Drs. Raj Gainda M.Sc.;M.A.; M.Ed. docent bij de Nederlandse Opleiding Hindu Geestelijke

Transcriptie

1 Betogen houden Drs. Raj Gainda M.Sc.;M.A.; M.Ed. docent bij de Nederlandse Opleiding Hindu Geestelijke Het houden van een toespraak, voordracht, betoog Het houden van redevoeringen Het houden van een speech Het beargumenteren Het preken Het overtuigen, overreden. Inleiding Een toespraak is een rede, een samenhangende uiting van gedachten over een bepaald onderwerp, gericht tot een publiek of gehoor. Andere namen voor toespraak zijn: betoog, redevoering, verhandeling en speech. De redekunde, redeneerkunde of redeneerkunst is de leer van de welsprekendheid, de retorica, logica en dialectica. Een reden is datgene wat ons tot iets beweegt, onze drijfveer, motivatie, grond of beweegreden. Een reden is ook datgene waarmee we onze daden en overtuigingen, ons geloof beargumenteren, onderbouwen, verantwoorden en goed praten. De logica is de wetenschap die zich met de formele, vastgestelde regels van het denken bezig houdt, de redeneerkunde. De logica wordt vooral gebruikt bij wetenschappelijke verhandelingen. Daar gaat het om bewijzen dat iets zo is of juist niet zo is. Het gaat om kennis en inzicht en niet om daden. Een preek is de rede die op de kansel voor de gelovigen in de kerk gehouden wordt. Prediken is de waarheden van de godsdienst met ijver en aandrang verkondigen en aanzetten tot bepaalde - goed en juist veronderstelde, voorgestelde en vanuit die godsdienst verplicht gestelde - daden. Het gaat hierbij dus om het overtuigen van geloofsgenoten. En de overtuiging moet de gelovigen aanzetten, drijven om beoogde dingen te doen of na te laten. Daarnaast wordt de preek gehouden om het geloof van de gelovigen levendig te houden, te onderhouden en nieuw leven in te blazen. In die zin werkt de preek als voedsel voor de geest zoals materieel voedsel werkt voor het lichaam. Een preek is dus een soort toespraak die tot de religieuze sfeer behoort.

2 Ook bij de Hindoes worden er regelmatig preken gehouden. Een blijkbaar zeer geliefde bezigheid van veel gelovigen, gelukkig niet alle, is het gevraagd of ongevraagd houden van preken. Preken waarvan ik persoonlijk vind dat ze in verreweg de meeste gevallen van niets naar nergens leiden: doelloze preken waarbij het middel zelf tot doel is verheven. De preken worden gehouden omdat men of iemand vindt dat ze gehouden dienen te worden. Het hoort nou eenmaal zo: altijd geweest en altijd gedaan, dus waarom nu niet? Bijna altijd gaat het de preker er om dat hij overduidelijk laat zien dat hij een belangrijke of geleerde persoon is. Het gaat, volgens mij (en ik kan me vergissen) om het expressieve aspect en niet om het inhoudelijke aspect van iets wat een boodschap had kunnen zijn, maar niet is. De spreker praat. Wat ie zegt weet ie meestal zelf ook niet. Maar dat geeft niet. Want niemand luistert echt en zeker niet actief. De meeste luisteraars horen inderdaad niets. Sommigen doen uit beleefdheid alsof ze luisteren. Maar in werkelijkheid zijn ze geestelijk in een heel ander gebied. Voor de aanwezige kleintjes is het altijd een onbehoorlijke brok ellende. Vooral aan hen wordt natuurlijk met nadruk voldoende verteld dat ze moeten begrijpen wat ze onmogelijk kunnen begrijpen. En deze hele, vervelende vertoning, of zo je wil een geestelijke ramp, wordt in stand gehouden door één enkele oude man, soms een nog oudere mevrouw, die in de hoek schijnbaar met enige erbij horende belangstelling probeert te achterhalen of hij of zij via het gepraat van de prater toch nog in de hemel zou kunnen komen. Maar goed, wij Hindoes zijn in sociaal gedwongen situaties gewend behoorlijk veel te incasseren en te gedogen. Dit zal misschien een deugd zijn, deugen doet het mijns inziens in elk geval niet. En vooral niet omdat het zeker ook beter, veel beter, kan. Bij een betoog heb je te maken met: het doel (wat je wil bereiken) de situatie of context (waarbinnen het doel bereikt moet worden) je luisteraars, gehoor of publiek (bij wie het doel bereikt moet worden) je betoog [inhoud en vormgeving] (het middel waarmee het doel bereikt moet worden) jezelf [als persoon] (die ervoor moet zorgen dat het doel bereikt wordt. Ik heb in iedere zin welbewust het woord doel gebruikt en met vet geaccentueerd. Dit om aan te geven dat gesprekken over het algemeen al doelgericht zijn en dat begeleidingsgesprekken in het bijzonder heel erg doelgericht zijn: je wil iets bij iemand anders bereiken. Ook al wil je, bewust of onbewust, aan het publiek laten zien dat je over een onderwerp veel weet, dan heb je een doel dat je wil bereiken. Als dat doel

3 voor jou duidelijk is, dan kan je middels communicatieve technieken ervoor zorgen dat je dat doel in grote mate kan bereiken. Indien je een interessant, leerrijk, doelgericht betoog hebt en geen jezelf, dan kan je het schudden. Anders gezegd: het effect, en daar gaat het bij een betoog om, zal minimaal tot nihil zijn. Kijk maar naar Pim Fortuyn. Een simpel verhaal verkoopt hij als zoete broodjes met zijn indrukwekkende persoon(lijkheid). De moraal van mijn verhaal is: voordat je betogen gaat houden, leer eerst hoe je dat goed kan doen, oefen daarna voor de spiegel totdat je zelf tevreden bent. Werk tegelijk aan je persoonlijkheid. Word van persoon een persoonlijkheid en leer dat uit te stralen. Het is die uitstraling die ervoor zorgt dat je boodschap indruk maakt op de luisteraar. Ik zal voor het toespraken houden enkele relevante elementen, bouwstenen van persoonlijkheid en uitstraling even aankaarten en later in de tekst bij ethos meer variabelen aangeven. Geloofwaardigheid Motiverend en stimulerend vermogen Gedrevenheid Ga voor jezelf na wat jou beweegt, drijft, stuurt om je verhaal, je betoog, aan het publiek te vertellen. Dit is de permanent aanwezige kracht die jou ertoe beweegt om als Hindoe geestelijke je werk te doen. Ga na wat je beweegredenen zijn en ga volledig achter je beweegredenen staan. Als je weet wat jou dwingt om Hindoe geestelijk werk te doen, ga dan na wat jou aantrekt om dit werk te doen. Wat zijn de aantrekkingskrachten voor jou? Deze twee krachten (stuwkracht en aantrekkingskracht) ook wel motivatie genoemd, zorgen er voor dat je voldoende tijd, energie, middelen en bevlogenheid gaat investeren in je geestelijke activiteiten. En deze energie dient constant gevoed te worden. Je beweegredenen of motivatoren bestaan dus uit 2 soorten: Intrinsieke motivatie of drijfveren: ze komen van binnenuit, uit jezelf, dus moet je ze eerst erin stoppen. Extrinsieke motivatie of aantrekkingskracht, die komt van buiten.

4 Doelstellingen van betogen en overtuigingskracht. Waarom houdt iemand een betoog? Zoals ik in het begin stelde: meestal om redenen van zelfverheerlijking. Maar daar wil ik het niet meer over hebben. Een betoog is eigenlijk bedoeld om bij de luisteraar iets te bereiken. Om een doel te bereiken. Daarom zijn betogen, ook betogen die Hindoe geestelijken (moeten) houden, altijd doelgericht. Je wilt met je betoog iets bij de toehoorders bereiken. Je doel zal uitgangspunt van je betoog zijn, zelfs één van de belangrijkste elementen van je betoog moeten zijn. Je doelgerichtheid zal de rest van je activiteiten en elementen van je betoog bepalen en richting geven. Mogelijke soorten doelen die met behulp van betogen nagestreefd worden zijn: De luisteraars gaan doen wat jij wilt dat ze moeten doen: gericht op het handelen. De luisteraars gaan denken zoals jij vindt dat zij moeten denken: gericht op het denken. De luisteraars gaan zich voelen zoals jij wilt dat zij zich moeten voelen: gericht op voelen. De luisteraars moeten dezelfde opvattingen hebben die jij hebt: gericht op de houding. De luisteraars moeten gaan verkondigen wat jij wilt dat ze moeten verkondigen. De luisteraars gaan weten wat jij weet: kennisdoel (eigenlijk voorlichting geven). Een simpele indeling van toespraken is: 1. Lofrede (wordt bij prettige gebeurtenissen gehouden, b.v. verjaardag). 2. Medeleven betuigen (wordt bij onprettige gebeurtenissen gehouden, b.v. overlijden). 3. Kennisgerichte, wetenschappelijke betogen: duidelijk maken dat iets zo is. 4. Overtuigingsgerichte, geestelijke preek: duidelijk maken dat iets zo moet. De eerste 2 soorten mag wat mij betreft door jullie spontaan gehouden worden. Daar hoef je ook niet veel planmatig te doen. In dit hoofdstuk gaat het vooral om de kennisgerichte en overtuigingsgerichte toespraken. Dit zijn betogen die door geestelijken gehouden worden waarbij er planmatig gewerkt wordt. Omdat kennisoverdracht en overtuigen hand in hand gaan, behandel ik deze twee vormen samen. In wezen verschillen die 2 heel erg veel van elkaar. Zo mag je bij wetenschappelijk getinte betogen geen gebruik maken van drogredenen, terwijl er bij overtuigingsgerichte betogen veelvuldig gebruik gemaakt wordt van drogreden. Bij wetenschappelijk getinte uiteenzettingen speelt de inhoud van je boodschap een grote rol. Bij de preek speelt de emotie een grote rol. Je wilt dat je publiek zich emotioneel betrokken voelt met de inhoud van je preek. Het soort doel dat je met je betoog wil bereiken zal van invloed zijn op de inhoud, vorm, methoden en technieken die je gaat gebruiken.

5 (Over de eisen die aan doelen gesteld worden kan je ergens anders in de reader informatie vinden). Dus om een betoog voor te bereiden begin je met het formuleren van de doelen die je wil bereiken. Om je doel te kunnen bereiken heb je o.a. overtuigingskracht nodig. Hoe groter je overtuigingskracht, hoe groter de kans dat je je doelen gaat behalen. We zeggen dat overtuigingskracht en doelbereik recht evenredig zijn: hoe meer van het een, hoe meer van het ander. Dus wil je de effectiviteit van je doelbereik vergroten, dan zal je je overtuigingskracht moeten vergroten. Deskundige betogers beschikken over de vaardigheid hun toehoorders te overtuigen 1. Ze zijn gericht op de toehoorders (daar moet immers het doel bereikt worden), weten de aandacht te trekken en vast te houden en wekken vertrouwen. Krijg je geen aandacht dan wordt je boodschap niet gehoord en bereik je bitter weinig. Vertrouwen je toehoorders je niet, dan bereik je ook niet veel bij ze. Het gaat bij een betoog er om dat je je toehoorders (je publiek) ervan overtuigt dat een bepaalde overtuiging van jou (zeg maar jouw standpunt) ook goed is voor hen. Dus zal je je standpunt moeten verkopen. Dus kunnen ook verkooptechnieken goed gebruikt worden. Dit geldt vooral voor een preek. Een simpel betoog kent 1 standpunt. Bijvoorbeeld: het is goed om iedere week 1 keer naar de tempel te gaan. Jouw standpunt is een opvatting, een mening van jou, een conclusie die je getrokken hebt of van iemand overgenomen hebt. Je wilt dus dat je publiek jouw mening, jouw standpunt, jouw overtuiging of geloofsovertuiging overneemt. Je standpunt of stelling is dus: een conclusie en is gebaseerd op een aantal argumenten die tot die conclusie geleid hebben. Jouw argumenten kunnen zijn: Door naar de tempel te gaan kom je in de hemel.(8) Door naar de tempel te gaan ontmoet je andere mensen.(3) Het is een sociale plicht om naar de tempel te gaan (conclusie).(2) Het is een religieuze plicht om naar de tempel te gaan (conclusie).(7) Door naar de tempel te gaan neemt de kans om slechte dingen te doen af (conclusie).(6) 1 Vroeger hadden onze guru's en pandits zoveel status en zeggingskracht dat hetgeen ze wilden door de volgelingen ook daadwerkelijk gedaan werd. Zij hadden geen behoefte aan overtuigingskracht. Hun woord was wet en daar werd niet aan getwijfeld. De situatie heden ten dage in Nederland is anders. Nu wordt ervan uitgegaan dat niemand de wijsheid in pacht heeft en een ieder vrij is in zijn doen en denken. Dus heb je nu wel degelijk heel veel overtuigingskracht en overtuigingskennis en overtuigingsvaardigheden nodig om enige invloed te hebben op je Hindoe publiek.

6 In de tempel heb je de gelegenheid om daan (giften uitdelen) te doen.(5) In de tempel leer je hoe je je leven kan verbeteren.(4) In de tempel worden je gevoelens verder ontwikkeld waardoor je je gelukkiger voelt.(1) En zo kan je zelf nog een aantal argumenten bedenken. De argumenten hebben verschillende zeggingskracht, verschillende zwaarwegendheden. Ik heb mijn argumenten een waardering gegeven waarbij 8 de hoogste waardering is. Denk er aan dat de waardering niet jouw eigen waardering is, maar hoe jij denkt dat jouw publiek de argumenten zal waarderen. Dat zal je moeten inschatten. Heb je een conclusie en alle argumenten die tot de conclusie leiden met hun ingeschatte waardering, dan kan je voor je betoog een redeneerschema opzetten. Gelet op je publiek, je doel, je standpunt en je argumenten kan je uit verschillende redeneerschema's kiezen. Een veel voorkomende schema is: Je standpunt vertellen De argumenten van laag naar hoog vertellen Je standpunt herhalen (enkele zwaarwegende argumenten herhalen) Je standpunt herhalen. Let er op dat je redeneerschema een onderdeel is van je betoog. In je totale betoog maak je gebruik van ook andere technieken. Bijvoorbeeld het boeiend houden van je betoog, stimuleren tot acceptatie van je standpunt et cetera. De volgorde van argumenten en conclusies Een spreker kan, afhankelijk van zijn opvattingen over het publiek, gebruik maken van de volgende psychologische volgordes van argumenten en conclusies: 1. De climax: de belangrijkste elementen komen aan het eind van de redevoering. 2. De anti-climax: de belangrijkste elementen komen aan het begin van het betoog. 3. De piramide: de belangrijkste elementen staan in het midden. 4. De anti-piramide: de onbelangrijkste elementen staan in het midden. De belangrijkste elementen zijn de sterke argumenten en de conclusie. Als een spreker een preek houdt, maakt hij gebruik van (pseudo) rationele en vooral emotionele overtuigingsmiddelen. Naast deze overtuigingsmiddelen speelt ook de vorm van het betoog een rol bij het proces van overtuigen. Een redenaar kan zijn argumenten in logische volgorde presenteren, eerst de argumenten en dan de conclusie.

7 Bij een preek gebeurt dat vaak niet. Daar wordt meer gebruik gemaakt van psychologische volgordes. Daarbij kan eerst de conclusie verteld worden en pas dan de argumenten en alles kan herhaald worden en met nadruk geaccentueerd worden. De volgorde hangt af van mate waarin het publiek de argumenten en conclusies gaat begrijpen en aanvaarden. En vooral de vraag: waardoor is het publiek te overtuigen? Ethos en pathos Uit recent (Amerikaans) praktijkgericht onderzoek is gebleken dat de persoonlijke uitstraling van de spreker wel degelijk van invloed is op de overtuiging. Enkele voorbelden: Hoe hoger de opleiding van de spreker, hoe groter zijn geloofwaardigheid. Hoe meer de spreker citeert, hoe deskundiger hij wordt gevonden. Sprekers die aardig gevonden worden hebben meer succes dan sprekers die niet aardig gevonden worden. Aantrekkelijke sprekers hebben meer effect dan onaantrekkelijke sprekers. Hoe meer het publiek zich herkent in de spreker, hoe meer effect hij zal hebben. Bij ethos gaat het dus om eigenschappen die de spreker heeft of eigenschappen die het gehoor aan hem toekent. Het gaat hier om persoonskenmerken van de spreker. Onderstaand vind je een rij van kenmerken die bij het houden van toespraken een rol spelen. Je kan deze, zeker beperkte, rij gebruiken om voor jezelf te beoordelen in welke mate je de kwaliteiten hebt en welke kwaliteiten je verder kan ontwikkelen om een deskundige redenaar te worden. Geloofwaardigheid, betrouwbaarheid, waarachtigheid, Competentie, kennis, deskundigheid, opleiding, scholing, Integriteit, vertrouwenwekkend, Dynamiek, aanpassingsvermogen, flexibiliteit, Sociabiliteit, bekendheid, acceptatie, Karakter, gezaghebbend, macht, persoonlijkheid, respect, Aantrekkingskracht, aantrekkelijkheid, Extroversie, gericht op anderen, altruïsme, Emotionele stabiliteit, harmonieus, rustgevend, vredig, Aan cultuurbepaalde kenmerken als ras, etniciteit, sekse, leeftijd, afkomst is niet veel te veranderen. Pathos

8 Gaat het bij ethos om de kenmerken van de spreker (zender), bij pathos gaat het om de kenmerken van de luisteraars (ontvangers). En dan vooral de emotionele kant bij de luisteraar. Hierbij kan je aan de onderstaande lijst denken. Cultuurgebonden eigenschappen als ras, etniciteit, leeftijd, klasse, sekse, milieu. Opleiding, kennis, vaardigheden, intelligentie, Zelfbeeld, gevoel van eigenwaarde, Autoriteit, leerstijl, agressiviteit, openheid, beïnvloedbaarheid. Betrokkenheid en verbondenheid (met het onderwerp). Middelen van weerstand (afwijzen boodschap en deze verkeerd, anders interpreteren). Structuur van attitudes (hechtheid van attitudes t.o.v. het onderwerp bepaalt kans op attitude verandering). Normen, waarden, doelstellingen, verwachtingen, opvattingen. Bereidheid tot (nadenken, herwaarderen, conformeren et cetera). Deze rij kan je verder aanvullen met kenmerken die bij ethos opgesomd zijn. Met dit soort variabelen moet je bij het plannen en uitvoeren van je toespraken rekening houden. Dit zijn ook aandachtspunten voor de evaluatie van je toespraken. Eigenlijk houd je in je toespraken al automatisch rekening met een heleboel factoren: wie heeft nou nooit een toespraak gehouden? Ook toespraken houden is onze dagelijkse bezigheid. Wat we in deze les doen is er systematisch naar kijken met de vraag: wat kan ik op welke wijze voor mezelf verbeteren? Bij de voorbereiding van je redevoering houd je al rekening met de kenmerken van je publiek. Immers je zal de vorm en inhoud van je betoog moeten aanpassen aan je publiek. (Zie voor afstemming op publiek de theorie van voorlichtingskunde of voorlichting geven.) Bij het houden van een betoog, verkondigen, verkopen van je standpunt, heb je meestal een publiek dat op een continuüm geplaatst kan worden van: zeer ongelovig, twijfelaars, tot zeer gelovig. Gelovig in jouw standpunt. Het is verstandig je te richten op de twijfelaars. De ongelovigen haal je niet gemakkelijk over, vaak verloren moeite, en de gelovigen geloven je toch al. Zo beperk je je publiek en heb je meer kans om een homogeen deel te overtuigen. In de normale, dagelijkse omgang en conversatie is het zo dat degene die zijn standpunt of mening verkondigt de sociale en communicatieve plicht heeft om zijn standpunt te verdedigen door de achterliggende argumenten te noemen. Hij is verplicht om zijn mening, stelling te rechtvaardigen, aan te geven welke argumenten tot die

9 mening, stelling of conclusie geleid hebben. Wie in een gesprek of discussie een mening of standpunt tegenspreekt, aanvecht, is verplicht om aan te geven welke redenen of argumenten hij heeft om het oorspronkelijke standpunt tegen te spreken. Wie geen mening heeft hoeft uiteraard niets aannemelijk te maken. Overtuigingstechnieken. Voor het overtuigen van anderen (individueel of in groepsverband) kan je gebruik maken van een heleboel overtuigingstechnieken. Mensen hebben altijd al behoefte gehad om anderen te overtuigen van hun eigen gelijk, de behoefte om anderen te bekeren. Wij voelen ons vereerd als anderen onze mening overnemen. Als anderen dezelfde mening toegedaan zijn als jij, dan kan je het gedrag van die anderen beter voorspellen. Dat is natuurlijk prettig in de omgang. Uiteraard is de kans op meningsverschillen afwezig en zullen er geen ruzies plaats vinden. Allemaal mooi meegenomen. Ik noem maar een paar voordelen. Er zijn er nog veel meer. Vandaar dat we zo vaak en heel heftig proberen om onze mening aan anderen te verkopen en op te dringen. In de praktijk van het debatteren en het houden van betogen maken we vooral van 2 wetenschappen gebruik: de klassieke retorica en de psychologie. Grondlegger van de Westerse retorica, ars rhetorica oftewel de kunst van het houden van overtuigende redevoeringen, is de Griek Aristoteles. Volgens hem is een goed overtuiger iemand die kennis heeft van een aantal technieken en die ze op wisselende situaties kan toepassen. Het overtuigen van anderen is dus aan te leren en bestaat uit het toepassen van regels en technieken. De regels op zich zijn volgens hem amoreel, iemand kan ze zowel ten goede als ten kwade gebruiken. Dit geldt volgens mij ook voor de drogredenen. Volgens Plato, leermeester van Aristoteles, is retorica de kunde van het goed formuleren ter overtuiging van het rechtvaardige en goede. Dus een morele aangelegenheid. Toen al werden er bij redeneringen 5 fasen gezien: Inventio het vinden van gedachten, argumenten. Dispositio de volgorde-ordening van het gevonden materiaal. (In 5 fasen). Exordium: aandacht trekken, publiek oplettend maken. Narratio: feiten en problemen vertellen. Confirmatio: argumentatie voor je eigen standpunt.

10 Refutatio: weerlegging van standpunt van de (denkbeeldige) tegenpartij. Peroratio: korte samenvatting met conclusie. Elocutio stilistische inkleding van het materiaal. Memoria uit het hoofd leren van je betoog. Pronunciatio gebruik van stem en gebaar bij de voordracht Aristoteles deelde de technieken in 3 groepen in: Logos (logica) geldige en ongeldige redeneringen, regels en argumenten. Pathos. Het oproepen van gevoelens bij het publiek. Ethos. Uitstraling, geloofwaardigheid, betrouwbaarheid etc. van de spreker zelf. Bij het overtuigen van anderen gaat het dus om persuasieve communicatie. Persuasief is de communicatie waarin een zender bewust, door zijn totale boodschap, het oordeel van de ontvanger (c.q. het gedrag waarin een oordeel tot uitdrukking komt) tracht te veranderen in een bepaalde richting. Persuasieve communicatie is bedoeld om de houding (attitude) van de ontvanger te veranderen. Verandering van houding zal leiden tot het door de zender gewenste gedrag. Het gaat dus om attitudeverandering. Omdat mensen over het algemeen niet erg geneigd zijn om hun attitude te veranderen, zal je dus met heel erg overtuigende argumenten en een zeer motiverend betoog moeten komen wil je effect hebben. In je betoog zal je ook rekening moeten houden met afweermechanismen van je publiek. Je zal daarop dienen te anticiperen: ermee rekening houden. Dus je hebt een geloofsovertuiging. Je bent er heilig van overtuigd dat iets zo is. Maar je weet niet of het zo is, immers het is een geloofskwestie en geen weetkwestie. Je overtuiging is niet wetenschappelijk of objectief bewijsbaar of aannemelijk te maken. Bijvoorbeeld: je gelooft dat iemand door bidden in de hemel kan komen. Het staat voor jou als een paal boven water dat bidden ook voor anderen een goede zaak is. Je zal dan middels betogen proberen anderen ervan te overtuigen dat bidden ook voor hen een goede zaak is en dat ze iedere dag moeten bidden. Niet bidden is een kwalijke, slechte zaak. Omdat het hier gaat om goed en kwaad en je invloed uitoefent op het denken en doen van anderen heb je te maken met ethiek. Je dient je overtuigingsactiviteiten, indien gevraagd, ook ethisch te verantwoorden.

11 Het houden van een toespraak of speech. Een toespraak is één vorm van mondelinge presentatie. Het bijzondere van deze presentatie is dat het product, de toespraak zelf, tijdens de presentatie ontstaat. De zender laat de ontvangers getuige zijn van zijn activiteit. Net zoals een zanger dat doet. In tegenstelling tot een disk jockey. Tijdens een toespraak zijn de producent, het produceren, het product in ontwikkeling en het publiek tegelijk aanwezig. Dit maakt het houden van toespraken voor velen een zenuwslopende en benauwende bezigheid. Een deel van je hersenen zijn bezig met je toespraak en het andere deel vraagt zich constant af hoe je toespraak door het publiek gewaardeerd wordt. Dit bemoeilijkt de concentratie. Vooral voor de beginneling is het een stressvolle bezigheid. Hij zal dan aan stress-management moeten doen. Maar een goede voorbereiding, je hebt het product dan duidelijk in je hoofd, helpt behoorlijk. Een tweede punt is dat niet zozeer het product, maar meer de producent beoordeeld wordt. Je presentatie bepaalt de acceptatie van je toespraak. Een derde punt is dat zodra je iets gezegd hebt, dat gelijk tot de verleden tijd behoort. Na een kwartier kan de toegewijde ontvanger nog enkele voor hem belangrijke dingen herinneren. Daarom is herhaling en samenvatting in een toespraak zo belangrijk. De zender zegt wat hij gaat zeggen (inleiding), daarna zegt hij wat hij te zeggen heeft (romp) om vervolgens te zeggen wat hij gezegd heeft (staart). Om het geheugen van de luisteraar te ondersteunen is het uitermate belangrijk dat je betoog helder, duidelijk en logisch van opbouw of structuur is. Ook mag een betoog niet langer dan 20 minuten duren. Na 20 minuten, in uiterste, zeer boeiende gevallen 30 minuten, gaan de luisteraars met open ogen slapen. Meer tijd, energie en toewijding hebben ze noch voor jou noch voor jouw betoog. Aan het houden van een betoog zijn 3 aspecten of activiteiten verbonden: 1. de constructie van het betoog (voorbereiding) 2. het houden van het betoog (presentatie) 3. stress-management (voorbereiding en presentatie). De 3 aspecten beïnvloeden elkaar in een circulair proces. Een serieuze voorbereiding en degelijke constructie van je betoog vergemakkelijken de presentatie en verlagen je stress. Verlaagde stress verbetert je presentatie enzovoort. Een oppervlakkige voorbereiding zal je nerveus maken (eigenlijk maak je jezelf onzeker en nerveus), een ondeugdelijke en onlogische constructie zal je publiek ongeïnteresseerd maken en op haar beurt zal het publiek jou nerveus maken.

12 Maar er is hoop. Het houden van toespraken kan geleerd worden. En ook hier geldt: oefening baart kunst! We kunnen grofweg 3 soorten toespraken onderscheiden: 1. De informatieve toespraak les geven, lezing houden, college geven, voorlichting geven. 2. De gelegenheidstoespraak een jubilaris toespreken, een toespraak tijdens een crematie o.i.d. 3. Het overtuigingsbetoog het publiek over te halen om iets te doen of iets voortaan te laten. Pleidooi, preek, peptalk, verkooppraatje, een massademonstratie of hongerstaking organiseren. Een regering naar huis willen sturen of een ware volksrevolutie willen ontketenen of dat soort leuke en minder leuke dingen. Het gaat ons vooral om het overtuigingsbetoog, de persuasieve communicatie en dan in de geestelijke sfeer. Dit is zware kost, bedoeld om het publiek van je standpunt te overtuigen, een houding van het publiek te veranderen. Net als ieder ander agogisch of begeleidingsgesprek bestaat het houden van dit soort betogen uit 3 hoofdfasen: 1. de voorbereiding 2. de toespraak: kop romp staart 3. de evaluatie. De voorbereiding. Eén manier om je degelijk voor te bereiden is het stellen van vragen en uiteraard het vinden van antwoorden. Enkele relevante vragen kunnen zijn: Wat voor soort betoog wil ik houden? Wat is mijn standpunt? Wat zijn mijn argumenten? Welke tegenargumenten kunnen er zijn? Is mijn standpunt en de verkondiging ethisch verantwoord? Waarom zou het publiek mijn standpunt overnemen? Welke voor- en nadelen kan het publiek aan houdingsverandering hebben?

13 Welke mogelijke weerstanden kan ik verwachten? Hoe kan ik daarmee rekening houden? Wat zijn de relevante kenmerken van mijn publiek? Welke omgevingsfactoren kunnen een rol spelen? Hoe kan ik daarmee rekening houden? Welke stijlfiguren zal ik gebruiken? Hoe deel ik de tijd in? Een schema met trefwoorden en tijden op papier zetten. Een overtuigingsbetoog voorlezen is een zinloze bezigheid. Heb je het hele betoog op papier, dan als schriftelijk overtuigingsbetoog gebruiken! En nog meer van dit soort vragen. De toespraak Kop (opening) In de kop trek je eerst de aandacht van je publiek en begin je je publiek te motiveren om naar je betoog te luisteren. Mogelijke aandachttrekkers: Een vraag stellen (een retorische vraag, er hoeft niet geantwoord te worden). Een mop, anekdote of grappig voorval vertellen. Refereren aan iets wat bij het publiek leeft, de belangstelling heeft, actueel is. Zelfspot. Verwijs bijvoorbeeld naar: plaats, tijd, concrete gebeurtenis, vorige spreker, belang van bijeenkomst. Geen excuses gebruiken. Geen clichés gebruiken als opening. Na de aandachttrekker kan je informatie geven over jezelf, vertellen wat je van het publiek verwacht, hoe lang je betoog gaat duren en het verloop ervan: het inkaderen van je betoog. Romp (de kern of hoofdzaak) Na de opening komt de romp, het hoofdbestanddeel. Voor de romp bestaan er diverse modellen waar je gebruik van kan maken. Je mag binnen 1 betoog meerdere modellen combineren. De keuze van jouw model hangt heel sterk af van het doel dat je wil bereiken en de inhoud van je betoog. Voor een deel uiteraard ook van je publiek. Daar zal je op moeten afstemmen.

14 Enkele veel voorkomende modellen Stelling - versterking model Je poneert een stelling die volgens jou waar is en gaat bewijzen (aannemelijk maken) dat die stelling waar is. Bijvoorbeeld: Het naleven van de regels van de Bhagawad Gita verhoogt je welzijn (stelling). Dan som je de argumenten op. Je herhaalt in conclusievorm de stelling. Somt nieuwe argumenten op. Je kan ook voorbeelden geven van bekende mensen die hun welzijn via de Bhagawad Gita vergroot hebben. Je kan experts noemen die dezelfde mening toegedaan zijn. Je kan cijfermateriaal opsommen. Je kan vergelijkingen maken met mensen die niet volgens jouw stelling leven en dus slechter af zijn. Chronologisch of tijdsmodel (van ontstaan tot nu) Dit model wordt veel gebruikt om een ontwikkeling te laten zien of een proces te beschrijven. Subonderwerpen model. Dit model gebruik je om je betoog te ordenen volgens deelonderwerpen die een voor een aan bod komen, beargumenteerd worden. Ruimte of geografisch model. Dat het in Suriname prettig leven is beargumenteer je door, per district, de voordelen op te sommen. Oorzaak - gevolg model Je noemt het gevolg en geeft een opsomming van de oorzaken met af en toe herhaling van het gevolg. Doel - middelen model Je geeft aan met welke middelen een doel bereikt kan worden. Vraagteken model. Hierbij worden retorische vragen gesteld die de spreker uiteraard zelf beantwoordt. Bij het preken wordt hier veel gebruik van gemaakt.

15 Probleemoplossingsmodel Vereenvoudigd ziet dit model er zo uit: 1. Aandachttrekker: moet ik jullie vertellen dat er veel mis is met ons? 2. Probleem: we willen niet dat onze kinderen teveel verwesteren. 3. Oplossing: kinderen Sarnami leren. 4. Vertellen welke mogelijkheden daartoe zijn. 5. Oproep: stop daar tijd, geld en energie in. Kort samengevat: je vertelt het publiek wat voor probleem het heeft en hoe het probleem opgelost kan worden en je doet een beroep op ze om het probleem ook daadwerkelijk op te lossen. Expositie model Je geeft puur informatie over een onderwerp. Normaal zou dit onder voorlichting vallen. Je doet immers geen expliciet beroep om actie te ondernemen. De kunst ligt daarin dat je constant uitstraalt dat goede wijn geen krans behoeft. Dat het totaal overbodig is om te vertellen wat het publiek moet doen omdat het zo natuurlijk en vanzelfsprekend is dat men het doet. Verkopers maken vaak gebruik van dit model. Anekdotisch model De spreker brengt zijn boodschap middels een verhaal, anekdoten, persoonlijke ervaring enzovoort. Het verhaal is het middel. Het doel is de moraal achter het verhaal overbrengen. Het gaat om de conclusie die uit het verhaal getrokken moet worden. Twee kolommen model Dit model is zeer geschikt als je een andere mening (overtuiging) hebt dan je publiek en je wilt dat het publiek jouw mening (overtuiging) overneemt. Je somt dan eerst oppervlakkig de argumenten op die je denkt dat het publiek heeft. Daarna kom je met je eigen overtuigende argumenten en trekt een conclusie. Bijvoorbeeld aan een groep vleeseters wil je duidelijk maken dat vlees eten een slechte zaak is. Dan begin je met: sommige mensen denken dat vlees eten een goede zaak is omdat.. Maar bijna iedereen weet dat de nadelen groter zijn. Dus een verstandig mens kan met een gerust hart de conclusie trekken dat. Vergelijkings- of contrastmodel Is het goed of niet goed om naar de tempel te gaan? Je somt de voordelen en nadelen van het naar de tempel gaan.

16 Daarna som je de voordelen en nadelen van het niet naar de tempel gaan. Vervolgens trek je een conclusie. Eigenlijk een soort 4 kolommenmethode. Afscheidsmodel ( bijvoorbeeld bij crematie) 6. mantra 7. vertaling en of toelichting 8. aanspreken nabestaanden, belangrijke aanwezigen, vrienden enzovoort 9. het overlijden wordt gememoreerd 10. het leven van de overledene kort doorlopen en enkele daden belichten. Stil staan bij zijn bijdrage aan de familie, mensheid, de betekenis van zijn leven. 11. de nabestaanden troosten 12. als staart een wens uitspreken of met een mantra afsluiten. De staart (afsluiting) Hiermee wordt de toespraak afgesloten: kort en bondig. Afhankelijk van je romp kan je bijvoorbeeld gebruik maken van onderstaande mogelijkheden. 13. de kern van je betoog samenvatten 14. een levendig voorbeeld als afsluiter gebruiken 15. een levendige oproep doen tot actie 16. een toekomstverwachting uitspreken 17. een mantra of citaat 18. geen clichés gebruiken Stress management De beste manier om stress te reduceren is een nauwkeurige, degelijke voorbereiding. Dit geeft zelfvertrouwen en maakt je betoog voor jezelf voorspelbaar. Geeft houvast. Ga op tijd naar je publiek, zodat je voor je betoog met enkele mensen kan babbelen, kennis maken en alvast wat sympathie kan krijgen. Je kan dan inschatten wat voor soort publiek je straks zal krijgen. Vaak heb je mensen met 4 verschillende attitudes (basishouding): Acceptatie: ze zullen jou en je betoog welwillend, aanvaardend zijn. Scepticisme: twijfelaars, mensen die ervan uitgaan dat je niets met zekerheid kan weten. Onverschilligheid: maakt niet uit, we zien wel, kan het mij wat schelen. Vijandigheid: zijn bij voorbaat tegen alles wat je gaat zeggen.

17 Door informele praatjes vóór je toespraak kan je een paar van deze mensen spreken en hun houding inschatten (vooral door non verbale signalen) en dan kan je daarop anticiperen, er alvast rekening mee houden. Dit soort praatjes helpen je ook om een leuke, pakkende opening te vinden. Het kan je ook helpen om het publiek bij je betoog te betrekken door af en toe ernaar te verwijzen. Een praatje vooraf geeft je emotionele steun. Stress kan je tijdens je betoog ook reduceren door in de ogen te kijken van mensen die er vriendelijk uitzien en aanmoedigende tekens geven. Houd altijd een schema van je betoog achter de hand. Als je vast begint te lopen, pak je schema met een opmerking als: wat ik nu ga vertellen is zo belangrijk dat ik het alvast opgeschreven heb Lichaamstaal Let er op dat je tijdens je betoog zowel met je woorden als met je lichaam praat. Je lichaamstaal, non verbale signalen, lichaamshouding is minstens even belangrijk. Hierbij is de hoofdregel: je houding en bewegingen moeten je betoog onderstrepen, krachtig ondersteunen. Enkele aandachtspunten: Oogcontact is heel belangrijk. Niet naar boven, naar beneden of wegkijken, maar naar je publiek kijken. Afwisselend naar iedereen kijken i.p.v. oogcontact vermijden of naar 1 persoon kijken. Bij mensen die niet vriendelijk ogen moet je niet in de ogen kijken -raak je alleen maar van in de war- maar af toe naar hun voorhoofd kijken. Dan denken ze dat je naar ze kijkt. Vooral door oogcontact krijg je informatie hoe je boodschap overkomt en kan je indien gewenst je boodschap aanpassen. Veel hangt vanzelfsprekend af van de grootte van je publiek en de relatie die je eventueel met je publiek hebt. Ook van de omstandigheden. Bij een rouwdienst hoef je eigenlijk niemand aan te kijken: ze zitten toch allemaal te huilen. Of te doen alsof ze huilen. Bij je woorden van troost voor de weduwe is het juist wel aan te bevelen haar aan te kijken. Maar dan weer niet al te indringend, want dan kunnen mensen denken dat je haar probeert te versieren of iets dergelijks. De moraal van dit verhaal is dat je met je ogen contact met het publiek onderhoudt en van hen stilletjes te horen krijgt of ze ja knikken of knikkebollen. Lichaamshouding Je zal hoe dan ook je lichaam een houding moeten geven, want je kan moeilijk je lichaam thuis laten. Beginnende sprekers weten vaak geen raad met hun lichaam en dan vooral niet met die vervelende hangende handen die plotseling zo lang lijken te zijn. Geen probleem: start maar met de priesterstand: de handen gevouwen bij je navel.

18 Vanuit deze startpositie kan je je handen makkelijk inzetten voor ondersteuning van je woord en zodra dat niet meer nodig is weer vouwen. Een andere goede startpositie is je handen losjes laten hangen. Vanuit deze positie zullen ze automatisch je woorden ondersteunen wanneer dat nodig is. Verkeerde startposities zijn: Defensieve stand (Mussolini): armen voor borst gekruist. Officiersstand: handen achter de rug. Dokwerkerstand: handen in de zij. Zakdoekstand: handen zoeken een zakdoek in de zak? Let ook een beetje op waar je staat en of je af en toe een paar pasjes maakt. Je kan functioneel gebruik maken van de ruimte waarin je verkeert. Vocale ondersteuning. Praat niet monotoon en statisch. Zo praat je mensen in slaap. Praat dynamisch, beweeglijk. Breng contrast, afwisseling in volume, toonhoogte en tempo en blijf vriendelijk. Ook al gaat iemand theatraal vloekend weg met de belofte dat hij je na afloop een andere les zal leren. Een boze betoger kan beter direct inpakken en wegwezen. Korte pauzes kunnen stimulerend, aandacht trekkend werken. Het is vanzelfsprekend dat de lichaamstaal en vocale ondersteuning goed moeten passen bij de inhoud, de omstandigheid, het publiek en ook een beetje bij jou Ondersteunende gebaren Deze gebaren ondersteunen wat je vertelt. Dit gebeurt ongemerkt en gaat vanzelfsprekend, automatisch. Waar je vooral op moet letten is dat je niet constant afleidende gebaren maakt zoals spelen met iets, een pen als speelgoed is zeer geliefd, friemelen met je zakdoek: zak in zak uit, brilletje op - brilletje af, jasje open - jasje dicht om weer open en dicht te gaan. Dit soort gebaren irriteren het publiek en leiden de aandacht af. De evaluatie. De evaluatie is bedoeld om na te gaan in welke mate je je doel bereikt hebt. Het is verstandig om in de voorbereidingsfase al na te denken hoe je gaat evalueren. Vaak vraag je aan een paar toehoorders wat ze van je toespraak gevonden hebben. Let er op dat je i.p.v. de waarheid sociaal gewenste antwoorden kan krijgen. Een ander doel van de evaluatie is dat je informatie krijgt (feedback) die je kan gebruiken om het de volgende keer beter te doen. Meer informatie over de evaluatie is bij andere

19 gespreksvormen te vinden. Ook de evaluatie kan je door het stellen van relevante vragen voorbereiden. Het kan heel leerzaam zijn om na een betoog zelf na te gaan wat jij van je eigen presentatie vindt. Wat ging je goed af, wat niet? Hoe kwam dat? Hoe kan je dat de volgende keer beter aanpakken? Aandachtspunten voor de volgende keer zijn? Hoe kan je de voorbereiding de volgende keer beter doen? En meer van dit soort vragen waar je serieus een antwoord op zoekt. Dus de tijd nemen om na te denken van wat je gedaan hebt en hoe je jezelf kunt verbeteren. Kort samengevat gaat het bij een betoog er om dat je een overtuiging hebt, een geloofsovertuiging en dat je anderen zover wilt krijgen dat ze je overtuiging overnemen, internaliseren. Internaliseren wil zeggen dat anderen je overtuiging kennen, weten wat het inhoudt, ervan overtuigd raken dat de overtuiging goed voor hen is, zich er emotioneel bij betrokken voelen (prettig of onprettig) en denken dat ze gebaat zijn met die overtuiging, er voordelen van hebben: op aarde of in de hemel. Drogredenen De wetenschap die zich bezig houdt met het argumenteren heet de argumentatieleer. De argumentatieleer kan je op 4 manieren gebruiken: 1. Je kan de argumenten van anderen ontleden om zo de geldigheid ervan te beoordelen. Je kan nagaan of de conclusies deugen. Je laat je niet in de maling nemen. 2. Je kan zelf een geldig, juist beargumenteerd betoog opstellen. 3. Je kan met argumenten deelnemen aan een debat. 4. Je kan een goed verdedigbare preek houden. Je kan de gebruikte drogredenen verantwoorden vanuit het religieus denkkader en de traditie. In de argumentatieleer gaat het niet om meningen (eens/oneens), maar om de argumenten die voor de verdediging (of weerlegging) van een mening (standpunt of conclusie) worden aangedragen. De geldigheid van de redenering wordt beoordeeld. Waar je vooral op moet letten is dat er een hemelsbreed verschil bestaat tussen feiten en meningen. Feiten kunnen namelijk nooit logisch leiden tot meningen (opvattingen, normen, regels et cetera). In het dagelijkse taalgebruik gooien we feiten en meningen door elkaar en presenteren we meningen alsof het feiten zijn. We zeggen 'is' (geeft een feit aan) i.p.v. vindt (geeft een mening aan). Bijvoorbeeld: hij is leuk, het is warm, dat is duur, de les was leerzaam, het is mooi, een grote fout is, enzovoort.

20 Woorden die een absoluutheid aanduiden deugen ook niet. Dat zijn woorden als nooit, nergens, niemand, altijd, overal, iedereen, alle, geen. Het amusante van fel reageren op meningen vind ik dat de meeste meningen andere mensen eigenlijk koud laten. Wat kan mij nou eigenlijk de mening van iemand anders schelen? Vaak, bijna altijd, niets! En als die ander geen macht over mij heeft, kan het mij helemaal niets schelen. Een grote fout die vaak gemaakt wordt is, dat men zich druk maakt om de mening i.p.v. te kijken naar de geldigheid van de argumenten. Zodra we een mening horen die in strijd is met onze mening, hebben we de neiging om die mening zelf te bevechten. Meestal gooien we dan onze, tegengestelde, mening in de arena en willen met man en macht bewijzen dat onze mening de goede mening is. En dat is vanzelfsprekend niet bewijsbaar. Omdat onze mening ook emotionele waarde voor ons heeft, krijg je vaak heel heftige debatten die alleen ontevreden deelnemers als slachtoffers achterlaten. Een onderdeel van de argumentatieleer is de leer van de drogredenen. Deze behandelt de oneigenlijke (onwetenschappelijke en onbehoorlijke, onjuiste) manieren van redeneren. Bij een drogreden lijkt de conclusie op het eerste gezicht uit de premissen (argumenten, aannames) te volgen. Maar bij nadere beschouwing blijkt dat de conclusie toch niet voldoende gemotiveerd wordt, aannemelijk gemaakt wordt door de premissen, de redenen. De redenen bedriegen ons, vandaar drogreden. Drogredenen zijn dus niet correcte en niet te rechtvaardigen typen van redeneringen. Drogredenen zijn redeneringen met een conclusie die door rationeel oordelend publiek niet aanvaard worden. Bij de Hindoes is dit verschijnsel duidelijk te merken bij discussies tussen pandits en jongeren. De jongeren vragen om redelijke argumenten en verklaringen voor verschijnselen en de pandit is niet gewend om die te geven. Erger nog, hij kan ze niet geven omdat het vaak niet mogelijk is wetenschappelijke verklaringen te geven voor geloofsaangelegenheden. Het zijn twee heel aparte systemen waarbij de regels van het ene systeem niet gebruikt kunnen (en niet mogen) worden voor het andere systeem, vind ik. In wetenschappelijke, redelijke redeneringen zijn de drogredenen niet acceptabel. Maar in de reclame, waar het gaat om de ontvanger heel snel en diepgaand van de boodschap te overtuigen, worden drogredenen niet als bezwaarlijk gezien. Daar spelen ethische overwegingen een grotere rol en wie gelooft nou in de reclame?

21 Bij de preek en andere religieuze betogen wordt veelvuldig gebruik gemaakt van drogredenen. Maar een zuiver religieus betoog is geen wetenschappelijk betoog, kan dat ook niet zijn omdat het gaat over geloven en niet over weten. De preek is bedoeld om de ontvanger van iets te overtuigen wat in de sfeer van niet bewijsbare levensovertuigingen ligt. Daarom denk ik dat bij de preek veelvuldig gebruik gemaakt wordt van drogredenen: misschien heiligt hier het doel de middelen. In onze dagelijkse, normale communicatie maken we ook heel veel gebruik van drogredenen. Hier zijn ze dus ook algemeen aanvaard, hebben we vrede mee. Zoals eerder opgemerkt moet je bij het overtuigen van anderen waarbij gebruik gemaakt wordt van de logica of het verstand, geen gebruik maken van drogredenen. Of je bij de preek daarvan gebruik wil maken mag je zelf weten. Ik constateer alleen maar dat bij het overtuigen van anderen, als het gaat om levensovertuiging, er wel veelvuldig gebruik van drogredenen gemaakt wordt. Dit komt doordat de drogredenen veel overtuigingskracht hebben en bij de preek overheersen juist de emoties en gelovigheid van de toehoorders. Overigens kan je voor je zelf ook nagaan of iemand je met drogredenen tot iets wil overhalen. Persoonlijke aanval. Redenering die de geloofwaardigheid van de tegenstander in twijfel trekt. De man i.p.v. de bal spelen. Door de andere persoon te diskwalificeren zijn redenering proberen te ontkrachten. Zeggen dat de ander gewoon gek is of niet goed bij zijn verstand is. In twijfel trekken van de deskundigheid, intelligentie of goede trouw van de ander. Verdacht maken van de motieven van de ander. Wijzen op tegenspraak tussen iemands denken, praten en doen. Wijzen op tegenstrijdigheden tussen iemands gedrag in het heden en het verleden. Pathetische, sentimentele drogreden. In plaats van verstandig te redeneren worden de gevoelens van het publiek bespeeld. Beroep doen op medelijden en medeleven i.p.v. argumenten aan te voeren. Populistische drogreden. Veel mensen vinden dat iets zo is, dus is het ook zo. De massa als autoriteit aanwijzen. Iedereen (veel mensen) denken. Vinden dat de aarde plat is. Dus is de aarde plat. Beroep doen op waarachtigheid en geloofwaardigheid.

22 Argumenten ontduiken door te zeggen dat je persoonlijk instaat voor de juistheid van de bewering. Ik zweer dat het zo is. Als ik zeg dat het zo is, dan kan het niet anders zijn. Als het anders zou zijn, waarom zou ik dat dan niet toegeven? Wie mij niet gelooft zal het later in de hel wel voelen. Met nadruk op eigen kwaliteiten en deskundigheid wijzen i.p.v. argumenten aanvoeren. Autoriteitsdrogreden. I.p.v. argumentatie wordt iets als waarheid gepresenteerd door te verwijzen naar personen. Iets is waar omdat guru X dat gezegd heeft. Of God heeft het zelf gezegd. Cirkelredenering. Aanvoeren van argumentatie die op hetzelfde neerkomt als het standpunt. B.v. Jan kan goed voetballen omdat hij talent heeft. Hij heeft talent en daardoor kan hij goed voetballen. Ik ben gelovig omdat ik naar de kerk ga en ik ga naar de kerk omdat ik gelovig ben. Drogreden van de stok achter de deur, bang maken. Iemand overtuigen met dreigementen. Dreigen met (geestelijk) geweld en andere sancties. De duivel zal zelf, hoogstpersoonlijk, je ziel komen halen als je Hoe banger iemand is, hoe minder rationeel hij is. Verkeerde tegenstelling. Omdat iets niet bewezen is (kan worden) is het tegengestelde (waar je in gelooft) waar. Niemand kan bewijzen dat de aarde uit zichzelf is ontstaan, dus is de aarde door God geschapen. Niemand heeft ooit kunnen bewijzen dat God niet bestaat, dus bestaat hij. Verschuiven van de bewijslast. Ik zeg dat iets zo is (en zeg niet waarom ik dat vind) en jij mag bewijzen dat het niet zo is. Kan je dat niet, dan heb ik gelijk. Heilig verklaren van een standpunt. Het standpunt zelf mag niet in twijfel getrokken worden. Dit verbieden en verhinderen. Het standpunt wordt als waarheid gepresenteerd en staat buiten kijf. Inductieve drogreden. Uit te weinig waarnemingen, ervaringen overhaastig een conclusie trekken en dat als waarheid verkondigen. Overhaaste generalisatie. Iemand is 2 keer naar de tempel

23 geweest, dus is hij gelovig. Te weinig waarnemingen die ook niet eens representatief zijn. Onlogische oorzaken, verklaringen geven. Iets wat, gelet de tijd, eerder gebeurd is als oorzaak aanwijzen voor iets wat later gebeurd is. Omdat je gisteren je tanden niet gepoetst hebt, heb je nu kiespijn. Deze drogreden komt veel voor in de interpretatie van actuele gebeurtenissen. Verwarring tussen feiten en meningen of normen. Het vriest buiten 30 graden, dus is het koud. Er zijn een miljoen buitenlanders in Nederland, dus is Nederland vol. Hij gaat niet naar de mandir, dus is hij niet gelovig. Voorbeeld van een behoorlijk betoog. Beste mensen! Als jullie kinderen hebben, ken je mij wel, of anders mijn vrouw wel, Joke, die zit daar. Wij zijn namelijk al een tijdje bezig geweest met actie voeren voor een veilige oversteek, voor de kleintjes. Ook als u geen kinderen heeft, heeft u er misschien van gehoord. Narratio Nu gaat het om iets anders, of eigenlijk ook om hetzelfde. Deze keer gaat het initiatief niet van mij en van Joke uit, maar van een hele club mensen, ouders dus. De actiegroep 'Ververstraat, Speelstraat'. Wij willen bereiken dat de Ververstraat een speelstraat wordt en daar hebben we uw hulp bij nodig. Samen moet dat lukken. 'Eendracht maakt macht' zegt het spreekwoord en zo is het ook. In de Weesperstraatbuurt hebben ze dat eerder doorgehad dan wij, en nou hebben ze daar dan ook een compleet speelparkje, compleet met klimrekken en de hele troep. En daar zeggen ze nu nog 'hadden wij het maar eerder gedaan'. 'Waarom moet dat nu zo nodig, Ververstraat speelstraat?' zult u misschien vragen, 'de kinderen kunnen toch al in het parkje terecht, op de hoek van de Zwanenburgwal?' Dan zou ik zeggen: 'Ga er eens kijken! Het is er één grote modderpoel! En bovendien ligt het er vol met hondenpoep Daar kunnen onze kinderen niet spelen!' De Ververstraat is geknipt voor speelstraat. Hij is toch te smal voor het verkeer. Dan kunnen de kinderen er helemaal niet spelen en bij brand kan er niks door vanwege alle

24 geparkeerde auto's. En de stank! Je zal er maar wonen! En trouwens, waar moet dat heen als er brand uitbreekt? Als de Ververstraat een speelstraat wordt, hoeven wij ouders niet meer in de ongerustheid te zitten. We hoeven ons niet meer af te vragen waar ze uithangen. Ze kunnen lekker met elkaar ravotten, hoeven niet steeds op de auto's te letten. Om over de fietsers nog maar te zwijgen. We kunnen leuk plantenbakken gaan plaatsen, zodat er geen mens meer in kan. Mensen, het is duidelijk. Afsluiten van de Ververstraat is in het belang van de héle buurt. Het had allang moeten gebeuren. Steun daarom onze actie 'Ververstraat speelstraat'. Als het lukt, zult u nooit meer last hebben. De mensen van de Zwanenburgwal en de Groenburgwal kunnen in de zomer een stoel meenemen en dan `s avonds gezellig bij elkaar gaan zitten, bijvoorbeeld met een barbecue, in de Ververstraat, terwijl de kinderen lekker aan het spelen zijn. Stel je dat eens voor, dat zou toch prima zijn? Oefening. Op papier zetten en inleveren op. Opdracht I. Zet een overtuigingsbetoog van 10 minuten op papier (wat je letterlijk gaat zeggen). Beantwoord de volgende vragen: 1. Wie is je doelgroep (publiek)? 2. Welk doel wil je bij het publiek bereiken? 3. Welke denkwijze of welk gedrag van je publiek wil je veranderen? 4. Hoe ga je controleren in welke mate je je doel bereikt hebt (evaluatie)? 5. Welke middelen en technieken heb je gebruikt om je doelbereik te vergroten? 6. Van wie verwacht je welke weerstand? 7. Hoe wil je de weerstand verkleinen (anticiperen)? 8. Welke drogredenen zitten in je betoog? 9. Hoe is je betoog opgebouwd? 10. Welke aandachttrekkers heb je gebruikt? 11. Welk model heb je gebruikt en waarom? Opdracht II. Analyseer het betoog van een medestudent en geef zo veel en zo concreet mogelijk aan wat je van het betoog vindt. Wat vind je goed en waarom? Wat vind je fout en waarom?