SOCIO-ECONOMISCHE ANALYSE VAN LIMBURG EN HAAR 5 STREKEN

Transcriptie

1

2 SOCIO-ECONOMISCHE ANALYSE VAN LIMBURG EN HAAR 5 STREKEN FEBRUARI 2014 Socio-economische analyse -1- POM-ERSV Limburg

3 Socio-economische analyse -2- POM-ERSV Limburg

4 VOORWOORD De financiële crisis die in het najaar van 2007 uitbrak, heeft de economie in de afgelopen jaren wereldwijd getekend. Limburg vormt daar helaas geen uitzondering op. Tot op de dag van vandaag ondervinden we daar de gevolgen van. Meer zelfs, door de sterk vertegenwoordigde industriële sector in onze provincie, die erg gevoelig is voor internationale conjunctuurschommelingen, is Limburg binnen Vlaanderen bijzonder hard getroffen door de economische crisis van de afgelopen jaren. Een concreet gevolg is een sterk stijgend aantal faillissementen en herstructureringen, die op hun beurt de werkloosheidscijfers weer de hoogte in jagen. En dat net nu we onze achterstand t.o.v. Vlaanderen aan het inhalen waren. Dat de economische crisis de Limburgse economische ontwikkeling danig verstoord heeft, komt zeer duidelijk tot uiting in deze Socio-economische analyse van Limburg en haar vijf streken. Hoewel voor bepaalde indicatoren de officiële cijfers van dit en vorig jaar nog niet beschikbaar zijn, tonen de resultaten van de eerste jaren nadat de crisis toesloeg een duidelijke, negatieve impact op onze economische performantie. In deze socio-economische analyse vergelijkt POM-ERSV Limburg de Limburgse (waar mogelijk uitgediept tot streek- of arrondissementsniveau) resultaten van een groot aantal sociaaleconomische indicatoren met het Vlaamse gemiddelde. Hieruit blijkt zeer duidelijk dat tot 2008 Limburg opvallend goed scoorde, maar dat daarna de economische schade onze provincie zwaarder geteisterd heeft. Het is van het grootste belang dat aan deze cijfers de nodige beleidsmaatregelen gekoppeld worden, zowel op lokaal, provinciaal, gewestelijk, federaal als Europees niveau. Met het SALK-rapport en -uitvoeringsplan is daar het uitstekende kader voor gecreëerd. Dit rapport en het brede draagvlak voor de uitvoering ervan hebben immers zeer sterk aangetoond dat er vast en zeker een toekomst is voor de Limburgse economie. Een belangrijk aandachtspunt is de verbreding van de economische activiteiten, waardoor onze provincie minder afhankelijk wordt van één of enkele economische sectoren en bijgevolg ook minder gevoelig wordt voor internationale conjunctuurbewegingen. De bestaande provinciale ondersteuning, veelal onder de koepel van POM-ERSV Limburg, van de zogenaamde speerpuntsectoren zoals de sector van de groene energie (cleantech), logistiek en zorgeconomie zal in de komende jaren onverminderd verder gezet worden en indien mogelijk nog versterkt worden. Maar ook innovatie en specialisatie in de maakindustrie, bouw of landbouw moeten de Limburgse economie doen heropleven. POM-ERSV Limburg wil met onderhavige sociaaleconomische analyse de overheden op verschillende niveaus, maar vooral de Limburgse gemeenten, ondersteunen in hun werking en uitvoering van gerichte beleidsbeslissingen. In tijden van crisis is het immers van het grootste belang dat er met de beperkt beschikbare middelen het grootst mogelijk effect wordt geressorteerd. Deze analyse legt de pijnpunten van de Limburgse economie bloot, maar ik ben ervan overtuigd dat we samen onze economie kunnen herstellen en terugbrengen tot op het Vlaamse niveau en liefst zelfs dat niveau overstijgen! Marc Vandeput Gedeputeerde van economie Voorzitter POM-ERSV Limburg Socio-economische analyse -3- POM-ERSV Limburg

5 Socio-economische analyse -4- POM-ERSV Limburg

6 Socio-economische analyse -5- POM-ERSV Limburg

7 Socio-economische analyse -6- POM-ERSV Limburg

8 INLEIDING Dataverzameling en data-analyse, nodig voor het onderbouwen van een streekanalyse, vormen de basis voor strategische planning. Deze publicatie omvat een sociaal-economische analyse van Limburg en haar 5 streken met doorgaans als referentiejaar 2003, waarbij meestal een vergelijking wordt gemaakt met Vlaanderen en België. Omdat het administratief arrondissement voor sommige onderwerpen het laagste niveau is waarvan gegevens voorhanden zijn, worden mits beschikbaar en/of relevant de 5 Limburgse streken hiervoor vervangen door de 3 Limburgse arrondissementen om toch een idee te hebben over eventuele streekverschillen binnen Limburg. Alle data die in deze publicatie aan bod komen, zijn waar mogelijk gedetailleerd tot op gemeentelijk niveau terug te vinden in raadpleegbare excel-bestanden op onze website in de rubriek Statistieken bij het desbetreffende onderwerp. Deze socio-economische analyse toont de evolutie van de Limburgse economie tijdens de afgelopen tien jaren. Voor een specifieke analyse van de meest recente economische toestand in Limburg verwijzen we graag naar de Limburgradar van POM-ERSV Limburg. Op kwartaalbasis worden daarin een aantal zorgvuldig uitgekozen socio-economische indicatoren vergeleken met de resultaten van het vorige jaar. U kan de Limburgradar van POM-ERSV Limburg downloaden via de websites en Socio-economische analyse -7- POM-ERSV Limburg

9 Socio-economische analyse -8- POM-ERSV Limburg

10 INHOUD blz AFBAKENING LIMBURGSE STREKEN EN ARRONDISSEMENTEN AFBAKENING VAN DE 5 LIMBURGSE STREKEN 13 AFBAKENING VAN DE 3 LIMBURGSE ARRONDISSEMENTEN 14 A. MENSELIJK POTENTIEEL A.1. DEMOGRAFIE 17 Bevolkingsaantal en -spreiding 17 Bevolkingsdichtheid 17 Evolutie van de bevolking 18 Bevolkingsvooruitzichten 18 Loop van de bevolking: natuurlijk akkres en migratiesaldo 19 Bevolking per nationaliteit 21 Leeftijdsopbouw 22 Ouderdomscoëfficiënt 23 Particuliere huishoudens 24 A.2. ARBEIDSMARKTAANBOD 26 Doorstromingscoëfficiënt 26 Afhankelijkheidsratio 27 Bevolking op beroepsactieve leeftijd naar socio-economische positie 28 Evolutie van de beroepsbevolking 29 Activiteitsgraad 30 Werkloosheid 32 Niet-werkende werkzoekenden 32 Werkloosheidsgraad 34 Socio-economische analyse -9- POM-ERSV Limburg

11 A.3. OPLEIDING 34 Schoolbevolking in het voltijds onderwijs 34 Voltijds gewoon secundair onderwijs 35 Evolutie 35 Schoolse vertraging 36 Studenten naar woonplaats in het hoger onderwijs 37 B. ECONOMISCH WEEFSEL B.1. WELVAARTSCREATIE 41 Bruto toegevoegde waarde 41 Bruto binnenlands product 42 Bruto binnenlands product per inwoner 43 Evolutie 43 Determinanten 44 Inkomen 45 Beschikbaar inkomen per inwoner 45 Netto fiscaal inkomen per inwoner 47 B.2. CONCURRENTIEVERMOGEN OP GEBIED VAN ARBEIDSKOST 48 Arbeidsproductiviteit op basis van de bruto toegevoegde waarde 48 Arbeidseenheidskost 50 Loonkost per eenheid product 51 Bruto maandloongegevens 52 Evolutie naar werkplaats 52 Toestand oktober 2010 volgens bepaalde karakteristieken 53 B.3. INVESTERINGEN 57 Investeringen volgens de BTW-aangiften 57 Investeringsratio 59 B.4. ONDERNEMERSCHAP 60 Zelfstandigen 60 Evolutie 60 Sectoraandeel 60 Aanwezigheidsindexen 61 Vestigingen met personeel 62 Evolutie 62 Sectoraandeel 62 Socio-economische analyse -10- POM-ERSV Limburg

12 Aanwezigheidsindexen 63 KMO-aandeel 63 Starters 64 Faillissementen 65 B.5. WERKGELEGENHEIDSCREATIE 69 Totale werkgelegenheid 69 Evolutie 69 Werkgelegenheidsgraad 69 Jobs in loondienst 70 Evolutie 70 Sectoraandeel 71 Aanwezigheidsindexen 71 Tewerkstelling in KMO s 73 Vacatures en spanningsgraad 74 B.6. INNOVATIEVERMOGEN 75 Patenten 75 Tewerkstelling in kennisintensieve sectoren 76 Hoogtechnologische en mediumhoogtechnologische industriële sectoren 78 Kennisintensieve dienstensectoren 79 Tewerkstelling in de culturele en creatieve sectoren 79 B.7. WERKENDEN 81 Aantal werkenden 81 Werkzaamheidsgraad 82 Tijdelijke werkloosheid 85 B.8. PENDELARBEID 86 Uitgaande pendelarbeid 86 Limburg en de andere provincies (inclusief het Brussels Hoofdstedelijk Gewest) 86 Limburgse streken 91 Inkomende pendelarbeid 93 Limburg en de andere provincies (inclusief het Brussels Hoofdstedelijk Gewest) 93 Limburgse streken 97 Pendelarbeid in relatie tot de tewerkstelling en werkloosheid in de Limburgse streken 100 Socio-economische analyse -11- POM-ERSV Limburg

13 C. OMGEVINGSFACTOREN C.1. TOERISME 105 Toeristische aankomsten (bezoekers) 105 Toeristische overnachtingen 107 Gemiddelde toeristische verblijfstijd 109 C.2. MAATSCHAPPELIJKE VOORZIENINGEN 110 Woongelegenheden in woonzorgcentra 110 Ziekenhuizen en ziekenhuisbedden 112 Ziekenhuizen 112 Ziekenhuisbedden 112 D. CONCLUSIES D.1. SAMENVATTENDE TABELLEN 117 D.2. BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN 120 Demografie 120 Arbeidsmarktaanbod 120 Opleiding 121 Welvaartscreatie 121 Concurrentievermogen op het vlak van arbeidskost 122 Investeringen volgend de Btw-aangiften 122 Ondernemerschap 122 Werkgelegenheidscreatie 123 Innovatievermogen 124 Werkenden 124 Pendelarbeid 125 Toerisme 126 Maatschappelijke voorzieningen 126 Socio-economische analyse -12- POM-ERSV Limburg

14 AFBAKENING LIMBURGSE STREKEN EN ARRONDISSEMENTEN AFBAKENING VAN DE 5 LIMBURGSE STREKEN Figuur 1 laat de verdeling van de 44 Limburgse gemeenten over de 5 Limburgse streken zien. Figuur 1 : Kaart van de 5 Limburgse streken met hun respectievelijke gemeenten De streekverdeling van de Limburgse oppervlakte van ha. wordt geïllustreerd in figuur 2. Figuur 2 : Verdeling van de Limburgse oppervlakte (in ha.) over de 5 Limburgse streken Socio-economische analyse -13- POM-ERSV Limburg

15 AFBAKENING VAN DE 3 LIMBURGSE ARRONDISSEMENTEN Figuur 3 toont de verdeling van de 44 Limburgse gemeenten over de 3 Limburgse arrondissementen. Figuur 3 : Kaart van de 3 Limburgse arrondissementen met hun respectievelijke gemeenten De arrondissementele verdeling van de Limburgse oppervlakte ( ha.) is te zien in figuur 4. Figuur 4 : Verdeling van de Limburgse oppervlakte (in ha.) over de 3 Limburgse arrondissementen Socio-economische analyse -14- POM-ERSV Limburg

16 Socio-economische analyse -15- POM-ERSV Limburg

17 Socio-economische analyse -16- POM-ERSV Limburg

18 A. MENSELIJK POTENTIEEL A.1. DEMOGRAFIE Bevolkingsaantal en -spreiding De provincie Limburg telt inwoners (tabel 1) op 1 januari 2013: mannen en vrouwen. België heeft inwoners; in Vlaanderen zijn er dat Het aandeel van Limburg in de Belgische bevolking bedraagt 7,7%, het Limburgs aandeel in Vlaanderen is 13,4%. De Limburgse bevolking is als in figuur 5 gespreid over de 5 Limburgse streken. Figuur 5 : Verdeling van de Limburgse bevolking over de 5 Limburgse streken op 01/01/2013 Bevolkingsdichtheid De bevolkingsdichtheid begin 2013, zoals grafisch weergegeven in figuur 6, van Limburg (352 inwoners per km²) ligt beneden het landelijk gemiddelde (364) en dat van Vlaanderen (472). Binnen de provincie is de dichtst bevolkte streek Midden-Limburg met 552 inwoners per km². Noord- Limburg is het dunst bevolkt en telt 244 inwoners per km². Figuur 6 : Bevolkingsdichtheid (inwoners per km²) op 01/01/2013 Socio-economische analyse -17- POM-ERSV Limburg

19 Evolutie van de bevolking In tabel 1 blijkt dat West-Limburg en Noord-Limburg de regio s met de sterkste bevolkingstoename zijn tussen 1 januari 2004 en 1 januari Zij stijgen respectievelijk met 7,9% en 6,1%. Daar waar Limburg in het verleden traditioneel een sterkere stijging kende dan Vlaanderen en België, zien we nu een iets trager groeiritme. Tabel 1 : Evolutie van het aantal inwoners tussen 1/01/2004 en 1/01/2013 1/01/2004 1/01/2013 Evolutie T M V T M V T M V Abs. % Noord-Limburg ,1 Midden-Limburg ,8 West-Limburg ,9 Maasland ,9 Zuid-Limburg ,8 LIMBURG ,9 VLAANDEREN ,1 BELGIE ,8 Bron : FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking : ERSV-Limburg Bevolkingsvooruitzichten Het Vlaamse en Belgische groeiritme van de bevolking zal ook de volgende 50 jaar hoger blijven dan in Limburg, zoals blijkt uit de resultaten van de bevolkingsvooruitzichten (figuur 7 en tabel 2), met als uitgangspunt de waargenomen bevolking op 01/01/2012. Deze bevolkingsprognose geeft aan dat het inwonertal in Limburg zal toenemen van eind 2010 tot eind 2060 of met +5,1% ( ). In Vlaanderen en België zal in dezelfde periode de populatie aangroeien met respectievelijk +14,4% en +16,6%. De bevolkingsomvang zal in Limburg in 2040 zijn toppunt bereiken, wat in Vlaanderen en België niet moet verwacht worden vóór Figuur 7 : Bevolkingsvooruitzichten (Indices, 31/12/2010 = 100) Socio-economische analyse -18- POM-ERSV Limburg

20 Tabel 2 : Bevolkingsvooruitzichten /12/ /12/ /12/ /12/ /12/ /12/ /12/2060 Arr. Hasselt Arr. Maaseik Arr. Tongeren LIMBURG VLAANDEREN BELGIE Bron : Federaal Planbureau, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking : ERSV-Limburg Binnen Limburg zal de verwachte bevolkingsaangroei tussen 2010 en 2060 het hoogst zijn in het arrondissement Hasselt (+9,0%) en het laagst in het arrondissement Maaseik (+0,1%). Het inwonersaantal van de arrondissementen Maaseik en Tongeren zal maar stijgen tot 2030, terwijl de bevolkingstoename in het arrondissement Hasselt zou aanhouden tot Loop van de bevolking: natuurlijk akkres en migratiesaldo Vergeleken met 2003 is in alle beschouwde regio s in 2012 (tabel 3 en figuur 8) het aantal geboorten per inwoners gestegen. Het aantal sterften per inwoners is licht gedaald in Vlaanderen (- 0,2 sterften per inwoners) en België (-0,5), terwijl dit in Limburg (+0,2) iets is toegenomen. In de Limburgse streken is het aantal sterften verminderd in het Maasland (-0,2) en Zuid-Limburg (-0,2), terwijl elders in Limburg een stijging is opgetekend, gaande van +0,3 in West- en Midden-Limburg tot +0,9 in Noord-Limburg. Geboor- Tabel 3 : Loop van de bevolking in 2003 en 2012 Natuurlijk Internationaal Intern Totaal Natuur- Intern Migratie- Migratie- Migratie- Totaal Geboorlijk Migratie- Internationaal Migratie- Totaal Migratie- ten Sterften Akkres saldo saldo saldo Akkres ten Sterften Akkres saldo saldo saldo Akkres Noord-Limburg Midden-Limburg West-Limburg Maasland Zuid-Limburg LIMBURG VLAANDEREN BELGIE Totaal Bron : FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie; Studiedienst Vlaamse Regering SVR Verwerking : ERSV-Limburg Interne migraties = a) gemeentegrensoverschrijdende in- en uitwijkingen binnen België ( ); b) de betreffende geografische eenheid (excl. Limburgse streken) overschrijdende migraties binnen België (2011 e.v.) Internationale migraties = Externe migratiebeweging = in- en uitwijkingen van en naar het buitenland + aanvullende correcties Buitenlandse inwijking = Inwijkingen Externe migratiebeweging + Veranderd van register (binnen-buiten) + Heringeschrevenen na schrappingen (2010 e.v.) Buitenlandse uitwijking = Uitwijkingen Externe migratiebewegingen + Ambtshalve geschrapten (2010 e.v.) Figuur 8 : %-evolutie geboorten en sterften Socio-economische analyse -19- POM-ERSV Limburg

21 Figuur 9 : Evolutie natuurlijk akkres en totaal migratiesaldo per inwoners De aangroei van de populatie zowel in 2003 als in 2012 blijkt nagenoeg overal hoofdzakelijk te danken aan het positieve totale migratiesaldo of inwijkingsoverschot (tabel 3). Niettemin daalt het belang hiervan in 2012 (figuur 9) ten voordele van de natuurlijke aangroei, wat vooral veroorzaakt wordt door een aanhoudende stijging van het aantal geboorten de laatste jaren. Enkel in Midden- Limburg neemt sinds 2003 het belang van het inwijkingsoverschot nog toe, aangezien dit de enige regio is waar de evolutie van het natuurlijk akkres (+0,0 per inwoners) minder gunstig is verlopen dan het totaal migratiesaldo (+0,9). Figuur 10 : Natuurlijk akkres, intern migratiesaldo, internationaal migratiesaldo en totaal akkres per inwoners in 2012 Het totale migratiesaldo is de som van het interne en het internationale migratiesaldo. Deze laatste component van deze som is in 2012 in elk gebied, behalve in West-Limburg en het Maasland, het meest bepalend (tabel 3 en figuur 10). Dit betekent dat het inwijkingsoverschot voor het merendeel bestaat uit buitenlandse inwijkelingen. Per saldo in 2012 zijn er per Limburgers 2,1 buitenlanders naar Limburg geïmmigreerd. Slechts 0,5 inwijkelingen per inwoners in Limburg komen van elders in België. Voor Vlaanderen bedragen deze cijfers respectievelijk 2,6 en 1,1. Binnen Socio-economische analyse -20- POM-ERSV Limburg

22 Limburg kent Midden-Limburg (3,0) het hoogste internationale migratiesaldo per inwoners en West-Limburg (0,8) het laagste. Van alle beschouwde gebieden heeft enkel het Maasland (-2,4) in 2012 een negatief intern migratiesaldo, wat wil zeggen dat er meer Maaslanders elders in België zijn gaan wonen dan omgekeerd en zelfs in grotere getale dan dat er buitenlanders (+2,2) bijgekomen zijn. Bevolking per nationaliteit Op 1 januari 2013 telt Limburg inwoners met een niet-belgische nationaliteit of 9,5% van de totale Limburgse bevolking (tabel 4 en figuur 11). Voor Vlaanderen is dit of 7,3% en voor België of 10,8%. Tabel 4 : Evolutie niet-belgen 01/01/ /01/2013 1/01/2004 1/01/2011 1/01/2013 Evolutie Abs. % Noord-Limburg ,1 Midden-Limburg ,9 West-Limburg ,2 Maasland ,8 Zuid-Limburg ,3 LIMBURG ,3 VLAANDEREN ,2 BELGIE ,9 Bron : FOD Economie - ADSEI Verwerking : ERSV-Limburg West-Limburg met 4,7% en het Maasland met 19,0% kennen binnen Limburg respectievelijk het kleinste en het grootste aandeel vreemdelingen onder hun bevolking. In de periode 01/01/ /01/2013 neemt het aantal niet-belgen in Limburg toe met personen of +25,3%, tegenover +38,9% ( ) in België en +62,2% ( ) in Vlaanderen. Dit varieert in de Limburgse streken van +4,9% in Midden-Limburg tot +54,3% in Zuid-Limburg. In elke beschouwde regio groeit het aandeel van de vreemde bevolking sinds 2004, uitgezonderd in Midden- Limburg. Figuur 11 : %-aandeel niet-belgen in totale bevolking Socio-economische analyse -21- POM-ERSV Limburg

23 De meest recente beschikbare cijfers over de buitenlandse bevolking per nationaliteit (tabel 5 en figuur 12) dateren van 01/01/2011. Opmerkelijk is dat de Polen (1.870 of 2,4%) in Limburg reeds de 5 de plaats bezetten binnen de buitenlandse bevolking. Van deze buitenlandse bevolking in Limburg waren begin 2011 meer dan de helft Nederlanders (55,2%). In Noord-Limburg vertegenwoordigden zij 84,3% van alle niet-belgen. In het Maasland was dit 69,8%, in Zuid-Limburg 55,4% en in West- Limburg 23,6%. Hiermee hebben de Nederlanders de Turken (22,4%) in West-Limburg, die daar traditioneel het belangrijkst in aantal waren, naar de tweede plaats verwezen. In Midden-Limburg hadden de Italianen met 31,8% nog steeds het grootste aandeel van de niet-belgische bevolking. Tabel 5 : Niet-Belgen per nationaliteit op 01/01/2011 Nederlanders Marok- Span- Italianen Turken kanen Duitsers jaarden Polen Grieken Overige Totaal Noord-Limburg Midden-Limburg West-Limburg Maasland Zuid-Limburg LIMBURG VLAANDEREN BELGIE Bron : FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking : ERSV-Limburg Figuur 12 : %-aandeel nationaliteiten binnen buitenlandse bevolking in Limburg op 01/01/2011 Leeftijdsopbouw Tabel 6 over de leeftijdsopbouw laat duidelijk zien dat tussen 1 januari 2004 en 1 januari 2013 de vergrijzing overal toeneemt of m.a.w. het aandeel van de bevolking jonger dan 40 jaar is afgenomen ten voordele van de leeftijdsgroepen boven 40 jaar. In Zuid-Limburg blijkt dit verouderingsfenomeen het meest uitgesproken, met vooral een grotere groep 60-plussers dan de rest van Limburg. Socio-economische analyse -22- POM-ERSV Limburg

24 Tabel 6 : Procentuele leeftijdsopbouw 1/01/2004 1/01/ en + Totaal en + Totaal Noord-Limburg 23,7 27,2 29,5 19,5 100,0 21,2 24,3 30,6 23,9 100,0 Midden-Limburg 22,8 28,3 29,1 19,8 100,0 21,1 25,9 29,4 23,6 100,0 West-Limburg 22,9 28,4 28,9 19,8 100,0 22,0 25,6 29,4 22,9 100,0 Maasland 22,7 27,8 30,2 19,3 100,0 21,2 24,4 31,1 23,3 100,0 Zuid-Limburg 20,9 27,0 30,2 21,9 100,0 20,0 24,0 30,6 25,4 100,0 LIMBURG 22,5 27,8 29,5 20,2 100,0 21,1 24,9 30,1 23,9 100,0 VLAANDEREN 22,3 26,7 28,4 22,5 100,0 21,8 24,6 28,8 24,8 100,0 BELGIE 23,2 27,1 27,9 21,8 100,0 22,7 25,6 28,2 23,5 100,0 Bron : FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking : ERSV-Limburg Ouderdomscoëfficiënt Figuur 13 illustreert de vergrijzing nog beter aan de hand van de ouderdomscoëfficiënt. De ouderdomscoëfficiënt is de verhouding van de bevolking van 60 jaar en ouder ten opzichte van de bevolking jonger dan 20 jaar. Bovendien worden de verschillen in vergrijzing meer zichtbaar tussen de Limburgse streken, Limburg, Vlaanderen en België. Figuur 13 : Ouderdomscoëfficiënt (bevolking van 60j. en meer in % van de bevolking 0-19j) De ouderdomscoëfficiënt neemt forser toe in Limburg dan elders. De vergrijzing in Limburg (113,4) situeert zich in 2013 tussen het Belgische (103,8) en het Vlaamse niveau (114,0). Opvallend is dat in één Limburgse streek, nl. in Zuid-Limburg met een ouderdomscoëfficiënt van 126,8, de vergrijzing niet alleen verder gevorderd is dan in overig Limburg maar zelfs verder dan in Vlaanderen. Een ouderdomscoëfficiënt van boven de 100 betekent dat er meer 60-plussers dan jongeren zijn. Sedert enkele jaren is dit dus niet alleen zo in Vlaanderen maar zelfs in nog grotere mate in Zuid-Limburg. In 2013 zijn er nu ook in de overige Limburgse streken meer 60-plussers dan jongeren. Socio-economische analyse -23- POM-ERSV Limburg

25 Particuliere huishoudens Onder huishouden verstaat men alle personen die gewoonlijk eenzelfde woning betrekken en er samen leven. Een huishouden bestaat ofwel uit een persoon die gewoonlijk alleen leeft, ofwel uit twee of meer personen die al dan niet door verwantschap aan elkaar verbonden zijn. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de particuliere en collectieve huishoudens. Onder collectief huishouden wordt verstaan: religieuze gemeenschappen, rusthuizen, weeshuizen, studenten- en werkliedenhuizen, ziekenhuizen en gevangenissen. In collectieve huishoudens is er geen referentiepersoon, wat wel noodzakelijk is bij de particuliere huishoudens (PHH). De bepaling van een referentiepersoon binnen het particulier of privaat huishouden maakt het mogelijk om elk lid binnen het huishouden te situeren (verwantschapsband). Tabel 7 : Aantal particuliere huishoudens (PHH) volgens grootte en aantal personen in de PHH ALLEEN WONENDE MANNEN ALLEEN WONENDE VROUWEN 2 PERSONEN 1/01/2004 1/01/ PERSONEN 4 PERSONEN EN MEER TOTAAL PHH AANTAL PERSONEN IN PHH ALLEEN WONENDE MANNEN ALLEEN WONENDE VROUWEN 2 PERSONEN 3 PERSONEN 4 PERSONEN EN MEER TOTAAL PHH AANTAL PERSONEN IN PHH Noord-Limburg Midden-Limburg West-Limburg Maasland Zuid-Limburg LIMBURG VLAANDEREN BELGIE Bron : FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking : ERSV-Limburg Het aantal PHH (tabel 7) bedraagt op 01/01/2010 in Limburg , waarmee het Limburgs aandeel 12,8% is in Vlaanderen ( ) en 7,2% in België ( ). Sinds begin 2004 (figuur 14) stijgt het aantal PHH in Limburg (+8,0%) betrekkelijk meer dan in Vlaanderen (+5,9%) en België (+5,6%). De sterkste stijging op streekniveau wordt in Limburg opgetekend in Noord-Limburg (+9,5%) en de zwakste in Zuid-Limburg (+6,3%). Bij de kleinste PHH (alleenwonenden en PHH van 2 personen) worden overal in de beschouwde periode de omvangrijkste relatieve toenames vastgesteld, waarvan telkens de grootste zich in Limburg situeren. De PHH van 3 personen kennen nagenoeg een statusquo. De evolutie bij de PHH van minstens 4 personen laat in Limburg (van -0,1% in West-Limburg tot - 4,0% in Noord-Limburg) een afwijkend beeld zien met Vlaanderen (+1,4%) en België (+2,5%). Dit alles resulteert begin 2010 in de grootteverdeling van de PHH zoals getoond in figuur 15. Socio-economische analyse -24- POM-ERSV Limburg

26 Figuur 14 : %-evolutie van het aantal PHH volgens grootte 01/01/ /01/2010 Figuur 15 : %-verdeling van de PHH volgens grootte op 01/01/2010 Door deze ontwikkeling sinds 2004 is de gemiddelde PHH-grootte (figuur 16) overal in Limburg sneller gedaald dan in Vlaanderen en België met als resultaat een gemiddelde PHH-grootte begin 2010 van 2,48 personen in Limburg. Binnen Limburg variëren deze waarden dan van 2,53 in West- Limburg tot 2,42 in Zuid-Limburg, waarmee alle Limburgse streken nog altijd boven de Vlaamse (2,35) en Belgische (2,30) gemiddelde grootte van de PHH blijven. Socio-economische analyse -25- POM-ERSV Limburg

27 Figuur 16 : Gemiddelde grootte van de PHH A.2. ARBEIDSMARKTAANBOD Doorstromingscoëfficiënt De structuur van de bevolking is ook van belang voor het aanbod en de vervanging van arbeidskrachten. De doorstromingscoëfficiënt geeft belangrijke aanwijzingen over de mate waarin uittreders uit de arbeidsmarkt vervangen kunnen worden door intredende starters. De doorstromingscoëfficiënt is de verhouding van de bevolking jaar ten opzichte van de bevolking jaar. Deze indicator houdt wel enkel rekening met de leeftijd en zegt niets over de bereidheid om te werken en de competenties van de in- en uittreders. Figuur 17 : Doorstromingscoëfficiënt (bevolking van 15-24j. in % van de bevolking 55-64j) Op 01/01/2013 heeft Limburg een doorstromingscoëfficiënt (figuur 17) van 85,9%. Dat wil zeggen dat per 100 personen die in de leeftijdsklasse van de laatste fase van hun carrière zitten, er afgerond nog 86 personen klaarstaan om hun plaats in het arbeidsleven in te nemen. Vanuit demografisch oogpunt is de vervanging op de arbeidsmarkt in Limburg dus niet meer gegarandeerd. Socio-economische analyse -26- POM-ERSV Limburg

28 Figuur 18 : Doorstromingscoëfficiënt op basis van waarnemingen en prognose (telkens op 1 januari berekening van de bevolking 15-24j. in % van de bevolking 55-64j.) Op 01/01/2004 bedroeg deze indicator nog 115,0%. In alle beschouwde regio s is de doorstromingscoëfficiënt de laatste jaren gedaald tot onder de 100%. Hierdoor is de vervanging op de arbeidsmarkt nergens meer verzekerd, wat binnen Limburg al enkele jaren en nog meer uitgesproken het geval is voor Zuid-Limburg (97,9% in 2004 en 78,9% in 2013). Op basis van de bevolkingsvooruitzichten van 2012 tot 2060 zal in de nabije toekomst deze doorstromingscoëfficiënt (figuur 18) in België, Vlaanderen en bij uitstek in Limburg zeer snel blijven dalen. Afhankelijkheidsratio Zoals blijkt uit figuur 19 kennen Limburg (81,7%) en haar 5 streken (van 80,1% in het Maasland tot 83,4% in Zuid-Limburg) op 01/01/2013 nog relatieve lage afhankelijkheidsratio s vergeleken met Vlaanderen (87,1%). Dat wil zeggen dat er relatief minder inwoners op inactieve leeftijd zijn t.o.v. de potentieel beroepsactieven dan in Vlaanderen. De afhankelijkheidsratio is immers de verhouding van de bevolking jonger dan 20 jaar plus 60 jaar en ouder ten opzichte van de bevolking jaar. Maar volgens de prognoses zullen de gebieden met de laagste waarden vandaag, de sterkste aangroei kennen zodat de druk van de inactieve bevolking op de potentiële beroepsbevolking overal hoog zal worden. Socio-economische analyse -27- POM-ERSV Limburg

29 Figuur 19 : Afhankelijkheidsratio (bevolking van 0-19j. plus 60j. en meer in % van de bevolking 20-59j.) Bevolking op beroepsactieve leeftijd naar socio-economische positie Tabel 8 en figuur 20 laten de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) naar socioeconomische positie in 2011 zien. Hieruit blijkt dat Limburg (uitgezonderd Zuid-Limburg) relatief gezien minder werkenden (loontrekkenden, zelfstandigen, helpers en uitgaande grensarbeid) heeft dan Vlaanderen. Met uitzondering van Noord- en Zuid-Limburg telt Limburg meer of evenveel werklozen (niet-werkende werkzoekenden) dan Vlaanderen. Enkel Zuid-Limburg telt minder nietberoepsactieven dan Vlaanderen, de andere Limburgse streken situeren zich boven het Vlaamse niveau. T.o.v. Vlaanderen heeft enkel Zuid-Limburg globaal een iets betere procentuele verdeling tussen het aantal werkenden, niet-werkende werkzoekenden en niet-beroepsactieven. Voor wat betreft de werklozen heeft Noord-Limburg (3,9%) de meest gunstige toestand. Het Maasland en Midden-Limburg scoren het slechtste voor elke socio-economische positie, waarmee haar %- verdeling eerder aansluit bij de landelijke. Tabel 8 : Bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64j.) naar socio-economische positie in 2011 (jaargem.) Absoluut Procentueel Bevolking Werkzoekend Nietberoepsactief Bevolking Werkzoekend Niet- (15-64 jaar) Werkend (nwwz) (15-64 jaar) Werkend (nwwz) beroepsactief Noord-Limburg ,0 66,1 3,9 30,0 Midden-Limburg ,0 63,1 5,6 31,3 West-Limburg ,0 64,3 4,7 31,0 Maasland ,0 61,9 5,6 32,5 Zuid-Limburg ,0 67,2 4,5 28,3 LIMBURG ,0 64,6 4,9 30,5 VLAANDEREN ,0 66,4 4,7 28,8 BELGIE ,0 61,6 7,6 30,9 Bron : Steunpunt WSE Verwerking: ERSV-Limburg Socio-economische analyse -28- POM-ERSV Limburg

30 Figuur 20 : %-verdeling bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) naar socio-economische positie in 2011 (jaargemiddelde) Evolutie van de beroepsbevolking De beroepsbevolking is het gedeelte van de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) dat daadwerkelijk actief is op de arbeidsmarkt, hetzij als werkenden (loontrekkenden, zelfstandigen, helpers en uitgaande grensarbeid), hetzij als niet-werkende werkzoekenden. Tabel 9 : Evolutie van de beroepsbevolking (15-64 jaar) (jaargemiddelden) Evolutie T M V T M V T M V Abs. % Noord-Limburg ,8 Midden-Limburg ,5 West-Limburg ,1 Maasland ,5 Zuid-Limburg ,6 LIMBURG ,3 VLAANDEREN ,0 BELGIE ,9 Bron : Steunpunt WSE Verwerking: ERSV-Limburg In de periode (tabel 9) stijgt de Limburgse beroepsbevolking met 6,3% aan een trager tempo dan in Vlaanderen (+7,0%) en België (+7,9%). Met +8,1% is West-Limburg de Limburgse streek met relatief de meest positieve evolutie. In Midden-Limburg bedraagt de groei slechts 4,5%. Socio-economische analyse -29- POM-ERSV Limburg

31 Figuur 21 : Groei-% van de beroepsbevolking (15-64j.) Goed zichtbaar in figuur 21 is dat de mannelijke beroepsbevolking in alle regio s maar weinig meer toeneemt en dat dit het meest uitgesproken is in Midden-Limburg, waar bijna geen groei meer is. De vrouwelijke beroepsbevolking kent globaal in Limburg (+11,4%) ook een lager groeicijfer dan Vlaanderen (+12,0%) en België (+12,2%). Het hoogste groeiritme bij de vrouwen wordt met +12,8% opgetekend in West- en Zuid-Limburg en het laagste met +9,3% in Midden-Limburg. Activiteitsgraad De activiteitsgraad (tabel 10) geeft een idee van de mate waarin de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) actief is op de arbeidsmarkt, d.w.z. een job heeft of een job zoekt. De activiteitsgraad is namelijk de verhouding tussen de beroepsbevolking en de bevolking op beroepsactieve leeftijd. Tabel 10 : Evolutie van de activiteitsgraad (jaargemiddelden jaar) (de beroepsbevolking/bevolking op arbeidsleeftijd) Evolutie M V T M V T M V T Noord-Limburg 76,2 60,4 68,5 75,1 64,6 70,0-1,1 4,2 1,5 Midden-Limburg 75,9 60,5 68,3 73,7 63,6 68,7-2,2 3,1 0,4 West-Limburg 75,0 59,1 67,2 75,0 62,9 69,0-0,1 3,8 1,8 Maasland 72,7 57,7 65,4 72,9 61,8 67,5 0,2 4,1 2,1 Zuid-Limburg 76,8 61,2 69,1 76,2 66,9 71,7-0,5 5,7 2,5 LIMBURG 75,5 60,0 67,9 74,6 64,1 69,5-0,9 4,2 1,6 VLAANDEREN 76,7 62,2 69,6 75,8 66,4 71,2-0,9 4,2 1,6 BELGIE 75,1 60,8 68,0 74,0 64,2 69,1-1,2 3,4 1,1 Bron : Steunpunt WSE Verwerking: ERSV-Limburg Socio-economische analyse -30- POM-ERSV Limburg

32 Figuur 22 : Groei activiteitsgraad (jaargemiddelden 15-64j.) (de beroepsbevolking in % van de bevolking op arbeidsleeftijd) De Limburgse activiteitsgraad ligt in 2011 met 69,5% tussen de Vlaamse (71,2%) en de Belgische (69,1%). Sinds 2003 is, zoals figuur 22 illustreert, de discrepantie met Vlaanderen dezelfde gebleven en met België verbeterd. Zuid-Limburg (71,7%) weet in de betrokken periode de achterstand t.o.v. Vlaanderen volledig weg te werken, terwijl Midden-Limburg (68,7%) haar activiteitsgraad nauwelijks ziet toenemen. Aangezien de mannelijke beroepsbevolking maar weinig meer aangroeit, vindt de toename van de activiteitsgraad blijkbaar nagenoeg nog uitsluitend plaats bij de vrouwen. Figuur 23 laat duidelijk zien dat van de Limburgse regio s in 2011, het Maasland (67,5%) de laagste activiteitsgraad heeft en Zuid-Limburg (71,7%) de hoogste. Dit was in 2003 ook al zo. Opvallend is ook dat de Maaslandse activiteitsgraad achter blijft bij overig Limburg, zowel bij de mannen als de vrouwen. Figuur 23 : Activiteitsgraad (jaargemiddelden jaar) per geslacht in 2011 (beroepsbevolking in % van de bevolking op arbeidsleeftijd) Socio-economische analyse -31- POM-ERSV Limburg

33 Werkloosheid Niet-werkende werkzoekenden In de periode 31/12/ /12/2013 (tabel 11 en figuur 24) daalt het aantal niet-werkende werkzoekenden (nwwz) in Limburg van tot of met -3,0%, dat hiermee beter presteert dan Vlaanderen (+7,7%). Enkel de Noord-Limburgse (+10,3%) werkloosheidsevolutie verloopt slechter dan de Vlaamse. West-Limburg (-14,9%) en Midden-Limburg (-8,0%) scoren het best. Tabel 11 : Evolutie van de niet-werkende werkzoekenden /12/ /12/2013 Evolutie T M V T M V T M V Abs. % Noord-Limburg ,3 Midden-Limburg ,0 West-Limburg ,9 Maasland ,0 Zuid-Limburg ,7 LIMBURG ,0 VLAANDEREN ,7 Bron : VDAB Verwerking: ERSV-Limburg Opmerkelijk is dat in de beschouwde periode in alle regio s de werkloosheid bij de vrouwen is gedaald en bij de mannen gestegen. West-Limburg kent met -26,5% de grootste afname bij de vrouwen en Noord-Limburg met -7,6% de kleinste, wat wel nog gunstiger is dan de Vlaamse daling met -5,8%. De mannelijke werkloosheid stijgt het meest in Noord-Limburg (+36,9%) en het minst in West-Limburg (+0,5%). Figuur 24 : %-evolutie van de niet-werkende werkzoekenden Eind 2003 zijn vrouwen duidelijk vaker terug te vinden in de werkloosheidsstatistieken dan mannen. Dit patroon wordt dan op alle geografische niveaus vastgesteld (figuur 25). Eind 2013 bestaat deze oververtegenwoordiging van de vrouwen in de werkloosheid niet meer en is dit patroon nagenoeg overal omgekeerd. Socio-economische analyse -32- POM-ERSV Limburg

34 Figuur 25 : Evolutie %-aandeel vrouwen in de niet-werkende werkzoekenden Van de nwwz in Limburg op 31/12/2013 is (figuur 26): 21,6% jonger dan 25 jaar en 24,2% 50 jaar of ouder; 23,7% 2 jaar of langer werkloos; 45,9% laaggeschoold; 22,8% allochtonen. In de Limburgse streken worden hiervan de grootste aandelen nwwz opgetekend in: West-Limburg met 23,6% jonger dan 25 jaar en Noord-Limburg met 26,7% 50 jaar of ouder; Zuid-Limburg met 24,3% 2 jaar of langer werkloos; Maasland met 47,9% laaggeschoold; Midden-Limburg met 29,9% allochtonen. Figuur 26 : %-verdeling van de niet-werkende werkzoekenden naar leeftijd, duur, studieniveau en origine op 31/12/2013 Socio-economische analyse -33- POM-ERSV Limburg

35 Werkloosheidsgraad Figuur 27 toont dat de werkloosheidsgraad, of het aandeel van de niet-werkende werkzoekenden in de beroepsbevolking, tussen december 2003 en december 2013 niet alleen globaal in Limburg maar ook in al haar streken meer is verminderd dan in Vlaanderen. Eind december 2003 ligt de werkloosheidsdruk enkel in Noord-Limburg (7,5%) onder het Vlaamse niveau van 7,9%, terwijl overig Limburg slechter scoort. Tien jaar later zit zowel Noord-Limburg (7,1%) als Zuid-Limburg (7,3%) en West-Limburg (7,6%) onder de Vlaamse werkloosheidsdruk van 7,8%. Zowel in 2003 als in 2013 kennen Midden-Limburg (11,5% in 2003 en 9,6% in 2013) en het Maasland (11,0% en 10,0%) het hoogste aantal werklozen t.o.v. hun beroepsbevolking. Figuur 27 : Evolutie werkloosheidsgraden (niet-werkende werkzoekenden in % van beroepsbevolking) A.3. OPLEIDING Schoolbevolking in het voltijds onderwijs In Limburg bedraagt in het schooljaar (tabel 12) de schoolbevolking in het voltijds onderwijs eenheden of 12,4% van het totaal voor Vlaanderen ( ). Sinds het schooljaar is deze schoolbevolking in Limburg gedaald met -0,6%, tegen een stijging met +4,6% in Vlaanderen. Het aantal leerlingen in Limburg in het kleuteronderwijs (+8,9%), het lager onderwijs (-5,6%) en het secundair onderwijs (-4,9%) evolueert minder goed dan in Vlaanderen (respectievelijk +11,8%, -2,7% en -0,9%). Eveneens ziet het hogescholenonderwijs zijn studentenbevolking in Limburg (+16,9%) minder vlug toenemen (Vlaanderen : +25,8%). Het aantal studenten dat in Limburg universitair onderwijs volgt, kent met een toename van +40,0% dan weer een iets hoger stijgingsritme dan in geheel Vlaanderen (+36,1%). Socio-economische analyse -34- POM-ERSV Limburg

36 Tabel 12 : Evolutie schoolbevolking in het voltijds onderwijs in de schooljaren en Evolutie / Limburg Vlaanderen Limburg Vlaanderen Limburg Vlaanderen Abs. % Abs. % Kleuteronderwijs , ,8 Gewoon , ,8 Buitengewoon , ,5 Lager onderwijs , ,7 Gewoon , ,2 Buitengewoon , ,0 Secundair onderwijs , ,9 Gewoon , ,7 Buitengewoon , ,1 Hogescholenonderwijs (*) , ,8 Universitair onderwijs (*) , ,1 Totaal , ,6 Bron : Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Verwerking : ERSV-Limburg (*) = aantal hoofdinschrijvingen basisopleidingen en = aantal unieke studenten BAMA en basisopleidingen Figuur 28 : %-verdeling schoolbevolking in het voltijds onderwijs per onderwijsniveau in de schooljaren en Uit figuur 28 over de procentuele verdeling van de schoolbevolking per onderwijsniveau blijkt dat sinds het schooljaar , zowel in Limburg als Vlaanderen, de aandelen van het lager en secundair onderwijs dalen en van de overige onderwijsniveaus stijgen. Niet alleen blijven de grootste aandelenverschillen tussen Limburg en Vlaanderen gesitueerd in het secundair en hoger onderwijs, maar deze divergenties zijn verder opgelopen. Voltijds gewoon secundair onderwijs Evolutie Nog duidelijker dan in het schooljaar , kiezen de meeste scholieren binnen het voltijds gewoon secundair onderwijs (tabel 13 en figuur 29) in het schooljaar zowel in Limburg (23,9%) als in Vlaanderen (27,2%) na de 1 ste graad voor het algemeen secundair onderwijs (ASO). Het aandeel van het technisch secundair onderwijs (TSO) stijgt lichtjes in beide regio s tot 22,0% in Socio-economische analyse -35- POM-ERSV Limburg

37 Limburg en 21,1% in Vlaanderen. Het aandelenpercentage voor het beroepssecundair onderwijs (BSO) stagneert in Limburg en Vlaanderen, respectievelijk net beneden 21% en 18%. Tabel 13 : Evolutie schoolbevolking in het voltijds gewoon secundair onderwijs per studierichting in de schooljaren en Limburg Vlaanderen Limburg Vlaanderen Evolutie / Limburg Vlaanderen Abs. % Abs. % Onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers , ,8 1ste graad secundair onderwijs , ,0 2de en 3de graad ASO , ,2 2de en 3de graad TSO , ,5 2de en 3de graad KSO , ,0 2de en 3de graad BSO (incl. 4de graad + modulair) , ,5 Totaal , ,7 Bron : Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Verwerking : ERSV-Limburg Figuur 29 : %-verdeling schoolbevolking in het voltijds gewoon secundair onderwijs per studierichting in de schooljaren en Schoolse vertraging Schoolse vertraging of schoolse achterstand is de vertraging die een leerling oploopt ten opzichte van de groep leerlingen van hetzelfde geboortejaar. Schoolse vertraging is niet noodzakelijk een gevolg van zittenblijven, maar kan ook veroorzaakt worden door ziekte, atypische studieovergangen, enz.. Voor wat betreft de schoolse vertraging in het voltijds gewoon secundair onderwijs (excl. 7de leerjaar en modulair onderwijs) blijkt uit figuur 30 dat in het schooljaar in Limburg het ASO met 12,3% procentueel duidelijk de minste leerlingen met schoolse achterstand telt, gevolgd door het TSO en het kunstsecundair onderwijs of KSO. In het BSO met 58,1% zitten verhoudingsgewijs de meeste scholieren met vertraging. De leerlingenaandelen met schoolse vertraging zijn in Vlaanderen voor elke studierichting nagenoeg van dezelfde grootteorde als in Limburg. Sinds het schooljaar zijn, zowel in Limburg als Vlaanderen, de leerlingenaandelen met schoolse vertraging merkbaar gedaald in het KSO, maar gestegen in het BSO. Socio-economische analyse -36- POM-ERSV Limburg

38 Figuur 30 : %-aandeel scholieren met schoolse vertraging in het voltijds gewoon secundair onderwijs (excl. het 7 de leerjaar + modulair onderwijs) per studierichting in de schooljaren en Studenten naar woonplaats in het hoger onderwijs In het academiejaar (tabel 14) volgen Vlaamse jongeren, waarvan (12,9%) Limburgse, hoger onderwijs in Vlaanderen. In vergelijking met het academiejaar wordt voor de Vlaamse jongeren een stijging vastgesteld met eenheden of 30,3%, tegenover een toename met of 27,7% bij de Limburgse studenten in het Vlaamse hoger onderwijs. Deze aangroei bij de Limburgse studenten hoger onderwijs wordt vooral opgetekend in het universitair onderwijs ( Limburgse studenten of 54,0% van de totale toename van Limburgers in het Vlaamse hoger onderwijs). Bij de Vlaamse studenten hoger onderwijs is dit omgekeerd ( Vlaamse hogeschoolstudenten of 51,8% van de stijging met Vlamingen in het Vlaamse hoger onderwijs). Tabel 14 : Potentieel en werkelijk aantal studenten (*) naar woonplaats in het Vlaamse hoger onderwijs in het academiejaar en Evolutie / Limburg Vlaanderen Limburg Vlaanderen Limburg Vlaanderen Abs. % Abs. % Bevolking jaar (jaargem.) , ,7 Hoger onderwijs , ,3 Hogescholenonderwijs , ,4 Universitair onderwijs , ,0 Bron : Departement Onderwijs; FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking : ERSV-Limburg (*) = aantal hoofdinschrijvingen basisopleidingen en = aantal inschrijvingen onder een diplomacontract BAMA en basisopleidingen Socio-economische analyse -37- POM-ERSV Limburg

39 Figuur 31 : Participatiegraad Limburgse en Vlaamse studenten in het Vlaams hoger onderwijs in de academiejaren en Uit tabel 14 blijkt tevens dat in 2011 Limburg en Vlaanderen inwoners in de leeftijdscategorie van 18 tot en met 24 jaar tellen. Hiermee haalt Limburg in het academiejaar een participatiegraad (figuur 31) van 35,6% in het Vlaamse hoger onderwijs, welke beneden het Vlaams gemiddelde van 37,6% ligt. De participatiegraad van een regio aan het hoger onderwijs wordt bekomen door het werkelijk aantal studenten in het hoger onderwijs die in deze regio wonen te delen door het potentieel aantal studenten in de betrokken leeftijdscategorie (inwoners van 18 tot en met 24 jaar) in diezelfde woonregio. Sinds het het academiejaar heeft Limburg zijn achterstand t.o.v Vlaanderen inzake deze participatiegraad, of m.a.w. deelname aan het hoger onderwijs, verkleind van 2,8% tot 2,0%. In het hogescholenonderwijs en het universitair onderwijs apart scoort Limburg in het academiejaar een participatiegraad van respectievelijk 22,3% en 13,3% (Vlaanderen: 23,1% en 14,5%), komende van 18,2% en 8,8% (Vlaanderen: 19,2% en 10,7%) in , waardoor de verkleining van de achterstand van Limburg t.o.v. Vlaanderen betreffende de deelname aan het Vlaamse hoger onderwijs iets meer is toe te schrijven aan de Limburgse jongeren in het universitair onderwijs. Socio-economische analyse -38- POM-ERSV Limburg

40 Socio-economische analyse -39- POM-ERSV Limburg

41 Socio-economische analyse -40- POM-ERSV Limburg

42 B. ECONOMISCH WEEFSEL B.1. WELVAARTSCREATIE Bruto toegevoegde waarde De bruto toegevoegde waarde (BTW) is het bedrag dat de productiefactoren aan de waarde van de verbruikte goederen en diensten toevoegen. Het is gelijk aan het verschil tussen de waarde van de geproduceerde goederen en diensten en de waarde van de in het productieproces verbruikte goederen en diensten. De reële economische groei van een regio wordt berekend op de toename van de bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen in kettingeuro s met als referentiejaar Het gaat om "bruto" toegevoegde waarde, wat wil zeggen dat het de toegevoegde waarde is inclusief de bedragen die opzij worden gezet voor vervangingsinvesteringen. De waardering gebeurt tegen basisprijzen. Dit betekent dat de productie niet de door de producent in rekening gebrachte belasting over de toegevoegde waarde omvat en ook niet mogelijke andere productgebonden belastingen zoals accijnzen. Wel zijn productgebonden subsidies inbegrepen. Over de periode (figuur 32) kent Limburg met 1,5% een lagere jaarlijkse gemiddelde reële economische groei dan België (1,7%) en Vlaanderen (1,8%). De groeiritmes van de arrondissementen Maaseik (1,6%) en Tongeren (1,5%) situeren zich boven of op het provinciaal niveau, waar het arr. Hasselt (1,4%) dan weer net onder blijft. Figuur 32 : Jaarlijks gemiddeld groei-% van de bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen, in kettingeuro s (referentiejaar 2010) in de periode De BTW beloopt in 2011 (tabel 15) in Limburg ,2 miljoen euro of respectievelijk 11,1% en 6,3% van de BTW in Vlaanderen ( ,2 miljoen euro) en België ( ,4 miljoen euro). De tertiaire activiteiten in ontwikkelde economieën zijn verantwoordelijk voor het grootste deel van de BTW, gaande van een aandeel van 70,0% in Limburg, over 73,0% in Vlaanderen tot 76,6% in België. Alle andere beschouwde sectoren zijn in Limburg naar verhouding belangrijker dan in Vlaan- Socio-economische analyse -41- POM-ERSV Limburg