Bipolaire stoornis & Depressie
|
|
- Janne Brouwer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bipolaire stoornis & Depressie Bernard Sabbe Forum Ups & Downs, Leuven, 6 oktober 2012 Met dank aan: Dr. Ralph Kupka, Psychiater & Opleider Psychiatrie, Altrecht GGZ, Utrecht Dr. Pascal Sienaert, Universitair Centrum St.-Jozef Kortenberg Drs. Anke Temmerman, Capri, Universiteit Antwerpen
2 Stemmingsstoornissen Waar hebben we het eigenlijk over?
3 Stemmingsstoornissen Mensen hebben last van: Problemen: steeds ruzies met m n partner Klachten: ik kan niet meer slapen Symptomen: (praat snel aan één stuk door )
4 Depressieve stoornis Depressie Sombere stemming Verlies van levenslust, afgenomen activiteit Vitale symptomen: futloos, slapeloos, eetlust, libido Gevoelens van waardeloosheid, schuld, zelfverwijt Kan psychotische vorm aannemen Hopeloosheid, uitzichtloosheid, suïcidaliteit Van alles is te weinig
5 Depressieve stoornis Depressie Ongeveer 15% van de bevolking heeft ooit een echte depressie meegemaakt (meer vrouwen)
6 Depressieve stoornis Depressie neiging tot herhaling (recidief)
7 Bipolaire Stoornissen Manie Depressie
8 Bipolaire Stoornissen Manie Depressie Afwisseling van manie (of hypomanie) en depressie
9 Bipolaire Stoornissen Manie Eufore, prikkelbare, verhoogde stemming Toegenomen levenslust en dadendrang Teveel energie, geen slaap nodig, toegenomen libido Toegenomen zelfvertrouwen, grootheidsgevoelens Verminderd oordeelsvermogen en zelfkritiek Kan psychotische vorm aannemen Soms ernstige relationele en maatschappelijke schade Van alles is te veel
10 Bipolaire Stoornissen Hypomanie Net als de manie, maar lang niet zo erg Een beetje te veel van het goede
11 Bipolaire Stoornissen Manie Depressie Ongeveer 1-2% van de bevolking lijdt aan een bipolaire stoornis (evenveel mannen als vrouwen)
12 Bipolaire Stoornissen Manie Bipolair I Depressie Hypomanie Bipolair II Depressie
13 Bipolaire Stoornissen Manie Bipolair I Hypomanie Depressie neiging tot herhaling (recidief) Bipolair II Depressie
14 Bipolaire Stoornissen Manie Bipolair I Hypomanie Depressie met Rapid Cycling Bipolair II Depressie
15 Bipolaire Stoornissen Cyclothymie
16 Stemmingsstoornissen 102 ptn, community mental health centre Bipolair I 18 % Bipolair II 18 % Bipolair III 9 % Cyclothymie 5 % Unipolaire depressie 44 % Dysthymie 6 % Akiskal & Mallya1987
17 Lange-termijn beloop van de bipolaire stoornis (?) Eenmalige episoden komen waarschijnlijk nauwelijks voor; vroeger of later krijgen de meeste patiënten een recidief Goodwin & Jamison, 1990
18 Lange-termijn beloop van de bipolaire stoornis (?) Geïsoleerde ziekteperioden komen waarschijnlijk voor bij ongeveer 2/3 van de patiënten Goodwin & Jamison, 1990
19 Lange-termijn beloop van de bipolaire stoornis (?) Restverschijnselen tussen de ziekteperioden komen waarschijnlijk voor bij ongeveer 1/3 van de patiënten Goodwin & Jamison, 1990
20 Lange-termijn beloop van de bipolaire stoornis (?) Recidiverende stemmingsepisoden met compleet herstel of met interepisodische verschijnselen (meestal depressiviteit) komen waarschijnlijk het meeste voor Goodwin & Jamison, 1990
21 Kenmerken van de bipolaire stoornis Komt voor bij 1-2% (of zelfs 4%?) van de algemene bevolking. Heeft vaak een familiaire (erfelijke) component. Begint meestal tussen het 15e en 25e jaar (ook eerder of later). Manie bezorgt de grootste last, depressie het grootste lijden. Meestal keert het vroeger of later terug (recidieven). Tussen de episoden soms ook lichtere verschijnselen. Rapid Cycling komt voor bij 15-20% van de patiënten.
22 Moeilijke diagnose Tekstboek-beeld is niet de regel Eerste tekenen gezien als karakter Vaak psychotische symptomen Bij depressie geen herinnering aan hypomanie Verschillende behandelaars Veel comorbiditeit alcohol en middelen angststoornissen 10 jaar na eerste tekenen
23 Verloop: Beginleeftijd N = 368 Begin 17, 25, 40 Siblings meer kans om in dezelfde theoretische subgroep te zitten Onderliggende familiale kwetsbaarheid Theoretische Verdeling Beginleeftijden voor 579 patiënten met bipolaire I stoornis Bellivier e.a. Am J Psychiatry 2003, 160, 999
24 autism bipolar disorder Heritabiliteit van psychiatrische aandoeningen schizophrenia ADHD substance abuse major depression anorexia nervosa OCD panic disorder phobias generalized anxiety PTSD
25 Overgeërfde aanleg Schadelijke factoren voor/rond geboorte Afwijkingen in de hersenen Lichamelijke aandoeningen / drugs Psychosociale factoren BIPOLAIRE STOORNIS
26 Life Chart Methode
27
28 De aandoening in kaart brengen
29 Bipolaire / Unipolaire depressie Bipolaire Depressie Unipolaire Depressie (Hypo)manie gehad Ja Nee Man/Vrouw M = V M < V Beginleeftijd Tieners tot dertigers Dertigers tot vijftigers Postpartumepisodes Vaker Minder vaak Onset meestal erg plots meestal geleidelijk Aantal episodes erg veel minder Duur van episodes 3 tot 6 maanden 3 tot 12 maanden Psychomotoriek Vaker vertraagd Vaker geagiteerd Slaap Vaker meer slapen Vaker slapeloosheid Bipolaire stoornis in familie Vaak Zelden Unipolaire in familie Vaak Vaak Antidepressiva kunnen (hypo)manie uitlokken lokken zelden een (hypo)manie uit Lithium werkt heel goed werkt meestal niet zo goed
30 Bipolaire versus unipolaire depressie: classificatie Manie Bipolaire stemmingsstoornis Depressie Unipolaire stemmingsstoornis Depressie
31 Bipolaire versus unipolaire depressie: classificatie 1. Symptomatologie 2. Verloop 3. Psychosociale triggers 4. Neurobiologische mechanismen 5. Psychosociale behandelingen
32 Bipolaire versus unipolaire depressie: symptomatologie Unipolaire depressie: angst; activiteit (agitatie); somatische klachten anhedonie (verlies van plezier en interesse) Unipolaire depressie: meer angstsymptomen Onduidelijke resultaten voor: slaap; kwaadheid; psychomotorische vertraging; melancholia; stemmingsreactiviteit,
33 Bipolaire versus unipolaire depressie: verloop Beginleeftijd: bipolaire stoornis 6 jaar vroeger (case-register: N = 38000) Bipolaire depressies: korter, sneller begin? Bipolaire depressies: meer frequent; grotere stemmingsschommelingen op korte termijn Geen verschillen in duur of ernst van de episode
34 Bipolaire versus unipolaire depressie: psychosociale triggers Wellicht even gevoelig voor: Negatieve levensgebeurtenissen Lage sociale steun Sociale steun buffert de impact van levensgebeurtenissen Persoonlijkheid: vooral neuroticisme gelinkt aan depressie; uni- = bipolair Negatieve cognitieve stijl gelinkt aan uni- en bipolaire depressie: zelfwaardering Attributies van falen en mislukking Negatieve attributies aan gebeurtenissen
35 Bipolaire versus unipolaire depressie: Typen van sociale steun Emotionele steun : empathie, zorg en betrokkenheid Positieve waardering: competentie Zelfwaardering Instrumentele steun Informatie Netwerksteun
36 Bipolaire versus unipolaire depressie: neurobiologische kwetsbaarheid Genetica: bipolair > unipolair Neuro-imaging: prefrontale activiteit; Δ amygdala (amandelkern) activiteit dopaminerge activiteit; Δ noradrenerge en serotonerge systemen Bipolaire depressie en manie: dysregulatie (studies over intracellulaire messenger systemen en effecten van slaapdeprivatie)
37 Bipolaire stoornis: genetica
38 CACNA2D4 deletie Aanwezig bij 2 BPD patiënten en 1 controlepersoon Van Den Bossche MJ et al. (2012) Am J Med Genet B: Neuropsychiatr Genet
39 Neuroimaging technieken I. Structurele beeldvorming - - CTscan - MRI II. Functionele beeldvorming - SPECT - PET - fmri
40 I. Structurele beeldvorming Kleinere linker subgenuale prefrontale cortex (subgenuale anterior cingulate) Moduleert stemming Integratie van cognitieve en emotionele informatie Bij unipolaire en bipolaire stoornissen Devrets WC, Nature, 1997;
41 Structurele veranderingen: unipolaire versus bipolaire stoornis striataal volume (nucleus caudatus, putamen, globus pallidus) Vergeleken met unipolaire stoornis, vertonen bipolaire patiënten: - diepe witte stof hyperinsensiteiten - hippocampus en basale ganglia
42 II. Functionele beeldvorming: Prefrontale cortex Subgenuale prefrontale cortex : - metabolisme en perfusie tijdens bipolaire depressie - metabolisme en perfusie tijdens manie Devrets WC, Nature, 1997;
43 Subcorticale regio s Depressieve, behandelingsresitente bipolaire patiënten prefrontaal metabolisme striatum, thalamus en amygdala Het tekort aan prefrontale activatie veroorzaakt disinhibitie van limbische subcorticale structuren, leidend tot affectieve symptomen Ketter TA, Biol Psychiatry, 2001;
44 Ketter TA, Biol Psychiatry, 2001;
45 Hogere affectieve aanspreekbaarheid en intensiteit van emoties bij euthymie Hogere affectieve aanspreekbaarheid (hogere respons op kleine stimuli) Hogere intensiteit van emoties Bipolaire patiënten geven aan dat ook gedurende euthyme periodes, zij zeer enthousiast of sterk ontgoocheld kunnen zijn bij mineure gebeurtenissen Henry C, Psychiatry Research, 2008; 159: 1-6
46 Wat is sociale cognitie? Cognitief vermogen om de mentale toestand van zichzelf en anderen af te leiden in termen van gedachten, emoties en intenties, waardoor het mogelijk wordt om het gedrag van anderen te voorspellen en om de sociale informatie uit de omgeving te begrijpen (Lahera et al., 2012). Sociale perceptie Sociale kennis Emotie verwerkin g Theory of Mind Attributiestijlen
47 Emotieperceptie BLIJ VERRASSING BOOS ANGSTIG VERDRIETIG WALGING
48 Reading the Mind in the Eyes-Test speels troostend opgewonden verveeld Baron-Cohen et al. 1997
49 Reading the Mind in the Eyes-Test Twijfelend Bevelend Enthousiast Hunkerend
50 Reading the Mind in the Eyes-Test Vreugdevol Ontledend Neerkijkend Verwijtend
51 Activatie tijdens een affect discriminatie taak bij gestabiliseerde bipolaire patiënten In antwoord op angstige emoties op het gelaat: - DLPF Cx - amygdala Een verlies van prefrontale corticale controle kan gelinkt zijn aan een verhoogde amygdala activatie Yurgelun-Todd D, Bipolar Disord, 2000;
52 Al met al is de bipolaire stoornis ernstig genoeg om een krachtige behandeling te rechtvaardigen.
53 Acute behandeling van manische en depressieve episoden Doel van de behandeling
54 Doel van de behandeling Acute behandeling van manische en depressieve episoden Preventieve (profylactische) behandeling: voorkómen van episoden
55 Doel van behandeling op korte termijn Acute behandeling van manische en depressieve episoden Voorkómen van schadelijke gevolgen en suïcide Goede diagnostiek en voorlichting Bespreken van de vervolgbehandeling
56 Doel van behandeling op langere termijn voorkómen van manische en depressieve episoden minder klachten tussen de episoden voorkómen van suïcide-pogingen en suïcide meer inzicht krijgen in de eigen stemmingsstoornis betrekken van naasten bij de behandeling Stress-Management verbetering van het psychosociale functioneren
57 Behandeling van de bipolaire stoornis Pillen en praten... en handelen Diagnostiek en uitleg over de diagnose Medicatie Psycho-educatie Gespreksbegeleiding en advisering Eventueel psychotherapie Zo mogelijk naasten erbij betrekken
58 Behandeling van de bipolaire stoornis Pillen en praten... en handelen Psychiater (arts, schrijft ook medicatie voor) Maatschappelijk werker Psycholoog (is ook psychotherapeut) Bij klinische opname vaak ook anderen: verpleegkundigen vaktherapeuten
59 Behandeling van de bipolaire stoornis Acute behandeling van manie Acute behandeling van depressie
60 Behandeling van de bipolaire stoornis Acute behandeling van manie Prophylaxe Acute behandeling van depressie
61 Behandeling van de bipolaire stoornis Prophylaxe Acute behandeling van doorbraak manie Acute behandeling van doorbraak depressie
62 Behandeling van de bipolaire stoornis Prophylaxe Acute behandeling van doorbraak manie Prophylaxe aanpassen Acute behandeling van doorbraak depressie
63 Om (langdurig) medicijnen te kunnen blijven slikken moet je accepteren dat je een stemmings-stoornis hebt.
64 De ideale stemmingsstabilisator Is effectief tegen manische en depressieve episoden. niet ideaal maar ook goed: Werkt anti-manisch en leidt niet tot depressie of: werkt anti-depressief en leidt niet tot manie Is effectief bij de acute behandeling en bij de prophylaxe. Belast de patiënt ook op den duur niet met bijwerkingen die de gezondheid, het welbevinden, en de therapietrouw ondermijnen.
65 De ideale stemmingsstabilisator...bestaat (nog) niet.
66 Medicatie bij de bipolaire stoornis Stemmings-stabilisatoren: Lithium (Camcolit, Priadel, Litarex) Valproaat (Depakine, Convulex) Carbamazepine (Tegretol) Lamotrigine (Lambipol) Antipsychotica bij manie: Klassieke antipsychotica (bv. Haldol, Cisordinol) Atypische antipsychotica (bv. Risperdal, Zyprexa, Seroquel) Antidepressiva bij depressie: Tricyclische antidepressiva (bv. Anafranil, Sarotex) Moderne antidepressiva (bv. Prozac, Seroxat, Efexor) MAO-remmers (bv. Nardelzine, Aurorix)
67 Medicatie bij de bipolaire stoornis Stemmings-stabilisatoren Antipsychotica bij manie Antidepressiva bij depressie Benzodiazepinen tegen angst, onrust en slaapproblemen: Kalmerende middelen (bv. Seresta, Valium, Xanax, Rivotril) Slaapmiddelen (bv. Normison, Loramet, Stillnoct, Imovane)
68 Indicatie voor Medicamenteuze Prophylaxe: Richtlijn NVvP 2008 Aantal Episoden? Eerste (Manische) Episode Tweede Episode Derde Episode Positieve Familiegeschiedenis en/of Ernstige Episode nee ja Positieve Familiegeschiedenis en/of Ernstige Episode nee Prophylaxe overwegen ja Prophylaxe geïndiceerd geen Prophylaxe Nolen et al., 2008
69 Medicatie bij de bipolaire stoornis
70 Medicatie bij de bipolaire stoornis Lithium is nog steeds eerste keuze voor de profylactische behandeling en heeft een anti-suïcide effect
71 Medicatie bij de bipolaire stoornis Lithium is nog steeds eerste keuze voor de profylactische behandeling en heeft een anti-suïcide effect Valproaat (Depakine) en carbamazepine (Tegretol) zijn een goed alternatief
72 Medicatie bij de bipolaire stoornis Lithium is nog steeds eerste keuze voor de profylactische behandeling en heeft een anti-suïcide effect Valproaat (Depakine) en carbamazepine (Tegretol) zijn een goed alternatief Moderne antipsychotica zijn effectief tegen manie en leiden waarschijnlijk niet tot depressie
73 Medicatie bij de bipolaire stoornis Lithium is nog steeds eerste keuze voor de profylactische behandeling en heeft een anti-suïcide effect Valproaat (Depakine) en carbamazepine (Tegretol) zijn een goed alternatief Moderne antipsychotica zijn effectief tegen manie en leiden waarschijnlijk niet tot depressie Lamotrigine is effectief tegen de bipolaire depressieen leidt waarschijnlijk niet tot (hypo)manie
74 Medicatie bij de bipolaire stoornis Lithium is nog steeds eerste keuze voor de profylactische behandeling en heeft een anti-suïcide effect Valproaat (Depakine) en carbamazepine (Tegretol) zijn een goed alternatief Moderne antipsychotica zijn effectief tegen manie en leiden waarschijnlijk niet tot depressie Lamotrigine is effectief tegen de bipolaire depressie en leidt waarschijnlijk niet tot (hypo)manie Antidepressiva zijn effectief tegen bipolaire depressie maar kunnen leiden tot (hypo)manie
75 Medicatie bij de bipolaire stoornis Bij veel mensen met een bipolaire stoornis is (op den duur) een combinatie van verschillende medicijnen nodig om klachten te voorkomen of te behandelen.
76 Medicatie bij de bipolaire stoornis Bij veel mensen met een bipolaire stoornis is (op den duur) een combinatie van verschillende medicijnen nodig om klachten te voorkomen of te behandelen. De thans beschikbare behandelingen zijn weliswaar voor veel, maar niet voor alle patiënten effectief, en is verder onderzoek noodzakelijk.
77 Effect van psycho-educatie
78
79
80 Psychotherapie bij de bipolaire stoornis Psychotherapie is stoornis gericht (ziektemodel) Psychoeducatie is een kernonderdeel In principe altijd in combinatie met farmacotherapie
81 Psychotherapie bij de bipolaire stoornis Groeps psychoeducatie Cognitieve therapie (CGT) Interpersoonlijke / sociale ritme therapie (IP/SRT) Family Focussed Treatment (FFT)
82 Opstoten voorkomen Medicatie innemen Verander nooit zonder overleg Een goede behandeling duurt levenslang Bespreek vragen, onzekerheden Steun en begeleiding Eerste Hulp Bij Opstoten Een stabiel leven leiden
83 Opstoten voorkomen Medicatie innemen Steun en begeleiding Psycho-educatie Gespreksbegeleiding Relatie en Familiebegeleiding Zelfhulp (Ups & Downs; Similes) Eerste Hulp Bij Opstoten Een stabiel leven leiden
84 Opstoten voorkomen Medicatie innemen Steun en begeleiding Eerste Hulp Bij Opstoten NOODPLAN Een stabiel leven leiden
85 Noodplan Manie Wat zijn voor mij belastende (sociale) omstandigheden? Wat zijn mijn vroege signalen van (hypo)manie? Wat merk ik zelf? Wat merkt een ander? Actieplan bij (hypo)manie Wat doe ik zelf? Wat doet een ander? Medicijn 1: Medicijn 2: Gebruiksadvies: Gebruiksadvies: Wat zijn mijn signalen van ernstige manie? Wat merk ik zelf? Wat merkt een ander? Actieplan bij ernstige manie Wat doe ik zelf? Wat doet een ander? Medicijn 1: Medicijn 2: Wie kan/mag/moet wat doen? Naam 1: Naam 2: Gebruiksadvies: Gebruiksadvies: mag/moet mag/moet
86 Opstoten voorkomen Medicatie innemen Steun en begeleiding Eerste Hulp Bij Opstoten Een stabiel leven leiden Eigen stressbronnen leren kennen Rekening houden met beperkingen Respecteer je biologische klok Slaap-waak hygiëne Regelmaat Ook vrije tijd en sociale contacten
87 VRAGEN?
Informatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater
Informatieavond Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Bipolaire Stoornis Bipolaire Stoornis = Manisch Depressieve Stoornis (MDS) Algemeen Ziekteverschijnselen Beloop
Nadere informatieBipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN
Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN Er zijn altijd situaties die ons erg boos, blij of verdrietig maken: emotionele pieken en dalen horen bij het leven. Maar het kan voorkomen dat u last heeft van
Nadere informatieBipolaire stoornissen
Bipolaire stoornissen PuntP kan u helpen volwassenen Sommige mensen hebben last van stemmingsschommelingen die niet in verhouding staan tot wat er in hun persoonlijke omgeving gebeurt. De stemming lijkt
Nadere informatieManisch depressief of bipolaire stoornis
0000 2027 - SV - oktober 2012 Manisch depressief of bipolaire stoornis campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. 03 285 20 00 fax 03 239 23 23 www.st-vincentius.be GasthuisZusters
Nadere informatieNeuro-imaging bij bipolaire stoornissen: een overzicht
Neuro-imaging bij bipolaire stoornissen: een overzicht Max de Leeuw, psychiater en senior onderzoeker GGZ Rivierduinen/LUMC KenBiS, 17 juni 2016 Leiden Inhoud Emotieverwerking Werkgeheugen Beloning Eerstegraads
Nadere informatieBipolair aan het werk. Loes Kaarsgaren, psychiater Petra Rijper, sociaal psychiatrisch verpleegkundige Behandelcentrum Bipolaire Stoornissen
Bipolair aan het werk Loes Kaarsgaren, psychiater Petra Rijper, sociaal psychiatrisch verpleegkundige Behandelcentrum Bipolaire Stoornissen Opbouw Diagnostiek Epidemiologie Beloop Behandeling Bipolair
Nadere informatieTransitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren-
Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren- In het Transitiecentrum voor Affectieve Stoornissen (TAS) vindt diagnostiek,
Nadere informatieDepressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,
Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatiePsychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden
Psychologische behandeling van bipolaire patiënten Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Omgaan met stessoren (1) Stressgevoeligheid Stress Generation theory The
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieAlgemene folder Zorgprogramma Bipolaire Stoornissen
Voor wie? Deze folder is bedoeld voor mensen die de diagnose bipolaire stoornis hebben gekregen of waarbij er een sterk vermoeden is dat er van een bipolaire stoornis sprake zou kunnen zijn. Het vraagt
Nadere informatieRegister. concentratie- en geheugenproblemen
Register aanbevelingen 43 acceptatie van de diagnose 106 afgenomen draagkracht 117 alcohol- of druggebruik 24 alternatieve medicatie 99 andere psychiatrische klachten 23 angststoornis 35, 54 anticonceptie
Nadere informatieStadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen
Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen Ralph Kupka hoogleraar Bipolaire Stoornissen VU Medisch Centrum Academische Zorglijn Bipolair, GGZinGeest Altrecht Bipolair Stabiel
Nadere informatieDiagnose en classificatie in de psychiatrie
Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de
Nadere informatieCorrecties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria
Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,
Nadere informatieManisch - depressieve stoornis
Manisch - depressieve stoornis Als stemmingen uit de hand lopen Met je hoofd in de wolken lopen en bruisen van energie, in zo n bui is iedereen weleens. De ene keer hangt die uitgelaten stemming samen
Nadere informatieMEDICAMENTEUZE AANPAK VAN BIPOLAIRE STOORNIS
MEDICAMENTEUZE AANPAK VAN BIPOLAIRE STOORNIS Bipolaire stoornis (vroeger manisch-depressieve stoornis genoemd) wordt gekenmerkt door recidiverende episoden van manie/hypomanie en depressie. Een globale
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut
Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties
Nadere informatieDepressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart. Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen
Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen NESDA - Verschillende cohorten Vanuit NEMESIS (303) Vanuit ARIADNE (261) 1 e lijn (1611) Met huidige depressie/angststoornis
Nadere informatieDepressie, dysthymie en de bipolaire stoornis
Depressie, dysthymie en de bipolaire stoornis Inleiding Iedereen kan zich wel eens somber en lusteloos voelen maar doorgaans is dat van korte duur. Bij sommige mensen houden deze klachten langere tijd
Nadere informatieGGzE Centrum Bipolair. Centrum Bipolair. Specialistisch behandelcentrum voor mensen met een bipolaire stoornis. cliënten >>
GGzE Centrum Bipolair Centrum Bipolair Specialistisch behandelcentrum voor mensen met een bipolaire stoornis cliënten >> De bipolaire stoornis komt voor bij ongeveer 1 à 2 procent van de bevolking. Het
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie bij de bipolaire stoornis
Cognitieve gedragstherapie bij de bipolaire stoornis Najaarscongres 2011 Vereniging voor Gedragstherapie en Cognitieve Therapie, Veldhoven Susanne Demacker, GZ-psycholoog Eline Regeer, psychiater Bipolair
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatiedr. Wiepke Cahn UMCUtrecht
dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart - Ypsilon en onderzoekers trekken met elkaar op sinds die tijd Epidemiologische studies genetica
Nadere informatieCorrecties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria
Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,
Nadere informatiediagnostiek en behandeling voor de professional Bipolaire stoornis Nienke Jabben en Baer Arts
diagnostiek en behandeling voor de professional Bipolaire stoornis Nienke Jabben en Baer Arts Bipolaire stoornis Diagnostiek en behandeling voor de professional Nienke Jabben en Baer Arts De serie Diagnostiek
Nadere informatieCognitief functioneren en de bipolaire stoornis
Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?
Nadere informatieDoor dwang gegijzeld. (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen. Roos C. van der Mast
Door dwang gegijzeld (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen Roos C. van der Mast OCS bij ouderen De obsessieve-compulsieve stoornis is een persisterende en stabiele diagnose die zelden
Nadere informatieDepressie. hoe, wat & hulp. Stef Linsen, psychiater. 12 oktober 2017 Amsterdam. Icarus Blender #2, Vitamine Z
Depressie hoe, wat & hulp 12 oktober 2017 Amsterdam Icarus Blender #2, Vitamine Z Stef Linsen, psychiater www.steflinsen-psychiatrie-partnerhulp.nl Hoe méer vitale kenmerken, hoe ernstiger: - wakker tussen
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Bij mensen met een verstandelijke beperking Kentalis- 25 november 2016 Carmen van Bussel
Stemmingsstoornissen Bij mensen met een verstandelijke beperking Kentalis- 25 november 2016 Carmen van Bussel Inhoud 1. Casus Mark 2. De context: psychiatriebij mensenmet eenvb 3. Stemmingsstoornissen
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Els Ronsse. Psysense Oc br ebergiste. www.psysense.be
Stemmingsstoornissen Els Ronsse Polikliniek PC Guislain Psysense Oc br ebergiste www.psysense.be Inleiding Stemmingsstoornissen bij V.G. zijn veel meer dan stoornissen in de stemming, ook in cognitie motivatie
Nadere informatieBipolaire Stoornissen en ADHD: Overlap en comorbiditeit
Bipolaire Stoornissen en ADHD: Overlap en comorbiditeit Ralph Kupka Hoogleraar Bipolaire Stoornissen VU Medisch Centrum, Amsterdam Academische Werkplaats Bipolaire Stoornissen, GGZ ingeest Behandelcentrum
Nadere informatieSamenstelling werkgroep Zorgstandaard Bipolaire Stoornissen:
Samenstelling werkgroep Zorgstandaard Bipolaire Stoornissen: Marieke van Eijkelen (VMDB) Paul Felix (zorgverzekeraars Nederland) Rocco Hoekstra, psychiater Anneke Huson (tekstschrijver) John Huijg (VMDB)
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie en bipolaire stoornissen Thema s uit de praktijk Máasja Verbraak GZ-psycholoog SCBS 19 juni 2018
Cognitieve gedragstherapie en bipolaire stoornissen Thema s uit de praktijk Máasja Verbraak GZ-psycholoog SCBS 19 juni 2018 Verschillende vormen psychotherapie CGT, IP/SRT, FFT en LGP Gemeenschappelijk
Nadere informatieRecente ontwikkelingen op het gebied van de Bipolaire Stoornissen
Recente ontwikkelingen op het gebied van de Bipolaire Stoornissen Ralph Kupka Hoogleraar Bipolaire Stoornissen VU Medisch Centrum, Amsterdam GGZ ingeest, Amsterdam Altrecht GGZ, Utrecht Forums Ups&Downs
Nadere informatieSlaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling
Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Het interactieve brein in slaap 12-10-2012 Slaapstoornissen
Nadere informatieLeren balanceren: CGT bij bipolaire stoornissen Wibke Franzen
Leren balanceren: CGT bij bipolaire stoornissen Wibke Franzen Wibke Franzen (GIOS) Sinds 7 jaar werkzaam bij PsyQ depressie/bipolair team (Lentis) Hiervoor 9 jaar bij GGZ Friesland (poliklinisch, klinisch,
Nadere informatieBipolaire stoornis en comorbiditeit. Anja Stevens 21 juni 2016
Bipolaire stoornis en comorbiditeit Anja Stevens 21 juni 2016 Wat is comorbiditeit? Comorbiditeit is het tegelijkertijd hebben van twee of meer stoornissen of aandoeningen bij een patiënt. Dit gebeurt
Nadere informatieSomatische zorg aan patienten met een bipolaire stoornis: wie doet wat?
Somatische zorg aan patienten met een bipolaire stoornis: wie doet wat? Ralph Kupka Hoogleraar Bipolaire Stoornissen VU Medisch Centrum, Amsterdam GGZ ingeest, Amsterdam Altrecht GGZ, Utrecht Mind the
Nadere informatieDe behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie)
Improving Mental Health by Sharing Knowledge De behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie) Jan Spijker, Annemein Kemps, Henny Sinnema VGCT najaarscongres 2013 INHOUD
Nadere informatieAls je dip een depressie wordt. Dokter op dinsdag 11 december 2012 L.Breuning, psychiater
Als je dip een depressie wordt. Dokter op dinsdag 11 december 2012 L.Breuning, psychiater Wanneer is een dip een depressie Dip hoort bij het leven Depressie is een ziekte Ziekte die (nog) niet aan te tonen
Nadere informatieDe Life-Chart methode en bipolaire stoornis: Inzicht en behandeling
BCNBP Hot Topics 17/10/2014 De Life-Chart methode en bipolaire stoornis: Inzicht en behandeling Lieve Beheydt, Dr. Jonne Oldenburg Overzicht Inleiding Diagnose Behandeling Wetenschap Toekomst Livianos-Aldana
Nadere informatie4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria
4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria Stappen 1 t/m 4 betreffen Depressie, stappen 5 en 6 betreffen Apathiesyndroom STAP 1. Bepaal of de volgende hoofdsymptomen voorkomen.
Nadere informatieAan de slag met psychose en bipolaire stoornis
Aan de slag met psychose en bipolaire stoornis Anja Stevens, psychiater, Dimence Charlotte Marchandisse, VS, GGZinGeest Zwolle, 8 december Phrenoscongres Opzet Introductie hypomanie, manie, psychose Rollenspellen
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Depressies
Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben
Nadere informatie11-10-2014. Ypsilon 30 jaar. Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart
Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht - Ypsilon en onderzoekers trekken sinds die tijd met elkaar op Wat hebben we gezamenlijk bereikt!
Nadere informatiePostpartum psychiatrie op de moeder-baby unit
Oprichtingssymposium LKPZ 9 september 2010, Corpus, Oegstgeest Postpartum psychiatrie op de moeder-baby unit Kathelijne Koorengevel, psychiater Monica Ouwens, dans- en bewegingstherapeut Afdeling Psychiatrie
Nadere informatieWaarom kijkt iedereen boos? Vergelijkend onderzoek van de hersenen van mensen met een depressie
Waarom kijkt iedereen boos? Vergelijkend onderzoek van de hersenen van mensen met een depressie Jojanneke is een studente van 24 jaar en kampt al een tijdje met depressieve klachten. Het valt haar huis-
Nadere informatieRegistratierichtlijn. E003 Beroepsgebonden depressie
Nederlands Centrum voor Beroepsziekten Coronel Instituut AMC/UvA Postbus 22660 1100 DD Amsterdam tel. 020 566 5387 e mail: ncvb@amc.nl 2 CAScode: P652 Van deze richtlijn is een achtergronddocument Omschrijving
Nadere informatie7,4. Werkstuk door een scholier 1906 woorden 23 juni keer beoordeeld. Inleiding
Werkstuk door een scholier 1906 woorden 23 juni 2001 7,4 71 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Dit werkstuk gaat over depressie. Dit vonden we een interessant onderwerp, omdat het tegenwoordig veel voorkomt
Nadere informatieInformatie voor mensen met een manischdepressieve. hun partners en andere betrokkenen. Kinderwens3
Informatie voor mensen met een manischdepressieve stoornis, hun partners en andere betrokkenen. Kinderwens3 Kinderwens Informatie voor mensen met een manisch-depressieve stoornis, hun partners en andere
Nadere informatieStress, depressie en cognitie gedurende de levensloop
SAMENVATTING Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop Inleiding Cognitief functioneren omvat verschillende processen zoals informatieverwerkingssnelheid, geheugen en executief functioneren,
Nadere informatieBipolaire stoornis. it is mijn groep
Opm. Groepen-1.2012 def:opzet 14-02-2012 12:42 Pagina 67 D it is mijn groep In deze rubriek wil de redactie collegae aan het woord laten die aan de hand van een format hun groep beschrijven. Als zevende
Nadere informatie, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis
2015041635, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis 5 Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 30 november 2017 van de registratiehouders die
Nadere informatieSeksuele stoornissen bij psychofarmaca. Informatiebrochure patiënten
Seksuele stoornissen bij psychofarmaca Informatiebrochure patiënten INHOUD Inleiding 1. Wat zijn psychofarmaca en hoe werken ze? 2. Seksuele bijwerkingen van psychofarmaca 2.1. Angstdempende middelen 2.2.
Nadere informatieSeksuele stoornissen bij psychofarmaca. Informatiebrochure patiënten
Seksuele stoornissen bij psychofarmaca Informatiebrochure patiënten 1 INHOUD Inleiding 1. Wat zijn psychofarmaca en hoe werken ze? 2. Seksuele bijwerkingen van psychofarmaca 2.1. Angstdempende middelen
Nadere informatieStemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson
Stemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson Maastricht, 9 mei 2017 Dr. A.F.G. Leentjens, psychiater Afdeling Psychiatrie MUMC 1951-2014 1926-2002 Inhoud Depressieve klachten -wat is een depressie?
Nadere informatie5-12-2012 WELKOM. Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes. De komende 45 minuten
WELKOM 5 december 2012 Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes Caroline Lubach: senior verpleegkundig consulent diabetes VUmc Anita Faber: research coördinator Diabetes Research Centrum, Hoogeveen
Nadere informatieAls het niet over gaat
Als het niet over gaat Begeleiding van chronisch psychiatrisch patiënten in de huisartsenpraktijk Marian Oud en Ingrid Houtman kaderartsen ggz Na deze workshop heb je: Leerdoelen kennis van de componenten
Nadere informatieLinking Depression. Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder. Esther Opmeer
Linking Depression Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder Esther Opmeer Nederlandse Samenvatting Depressie staat in de top 3 van ziekten die de meeste ziektelast geven
Nadere informatiein gesprek over: Manisch-depressieve stoornissen
in gesprek over: Manisch-depressieve stoornissen Colofon 2009 (herziene uitgave) Auteurs: A.W.M.M. Stevens E.A.M. Knoppert-van der Klein W.A. Nolen Redactie: E. van Meekeren (eindredactie) E.A.M. Knoppert
Nadere informatieVERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht
VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht GEDRAG: De wijze waarop iemand zich gedraagt, zijn wijze van doen, optreden
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Titel: Cognitieve Kwetsbaarheid voor Depressie: Genetische en Omgevingsinvloeden Het onderwerp van dit proefschrift is cognitieve kwetsbaarheid voor depressie en de wisselwerking
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38787 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Koenders, Manja Title: Tangled up in mood : predicting the disease course of bipolar
Nadere informatiePositieve Psychologie Interventies
Positieve Psychologie Interventies PPI bij patiënten met bipolaire stoornis in de euthyme fase Melissa Chrispijn AIOS psychiatrie KenBiS Klinisch Wetenschappelijke Vergadering 16 december 2016 Inhoud Achtergrond
Nadere informatieDoen bij Depressie Alzheimer café Maarheeze, 11 juni 2014. Dr. Roeslan Leontjevas
Doen bij Depressie Alzheimer café Maarheeze, 11 juni 2014 Dr. Roeslan Leontjevas Doen bij Depressie: effectief depressie aanpakken Dr. Roeslan Leontjevas - psycholoog - onderzoek aan Radboud Universitair
Nadere informatieWie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Wat kunt U daarmee? Alwies Hendriks, psychomotorisch therapeut Margje Mahler, ouderenpsycholoog Wie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Nadere informatieWie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Wat kunt U daarmee? Alwies Hendriks, psychomotorisch therapeut Margje Mahler, ouderenpsycholoog Wie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Nadere informatieBijeenkomst Advocaten Warmond 8 juni 2011. Warmond juni 2011
Bijeenkomst Advocaten Warmond 8 juni 2011 21 Aan de andere kant van de tafel?! Perspectief vanuit een gesloten opname afdeling Diagnostiek en behandeling Dr. Remco de Winter, afdelingshoofd zorg Parnassia
Nadere informatieWat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg
Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl
Nadere informatieVeranderingen in de DSM-V stemmingsstoornissen. R.A. van Elmpt AIOS psychiatrie
Veranderingen in de DSM-V stemmingsstoornissen R.A. van Elmpt AIOS psychiatrie 2 DSM-5-classificatie Bipolaire stoornissen Depressieve stoornissen Bipolaire-I-stoornis Bipolaire-II-stoornis Cyclothyme
Nadere informatieDag van de Zorg 2013. Depressie: watisheten watbrengthetteweeg? Met dank aan het team Vennen 3 en dr. Michel Dierick in het bijzonder.
Dag van de Zorg 2013 Depressie: watisheten watbrengthetteweeg? Met dank aan het team Vennen 3 en dr. Michel Dierick in het bijzonder. 1 Wat is stemming? + - 2 Gemoed, stemming: Constant aanwezige achtergrond,
Nadere informatieSuïcidaal gedrag epidemiologie, psychologie en biologie, en behandeling. Prof. dr. C. van Heeringen
Suïcidaal gedrag epidemiologie, psychologie en biologie, en behandeling Prof. dr. C. van Heeringen WHO 2004 de Europese context nu de Europese context toen Kruyt 1960 Suïcide in Vlaanderen SMR, per
Nadere informatieDiscussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae
chapter 7 Discussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae 140 chapter 7 SAMENVATTING De bipolaire stoornis (of manisch-depressieve stoornis) is een stemmingsstoornis waarin episodes van (hypo)manie
Nadere informatieVraag 1 Lees de tekst Internaliserend gedrag en co-morbiditeit en beantwoord daarna de vraag.
Feedbackvragen Casus Martijn Vraag 1 Lees de tekst Internaliserend gedrag en co-morbiditeit en beantwoord daarna de vraag. Bij Martijn is sprake van sociaal isolement, somberheid, niet eten. Dat duidt
Nadere informatieIs een bipolaire stoornis erfelijk?
Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen p/a Dimence Postbus 398 7600 AJ Almelo www.kenbis.nl Vragen over erfelijkheid bij de bipolaire stoornis Op dit moment wordt ervan uitgegaan dat een combinatie van erfelijke
Nadere informatieCognitieve gedragstherapiegroep voor mensen met een bipolaire stoornis
Psychiatrie Cognitieve gedragstherapiegroep voor mensen met een bipolaire stoornis www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl PSY002 / Cognitieve gedragstherapiegroep
Nadere informatieOrganogram Werkgebied
Wat doet Tactus Verslavingszorg? Tactus is specialist op het terrein van de verslavingszorg. Mensen die door hun verslaving aan alcohol, drugs, medicijnen, gokken, gamen, eten of andere verslavingen in
Nadere informatieVerslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling. dr. C.A. Loth
Verslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling in de GGz dr. C.A. Loth Cijfers 1,2 miljoen alcoholisten/problematische drinkers 1,8 miljoen dagelijkse gebruikers benzo s, 22 % gebruikt
Nadere informatieSAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104
Samenvatting 103 De bipolaire stoornis, ook wel manisch depressieve stoornis genoemd, is gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, waarbij recidiverende episoden van depressie, manie en hypomanie,
Nadere informatieDIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS. Maaike Nauta Leonieke Vet. Klinische Psychologie RuG. Accare UC Groningen
DIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS Maaike Nauta Leonieke Vet Klinische Psychologie RuG Accare UC Groningen Dit lukt me nooit Anderen vinden het niks Ik zie er niet uit Ze vinden me saai Maar wanneer
Nadere informatieDepressief realisme, angsthaas of zwartkijker?
Depressief realisme, angsthaas of zwartkijker? Realist? Zwartkijker? Angsthaas? Is daar wat aan te doen? Prof. dr. Claudi Bockting, Rijksuniversiteit Groningen Depressief realisme, angsthaas of zwartkijker?
Nadere informatieLife Chart Methode Zelfrapportage
Life Chart Methode Zelfrapportage Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen Persoonlijke informatie Notities Naam: Straat: Postcode: Woonplaats: Telefoon: Life Chart Methode zelfrapportage Met de Life Chart
Nadere informatieInleiding Hoe het allemaal begon Soorten psychofarmaca, werking, bijwerkingen en indicatiegebieden
Inhoud Inleiding 9 1 Hoe het allemaal begon 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Gebruik van medicatie in de psychiatrie vóór 1950 13 1.3 De eerste antipsychotica 16 1.4 De tweede generatie antipsychotica 17 1.5 De
Nadere informatieEen kwestie van maatwerk
Medicamenteuze interventies ter vermindering van agressief gedrag Een kwestie van maatwerk Dr Rob Heerdink Pharmacoepidemiology & Clinical Pharmacology Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences Universiteit
Nadere informatieINTER-PSY Vechtdal Kliniek
Informatie voor verwijzers INTER-PSY Vechtdal Kliniek Polikliniek, deeltijdbehandeling en kliniek /opname Informatie voor verwijzers INTER-PSY Vechtdal Kliniek Algemene informatie INTER-PSY Vechtdal Kliniek
Nadere informatieTRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009.
TRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009. Werkafspraken De afdeling psychiatrie, gevestigd in het Academisch Psychiatrisch Centrum van het AMC, kent 4 zorglijnen: 1. Acute zorg 2.
Nadere informatieBeloop van angst en depressie. belang voor de klinische praktijk
Beloop van angst en depressie belang voor de klinische praktijk Jan Spijker, psychiater, A-opleider,hoofd programma stemmingsstoornissen Pro Persona, Ede & onderzoeker Trimbos-instituut, Utrecht Waarom
Nadere informatieBehandeling van verslaving en comorbiditeit. de Noord Nederlandse ervaring
Behandeling van verslaving en comorbiditeit de Noord Nederlandse ervaring Gent 14 nov2014 Primaire problematiek naar voorkomen in bevolking en % in behandeling 1 Setting van hulp in VZ VNN 34 ambulante
Nadere informatieBehandeling bij psychose
Behandeling bij psychose Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke
Nadere informatieINTER-PSY Vechtdal Kliniek
Polikliniek en deeltijdbehandeling INTER-PSY Vechtdal Kliniek Polikliniek en deeltijdbehandeling Informatie voor patiënten, familie en naastbetrokkenen INTER-PSY Vechtdal Kliniek Algemene informatie INTER-PSY
Nadere informatieeen overzicht Ralph Kupka Hoogleraar Bipolaire Stoornissen, VU Medisch Centrum, Amsterdam GGZ ingeest, Amsterdam / Hoofddorp; Altrecht, Utrecht
een overzicht Ralph Kupka Hoogleraar Bipolaire Stoornissen, VU Medisch Centrum, Amsterdam GGZ ingeest, Amsterdam / Hoofddorp; Altrecht, Utrecht Disclosure belangen spreker: Disclosure belangen spreker
Nadere informatieExecutieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven
Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding
Nadere informatie100 fabels en feiten over psychose en schizofrenie
100 fabels en feiten over psychose en schizofrenie 1 Dankzij de vooruitgang in de wetenschap weten we steeds meer over schizofrenie. Schizofrenie bestaat niet, het is wetenschappenlijk nooit aangetoond.
Nadere informatieVanuit dit oogpunt heeft De Fase 2, Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel, een uniek cognitief behandelprogramma ontwikkeld.
Cognitieve Remediatie Therapie (CRT) voor patie nten met een psychotische en/of bipolaire stoornis op de universitaire dienst De Fase 2, Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel Recent onderzoek heeft aangetoond
Nadere informatieInhoud. Hoofdstuk 4 Screening en diagnostiek bij volwassenen 71 1 Inleiding 71 2 Screening bij volwassenen 72 3 Diagnostiek bij volwassenen 74
Inhoud Hoofdstuk 1 Algemene inleiding 11 1 Kenmerken en classificatiecriteria van bipolaire stoornissen 11 2 Epidemiologie 12 3 Differentiële diagnostiek 13 4 Comorbiditeit 13 5 Beloop 16 6 Diagnostiek
Nadere informatieDepressieve klachten. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Depressieve klachten Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Klachten en symptomen 3 Oorzaken 5 Wanneer arts raadplegen 6 Wat kun je zelf doen 7 Geneesmiddelen
Nadere informatieGenetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis
Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis Forum Ups & Downs 13 oktober 2018 Prof. dr. Stephan Claes UPC KU Leuven Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis 1. Hoe genetisch is bipolaire stoornis?
Nadere informatie