Dubbelklik: Yo! Kaapstad Raps in Zuid-Afrika en Nederland Onderbouw voortgezet onderwijs, met name het VMBO

Transcriptie

1 Docentenhandleiding Hiphopproject voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs Korte projectinformatie Project: Onderwerp: Doelgroep: Secties: Materiaal: Opdrachtgever: Vragen & aanmelding: Dubbelklik: Yo! Kaapstad Raps in Zuid-Afrika en Nederland Onderbouw voortgezet onderwijs, met name het VMBO Muziek, Nederlands Het lespakket Dubbelklik: Yo! Kaapstad bestaat uit een docentenhandleiding, de video Dubbelklik: Yo! Kaapstad en een cd met beats en raps uit Zuid-Afrika Nederlands instituut voor Zuidelijk Afrika (NiZA) Mirjam van Campen (voor inhoudelijke vragen, samensteller hiphoplesproject voor NiZA en werkzaam bij onderwijsmediatheekdienst) telefoon (020) / m.vancampen@oba.nl NiZA: Sanna Jansen, telefoon: (020) / sanna.jansen@niza.nl Cultuurtrajectscholen uit Amsterdam kunnen zich aanmelden bij Kunstweb: Marian Dors, telefoon: (020) / (020) Scholen uit heel Nederland en overige scholen uit Amsterdam die niet deelnemen aan Cultuurtraject 12+ kunnen zich aanmelden bij Mirjam van Campen

2

3 Inhoudsopgave Inleiding 5 Projectopbouw 6 Doelstellingen van het project 7 Praktische punten 8 Les 1. Documentaire Dubbelklik: Yo! Kaapstad 9 Les 2. Voorbereiding en workshop rap schrijven 11 Les 3. Opnemen raps en informatie zoeken over raps 13 Les 4. Radio-uitzending 15 Bijlagen Bijlage 1. Kopieerblad met kijkvragen voor de leerlingen 17 Bijlage 2. Korte geschiedenis van rap en hiphop 18 Bijlage 3. Kopieerblad met internetopdrachten 19 Bijlage 4. Planning voor Amsterdamse scholen / Voorbeeldplanning SKV s 20 Bijlage 5. Lessuggesties Dubbelklik: En garde Mamelodi 23 Bijlage 6. Lessuggesties Dubbelklik: 25 Bijlage 7. Lessuggesties Dubbelklik: Is love a tender thing? 27 Bijlage 8. Overzicht Stichtingen Kunstzinnige Vorming 29 Bijlage 9. Overzicht lokale radiostations 32

4

5 Inleiding Het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika heeft in samenwerking met Kunstweb een lespakket ontwikkeld rond de AVRO-documentaire Dubbelklik: Yo! Kaapstad over hiphop in Zuid-Afrika en Nederland. Dubbelklik: Yo! Kaapstad is een prachtdocumentaire voor de doelgroep van dit project: jongeren van twaalf tot en met vijftien jaar. Maar ook zeker voor jongeren boven de vijftien jaar! Zowel het thema hiphop als de hoofdpersonen, Pamela en Paul, spreken jongeren aan. Thema van de documentaire is hiphop. Twee Nederlandse rappers, Paul Faverus (alias Don P) en Pamela Galdey, ontmoeten in Kaapstad de Zuid-Afrikaanse hiphoppers Khalil en Steel. Tijdens de ontmoeting komt er een KLIK tot stand met de rappers. Hiphop, rap is een internationale taal en schept een band. Pamela en Paul logeren thuis bij hun Zuid-Afrikaanse vrienden en krijgen zo veel mee over de leefomstandigheden in Kaapstad. Als besluit maken ze voor de radiozender Bush Radio gezamenlijk een hiphopuitzending over de dingen die hen bezighouden. Hiphoppers in Zuid-Afrika zijn zich meer bewust van hun leefsituatie dan jongeren in Nederland. Of is dat schijn? De Zuid-Afrikaanse rappers zijn zich in ieder geval zeer bewust van de grootste bedreiging van hun generatie: hiv en aids. Thema s die in hun rapteksten opduiken zijn: recht op gezondheid, drugsgebruik en hoe buiten de bende te blijven. Vooral dat laatste is moeilijk in een arm land met niet veel hoop op een betere toekomst. Deze zelfbewuste jongeren willen hun eigen lot bepalen door middel van rap en waarschuwen hun leeftijdgenoten waar het kwaad steekt. In Nederland zijn jongeren over het algemeen minder zelfbewust, hoewel Raymzter, de Nederlandse Marokkaan met zijn rapsingle Kutmarokkanen, zich ook bewust is van zijn rol in de maatschappij. Zijn hit vond weerklank bij velen. Het project bestaat uit vier gevarieerde lessen, waarbij de leerlingen zelf actief aan de slag gaan. Ze leren van alles over hiphop en de jongerencultuur in Zuid-Afrika, zoeken op internet om vragen over hiphop en Zuid-Afrika te beantwoorden, volgen een workshop rapteksten schrijven en presenteren hun eigen raps op de radio. De beste en mooiste raps, afgewisseld met informatieblokjes, worden bij het lokale radiostation uitgezonden. Afrikaanse raps zijn in dit pakket op cd beschikbaar om te mixen. Twee leerlingen van een klas of school begeleiden de live-uitzending terwijl de overige leerlingen aan de radio gekluisterd zitten. De opzet van dit lespakket is jongeren zelf een stem op de radio te geven. Door middel van een zelfgeschreven rap, uitgezonden op een lokaal radiostation. In de hoop dat het bijdraagt aan hun zelfbewustzijn. We wensen docenten en leerlingen veel plezier met de uitvoering van dit project. De samenstellers Mirjam van Campen Josine van den Berg 5

6 Projectopbouw Les 1: Documentaire Dubbelklik: Yo! Kaapstad (45 minuten) Met kijkvragen in de hand bekijken de leerlingen de documentaire Dubbelklik: Yo! Kaapstad en houden hierna een kringgesprek over raps in Nederland en in Zuid-Afrika. Les 2: Workshop raps schrijven (90 minuten) De leerlingen krijgen een korte inleiding in de geschiedenis van raps en de betekenis van raps. Hierna schrijven ze onder begeleiding van een gespecialiseerde rapdocent zelf raps. Les 3: Opnemen raps en informatie zoeken over raps (30 minuten) De raps worden opgenomen en een aantal raps uitgekozen voor de radio-uitzending. De overige leerlingen verdiepen zich verder in raps uit Zuid-Afrika en Nederland. Ze maken hier korte informatieblokjes van voor in de uitzending. Les 4: Radio-presentatie Twee leerlingen per klas of per school presenteren bij het lokale radiostation het radioprogramma. Zij draaien raps uit Nederland en uit Zuid-Afrika en vertellen tussendoor iets over de geschiedenis en de betekenis van raps (informatieblokjes uit les 3). Na afloop krijgt de docent een cd mee met een opname van de uitzending. Van deze cd kunt u zelf kopieën maken voor de leerlingen. Les 4 speelt zich af in de studio van de lokale radiozender in uw regio. Alleen de twee presenterende leerlingen zijn bij de uitzending aanwezig. Omdat dit veelal s avonds zal zijn, is het aan te raden om een docent of ouder hen te laten begeleiden. De overige leerlingen luisteren natuurlijk thuis naar de radio. Deze les kan ook beschouwd worden als een huiswerkopdracht. 6

7 Doelstellingen van het project Muziek De leerlingen zijn in staat om zelf een raptekst te schrijven en deze ritmisch uit te voeren met gebruikmaking van een begeleiding op cd. De leerlingen luisteren naar hiphopmuziek en praten over hiphopmuziek. De leerlingen kunnen, aan de hand van de achtergrondinformatie die ze hebben gekregen of op internet hebben opgezocht, een korte samenvatting geven van de geschiedenis van de hiphop. Nederlands De leerlingen kunnen gericht naar een documentaire kijken en daaruit relevante informatie destilleren. De leerlingen leren woordassociaties maken. De leerlingen kunnen een raptekst schrijven en deze mondeling aan de groep laten horen (houden een monoloog). De leerlingen maken een maatschappijkritische rap. De leerlingen kunnen informatie van internet verwerken tot korte informatieve teksten. De leerlingen leren meer over het medium radio. De leerlingen maken zelf een radioprogramma. Wereldoriëntatie De leerlingen leren meer over Zuid-Afrika. De leerlingen leren dat jongeren in Zuid-Afrika zelfbewust en maatschappijkritisch zijn en dat de inhoud van de raps gaan over voor hun generatie dreigende gevaren zoals hiv, aids, drugs en bendes (gangs). 7

8 Praktische punten Projectplanning Het hiphoplesproject kan in drie lesweken gegeven worden, maar ook op een dagdeel achter elkaar gevolgd worden bij een Stichting voor Kunstzinnige Vorming of een Stichting Jongerenwerk. Mocht de Stichting Kunstzinnige Vorming in uw regio (zie bijlage 8) het hiphoplesproject niet hebben opgenomen in haar activiteitenaanbod, dan kunt u het project prima zelfstandig uitvoeren. Voor meer informatie over het zelfstandig draaien van het hiphoplesproject kunt u zich wenden tot Mirjam van Campen. (Zie voor haar adresgegevens onder korte projectinformatie op het titelblad voor de inhoudsopgave.) Les 1. De video De documentaire Dubbelklik: Yo! Kaapstad kan in videovorm op school bekeken worden. Les 2. De workshop rap schrijven De rapworkshop kan ook op school gegeven worden. Dit moet door een gespecialiseerde muziekconsulent of rapper gebeuren die over kennis en vaardigheden beschikt op het gebied van raps schrijven. Als u het hiphoplesproject bij een Stichting voor Kunstzinnige Vorming in uw regio volgt (zie bijlage 8), regelen zij over het algemeen de rapdocent. Indien u het hiphoplesproject zelfstandig draait kunt u voor de rapworkshop een rapdocent inhuren via het bureau van André Accord: De Vleyen ZD Hoofddorp Telefoon: (023) daccord@xs4all.nl Hij beschikt over een pool van ervaren rapdocenten en die bekend zijn met het hiphoplesproject Yo! Kaapstad. Les 3. De radio-opname De radio-opname kan meestal niet op school zelf plaatsvinden, hiervoor moet men naar een studio, evenals voor de presentatie van de uitzending. Informeer hiervoor bij een lokale radiozender, zie bijlage 9. Volgt u dit lesproject via een Stichting voor Kunstzinnige Vorming dan verzorgen zij de contacten met de lokale radiozender voor de radio-opname en uitzending. Les 4. De uitzending De uitzending vindt plaats bij dezelfde radiozender als les 3. Zie hiervoor het overzicht van lokale radiozenders, bijlage 9. Volgt u dit lesproject via een Stichting voor Kunstzinnige Vorming dan verzorgen zij de contacten met de lokale radiozender voor de radio-opname en uitzending. Planning voor Amsterdamse scholen Voor Amsterdamse scholen is een aparte bijlage ingevoegd, zie bijlage 4. Amsterdamse scholen kunnen het gehele project volgen bij Be at the Media. Voor hen wordt de documentaire vertoond op een groot scherm en wordt de rapworkshop- en docent geregeld, evenals de opname van raps en de radio-uitzending. Lokale Stichtingen voor Kunstzinnige Vorming Lokale SKV s kunnen de Planning voor Amsterdamse scholen, bijlage 4, gebruiken als voorbeeldplanning voor scholen in hun regio. 8

9 Les 1. Documentaire Dubbelklik: Yo! Kaapstad Leerdoelen De leerlingen leren dat Zuid-Afrikaanse raps maatschappijkritisch zijn en over onderwerpen gaan als hiv, aids, drugs en bendes. De leerlingen kunnen gericht kijken naar een documentaire en daar relevante informatie uit halen. Duur: 45 minuten. Materiaal: Videorecorder en monitor. Video Dubbelklik: Yo! Kaapstad. Kopieën bijlage 1 en 2. Voorbereiding docent: Vooraf bekijken video Dubbelklik: Yo! Kaapstad. Kopiëren kijkvragen voor de leerlingen, zie bijlage 1. Het is handig als u de kijkvragen op gekleurd papier kopieert. Gemiddeld vier kopieën per klas. Daarna kunt u de kopieën in kaartjes knippen. Elke leerling krijgt twee vragen. Bijlage 2, Korte geschiedenis van rap en hiphop, lezen en kopiëren. LESOPZET Introductie project (5 minuten) U vertelt de leerlingen in het kort dat de komende lessen over Zuid-Afrikaanse en Nederlandse rap gaan, dat ze een film gaan bekijken, zelf raps gaan schrijven en een radio-uitzending gaan maken of presenteren met deze raps. Bekijken Dubbelklik: Yo! Kaapstad (25 minuten) U deelt de kijkvragen, twee per leerling, uit aan de leerlingen. De leerlingen bekijken de documentaire Dubbelklik:Yo! Kaapstad. Kringgesprek (10 minuten) De leerlingen vertellen aan de hand van onderstaande kijkvragen wat hen is opgevallen aan de documentaire. Kijkvragen 1 Wat valt je op aan de townships rondom Kaapstad? 2 Wat is Bush Radio? 3 Hoe is de opkomst van hiphop te verklaren? 4 Wat is de betekenis van hiphop in Zuid-Afrika? 5 Hoe is de woonsituatie van Pamela en Paul bij Khalil en Steel thuis in Kaapstad? 6 In wat voor soort kleding gaan de jongeren naar school? 7 Welke kleding dragen ze als ze uitgaan? 8 Hoe wordt de dag van de mensenrechten op school gevierd? 9 Wat zie je buiten de school van deze viering? 10 Waar gaan de hiphopteksten over? 11 Wat is echte hiphop volgens de Afrikaanse jongeren? 12 Wat is het beeld dat de rappers van Afrika hebben? 13 Wat leren Pamela en Don P in de hiphopworkshop? 14 Wat hebben Pamela en Don P van hun bezoek aan Kaapstad geleerd? 9

10 U laat ook de volgende aspecten aan de orde komen: Kennen de leerlingen al raps? Welke raps kennen zij? De meeste leerlingen kennen wel de rap van Raymzter, Kutmarokkanen. Wat zijn de belangrijkste onderwerpen van rap in Nederland en in Zuid-Afrika? Is de situatie in Zuid-Afrika te vergelijken met de situatie in Nederland? Wat is het doel voor de Zuid-Afrikaanse jongeren en wat voor de Nederlandse (Surinaamse, Marokkaanse, etc)? Lezen Korte geschiedenis van rap en hiphop (5 minuten) De leerlingen lezen individueel deze bijlage als voorbereiding op de workshop. Eventueel kunnen ze vragen hierover stellen. 10

11 Les 2. Workshop rap schrijven Leerdoelen De leerlingen leren meer over de geschiedenis van hiphop. De leerlingen leren dat er verschillende soorten raps zijn. De leerlingen schrijven aan de hand van woordassociaties een maatschappijkritische rap. Duur: 90 minuten. Materiaal: Cd-speler. Cd met rapvoorbeelden en beats om zelf op te oefenen. Pen en papier. Voorbereiding docent: (Eventueel) regelen van een gespecialiseerde rapdocent. Zie Praktische punten, pagina 8. Lezen bijlage 2, Korte geschiedenis van rap en hiphop. LESOPZET Introductie (15 minuten) De rapper (de workshopdocent) stelt zich voor en vertelt, soms rappend, over zijn ervaringen. Hij geeft een korte uitleg over welke uitingsvormen er allemaal onder hiphop vallen: graffiti, breakdance en electric boogie, rap en dj-ing. Zie bijlage 2. De rapdocent peilt de leerlingen: wat weten ze al over de geschiedenis en achtergrond van de hiphopcultuur? Ook speelt de docent in op wat er momenteel populair is op televisie (MTV, TMF, the BOX). Hij vertelt meer over de achtergronden en hoe de commercie de hiphop, en dus ook rap, eenzijdig belicht, waardoor er verkeerde voorstellingen en stereotype opvattingen over rap ontstaan. Vaak wordt er gedacht dat rap alleen over money, cars and bitches gaat. De docent verwijst terug naar de video waarin de onderwerpen van de rap maatschappijkritisch zijn. Voorbeeldfragmenten raps (10 minuten) De workshopdocent laat een viertal muziekfragmenten horen waarin gerapt wordt in het Engels en in het Nederlands. Deze raps kunnen de leerlingen inspireren wanneer zij zelf een rap gaan schrijven. De fragmenten zijn afwisselend van karakter: Een humor-rap: bijvoorbeeld van Redman. Een gangsta-rap: bijvoorbeeld van Scarface. Een politieke rap: bijvoorbeeld van Tupac of van Brand Nubian, Consciousness Protest. Taalgebruik (5 minuten) Veel bekende schrijvers uit de geschiedenis hebben met hun fantasie en schrijfkunst een kleurrijk palet van de taal gemaakt. Shakespeare bijvoorbeeld gebruikte hele bloemrijke taal om de misstanden in zijn tijd duidelijk te maken. Rappers als Tupac, Nas, Biggie Smalls, Brainpower of Eminem doen dit door middel van krachtig taalgebruik. De rapdocent informeert naar persoonlijk taalgebruik onder de leerlingen. De volgende vragen kunnen hierbij helpen: Goede muziek noem je: gaaf of Een leuke jongen noem je: een stuk of Een stomme docent noem je: 11

12 Woordassociaties (10 minuten) De docent deelt pen en papier uit. Alle leerlingen schrijven mee. De rapdocent maakt samen met de leerlingen een woordspin, bijvoorbeeld: liefde - zoenen - aandacht - vriendschap - warmte - ruzie - romantiek - sex - samen - enz. Herhaal deze opdracht met een ander woord, bijvoorbeeld: muziek, oorlog, aids, school. De woordspinnen kunnen voor de volgende opdracht gebruikt worden. Raps schrijven (20 minuten) De leerlingen schrijven een raptekst met behulp van de gemaakte woordspinnen, aangevuld met eigen woorden. Denk er ook aan dat de rap maatschappijkritisch moet zijn. Tip Veel leerlingen schrijven makkelijker wanneer zij zich voorstellen dat de ik-persoon een ander is. Je bent een junk en leeft op straat, je hebt aids, of je bent lid van een straatbende en je wilt uit de bende stappen. De rapdocent loopt ondertussen rond en stimuleert de leerlingen. Elke leerling heeft weer andere tips nodig, bijvoorbeeld: zeg je tekst zachtjes op; tik ritmisch mee met je voet; gebruik een ander woord voor ; laat deze zin terugkomen. De schooldocent kan hierbij ook assisteren. Presentatie van de raps (25 minuten) Elke leerling rapt eenmaal zijn rap zonder beat van de cd. Hierna kunnen de andere leerlingen opmerkingen maken ter verbetering van de rap. De rapdocent kiest een achtergrondbeat. Vervolgens presenteert de leerling nog eenmaal de rap met beat. Keuze raps voor uitzending (5 minuten) Aan het eind van de les bepalen de docent van de school en de workshopdocent welke raps in aanmerking komen voor de uitzending. 12

13 Les 3. Opnemen raps en informatie zoeken over raps Leerdoelen De leerlingen leren hoe een tekst wordt opgenomen. De leerlingen rappen hun tekst voor opname. De leerlingen selecteren relevante informatie van internet en maken hiervan korte informatieve tekstblokjes. Duur: 45 minuten. Materiaal: Zelfgeschreven raps uit les 2. Opnameapparatuur voor radio-uitzending. Tien computers met internetaansluiting. Pen en papier. Voorbereiding docent: Regelen van opnameapparatuur. Zie Praktische punten, pagina 8. Reserveren computerlokaal. Kopiëren van bijlage 3, Internetopdrachten. De klas in twee groepen verdelen: een groep voor opname en een groep voor de internetcomputers. LESOPZET Opname raps (45 minuten + eventuele reistijd naar opnamestudio) Via het lokale radiostation regelt u de opname van de uitgekozen raps uit les 2. Waarschijnlijk moet deze groep onder begeleiding van een docent naar de opnamestudio komen. In enkele gevallen komen reporters naar de school met opnameapparatuur. Informatie zoeken raps (45 minuten) De overige leerlingen gaan op internet informatie zoeken over Zuid-Afrikaanse en Nederlandse raps, zie bijlage 3. Bij elke website zijn opdrachten geformuleerd. Met behulp van deze opdrachten verwerken ze de gevonden informatie tot kleine blokjes informatie. Deze blokjes worden gebruikt tussen de raps door de presentatoren. De blokjes informatie moeten duidelijk en helder worden opgeschreven. Uit de groep worden twee leerlingen gekozen die de radio-uitzending gaan presenteren in de studio: de presentatoren. Internetopdrachten Verdeel de volgende websites over de leerlingen: Klik op enter linksonder op je scherm. Klik dan onder Red Stage op Devious (Zuid-Afrika). Lees de tekst en beantwoord de volgende vragen: 1 Wie is Devious? 2 Waar gaan zijn raps over? Maak een korte introductietekst van deze informatie voor de radio-uitzending. 13

14 Klik op: hiphop. Lees de tekst en beantwoord de volgende vragen: 1 Waar komt hiphop oorspronkelijk vandaan? 2 Wat is er nodig om hiphop-muziek te maken? Klik op: meer over Ga naar: feiten en cijfers en beantwoord de volgende vragen (klik af en toe door op een item): 1 Hoe groot is Zuid-Afrika in verhouding tot Nederland? 2 In hoeveel provincies is Nederland verdeeld en in hoeveel provincies Zuid-Afrika? 3 Is er verschil in regenval tussen Nederland en Zuid-Afrika? 4 Waar gaat de rap over in lifestijl? 5 Maak een klein informatieblokje met gegevens over Zuid-Afrika voor de radio-uitzending. 14

15 Les 4. Radio-uitzending Leerdoelen De twee presenterende leerlingen leren hoe radio wordt gemaakt in een studio. De overige leerlingen leren goed te luisteren. De leerlingen hebben plezier in het luisteren naar door hen zelf gemaakte raps. De leerlingen krijgen informatie over rap, zowel uit Nederland als uit Zuid-Afrika via de radio. Duur: 30 minuten en reistijd naar en van de studio. Materiaal: Opgenomen raps uit les 3. Cd met Zuid-Afrikaanse raps. Informatieve tekstblokjes uit les 3. Voorbereiding docent: Regelen van vervoer van en naar de studio voor twee leerlingen onder begeleiding van een docent of ouder. Informeren van leerlingen, ouders en docenten van de school over de uitzenddatum, het tijdstip en de radiofrequentie. Indien dit ruim van te voren gebeurt is er de meeste kans op veel luisteraars. U kunt de uitvoerende klas dit in ieder geval als huiswerkopdracht meegeven. Regelen van een cd-opname van de uitzending in overleg met het lokale radiostation. Eventueel kunt u deze opname later zelf per leerling kopiëren. LESOPZET Radiopresentatie (30 minuten) De twee leerlingen presenteren met behulp van iemand van het lokale radiostation de zelfgemaakte raps. Zij wisselen deze af met de informatieve blokjes tekst en met raps uit Zuid-Afrika. Deze laatste staan op de cd uit het lespakket. Denk eraan dat de leerlingen deze materialen meenemen naar de studio. 15

16 Bijlagen Bijlage 1. Kopieerblad met kijkvragen voor de leerlingen Bijlage 2. Korte geschiedenis van rap en hiphop Bijlage 3. Kopieerblad met internetopdrachten Bijlage 4. Planning voor Amsterdamse scholen/voorbeeldplanning voor SKV s Bijlage 5. Lessuggesties Dubbelklik: En garde Mamelodi Bijlage 6. Lessuggesties Dubbelklik: Bijlage 7. Lessuggesties Dubbelklik: Is love a tender thing? Bijlage 8. Overzicht Landelijke Stichtingen Kunstzinnige Vorming Bijlage 9. Overzicht lokale radiostations 16

17 Bijlage 1. Kijkvragen voor de leerlingen Kopieer dit blad en knip het in handige kaarten voor de leerlingen. 1 Wat valt je op aan de townships rondom Kaapstad? 2 Wat is Bush Radio? 3 Hoe is de opkomst van hiphop te verklaren? 4 Wat is de betekenis van hiphop in Zuid-Afrika? 5 Hoe is de woonsituatie van Pamela en Paul bij Khalil en Steel thuis in Kaapstad? 6 In wat voor soort kleding gaan de jongeren naar school? 7 Welke kleding dragen ze als ze uitgaan? 8 Hoe wordt de dag van de mensenrechten op school gevierd? 9 Wat zie je buiten de school van de viering van de dag van de mensenrechten? 10 Waar gaan de hiphopteksten over? 11 Wat is echte hiphop volgens de Afrikaanse jongeren? 12 Wat is het beeld dat de rappers van Afrika hebben? 13 Wat leren Pamela en Don P in de hiphopworkshop? 14 Wat hebben Pamela en Don P van hun bezoek aan Kaapstad geleerd? 17

18 Bijlage 2. Korte geschiedenis van rap en hiphop Hiphop is de naam voor de subcultuur die in de jaren zeventig (dat is ruim dertig jaar geleden) in de zwarte wijken van New York (The Bronx en Harlem) is ontstaan. Deze subcultuur manifesteert zich in: Zang en muziek, zoals rap en dj-ing. Beeldende vormen, bijvoorbeeld door middel van graffiti. Dansvormen, zoals breakdance en electric boogie. Uiterlijke kenmerken, zoals kleding (baggy trousers, caps, haarbanden), haardracht, sieraden en tatoeages. De muziek Begin jaren zeventig waren de meeste diskjockeys bezig om het ene plaatje zo soepel mogelijk in het andere te laten overgaan. In de Bronx echter stond de break in de muziek centraal. De break is het punt waar de melodie wordt overgenomen door de drum (door het ritmische instrumentale gedeelte dus). Een deejay in de Bronx kwam op het idee om twee platen tegelijk te draaien. Door met de hand de platen heen en weer te bewegen (scratching) kon hij passages uit de muziek herhalen. Van elk nummer nam hij de breaks. Door deze breaks te herhalen en ze door elkaar te draaien kon hij een continue stroom van dansbeats laten horen. In de drukke danshallen kreeg de deejay een helper om het danspubliek op te zwepen: de Master of Ceremony ofwel de MC. De MC kondigde de dansnummers aan en zorgde voor de sfeer: het rappen (= kletsen) ontstond. Later is rappen uitgegroeid tot een nieuwe vorm van zingen en noemen sommigen de rap zelfs de nieuwe poëzie. Rappers beschrijven het harde leven in the neighbourhood (da hood) en proberen via hun teksten uiting te geven aan hun gevoelens en idealen. Begin jaren tachtig werd de rapmuziek en daarmee de hiphopcultuur wereldberoemd met nummers als Rapper s Delight van de Sugar Hill Gang en The Message van Grand Master Flash and the Furious Five. Vanaf dat moment is de hiphop overgewaaid naar Europa en werd in Nederland onderdeel van de straatcultuur. Tegenwoordig mogen Nederlandse rappers als Brainpower, Def Rhymz, Raymtzer en Extince zich in een grote belangstelling verheugen. De dans De manier waarop op de breaks werd gedanst, heet breaking of breakdance. De dansers werden b-boys en b-girls genoemd. Bewegingen werden voornamelijk ontleend aan vechtsporten en acrobatiek. Het dansen had een sterk competitief element: competitie was trouwens in de hele hiphop een centraal gegeven. In een kring proberen de dansers elkaar af te troeven met nieuwe vondsten. Op de latere rapmuziek werd ritmisch gedanst met gebruik van herhalingen van bepaalde bewegingen zoals stotend, wringend, vloeiend, schokkend of golvend. Deze dansstijl heet electric boogie. Tegenwoordig worden beide stijlen door elkaar gebruikt. Breakdance en electric boogie hebben hun eigen kenmerkende basisvormen, maar worden toch vooral gedragen door de creativiteit van de dansers, die voortdurend bezig zijn met het ontwikkelen van nieuwe bewegingsreeksen (schijnen). Iedere individuele danser ontwikkelt op deze manier haar/zijn eigen stijl. Belangrijkste motivatie hierbij is de wens om uit te blinken. Ook nu nog is de hiphop zeer populair en ontstaan er nieuwe mengvormen met andere dans- en muziekstijlen. De laatste jaren heeft de hiphop zelfs zijn entree in de gevestigde theaters gemaakt. Tekst: Gerrie Kok, (Kunstweb) Bronnen: David Toop, The Rap Attack Ciska van den Eijnde, Duizend schijnen Documentaire The Twist van Ron Mann (BBC) 18

19 Bijlage 3. Internetopdrachten Kopieer dit blad en knip het in handige kaarten voor de leerlingen. Klik na de intro op enter linksonder op je scherm. Klik dan onder Red Stage op Devious (Zuid-Afrika). Lees de tekst en beantwoord de volgende vragen: 1 Wie is Devious? 2 Waar gaan zijn raps over? Maak een korte introductietekst van deze informatie voor de radio-uitzending. Klik op: hiphop. Lees de tekst en beantwoord de volgende vragen: 1 Waar komt hiphop oorspronkelijk vandaan? 2 Wat is er nodig om hiphop-muziek te maken? Klik op enter linksonder in je scherm. Ga naar: feiten en cijfers en beantwoord de volgende vragen: (klik af en toe door op een item) 1 Hoe groot is Zuid-Afrika in verhouding tot Nederland? 2 In hoeveel provincies is Nederland verdeeld en in hoeveel provincies Zuid-Afrika? 3 Is er verschil in regenval tussen Nederland en Zuid-Afrika? 4 Waar gaat de rap over in lifestijl? 5 Maak een klein informatieblokje met gegevens over Zuid-Afrika voor de radiouitzending. 19

20 Bijlage 4. Planning voor Amsterdamse scholen / Voorbeeldplanning voor SKV s De scholen voor voortgezet onderwijs in Amsterdam vallen in twee groepen uiteen: A Scholen die meedoen aan het cultuurtraject 12+ van de SKV Kunstweb. B Overige scholen. A Scholen binnen het cultuurtraject 12+ van Kunstweb Aan het einde van het schooljaar bespreken deze scholen de planning met hun contactpersoon bij Kunstweb. Zij krijgen het lespakket van Kunstweb. Kunstweb regelt met Be at the Media de planning van het gehele project. B Overige scholen Deze scholen kunnen zich aanmelden bij Mirjam van Campen. Dit kan telefonisch: (020) of via m.vancampen@oba.nl. Mirjam van Campen is freelance onderwijsconsulent van het hiphoplesproject en werkt elders, bij de onderwijsmediatheek te Amsterdam. Zij werkt in opdracht van NiZA aan het hiphoplesproject. De aanmelding moet minimaal een maand voor uitvoering van het project gebeuren. De scholen krijgen het lespakket toegestuurd via NiZA (zie achterzijde). Kosten (voor A- en B-scholen) De kosten verbonden aan dit project zijn 7,50 per leerling. Hiervoor krijgt u: Een lespakket, bestaande uit een docentenhandleiding, de video Dubbelklik: Yo! Kaapstad en de cd met beats. De documentaire Dubbelklik: Yo! Kaapstad op groot scherm in Be at the Media. Workshop raps schrijven door een gespecialiseerde rapdocent. Radio-uitzending bij radio Salto. Cd met opname van alle raps. UITVOERING PROJECT Er zijn twee verschillende mogelijkheden om dit project uit te voeren: 1 Het gehele project op Be at the Media 2 Gedeeltelijk op school en gedeeltelijk op Be at the Media 1 Het gehele project op Be at the Media Het programma vindt plaats op Be at the Media. Het project is in een dagdeel te volgen. De documentaire wordt vertoond op groot doek. De opnames kunnen gelijk na de workshop plaatsvinden, terwijl de overige leerlingen op de internetcomputers kunnen werken. De twee leerlingen die de uitzending presenteren moeten hiervoor naar de studio van Salto komen, onder begeleiding van een ouder of een docent. Let op: de uitzending is op een andere datum dan het dagdeel op Be at the Media. U krijgt de datum ruim van te voren te horen. 2 Gedeeltelijk op school en gedeeltelijk op Be at the Media U bekijkt de video met de klas op school en de gespecialiseerde docent rap schrijven komt op school de workshop geven. Voor les drie komt u naar Be at the Media. Het is niet mogelijk om de opname op school te maken. De overige leerlingen zoeken informatie op de computers in Be at the Media. 20

21 De twee leerlingen die de uitzending presenteren moeten hiervoor naar de studio van Salto komen onder begeleiding van een ouder of een docent. Let op: de uitzending is op een andere datum dan het dagdeel op Be at the Media. U krijgt de datum ruim van te voren te horen. In een enkel geval kan het voorkomen dat het project wordt gepland bij jongerencentrum Studio West in plaats van bij Be at the Media. U krijgt dit bij de planning van het project te horen. Opname raps Jongeren van de Multiculturele Omroep Stichting Amsterdam (MOSA), de eerste multiculturele jongerenzender van Amsterdam, komen op Be at the Media de raps opnemen. Zij mixen deze raps met raps uit Zuid-Afrika. Uitzending Na opname van de raps wordt de uitzenddatum in overleg met u en de jongeren van MOSA afgesproken. Twee leerlingen kunnen deze uitzending presenteren in de studio van radiozender Salto. Zij geven tussen de raps door ook informatie over Zuid-Afrikaanse raps en Nederlandse raps. Deze informatie is in les 3 samengesteld. De twee leerlingen moeten begeleid worden door een docent of ouder. De uitzending vindt meestal plaats aan het begin van de avond. Over MOSA De programma s van MOSA worden voor en door Amsterdamse jongeren gemaakt. Het uitgangspunt van MOSA is de diversiteit van Amsterdam. De zender is bedoeld voor alle Amsterdamse jongeren, ongeacht hun (etnische) achtergrond. Cultuur, normen, waarden en EIGEN AARDIGHEDEN lopen als een rode draad door de uitzendingen heen. MOSA is een jong initiatief. Bijna een jaar geleden opgericht telt de omroep nu twintig redactieleden met een gemiddelde leeftijd van negentien jaar. Van professionals hebben ze een opleiding radiojournalistiek gekregen. Daarnaast worden de jonge programmamakers bijgestaan door mentoren uit het radiovak. Uitzendtijden van MOSA op radiozender Salto in 2003 Maandag, dinsdag, woensdag en vrijdag: uur uur (88.1 FM op de kabel en FM in de ether) Adres van Salto Amstel 82, 1017 AC Amsterdam. Ingang is bij restaurant De Kroon op het Rembrandtplein 17-I, de studio zit op de derde verdieping. Adressen en contactpersonen Inhoudelijke informatie over lesproject, aanmelding en samenwerking met andere instellingen: Mirjam van Campen, telefoon: (020) of via m.vancampen@oba.nl. Uitgever lespakket: NiZA, Sanna Jansen telefoon: (020) Bestellen lespakket: zie achterzijde docentenhandleiding. Be at the Media, Stichting Jongerenwerk Amsterdam, Overtoom 141, contactpersoon: Jean Hitipeuw, of Hassan Aarkoub (Argan, onderdeel Be at the Media) telefoon: (020) Kunstweb, contactpersoon: Gerrie Kok of Marian Dors, telefoon: (020) / (020) MOSA, contactpersoon: Carmen Fernald, telefoon: (020)

22 Overige documentaires Dubbelklik De AVRO heeft in de serie Dubbelklik tot nu toe vier afleveringen geproduceerd. Behalve Dubbelklik: Yo! Kaapstad zijn dat: Dubbelklik: En garde Mamelodi, een uitwisseling waarbij Nederlandse schermers met Zuid- Afrikaanse jongeren schermen. Dubbelklik: Nederlandse en Ghanese jongeren bouwen een website rondom Dubbelklik, het uitwisselingsprogramma. Dubbelklik: Is love a gender thing?, over twee Nederlandse jongeren die voorlichting geven over aids in samenwerking met jongeren uit Ghana. De voorlichting is in dramavorm. Deze afleveringen zijn tweemaal uitgezonden. Deze programma s zijn ook afzonderlijk te verkrijgen op video. In de volgende bijlagen zijn enkele lessuggesties opgenomen rondom deze afleveringen. 5 Lessuggesties Dubbelklik: En garde Mamelodi 6 Lessuggesties Dubbelklik: 7 Lessuggesties Dubbelklik: Is love a tender thing? Bestellen? U kunt deze VHS-videobanden van de overige afleveringen van AVRO s Dubbelklikserie voor 10, per stuk bestellen bij het secretariaat van het Nederlands instituut voor Zuidelijk Afrika (NiZA), Prins Hendrikkade 33, 1012 TM Amsterdam, tel. (020) of via niza@niza.nl. 22

23 Bijlage 5. Lessuggesties Dubbelklik: En garde Mamelodi SCHERMEN IN DE TOWNSHIPS VAN ZUID-AFRIKA Leerdoelen: De leerlingen zien dat schermen in Zuid-Afrika een andere betekenis voor jongeren heeft dan voor jongeren in Nederland. De leerlingen leren dat schermen meer is dan alleen een verdedigingssport. Duur: 45 minuten. Materiaal: Videorecorder en monitor. Video Dubbelklik: En garde Mamelodi. Voorbereiding docent: Vooraf bekijken video Dubbelklik: En garde Mamelodi. Kopiëren kijkvragen voor de leerlingen. Het is handig als je de kijkvragen op gekleurd papier kopieert en in kaartjes knipt. Elke leerling krijgt twee vragen. LESOPZET Introductie project (5 minuten) U vertelt de leerlingen in het kort dat de komende lessen over schermen in Zuid-Afrika gaan, dat ze een documentaire zullen bekijken, informatie over schermen opzoeken en een proefles zien (doen). Bekijken video (25 minuten) Bas en Vincent, twee zestienjarige schermers uit Delft, gaan voor het programma Dubbelklik een week naar Mamelodi, een township bij Pretoria. Hier is de eerste zwarte schermschool van Zuid-Afrika opgericht. Een week trekt het Nederlandse duo op met hun Zuid-Afrikaanse leeftijdsgenoten. Ze gaan naar schermtrainingen en nemen het tot slot op tegen hun Zuid- Afrikaanse vrienden: En garde. U deelt de kijkvragen uit aan de leerlingen, twee per leerling. De leerlingen bekijken de video Dubbelklik: En garde Mamelodi. Kringgesprek De leerlingen vertellen aan de hand van onderstaande kijkvragen wat hen is opgevallen aan de documentaire. Kijkvragen 1 Waarom is er een schermclub in Mamelodi? 2 Waarom is schermen belangrijk voor de zwarte jongeren? 3 Kun je verder studeren als je de school afgemaakt hebt? 4 Is er verschil in opvatting tussen blanke en zwarte jongeren? 5 Is er verschil in voorbereiding voor een toernooi en gebruik van kleding en uitrusting? 6 Hoe zag de wijk er volgens de trainer tijdens de apartheid uit? 7 Wat wil de trainer met de schermclub bereiken? 8 Wie schermt het meest fanatiek? 9 Waar staat de regenboog voor? 23

24 U laat ook de volgende aspecten aan de orde komen: Wat weten de jongeren over de schermsport? Kennen ze iemand die het beoefent? De leerlingen kunnen mailen naar de schermclub in Mamelodi: Wilt u met de leerlingen een workshop schermen volgen, neem dan contact op met de Koninklijke Nederlandse Algemene Schermbond via De meeste schermclubs geven een gratis proefles schermen. Achtergrondinformatie over schermen: Koninklijke Nederlandse Algemene Schermbond: 24

25 Bijlage 6. Lessuggesties Dubbelklik: Leerdoelen: De leerlingen leren dat Ghana het centrum van de slavenhandel was. De leerlingen leren dat de slavernij nu nog steeds invloed op het leven van mensen heeft. De leerlingen leren een website bouwen. Duur: 45 minuten. Materiaal: Videorecorder en monitor. Video Dubbelklik: Voorbereiding docent: Vooraf bekijken video Dubbelklik: Kopiëren kijkvragen voor de leerlingen. Het is handig als u de kijkvragen op gekleurd papier kopieert en in kaartjes knipt. Elke leerling krijgt twee vragen. LESBESCHRIJVING Introductie project (5 minuten) U vertelt de leerlingen in het kort dat de komende lessen over Ghana gaan, dat ze een video zullen zien en een website over slavernij gaan bekijken. Ook kunnen ze informatie over slavernij opzoeken. Bekijken video (25 minuten) De Amsterdamse Merel en Zamaney, beiden zeventien jaar, gaan voor Dubbelklik naar Ghana. Merel heeft haar eigen website. Zamaney is Surinaamse en wil meer weten over haar Afrikaanse roots. Ghana, of Goudkust zoals Ghana jarenlang heette, was het centrum van de slavenhandel. Overal langs de kust van Ghana staan forten vanwaaruit de slaven werden weggevoerd naar Europa en de VS. Tijdens hun bezoek is Seth hun gids. U deelt de kijkvragen aan de leerlingen uit, twee vragen per leerling. De leerlingen bekijken de documentaire Dubbelklik: Kringgesprek (15 minuten) De leerlingen vertellen aan de hand van onderstaande kijkvragen wat hen is opgevallen aan de documentaire. Kijkvragen 1 Hoe lang heeft de slavenhandel geduurd? 2 Waarvoor gebruikten de Europeanen het fort of kasteel? 3 Waar liggen de wortels van Zamaney en Merel? 4 Wat betekent de door of return? 5 Hoe voelen ze zich om daar op die plek te zijn? 6 Wat was er volgens Zamaney gebeurd als men niet tegen de slavernij gevochten had? 7 Hoe heet de plaats waar Portugezen en Nederlanders slavenhandel dreven? 8 Wat komt Zamaney te weten over haar roots? 9 Wat denkt hun gids Seth over het fort in Axim dat ze bezoeken? 25

26 Ook laat u de volgende aspecten aan de orde komen: Afkomst: Zijn er leerlingen in de klas die een Afrikaanse achtergrond hebben? Wat weet men van slavernij? Zijn er leerlingen die ervaring hebben met het bouwen van een website? De leerlingen kunnen de site van Merel en Zamaney op Merel s site bekijken. De leerlingen kunnen mailen naar Seth: sethquyason@yahoo.com Suggestie U kunt de leerlingen in een volgende lessenserie zelf een website laten bouwen. Achtergrondinformatie over website bouwen Addo Stuur, Websites maken. Een stap-voor-stap methode voor iedereen. Bruna, MultiMedia, Met cd-rom met heel veel voorbeeldsites, plaatjes, foto s, knoppen en animaties. Victor Peters en Francisca Fouchier, Websites maken voor kinderen, ouders, leerkrachten. Bruna, Met cd-rom met programma en clipart. Achtergrondinformatie over slavernij Slaven en slavenschepen: enkele reis, bestemming onbekend. Onder red. van R. Daalder, A. Kieskamp en D. Tang. Leiden, Primavera Pers, Informatief boek met veel illustraties en foto s over de uiteenlopende aspecten van de slavenhandel en de slavernij. Apart hoofdstuk over de slavernij in Zuid-Afrika en de betekenis van Fort Elmina aan de Goudkust in Ghana. Joyce Pool, Sisa. Lemniscaat, Historisch verhaal, spelend in de achttiende eeuw. De blanke dochter van een planter in Suriname komt terecht bij de Marrons, weggelopen slaven. Daar leeft ze als enige blanke temidden van zwarten. Ze krijgt respect en bewondering voor hun manier van leven. Na haar terugkeer naar de blanke beschaafde wereld kan ze moeilijk wennen. Omdat ze ook verliefd geworden is op Kwasi, de zwarte slaaf en haar redder, keert ze terug naar het dorp in het oerwoud. Boeiend en mooi verteld verhaal. Vanaf ca. 12 jaar. 26

27 Bijlage 7. Lessuggesties Dubbelklik: Is love a tender thing? WERKEN AAN EEN THEATERSTUK OVER AIDS IN GHANA Leerdoelen: De leerlingen leren dat aids een bedreiging is voor jongeren in Afrika en ook voor jongeren in Nederland. De leerlingen leren dat veilig vrijen noodzakelijk is. De leerlingen leren dat theater ook gebruikt kan worden als middel voor voorlichting. Duur: 45 minuten. Materiaal: Videorecorder en monitor. Video Dubbelklik: Is love a tender thing? Voorbereiding docent: Vooraf bekijken video Dubbelklik: Is love a tender thing? Kopiëren kijkvragen voor de leerlingen. Het is handig als u de kijkvragen op gekleurd papier kopieert en in kaartjes knipt. Elke leerling krijgt twee vragen. LESBESCHRIJVING Introductie project (5 minuten) U vertelt de leerlingen in het kort dat de komende lessen over aids gaan, dat ze een video zullen zien en eventueel zelf theater gaan maken. Bekijken video (25 minuten) Juultje (17) en Helmer (15) zijn allebei theatergek. Voor Dubbelklik gingen ze een week naar Ghana. Ze draaiden mee met een dramagroep van de Mawuli-school. Aan het eind van de week speelden ze voor een groot, belangrijk publiek mee in een stuk over aids. U deelt de kijkvragen, twee per leerling, uit aan de leerlingen. De leerlingen bekijken de documentaire Theater. Kringgesprek (15 minuten) De leerlingen vertellen aan de hand van onderstaande kijkvragen wat hen is opgevallen aan de documentaire. Kijkvragen 1 Waarom is er gekozen voor een tekstfragment uit Romeo en Julia? 2 Welke scene krijgen Helmer en Juultje als opdracht te spelen? 3 Waardoor krijgen jongeren in Ghana aids? 4 Wat is het verschil in toneel/drama tussen Nederland en Ghana? 5 Wat willen de leerlingen later worden? 6 Hoeveel mensen worden volgens de verpleegkundige elke dag besmet? 7 Hoe kan je volgens de verpleegkundige zien wie hiv-besmet is? 8 Welke rol spelen Juultje en Helmer tot slot? 27

28 U laat ook de volgende aspecten aan de orde komen: Wat weten de leerlingen over aids in Afrika en de gevolgen? Hoe denken ze over theater als middel? Theater heeft in Ghana vaak de rol van postbus 51 (en niet alleen daar). Suggestie voor een volgende lessenserie U kunt met de leerlingen een dramaworkshop over theater als middel organiseren. U kunt dit in overleg doen met een Stichting Kunstzinnige Vorming in uw regio, zie bijlage 8. 28