht van onderzoeksresultaten vanuit het lectoraat Leiderschap, ingesteld bij de Academie voor Schoolleiderschap Penta Nova. Lector Meta Krüger geeft in haar voorwoord aan dat in navolging van de Onderwijsraad de schrijvers van mening zijn, dat er vanuit de overheid een te eenzijdige focus op cognitieve capaciteiten is. Het zou schoolleiders daarom niet moeten gaan om opbrengstgericht leidinggeven, maar om onderzoeksgericht leidinggeven op onderzoekende scholen. Met het boek wordt geprobeerd om invulling te geven aan het begrip onderzoeksmatig leiderschap, mede door praktische aanbevelingen bij ieder hoofdstuk. Het eerste deel vormt een theoretische onderbouwing voor negen onderzoeken die daarna per hoofdstuk staan beschreven. Eigenaarschap Een onderzoekende cultuur op school draagt bij aan de ontwikkeling van leerlingen en leerkrachten in de breedte. Dit vereist van de schoolleider dat hij vanuit een duidelijke, gezamenlijk ontwikkelde en gedragen visie leraren ondersteunt en hen intellectueel uitdaagt om te komen tot ontwikkeling. Deze uitdaging vraagt om eigenaarschap van de leraren, die kan worden gerealiseerd door gebruik te maken van data voor reflectie en onderwijsvernieuwing in de eigen lespraktijk. Dit eigenaarschap maakt het ook mogelijk om, gebruikmakend van gedeeld leiderschap, de beleidsvoornemens voor de toekomst van een school en haar onderwijs samen te formuleren en van hieruit besluiten te nemen voor de koers die een school uitzet. In een professionele leergemeenschap van de onderzoekende school is er sprake van een onderzoekende houding en onderzoeksvaardigheden bij leerkrachten en schoolleiders. Zij leren hierbij in de tweede en derde orde, waarbij zij reflecteren op eigen interpretaties en aannames. Uit onderzoek blijkt dat het hieraan bij leiders nogal eens schort, omdat het moeilijk is om oude denk- en handelingspatronen los te laten. Het vereist een paradigmashift van dingen anders doen naar andere dingen doen. Onderzoekende houding De onderzoeken concretiseren vanuit diverse invalshoeken de theorie. Pluspunt hierbij is dat gekozen is voor voorbeelden uit primair en voortgezet onderwijs en voor scholen met verschillende contexten. Ieder onderzoek levert concrete aanbevelingen op, waarmee je als lezer je voordeel kunt doen. Vooral de aanbevelingen voor schoolleiders laten zien dat een onderzoekende school start bij de onderzoekende en lerende houding van de schoolleider. Hier ligt dan ook een opdracht en aanbeveling naar de beroepsgroep. Onderzoeksmatig leiderschap heeft volgens Krüger een plek gekregen in de vijf hoofdcompetenties van het nieuwe beroepsprofiel schoolleider. Toch is blijvende aandacht nodig om een onderzoekende houding te stimuleren, onderzoeksvaardigheden te beheersen en een onderzoekende cultuur te bouwen. De kunst is om dit vooral in een reflecterende dialoog tussen professionals op de werkvloer vorm te laten krijgen, in plaats van via (opbrengstgerichte) gestandaardiseerde afspraken en procedures. Promotieonderzoek van Lisette Uiterwijk zal in de toekomst het effect tonen van onderzoeksmatig leiderschap op de leerresultaten van leerlingen.het boek biedt geen pasklare antwoorden om je als school te ontworstelen aan een eenzijdige benadering van opbrengsten en data binnen je school, maar vormt zeker een uitgangspunt om als schoolleider met je managementteam en leerkrachten vanuit een onderzoekende houding meer eigenaar te worden van de brede ontwikkeling van de werknemers en leerlingen binnen je school. Martin de Kock Leidinggeven aan onderzoekende scholen Redactie Meta Krüger M.m.v. Judith Amels, Cor van den Berg, Jan Halin, Meta Krüger, Linda Odenthal, Lennert de Pater, Willem Poppe, Gerlo Teunis, Lisette Uiterwijk, Cor Verbeek en Cora Vinke. ISBN ,50, Uitgeverij Coutinho februari

16 vraag & antwoord Decentraal georganiseerd overleg Passend onderwijs brengt heel wat in beweging. De nieuwe organisatie van het onderwijs aan leerlingen die extra zorg nodig hebben, leidt ook tot personele gevolgen. Daarnaast worden heel wat scholen geconfronteerd met terugloop van leerlingenaantallen. Dat heeft uiteraard gevolgen voor het personeel dat in dienst is. Als krimp van de werkgelegenheid dreigt, is in veel gevallen overleg met de vakorganisaties nodig. Wanneer moet er decentraal georganiseerd overleg (DGO) worden gevoerd en hoe gaat dat in de praktijk? Zowel het DGO als de personeelsgeleding van de (G)MR gaan over de belangen van het personeel dat in dienst is van de werkgever. In de cao is vastgelegd dat over de verschillende onderdelen van personeelsbeleid het overleg plaatsvindt met de P(G)MR. Het DGO komt in beeld bij enkele specifieke situaties die genoemd zijn in artikel 13 van de cao: bij een reorganisatie met personele gevolgen en bij het vaststellen van het meer-jarenformatieplan en/of de meerjarenbegroting als er geen GMR is, of als er wel een GMR is, maar de personeelsgeleding daarvan op deze onderdelen geen instemmingsrecht heeft. Daarnaast kan de PGMR besluiten om in enkele met name genoemde onderwerpen het overleg over te dragen aan het DGO. Het gaat dan om het invoeren of wijzigen van beloningsbeleid en de personele gevolgen van de invoering of wijziging van een bovenschoolse directie. Het DGO komt ook in beeld als een bestuur dat gekozen heeft voor werkgelegenheidsbeleid de formatie moet inkrimpen zonder dat er sprake is van reorganisatie. Het DGO gaat altijd over de personele gevolgen van voorgenomen besluiten en niet over het besluit zelf. Als er een reorganisatie plaatsvindt, dan moet het bestuur eerst overleg voeren met de PGMR over de reorganisatie zelf. Vervolgens wordt in het DGO gesproken over de personele gevolgen van de reorganisatie. Een ander belangrijk aspect is dat in het DGO altijd wordt gesproken over personele gevolgen voor het gehele personeelsbestand of bepaalde categorieën daarvan. Er worden dus geen besluiten genomen over individuele personeelsleden. Voorts is van belang dat het DGO wordt gevoerd op het niveau waarop de besluitvorming over de onderwerpen van het overleg worden genomen. Meestal is dat op bestuursniveau, maar soms worden besluiten met personele gevolgen ook genomen op het niveau van het samenwerkingsverband. In dat geval voeren de bonden en (vertegenwoordigers van) het samenwerkingsverband het overleg. 16 februari 2014

17 DGO-reglement In het DGO-reglement staan de spelregels van het overleg. Naast technische zaken is daarin bepaald wie er deel uitmaken van het overleg. Van werkgeverszijde moet dat in ieder geval iemand zijn die bevoegd is om besluiten te nemen over de onderwerpen van het overleg. Dat kan een bestuurder zijn, maar ook een directielid. In dat laatste geval moet dat directielid gemandateerd zijn. Aan de kant van de werknemers zijn de vakorganisaties de deelnemers aan het overleg. Deze organisaties zijn aangesloten bij zogenoemde vakcentrales. In het primair onderwijs zijn vier vakcentrales in het DGO vertegenwoordigd. Er nemen dus vier onderhandelaars namens de vakorganisaties deel aan het overleg. Beide partijen kunnen deskundigen uitnodigen voor het overleg, die wel mogen deelnemen aan het overleg, maar niet aan de besluitvorming. De werkgever heeft vaak een medewerker personeelszaken aan tafel als adviseur. De vergaderingen zijn openbaar, tenzij in het overleg expliciet wordt afgesproken dat de vergadering, of een deel daarvan, besloten plaatsvindt. Om de openbaarheid tot uitdrukking te brengen, zijn er spelregels over de termijn waarbinnen en de manier waarop de vergadering wordt aangekondigd. onvoldoende functioneert kan in het sociaal plan geen reden zijn voor ontslag. Ook kan worden afgesproken dat de ontslagen in een bepaalde organisatorische eenheid (school, afdeling) plaatsvinden. Uiteraard gebeurt dat alleen als het formatieve probleem aantoonbaar aan de orde is op die school of afdeling. De aanwijzing van het met ontslag bedreigde personeel vormt het begin van de tweede, gedwongen fase. In die periode worden de mobiliteitsinstrumenten gericht op deze aangewezen werknemers. Streven is om de gedwongen fase een (school)jaar te laten duren. Dit jaar is dan feitelijk het RDDF-jaar voor de werknemers van wie de functie wordt opgeheven. Het DGO kan, als de situatie dat noodzakelijk maakt, de tweede fase te verkorten. Over alle onderdelen van het sociaal plan moet in het DGO overeenstemming worden bereikt, voordat ze kunnen worden uitgevoerd. Het is daarom van belang een formatief probleem tijdig te signaleren en het DGO zo snel mogelijk bijeen te roepen. Vaak start zo n procedure met een informeel overleg, waarbij de werkgever DGO gaat altijd over personele gevolgen en niet over het besluit zelf Werkgelegenheidsbeleid Als een werkgever kiest voor werkgelegenheidsbeleid, krijgt het vast benoemde personeel een werkgelegenheidsgarantie. De werkgever heeft een inspanningsverplichting om gedwongen ontslagen te voorkomen, onder andere door samenwerking aan te gaan met andere besturen en door instrumenten in te zetten op gebied van mobiliteitsbeleid. Uiteraard is de werkgelegenheidsgarantie niet absoluut. Als de werkgever voorziet dat de vaste formatie niet volledig te handhaven zal zijn, dan moet hij het DGO bij elkaar roepen om de situatie te bespreken. Als in dat overleg blijkt dat reorganisatie en/ of krimp onvermijdelijk is, wordt er overleg gevoerd over een sociaal plan. De cao geeft de kaders aan voor zo n sociaal plan. De eerste belangrijke bepaling is dat de omvang van het formatieve probleem wordt vastgesteld, alsmede om welke functies (niet welke personen!) het gaat. Treft de krimp bijvoorbeeld alleen lesgebonden functies of is er ook terugloop bij de directie en/of het OOP aan de orde? Ook moet worden vastgelegd welke instrumenten kunnen worden ingezet om het formatieve probleem op te lossen zonder gedwongen ontslagen en hoeveel budget daarvoor beschikbaar is. Natuurlijk is het ook belangrijk dat er goede afspraken worden gemaakt over communicatie, zodat alle medewerkers op de hoogte zijn van de op handen zijnde reorganisatie, maar ook kunnen nadenken of zij gebruik willen maken van de vrijwillige maatregelen. Een belangrijke bepaling is dat een sociaal plan altijd twee fases kent: de vrijwillige en de gedwongen fase. Zoals de termen al aangeven, kunnen werknemers in de eerste fase op vrijwillige basis gebruikmaken van de mobiliteitsinstrumenten die in het sociaal plan staan. Enige voorwaarde daarvoor is dat zij daarmee een bijdrage leveren aan de oplossing van het probleem. Als de formatieve problemen alleen maar betrekking hebben op lesgebonden functies (leraren, klassenassistenten e.d.), dan kan een administratief medewerker geen gebruikmaken van het sociaal plan. Zijn functie staat immers niet op de tocht. Voorbeelden van mobiliteitsinstrumenten staan in de cao, artikel Tijdens de vrijwillige fase is niet bekend wie er uiteindelijk met ontslag bedreigd zal zijn, als deze eerste fase onvoldoende oplevert. Dat voorkomt dat medewerkers die weten dat hun functie niet bedreigd is, zich in de eerste fase afzijdig houden. Tegen het einde van de eerste fase wordt in het DGO de balans opgemaakt. Is het probleem onvoldoende opgelost, dan wordt de werkgelegenheidsgarantie opgeheven. In het DGO wordt bepaald op welke manier medewerkers worden aangewezen van wie de functie komt te vervallen. Dat gebeurt aan de hand van objectieve criteria. Het feit dat iemand met de vakbondsvertegenwoordigers en PGMR-leden de situatie bespreekt en een tijdpad bepaalt voor het verdere overleg en de besluitvorming. In zo n DGO-traject overleggen de bonden steeds met de PGMR, omdat die ook bij de besluitvorming over een reorganisatie betrokken zijn, met name als het gaat om niet-personele aspecten. Daarnaast houden de bonden, alvorens in te stemmen met (onderdelen van) een sociaal plan, een ledenraadpleging om het draagvlak voor de voorgenomen besluiten te toetsen. Alle reden dus om geen tijd te verliezen en eerder te vroeg aan de (DGO-)bel te trekken dan te laat. Twijfelt u of overleg nodig is? Neem contact op met uw vakbond en nodig de onderhandelaar (regiobestuurder) uit voor een informeel overleg. Jan Damen, CNV Onderwijs februari

18 Het Finse geheim Geef een kind de tijd om het onderwijs te laten bezinken Ook uw verslaggever heeft de reis naar Finland gemaakt. Tenslotte gebeurt het daar. Ze geven zo weinig les en halen zulke hoge opbrengsten op de PISA ranking. Zij zijn derde en wij elfde, dat kan toch niet! Daar moet wel iets achter zitten, toch? De Nederlandse beleidsmakers zijn in paniek. We raken achter, jammeren ze. W e bezochten vijf scholen. Van heel groot (achthonderd leerlingen) tot heel klein (62 leerlingen). Van stad tot platteland. Ook de opleiding, een universitaire opleiding, en de daaraan gekoppelde universitaire oefenbasisschool vereerden we met een bezoek. Dit allemaal in de buurt van Oulu. Ja, de stad van Nokia. We waren op zoek naar het grote geheim. Niet wat uit allerlei publicaties naar voren komt als de voordelen van het Finse systeem, maar wat gewoon op de werkvloer te zien is. Om de knuppel maar direct in het rendierhok te gooien: als onze inspecteurs de Finse scholen zouden beoordelen, dan zouden al die scholen zwakke scholen zijn. Niet voor wat de opbrengsten betreft, die zijn tenslotte boven twijfel verheven, maar als je nauwelijks toetst en als je toetst je dat op eigen initiatief (houtje) en met een eigen model doet, geen intensieve trendanalyses maakt, niet echt harde data verzamelt en de doorgaande lijn niet echt als item ziet, dan zul je onze inspectie op je weg vinden. En toch... ze scoren beter, dus... wat is het geheim? Vertrouwen Vertrouwen doen ze hun eigen personeel van harte, in tegenstelling tot onze overheid. Er is wel van alles geregeld, zoals een landelijk curriculum, maar in hoofdlijnen. En niet zoals bij ons dat elke leerling in een bepaalde maand van een bepaald leerjaar c.q. levensjaar een bepaalde hoeveelheid stof moet hebben gehad en een bepaald niveau moet beheersen. Zij mogen acht jaar doen over de te behalen einddoelen. Dat geeft rust, want een leerling ontwikkelt zich niet diagonaal, maar ontwikkelt zich in groeisprongen, vinden zij. Zij kijken je dan ook verbaasd aan als je de toetsbatterij uitlegt die wij hebben. Meen je dat?, vragen ze je vervolgens. 18 februari 2014

19 Op Finse scholen hebben kinderen veel meer speeltijd Ik zal me niet laten verleiden per school aan te gaan geven wat die school voor specifieks heeft. Elke school heeft en mag zijn eigen kleur hebben. Toch hebben ze allemaal veel meer tijd ingeroosterd voor houtbewerking en handvaardigheidtechnieken. Wood and crafts. Daardoor hebben ze minder tijd voor rekenen, taal en lezen. Maar de tijd die ze daarvoor hebben, is blijkbaar genoeg. Tevens hebben ze veel meer speeltijd, pauzetijd. Na elk blok van ongeveer een uur is er een kwartier pauze. Ook zagen we dat op een school in sommige groepen kinderen later op school komen, zodat de juf met een halve groep kan werken. De eerder genoemde groep gaat ook weer later naar huis, zodat het mes aan twee tijdkanten snijdt. Als je vragen stelt binnen ons raam van testen en toetsen, kijken ze je dus verbaasd aan. Waarom zou je dat doen voor alle kinderen? Dat doe je alleen als je als leerkracht het idee hebt dat het nodig is, eerder niet. Ook in klas 9, vijftien jaar zijn ze dan, is het aantal toetsen of repetities en dergelijke beperkt. Zit er dan geen ander kantje aan? Jazeker, er is een door ouders geaccepteerde huiswerkhouding. Vanaf klas 1 (zes/zeven jaar) hebben de kinderen huiswerk. Rust Het systeem is heel relaxed, want aan het eind van de school (zestien jaar) kan er maar uit twee richtingen gekozen worden. En niet zoals bij ons met twaalf jaar uit tig mogelijkheden. Zo creëer je rust. Afrekenen aan het eind van de school en een overzichtelijke verwijzingskeus. Ook bij de groepsbezoeken zag ik dat de leerlingen met rust werden gelaten. Ze mochten in hun eigenheid de opdracht doen. Geen in je nek hijgende leerkrachten, die met goedbedoelde februari

20 Toetsen doe je alleen als je als leerkracht het idee hebt dat het nodig is adviezen je, als leerling, probeert te helpen. Geen afstand, dat niet, maar veel minder druk en stress. Zou het komen, omdat wij het adagium hebben het beste uit het kind te moeten halen? Dat is inderdaad pas stressen. Op alle scholen was er een rustige sfeer, mede door de grote ruimten, die vooral de nieuwbouwscholen hebben. Hollen is verboden en elk kind loopt op sokken, terwijl de leerkrachten slippers of sandalen aan hebben. Ik weet het; de groepen zijn niet groter dan ongeveer twintig tot 24. Er is geen inspectie, want men vertrouwt erop dat universitair opgeleide leerkrachten hun autonomie aankunnen en hun uiterste best doen. Die bijvoorbeeld na lestijd de lesstof van de volgende dag doorspreken met elkaar. Vertrouwen leidt tot minder stress. Vertrouwen op alle terreinen. De leiding en de ouders vertrouwen de leerkrachten, de leerkrachten vertrouwen de leerlingen. Assessment En dan het opleidingsniveau. Er is alleen maar toegang tot de lerarenopleiding via een assessment bij de universiteit. Zo n 10 procent van de opgegeven studenten (zesduizend aanmeldingen!) worden toegelaten. Een paar jaar geleden was dat zelfs 3 procent. Je zou bijna zeggen dat het een restant is van de oude Russische planeconomie. Helaas kwam uw verslaggever op zijn indringende vraag of er dan ook door de basisschoolleraren aan onderzoek werd gedaan als ze eenmaal een baan hadden, niet achter of die universitaire houding in de praktijk echt tot meer diepgang leidt. Het dagelijkse werk vergt al veel tijd, sprak een leerkracht. Alsof ik in Nederland was. Maar waar is waar, meer opleiding leidt naast een pedagogisch talent tot meer kwaliteit. Voor directeuren was er nauwelijks een gedegen opleiding. Een halfjaarlijkse minor management na je opleiding is het dan. Een beetje het hoofdakte-idee, voor wie nog weet wat dat is. Directeuren moeten ook les geven, dat dan weer wel. Zorgklassen Veel is er te zeggen over de zorg, die in drie stappen is verdeeld. Er bestaat een slimme aanpak in de vorm van zorgklassen. Hun plan bestaat om de preschool vanaf drie jaar in het systeem in te bedden. Inderdaad, dat verhaal van dat ze pas op zevenjarige leeftijd naar school klopt en klopt niet. De officiële school begint op zevenjarige leeftijd. De preschool zit niet in het systeem, maar wordt door 99 procent van de leerlingen wel gevolgd. Het resultaat is dat ongeveer de helft van alle kinderen al kunnen lezen als ze in de eerste klas komt. Ze hebben wel minder lesuren per jaar, dat weer wel. Twee maanden zomervakantie, maar het begrip zomerdip kenden en herkenden ze niet. Tijd om te bezinken Wat uw verslaggever meeneemt, is de rust en het vertrouwen. De acceptatie dat een leerling in sprongen leert, behoefte heeft aan creativiteit (50 procent van de schooltijd!) en aan speeltijd. Op die manier krijgen Finse kinderen de tijd om alles wat ze leren te laten bezinken. Ons systeem jaagt leerlingen, ouders, leerkrachten en managers op om te scoren. Gelukkig zijn bij de behandeling van de onderwijsbegroting in november 2013 Finse woorden geuit. Geef de leerkracht zijn vak terug. Beperk de toetsterreur. Schei uit met de verhoging van de Citoeindtoetseis. Schaf de kleutertoets af, herzie de rol van de inspectie, enz. Met dank aan de Besturenraad, die al langer pleit tegen de economisering van het onderwijs. Druk eraf en dan komt het wel. Vertrouw er maar op, sprak zei een directrice tegen me. Een mooi vooruitzicht dat ons streelt. Acceptatie van het kind Het geheim zit hem dus in het accepteren van het totale kind. Niet als toekomstig producent of consument, maar in een veel breder perspectief, waarbij problemsolving hoog in het vaandel staat. Daarvan kunnen we nog wel leren. Problemsolving is trouwens een criterium in de PISA-toets, vertelde de professor op de universiteit me. Denk eens na of op uw school de kinderen echt de tijd krijgen om een probleem op te lossen of heeft u ook van die goedbedoelende helpende leerkrachten? Ik zie door alle bezoeken die er afgelegd worden aan Finland een vreugdevolle kanteling van paradigma. Dankzij hen, die ondanks het woord rendier, zich niet laten stressen, maar vertrouwen op en in elkaar. Mocht u uw eigen onderwijs willen spiegelen aan een ander systeem, dan is een uitstapje naar bijvoorbeeld Finland een aanrader. Wel doodvermoeiend, maar het geld en de tijd waard. Dank aan het Europees fonds. Chris Lindhout, met dank aan reisleider Jan Verdonk Wilt u meer informatie? Mail dan naar Chris Lindhout via chrislindhout@hotmail.com. 20 februari 2014

Wegwijs in passend onderwijs: Waar heb je zelf invloed en waar worden beslissingen genomen?

Wegwijs in passend onderwijs: Waar heb je zelf invloed en waar worden beslissingen genomen? Wegwijs in passend onderwijs: Waar heb je zelf invloed en waar worden beslissingen genomen? Passend Onderwijs, waar kun jij met je vragen terecht? Met passend onderwijs komt er veel op je af. Soms komen

Nadere informatie

Leidinggeven aan onderzoekende scholen in de 21 ste eeuw

Leidinggeven aan onderzoekende scholen in de 21 ste eeuw Leidinggeven aan onderzoekende scholen in de 21 ste eeuw Vier jaar onderzoek naar onderzoeksmatig leiderschap: welke inzichten levert het op? Meta Krüger Lector leiderschap in het onderwijs Inhoud lezing

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken (OGW)

Opbrengstgericht werken (OGW) ALITEITSKAART werken (OGW) werken (OGW) OPBRENGSTGERICHT LEIDERSCHAP PO werken (OGW) is het systematisch en doelgericht werken aan het maximaliseren van prestaties. De uitkomsten van onderzoek van de resultaten

Nadere informatie

Van kwaliteit in beeld naar kwaliteit in het klaslokaal. 3 November 2015 Linda Odenthal

Van kwaliteit in beeld naar kwaliteit in het klaslokaal. 3 November 2015 Linda Odenthal Van kwaliteit in beeld naar kwaliteit in het klaslokaal. 3 November 2015 Linda Odenthal 3 Kwaliteitszorg de klas in Kwaliteitszorg in beweging INK-model Procedures ISO 9003 Bergen papier Plan 4 Kwaliteitszorgsysteem

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

Spreektekst Leraar register

Spreektekst Leraar register Spreektekst Leraar register voorzitter, Vandaag is het de dag van de leraar, En iedereen die naar school is geweest weet uit zijn eigen ervaring hoe de leraar het verschil kan maken. Maar ook langjarig

Nadere informatie

Aandachtspunten Leraren passend onderwijs

Aandachtspunten Leraren passend onderwijs Aandachtspunten Leraren passend onderwijs Beste leraar, Op 1 augustus 2014 wordt de wet passend onderwijs ingevoerd. Dit betekent dat er een aantal zaken anders geregeld zijn voor leerling, leraar en ouder.

Nadere informatie

INTENTIEVERKLARING. De Vereniging voor Christelijk Onderwijs Groningen. De Vereniging voor Christelijk Basisonderwijs Hoogkerk,

INTENTIEVERKLARING. De Vereniging voor Christelijk Onderwijs Groningen. De Vereniging voor Christelijk Basisonderwijs Hoogkerk, INTENTIEVERKLARING De Vereniging voor Christelijk Onderwijs Groningen en De Vereniging voor Christelijk Basisonderwijs Hoogkerk, verder te noemen: de besturen, te dezen rechtsgeldig vertegenwoordigd, overwegende

Nadere informatie

Managers en REC-vorming ----- GEEN VOORUITGANG ZONDER VOORTREKKERS

Managers en REC-vorming ----- GEEN VOORUITGANG ZONDER VOORTREKKERS @ ----- Managers en REC-vorming ----- AB ZONDER VOORTREKKERS GEEN VOORUITGANG De wereld van de REC-vorming is volop beweging. In 1995 werden de eerste voorstellen gedaan en binnenkort moeten 350 scholen

Nadere informatie

3 Hoogbegaafdheid op school

3 Hoogbegaafdheid op school 3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Voor wie is de Week van passend onderwijs bedoeld?

Voor wie is de Week van passend onderwijs bedoeld? Ongetwijfeld heeft iedereen wel eens de term PASSEND ONDERWIJS voorbij zien komen. Samenwerkingsverbanden, schoolbesturen en scholen zijn al een aantal jaar druk bezig alles vorm te geven zoals het in

Nadere informatie

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING In gesprek met elkaar. Uitwerking van de stellingen. De onderstaande stellingen hebben we deze avond besproken onder elke stelling staan een aantal opmerkingen die

Nadere informatie

Informatiefolder Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam. Annemarie Trouw Schoolleider St Maartensschool, Limmen (NH)

Informatiefolder Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam. Annemarie Trouw Schoolleider St Maartensschool, Limmen (NH) Nieuwsgierigheid een basis in de school? Informatiefolder Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam Annemarie Trouw Schoolleider St Maartensschool, Limmen (NH) Sanne Dekker Neuropsycholoog, onderzoeker

Nadere informatie

Kadernotitie professionalisering

Kadernotitie professionalisering Kadernotitie professionalisering 2015-2020 Colofon Uitgave : ZAAM interconfessioneel voortgezet onderwijs Voorgenomen besluit College van Bestuur : 31 maart 2015 Instemming GMR : 24 april 2015 Vastgesteld

Nadere informatie

Conferentie: 23 mei 2012. Wat levert het op? Opbrengsten van opbrengstgericht werken voor leerlingen, de school en u. Overzicht workshops

Conferentie: 23 mei 2012. Wat levert het op? Opbrengsten van opbrengstgericht werken voor leerlingen, de school en u. Overzicht workshops Conferentie: 23 mei 2012 Wat levert het op? Opbrengsten van opbrengstgericht werken voor leerlingen, de school en u Overzicht workshops Workshops Workshopleider Organisatie Titel workshop 1. Dr. Margot

Nadere informatie

Doorbreek je belemmerende overtuigingen!

Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als

Nadere informatie

Leiding geven aan leren 2015-2016 ACADEMIE PEDAGOGIEK EN ONDERWIJS. saxion.nl/apo

Leiding geven aan leren 2015-2016 ACADEMIE PEDAGOGIEK EN ONDERWIJS. saxion.nl/apo Leiding geven aan leren 2015-2016 ACADEMIE PEDAGOGIEK EN ONDERWIJS saxion.nl/apo Leiding geven aan leren Waarom en voor wie Onderwijsgevenden in het primair onderwijs (regulier en speciaal onderwijs),

Nadere informatie

Mobiliteitsbeleid. Inhoud: 1. Inleiding: 2. Begripsomschrijving:

Mobiliteitsbeleid. Inhoud: 1. Inleiding: 2. Begripsomschrijving: Mobiliteitsbeleid. Inhoud: 1. Inleiding. 2. Begripsomschrijving. 3. Vrijwillige mobiliteit. 4. Overplaatsing. 4.1 Formatietekort op een school 4.2 Wisseling van school 4.3 Overplaatsing zonder instemming

Nadere informatie

Samenvatting eindvoorstel CAO PO 2014-1015

Samenvatting eindvoorstel CAO PO 2014-1015 Samenvatting eindvoorstel CAO PO 2014-1015 (20140411) Dit eindvoorstel komt voort uit de gesprekken die de PO-Raad en de werknemersorganisaties voerden tussen november 2013 en februari 2014. Het is de

Nadere informatie

Profielschets bestuurder. SWV PO en SWV VO Zoetermeer

Profielschets bestuurder. SWV PO en SWV VO Zoetermeer Profielschets bestuurder SWV PO en SWV VO Zoetermeer 1 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding... 3 2. Situatieschets... 3 3. Profiel en werkzaamheden gezamenlijke bestuurder... 5 3.1. Werkzaamheden... 5 3.2. Kennis,

Nadere informatie

Kenniskring leiderschap in onderwijs. Voorbeeld onderzoek in eigen organisatie

Kenniskring leiderschap in onderwijs. Voorbeeld onderzoek in eigen organisatie Kenniskring leiderschap in onderwijs Voorbeeld onderzoek in eigen organisatie Onderzoek doen Wie aanwezig? Wat wilt u weten? Beeld / gedachte / ervaring Praktijkonderzoek in de school = Onderzoek dat wordt

Nadere informatie

Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs

Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs Een goede relatie tussen ouders en school komt het leerresultaat ten goede en dat is wat we allemaal willen! Convenant Impuls Kwaliteitsverbetering Onderwijs

Nadere informatie

De Piramide van Pavlov, de interactiedriehoek en de rubrics

De Piramide van Pavlov, de interactiedriehoek en de rubrics De Piramide van Pavlov, de interactiedriehoek en de rubrics Hoe kunnen we gedragsproblemen in het onderwijs substantieel verminderen? Een integrale benadering voor op de werkvloer leidt tot minder ervaren

Nadere informatie

Zorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl

Zorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Hoe presenteer ik mijzelf? Wat wil ik? Zorg voor je carrière Door het dagelijkse contact met mijn coach

Nadere informatie

Nieuwsbrief. Stuurgroep Jong

Nieuwsbrief. Stuurgroep Jong Nieuwsbrief Stuurgroep Jong IN DIT NUMMER Even voorstellen: Stuurgroep Jong Wat doet CNV onderwijs voor Jou? Op reis met Edukans Invallen Even wat anders! Nieuws: - Event 2014 - Netwerkbijeenkomsten Vacature

Nadere informatie

Mariaschool Reutum tevredenheidsmeting medewerkers 2014-2015

Mariaschool Reutum tevredenheidsmeting medewerkers 2014-2015 Mariaschool Reutum tevredenheidsmeting medewerkers 2014-2015 Aantal respondenten: 10/12 Vensters Voor Verantwoording PO Schoolklimaat 3,7 0% 0% 27% 73% 0% B1. In hoeverre gaan leerlingen graag naar school?

Nadere informatie

Aan de slag met duurzame inzetbaarheid 3 november 2015

Aan de slag met duurzame inzetbaarheid 3 november 2015 Duurzame inzetbaarheid uitgangspunt personeelsbeleid Het voorstel is duurzame inzetbaarheid centraal te stellen in het personeelsbeleid om medewerkers van alle levensfasen optimaal inzetbaar te houden

Nadere informatie

Passend Onderwijs voor de kinderen op school: samen met ouders en leerkracht

Passend Onderwijs voor de kinderen op school: samen met ouders en leerkracht Passend Onderwijs voor de kinderen op school: samen met ouders en leerkracht Vanaf 1 augustus is de Wet passend onderwijs van kracht. De school van uw kind/uw school is aangesloten bij het samenwerkingsverband

Nadere informatie

Visie op ouderbetrokkenheid

Visie op ouderbetrokkenheid Visie op ouderbetrokkenheid Basisschool Lambertus Meestersweg 5 6071 BN Swalmen tel 0475-508144 e-mail: info@lambertusswalmen.nl website: www.lambertusswalmen.nl 1 Maart 2016 Inleiding: Een beleidsnotitie

Nadere informatie

VEEL GESTELDE VRAGEN OVER ANDERE SCHOOLTIJDEN

VEEL GESTELDE VRAGEN OVER ANDERE SCHOOLTIJDEN VEEL GESTELDE VRAGEN OVER ANDERE SCHOOLTIJDEN Waarom de overstap naar andere schooltijden? We verwachten dat bij invoering van Andere Schooltijden met korte middagpauze er meer rust en regelmaat voor de

Nadere informatie

spoorzoeken en wegwijzen

spoorzoeken en wegwijzen spoorzoeken en wegwijzen OVERZICHT OPLEIDINGEN OPBRENGSTGERICHT LEIDERSCHAP Opbrengstgericht leiderschap Opbrengstgericht werken en opbrengstgericht leiderschap zijn termen die de afgelopen jaren veelvuldig

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken (OGW)

Opbrengstgericht werken (OGW) Opbrengstgericht werken (OGW) OPBRENGSTGERICHT LEIDERSCHAP Opbrengstgericht werken (OGW) is het systematisch en doelgericht werken aan het maximaliseren van prestaties. De uitkomsten van onderzoek van

Nadere informatie

nformatie» Solidariteit» Geluk Ogen en oren amen» Collega's» Minder werkdruk Balans uisterend oor Hulp» Klaarstaan voor elkaar

nformatie» Solidariteit» Geluk Ogen en oren amen» Collega's» Minder werkdruk Balans uisterend oor Hulp» Klaarstaan voor elkaar Werkplezier» Samenwerken Samen Collega's choolcontactpersoon Tijd Gezelligheid» T isterend oor Hulp» Klaarstaan voor elkaar I st» Overzicht Steuntje in de rug Goed Prachtig vak» Geluk Betrokken Solidariteit

Nadere informatie

GIBO HEIDE. pedagogisch project

GIBO HEIDE. pedagogisch project GIBO HEIDE pedagogisch project gemeenteraadsbesluit van 26 mei 2015 Het pedagogisch project is de vertaling van de visie van directie en leerkrachten die betrekking heeft op alle aspecten van het onderwijs

Nadere informatie

Handleiding voor schoolbesturen bij de prikactie

Handleiding voor schoolbesturen bij de prikactie Handleiding voor schoolbesturen bij de prikactie Op dinsdag 27 juni zullen veel leerkrachten in Nederland een uur later starten met hun les dan normaal. De organisaties die verenigd zijn in het PO-front

Nadere informatie

De Budget Ster: omgaan met je schulden

De Budget Ster: omgaan met je schulden De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE

Nadere informatie

Samen. stevige. ambities. werken aan. www.schoolaanzet.nl

Samen. stevige. ambities. werken aan. www.schoolaanzet.nl Samen werken aan stevige ambities www.schoolaanzet.nl School aan Zet biedt ons kennis en inspiratie > bestuurder primair onderwijs Maak kennis met School aan Zet School aan Zet is de verbinding tussen

Nadere informatie

KINDEREN LATEN LEREN Strategisch beleidsplan 2015-2018. SKO Flevoland en Veluwe. Ontwerpers van onderwijs voor de 21ste eeuw

KINDEREN LATEN LEREN Strategisch beleidsplan 2015-2018. SKO Flevoland en Veluwe. Ontwerpers van onderwijs voor de 21ste eeuw SKO Flevoland en Veluwe Ontwerpers van onderwijs voor de 21ste eeuw KINDEREN LATEN LEREN Strategisch beleidsplan 2015-2018 Strategisch beleidsplan SKO Flevoland en Veluwe 1 KINDEREN LATEN LEREN Onze droomschool

Nadere informatie

Zorg voor onze kinderen

Zorg voor onze kinderen Zorg voor onze kinderen Versie 5.0 juni 2011 Gelukkig de kinderen, die zonder angst, naar school gaan. Gelukkig de kinderen, die zonder hoge cijfers zich geaccepteerd weten. Gelukkig de kinderen, die ondanks

Nadere informatie

Toelichting ontwikkelingsperspectief

Toelichting ontwikkelingsperspectief Toelichting ontwikkelingsperspectief Dit document is bedoeld als achtergrond informatie voor de scholen, maar kan ook (in delen, zo gewenst) gebruikt worden als informatie aan ouders, externe partners

Nadere informatie

Inge Test 07.05.2014

Inge Test 07.05.2014 Inge Test 07.05.2014 Inge Test / 07.05.2014 / Bemiddelbaarheid 2 Bemiddelbaarheidsscan Je hebt een scan gemaakt die in kaart brengt wat je kans op werk vergroot of verkleint. Verbeter je startpositie bij

Nadere informatie

Jaarplan SOPOH 2014-2018. Personeel. Onderwijs. Organisatie. Voor ieder kind het beste bereiken, met passie, plezier en professionaliteit.

Jaarplan SOPOH 2014-2018. Personeel. Onderwijs. Organisatie. Voor ieder kind het beste bereiken, met passie, plezier en professionaliteit. SOPOH Jaarplan 2014-2018 Voor ieder kind het beste bereiken, met passie, plezier en professionaliteit Personeel Onderwijs Organisatie Huisvesting Pr-Marketing Financiën 1 Voorwoord Stichting Openbaar Primair

Nadere informatie

Jaarplan De Berkel

Jaarplan De Berkel Jaarplan De Berkel 2017-2018 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Voorwoord 3 School en positionering 4 Kwaliteit 4 Team en leiderschap 4 Onderwijs 5 Personeel 5 Administratie 5 Beheer 5 Doelen 6 2017, De Berkel,

Nadere informatie

Belangrijk is het uitgangspunt van eigenaarschap en

Belangrijk is het uitgangspunt van eigenaarschap en KWALITEIT Kwaliteit in beeld In een serie van twee artikelen bespreekt Herman Bijsterbosch het nieuwe Onderzoekskader van de Inspectie. Het eerste artikel (Nieuw Toezicht: Wat kunt u verwachten?) vindt

Nadere informatie

De Akkers. Kwaliteitsonderzoek. vroegschoolse educatie

De Akkers. Kwaliteitsonderzoek. vroegschoolse educatie De Akkers Kwaliteitsonderzoek vroegschoolse educatie Datum vaststelling: 15 maart 2019 Samenvatting De inspectie heeft op 6 november 2018 een onderzoek uitgevoerd in groep 1 en 2 van basisschool OBS De

Nadere informatie

Als je te weinig van een kind verwacht, komt er niet uit wat er in zit. Onderwijsminister Marja van Bijsterveldt INTERVIEW

Als je te weinig van een kind verwacht, komt er niet uit wat er in zit. Onderwijsminister Marja van Bijsterveldt INTERVIEW INTERVIEW Auteur: René Leverink Fotografie: Rijksoverheid Onlangs hebben minister Van Bijsterveldt en staatssecretaris Zijlstra van OCW drie actieplannen gelanceerd, gericht op een ambitieuze leercultuur

Nadere informatie

Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012)

Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) en netwerk-leren (De Laat, 2012) verhogen de kans op succesvol leren in het kader van een

Nadere informatie

Over het EenVandaag Opiniepanel. Over het onderzoek

Over het EenVandaag Opiniepanel. Over het onderzoek 26 februari 2015 1 Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de peilingen onder

Nadere informatie

Stem op een kandidaat van de OV-HbR!!

Stem op een kandidaat van de OV-HbR!! Naam: Belia van den Beukel Werkzaam als: Medewerker Financiële Transacties Bij de afdeling: CFC/ Financial Accounting Verkiesbaar in Kiesgroep: 1 Ik stel mij kandidaat, omdat ik de Ondernemingsraad belangrijk

Nadere informatie

Krimp in relatie tot bestuurlijke samenwerking

Krimp in relatie tot bestuurlijke samenwerking Krimp in relatie tot bestuurlijke samenwerking Fred Ruijling, voormalig rector, interim-manager, verandermanager, projectleider mobiliteit bij het PON (cao-onderhandelaar, belangenbehartiger VOS/ABB) 13

Nadere informatie

Je doel behalen met NLP.

Je doel behalen met NLP. Je doel behalen met NLP. NLP werkt het beste als al je neurologische niveaus congruent zijn. Met andere woorden: congruent zijn betekent wanneer je acties en woorden op 1 lijn zijn met je doelen, overtuigingen,

Nadere informatie

De inspectie besteedt tenslotte aandacht aan de schooldocumenten.

De inspectie besteedt tenslotte aandacht aan de schooldocumenten. Op 10 maart 2005 heeft de Inspectie van het Onderwijs de RK Basisschool Emmaus bezocht in het kader van jaarlijks onderzoek. Bij jaarlijks onderzoek vormt de inspectie zich een oordeel over: De wijze waarop

Nadere informatie

Ontdekken hoe je je tijd goed kunt beheren, bestaat voor. Jezelf voorbereiden op succes. Hoofdstuk 1. Leer jezelf kennen.

Ontdekken hoe je je tijd goed kunt beheren, bestaat voor. Jezelf voorbereiden op succes. Hoofdstuk 1. Leer jezelf kennen. Hoofdstuk 1 Jezelf voorbereiden op succes In dit hoofdstuk: Een solide timemanagementsysteem opbouwen De grootste uitdagingen van timemanagement het hoofd bieden Het verband zien tussen doelen stellen

Nadere informatie

COMMUNICATIEPLAN EN STRUCTUUR. Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden

COMMUNICATIEPLAN EN STRUCTUUR. Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden COMMUNICATIEPLAN EN STRUCTUUR Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden Concept versie; d.d. 28.01.2014 Inhoud: 1. Verantwoording 2. Doelen en gebruikswaarde van het Communicatieplan 3. Organisatie

Nadere informatie

Invloed uitoefenen zonder macht. Hoe doe je dat? 10 september 2013

Invloed uitoefenen zonder macht. Hoe doe je dat? 10 september 2013 Invloed uitoefenen zonder macht. Hoe doe je dat? Enexis: KPC Groep: Peter Smits Dolf Reith 10 september 2013 Even voorstellen Enexis: Enexis is de regionale netbeheerder in de provincies Groningen, Friesland,

Nadere informatie

Geachte ouders/ verzorgers, Nieuwsbrief oktober 2015

Geachte ouders/ verzorgers, Nieuwsbrief oktober 2015 CBS De Bron/ Christinaplaats Christinaplaats 1 3223XE Hellevoetsluis Telefoonnummer 0181 313638 E- mail: info@cbsdebron.vcodekring.nl Website: www.cbs-debrug.nl Nieuwsbrief oktober 2015 Geachte ouders/

Nadere informatie

Profielschets. Voorzitter College van Bestuur. Nije Gaast

Profielschets. Voorzitter College van Bestuur. Nije Gaast Profielschets Voorzitter College van Bestuur Nije Gaast DE ORGANISATIE Nije Gaast is een koepel van 15 basisscholen in Zuidwest Friesland. Deze combinatie bestaat uit 13 christelijke basisscholen en twee

Nadere informatie

Help! Verzuim voorkomen

Help! Verzuim voorkomen TIP: dit is een interactieve pdf. de inhoudsopgave en het menu onder aan de pagina s zijn clickable. Help! Verzuim voorkomen Een leidraad voor werkoverleg met medewerkers over verzuim Deze publicatie is

Nadere informatie

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Grijp je Ambities Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Je dromen verwezenlijken in 7 stappen. Grijp je ambities Brengt je dichterbij je ideaal Geeft je inzicht in jouw persoonlijke

Nadere informatie

Stichting leerkracht: elke dag samen een beetje beter

Stichting leerkracht: elke dag samen een beetje beter Stichting leerkracht: elke dag samen een beetje beter Wat is leerkracht? Stichting leerkracht is een organisatie van enthousiaste experts uit het onderwijs en bedrijfsleven die scholen helpt in het ontwikkelen

Nadere informatie

Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen

Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen Competenties Sociaal en communicatief functioneren (P9) Initiatief (P10) Reflectie (P11) Afgelopen module heb je met een groepje gewerkt aan je project. In week 7

Nadere informatie

Stappen tijdens een reorganisatieproces. Hoe gaat een reorganisatie in zijn werk?

Stappen tijdens een reorganisatieproces. Hoe gaat een reorganisatie in zijn werk? Stappen tijdens een reorganisatieproces Hoe gaat een reorganisatie in zijn werk? STAP 1 Het voornemen tot reorganisatie Iedere reorganisatie begint met het plan om te gaan reorganiseren. Dit plan komt

Nadere informatie

Starters-enquête. 9 september 2014. Een initiatief van AOb-Groene Golf en het NCRV-programma Altijd Wat

Starters-enquête. 9 september 2014. Een initiatief van AOb-Groene Golf en het NCRV-programma Altijd Wat Starters-enquête 9 september 2014 Een initiatief van AOb-Groene Golf en het NCRV-programma Altijd Wat 1 EEN STROEVE START Een fantastische baan, maar heel erg zwaar. De Groene Golf de jongerenafdeling

Nadere informatie

Instructie voor leerlingen.. 5. Gebruik van de lesbrieven. 6. Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7. Wat wil je zijn en worden.

Instructie voor leerlingen.. 5. Gebruik van de lesbrieven. 6. Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7. Wat wil je zijn en worden. VOORBEELD DE KLAS ALS TEAM (LEERLINGENBOEK) INHOUDSOPGAVE Instructie voor leerlingen.. 5 Gebruik van de lesbrieven. 6 Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7 Wat wil je zijn en worden. 11 Wat wil je zijn

Nadere informatie

1. Hoofdlijn Tripartiete overeenkomst personele gevolgen passend onderwijs

1. Hoofdlijn Tripartiete overeenkomst personele gevolgen passend onderwijs Aan de besturen van de samenwerkingsverbanden WSNS en de REC s Aan de leden van de PO-raad Utrecht, 18 april 2013 De Tripartiete overeenkomst personele gevolgen passend onderwijs heeft betrekking op meerdere

Nadere informatie

Ondernemingsraden maken afspraken over duurzame garantiebanen voor arbeidsbeperkten. Gabbie van der Kroef, trainer-adviseur SBI Formaat

Ondernemingsraden maken afspraken over duurzame garantiebanen voor arbeidsbeperkten. Gabbie van der Kroef, trainer-adviseur SBI Formaat Ondernemingsraden maken afspraken over duurzame garantiebanen voor arbeidsbeperkten Gabbie van der Kroef, trainer-adviseur SBI Formaat In deze workshop aandacht voor Duurzame garantiebanen. Mensen met

Nadere informatie

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Permanente educatie in Smallingerland Allemaal in ontwikkeling Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Van cursussen professioneel Engels, kennis opdoen bij een andere afdeling tot vierjarige

Nadere informatie

Inhoud. Vechten voor wie je bent! Illustratie van een docent 11

Inhoud. Vechten voor wie je bent! Illustratie van een docent 11 Inhoud Vechten voor wie je bent! Illustratie van een docent 11 Leidinggevende wie ben je? Inleiding op het centrale thema 13 Dolf van den Berg, namens alle auteurs en andere betrokkenen Wie is het die

Nadere informatie

RAPPORT VAN BEVINDINGEN. Kwaliteitsonderzoek Primair Onderwijs bij. de Watapanaschool

RAPPORT VAN BEVINDINGEN. Kwaliteitsonderzoek Primair Onderwijs bij. de Watapanaschool RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek Primair Onderwijs bij de Watapanaschool Plaats : Rincon, Bonaire BRIN-nummer : 30GT Datum schoolbezoek : 15 oktober 2014 Rapport vastgesteld te Tilburg op 21

Nadere informatie

van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Jet Bussemaker, tijdens de 4 e Nationale Mantelzorglezing 2009 Rotterdam, 11 juni 2009

van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Jet Bussemaker, tijdens de 4 e Nationale Mantelzorglezing 2009 Rotterdam, 11 juni 2009 Directie Voorlichting en Communicatie Parnassusplein 5 Postbus 20350 2500 EJ Den Haag T 070 340 79 11 T 070 340 60 00 F 070 340 62 92 Hebt u 's avonds of in het weekend dringend een voorlichter nodig,

Nadere informatie

Nieuwsbrief passend onderwijs

Nieuwsbrief passend onderwijs Januari 2014 Update: Week van passend onderwijs Uitgelicht Update: Week van passend onderwijs De eerste 50 scholen en samenwerkingsverbanden hebben zich aangemeld voor de Week van passend onderwijs (24-28

Nadere informatie

ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK

ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK Iedereen heeft er de mond van vol: Het beste uit de leerling halen Recht doen aan verschillen van leerlingen Naast kennis en vaardigheden, aandacht voor het

Nadere informatie

eflectietool Reflectietool Reflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen

eflectietool Reflectietool Reflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen eflectietool Reflectietool eflectietool Reflectietool eflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen Redactie: Marieke Haitsma en Corrie van Dam Eindredactie: afdeling communicatie

Nadere informatie

Het hoe en waarom van Personeelsgesprekken

Het hoe en waarom van Personeelsgesprekken Het hoe en waarom van Personeelsgesprekken Personeelsgesprekken Het personeelsgesprek (ook wel functioneringsgesprek) is een belangrijk instrument dat ingezet kan worden voor een heldere arbeidsverhouding

Nadere informatie

Welkom in de derde klas!

Welkom in de derde klas! Welkom in de derde klas! De meeste van jullie zijn twee jaar leerling van onze school geweest. Jullie weten wel hoe het hier werkt. Wat er van je verwacht wordt. Wat wel en niet geaccepteerd wordt. Dat

Nadere informatie

Profiel- en situatieschets

Profiel- en situatieschets Profiel- en situatieschets Werving en selectie bestuurder SWV PO en SWV VO Zoetermeer Amsterdam, juni 2019 Marja de Kruif, senior adviseur 1 Wie zoeken wij? De complexiteit van het besturen van beide samenwerkingsverbanden

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Voorbeeldig onderwijs

Voorbeeldig onderwijs m a r i a va n de r hoe v e n Voorbeeldig onderwijs In de politieke arena wordt gedebatteerd over de vraag of het goed gaat met het Nederlandse onderwijs. Getuige het recente Oesorapport zijn we op onderdelen

Nadere informatie

Aan de ouders, Vriendelijke groet, team prinses Beatrixschool. Verbeterpunten en acties

Aan de ouders, Vriendelijke groet, team prinses Beatrixschool. Verbeterpunten en acties Aan de ouders, Voor u ligt het verbeterplan wat is opgesteld door het team naar aanleiding van de resultaten van de oudervragenlijst afgelopen november. Per onderdeel geven we aan welke items minder scoorden

Nadere informatie

Werken in een andere sector of branche: iets voor u?

Werken in een andere sector of branche: iets voor u? Werken in een andere sector of branche: iets voor u? Uw hele loopbaan blijven werken in dezelfde sector of branche? Voor veel werknemers is het bijna vanzelfsprekend om te blijven werken in de sector of

Nadere informatie

Bekwaamheidsdossier. februari 2006 O. OC0602_p8_12 Personeelsbeleid2.i8 8 19-01-2006 16:29:26

Bekwaamheidsdossier. februari 2006 O. OC0602_p8_12 Personeelsbeleid2.i8 8 19-01-2006 16:29:26 Bekwaamheidsdossier Laat zien wat je i februari 2006 O OC0602_p8_12 Personeelsbeleid2.i8 8 19-01-2006 16:29:26 Is het bekwaamheidsdossier een nieuwe papieren tijger? Dat hoeft niet. Leraren die zelf verantwoordelijk

Nadere informatie

De 7 belangrijkste vragen:

De 7 belangrijkste vragen: De Participatiewet en Wsw ers: Mensen die bij een Sociale Werkvoorziening werken hebben te maken met de Participatiewet. Misschien heeft u vragen over de wet. Hier kunt u de antwoorden vinden op vragen

Nadere informatie

CREATIEF CONCEPTEN OP BASIS VAN CREATIVITEIT HOE? ZO!

CREATIEF CONCEPTEN OP BASIS VAN CREATIVITEIT HOE? ZO! CREATIEF CONCEPTEN OP BASIS VAN CREATIVITEIT HOE? ZO! INHOUDSOPGAVE STARTFASE VOORAF - IS HET EEN ONDERWERP VOOR CREATIVITEIT? - ANALYSEVRAGEN - BRIEFING MET PROBLEEMEIGENAAR DE CREATIEVE SESSIE - SPELREGELS

Nadere informatie

Integraal HR voor leidinggevenden

Integraal HR voor leidinggevenden Integraal HR voor leidinggevenden Leidinggeven aan professionals in het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs vergt een hoge mate van inhoudelijk-inspirerend leiderschap. Daar waar docenten zich als

Nadere informatie

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument

Nadere informatie

Elementen van een professionele leergemeenschap

Elementen van een professionele leergemeenschap Professioneel Statuut Op de Groen van Prinstererschool werken we aan een professionele leergemeenschap: een cultuur waarin alle betrokkenen in de school samenwerken, reflecteren, onderzoeken en professionaliseren.

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

Passend onderwijs. Lid van het dagelijks bestuur, Liesbeth Verheggen

Passend onderwijs. Lid van het dagelijks bestuur, Liesbeth Verheggen Passend onderwijs De AOb heeft zich uitgesproken vóór het behouden van zoveel mogelijk leerlingen binnen het reguliere onderwijs. Maar de AOb voegde daar altijd aan toe dat passend onderwijs dan wel op

Nadere informatie

<prikkelaar toevoegen> Compaen pakt aan.

<prikkelaar toevoegen> Compaen pakt aan. Compaen pakt aan. Ik weet hoe ik jou kan bereiken Versterk je leerkracht: Hoe bereik ik de kinderen in mijn klas? 19 maart 2014 Jelte van der Kooi trainer/ adviseur schoolbegeleider

Nadere informatie

Koersplan - Geloof in de toekomst

Koersplan - Geloof in de toekomst Koersplan - Geloof in de toekomst Storytelling als innerlijk kompas De s8ch8ng hanteert het verhaal van Springmuis voor draagvlak en gemeenschappelijke taal. Springmuis gaat op reis naar het onbekende.

Nadere informatie

Leergang Leiderschap voor Professionals

Leergang Leiderschap voor Professionals Leergang Leiderschap voor Professionals Zonder ontwikkeling geen toekomst! Leergang Leiderschap voor Professionals Tijden veranderen. Markten veranderen, organisaties en bedrijven veranderen en ook de

Nadere informatie

RAPPORT JAARLIJKS ONDERZOEK SAMSAM

RAPPORT JAARLIJKS ONDERZOEK SAMSAM RAPPORT JAARLIJKS ONDERZOEK SAMSAM School : Samsam Plaats : Rotterdam BRIN-nummer : 18ZH Onderzoeksnummer : 89409 Datum schoolbezoek : 27 november 2006 Datum vaststelling : 26 maart 2007. INHOUDSOPGAVE

Nadere informatie

Profiel- en situatieschets

Profiel- en situatieschets Profiel- en situatieschets Werving en selectie leden raad van toezicht Samenwerkingsverband IJssel l Berkel Amsterdam, augustus 2018 Henk Hendriks Leden raad van toezicht SWV IJssel l Berkel Samenwerkingsverband

Nadere informatie

Continurooster ja of nee?

Continurooster ja of nee? Whitepaper tussenschoolse opvang Stichting Lunchen op School (LoS) November 2013 Inleiding Deze whitepaper is bedoeld voor schoolleiders, directies en besturen in het primair onderwijs in Nederland die

Nadere informatie

Kleuters met een A. En nu?

Kleuters met een A. En nu? Leerlingvolgsysteem Toets Team Kleuters met een A. En nu? Toetsresultaten bij kleuters zijn voor u aanleiding om te handelen, in actie te komen. De noodzaak tot actie geldt voor alle kleuters. Er moet

Nadere informatie

Het GROW-model. Deze onderdelen worden hieronder toegelicht. Per onderdeel worden er voorbeeldvragen aangegeven.

Het GROW-model. Deze onderdelen worden hieronder toegelicht. Per onderdeel worden er voorbeeldvragen aangegeven. Het GROW-model Een ontwikkelingsgesprek is het meest effectief als je de vragen in een bepaalde structuur stelt. Het GROW-model biedt deze structuur. (Whitmore, 1995) Het GROW model bestaat uit de volgende

Nadere informatie

Coöperatief Vergaderen

Coöperatief Vergaderen Coöperatief Vergaderen Een complete aanpak voor actief vergaderen met betrokken deelnemers Dr. Spencer Kagan Met Betty de Jaeger en Dook Kopmels Inhoud Hoe dit boek tot stand kwam 4 Voorwoord 5 Hoofdstuk

Nadere informatie

Voorwoord 4. Leeswijzer 6. Inleiding 8. 2. Wat gaan we de leerlingen leren? Hoe weten we of de leerlingen de leerstof geleerd hebben?

Voorwoord 4. Leeswijzer 6. Inleiding 8. 2. Wat gaan we de leerlingen leren? Hoe weten we of de leerlingen de leerstof geleerd hebben? Inhoud Voorwoord 4 Leeswijzer 6 Inleiding 8 1. Focus op leren: een helder en overtuigend doel 13 2. Wat gaan we de leerlingen leren? Hoe weten we of de leerlingen de leerstof geleerd hebben? 29 3. Wat

Nadere informatie

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het lid Çelik over de groeiende afstand tussen de schoolbesturen en de werkvloer in het onderwijs.

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het lid Çelik over de groeiende afstand tussen de schoolbesturen en de werkvloer in het onderwijs. a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Tweede kamer der Staten Generaal Postbus 20018 2500 EA 'S GRAVENHAGE Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl Uw brief

Nadere informatie