Onderzoeksproject Evaluatie 2 de spoor reïntegratietraject in de agrarische sector

Transcriptie

1 Onderzoeksproject Evaluatie 2 de spoor reïntegratietraject in de agrarische sector Ingrid Eckelmans Antwerpen, 31/01/2008 NSPOH Utrecht 0

2 Inhoudsopgave SAMENVATTING INLEIDING ALGEMEEN ACHTERGROND: MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN WETTELIJK KADER VORMGEVING SPOOR TWEE AANLEIDING RELEVANTE LITERATUUR DOELSTELLING ONDERZOEKSVRAGEN MATERIAAL EN METHODE SOORT ONDERZOEK ONDERZOEKSPOPULATIE MEETINSTRUMENT OPZET STATISTISCHE ANALYSE RESULTATEN RESPONS Respons werknemers Respons werkgevers Respons deskundigen RESULTATEN VAN WERKNEMERS EN WERKGEVERS Ervaringen: hoe is het traject ervaren? Het resultaat van het traject Voorwaarden voor succes RESULTATEN DESKUNDIGEN Inbreng Samenwerking Mening over inzet 2 e spoortraject Voorwaarden voor succes SCHADELASTBEPERKING KENMERKEN WERKVINDERS EN NIET-WERKVINDERS CONCLUSIES EN DISCUSSIE LITERATUUR BIJLAGEN BIJLAGE 1: VRAGENLIJST WERKNEMERS BIJLAGE 2: VRAGENLIJST WERKGEVERS BIJLAGE 3: VRAGENLIJST DESKUNDIGEN BIJLAGE 4: AANKONDIGINGBRIEF WERKNEMER BIJLAGE 5: AANKONDIGING WERKGEVER BIJLAGE 6: BESCHRIJVING GEHANTEERDE TOETSEN

3 Dankwoord Ik wou graag Anja van de Zwan, statistisch analist Stigas en Ad de Rooy, bedrijfsarts en stafarts Stigas hartelijk bedanken voor de fijne samenwerking, de nuttige en ook heel prettige overlegmomenten en hun feedback op mijn scriptie. Verder had ik ook de werknemers, werkgevers, consulenten, bedrijfsartsen en arbeidsdeskundigen willen bedanken voor hun participatie aan het onderzoek. Tenslotte ook mijn dank aan Clair Fichtner, psycholoog en opleider NSPOH, voor haar feedback op mijn projectvoorstel en Ger Kaldenberg, bedrijfsarts, verzekeringsarts en sportarts en tevens opleider NSPOH Utrecht voor zijn feedback op mijn scriptie. 2

4 Samenvatting Doel: Re-integratie tweede spoor houdt in dat de werkgever en werknemer er moeite voor doen om bij een andere werkgever passende arbeid te vinden. Het gaat dan om de periode van de eerste twee ziektejaren. Het doel van dit onderzoeksproject is evalueren hoe werknemers, werkgevers uit de agrarische sector maar ook de betrokken deskundigen (bedrijfsartsen, consulenten en reïntegratieadviseurs) de inzet van het tweede spoor hebben ervaren en welke factoren volgens de betrokken partijen van belang zijn om het tweede spoor traject naar tevredenheid af te ronden. Ook de herplaatsingresultaten zullen onderzocht worden. Tenslotte zullen er verbetervoorstellen worden gedaan. Opzet: Het betreft een inventariserend onderzoek. Methode: 62 werknemers uit de agrarische sector die spoor twee hadden afgerond en ook diens werkgevers en betrokken deskundigen werden telefonische benaderd voor een enquête. Het waren de 62 werknemers uit het voormalige project: Eerder reïntegreren andere werkgever bij wie het spoor twee traject in 2004 nog niet was afgerond. Deze werknemers, werkgevers en betrokken deskundigen werden onafhankelijk van elkaar gebeld en verwerkt. De vragenlijsten van de deskundigen zijn minder uitgebreid omdat het evaluatie onderzoek met name de nadruk wilde leggen op de klant (werkgever en werknemer). Bovendien omdat de deskundigen in het voorgaande onderzoek Eerder reïntegreren andere werkgever al aan bod zijn geweest. De enquêtes bevatten gesloten en open vragen. Resultaten: Het onderzoek heeft een goede respons van werkgevers en werknemers opgeleverd (meer dan 35% ). Het streven was een respons van 35%. Bij 42% van de trajecten heeft de betrokken bedrijfsarts meegedaan, bij 21% van de trajecten de betrokken consulent en bij 19% de betrokken reïntegratiebemiddelaar. In het algemeen kan worden geconcludeerd dat duidelijkheid vooraf over wat er tijdens het reïntegratieproces van alle betrokkenen wordt verwacht, bijdraagt tot de tevredenheid over het traject. Hetzelfde geldt voor een op de werknemer gerichte aanpak (maatwerk) in plaats van een standaard aanpak. Verder vinden de betrokkenen heldere communicatie, korte lijnen, maatwerkdienstverlening en 3

5 aanbieden van scholing belangrijk. De factoren leeftijd, geslecht, herstel van ziekte en bedrijfsgrootte hebben geen invloed op het al dan niet vinden van werk. Wat betreft de resultaten van de herplaatsing: Al met al blijkt dat het herplaatsingpercentage met ca. 42% bij de onderzochte groep werknemers als bijzonder goed moet worden beschouwd. 32% is duurzaam herplaatst. In deze zin kan gesteld worden dat de inzet van het reïntegratie-advies en daaruit voortvloeiende 2 e spoortrajecten effectief zijn en succesvoller zijn dan zonder reïntegratie advies. Conclusie: De tevredenheid van de betrokkene partijen (werknemers, werkgevers en deskundigen) hangt niet zo zeer samen met de herplaatsingresultaten, maar met de onderlinge communicatie, betrokkenheid en afstemming van wederzijdse verwachtingen, maatwerkdienstverlening en aandacht voor scholing. Indien deze verbeterpunten zouden meegenomen kunnen worden als verbetervoorstel in de aanpak van het spoor twee beleid, zou dit wellicht kunnen leiden tot een nog beter ervaren samenwerking, grotere tevredenheid en nog betere herplaatsingresultaten. Geconcludeerd kan worden dat het spoor twee reïntegratie traject in de agrarische sector tot gunstige plaatsingsresultaten heeft geleid van 42% en 32% duurzaam. Trefwoorden: reïntegratie EN onderzoek, spoor twee EN onderzoek, vernieuwde wet poortwachter 4

6 1 Inleiding 1.1 Algemeen In deze scriptie is het de bedoeling om het onderzoeksproject Evaluatie 2 de spoor reïntegratietraject in de agrarische sector te beschrijven en te bespreken. Zo wordt een eerder ingezet 2 de spoor traject geëvalueerd. Aan dit onderzoek dat in september 2006 van start ging, heb ik meegewerkt in het kader van mijn afstuderen aan de NSPOH Utrecht waar ik de opleiding tot geregistreerd bedrijfsarts volgde. De scriptie is als volgt opgebouwd: In de Inleiding zal eerst ingegaan worden op maatschappelijke ontwikkelingen. Hierna komt het zogenaamde wettelijk kader van spoor twee reïntegratie aan bod. Daarna zal aan de orde komen hoe de spoor twee reïntegratie wordt vorm gegeven. Vervolgens wordt de aanleiding van het onderzoeksproject weergegeven waarna relevante literatuur zal worden beschreven. Hierna zullen de doelstelling en vraagstellingen worden verwoord. Na de Inleiding zal in hoofdstuk 2 Materiaal en Methoden het soort onderzoek, de onderzoekspopulatie, het meetinstrument, opzet van het onderzoeksproject en statistische analyse worden weergegeven. Hierna zullen in hoofdstuk 3 de resultaten worden gepresenteerd. In hoofdstuk 4 Discussie en conclusies tenslotte zullen de belangrijkste resultaten naar voren komen en zal mijn persoonlijke visie worden verwoord. De scriptie wordt uiteindelijk afgesloten met het literatuuroverzicht en de bijlagen. 1.2 Achtergrond: maatschappelijke ontwikkelingen Door de jarenlange bestaande arbeidsongeschiktheidsproblematiek werd veel beroep gedaan op de sociale zekerheid. Hiervoor werden veel beleidsmaatregelen genomen zoals Wet verbetering Poortwachter en de invoer van Wia 1. Nederland wordt dan ook als verzorgingsstaat gezien waarbij veel zieken een uitkering hebben 1. Wil Nederland van een verzorgingsstaat naar een participatiemaatschappij ontwikkelen, dan zal het streven zijn dat minder mensen met een uitkering, gepaard gaat met meer mensen aan het werk, aldus Jehoel-Gijsbers. Deze ontwikkeling is zichtbaar in de verzuimcijfers, instroom in 5

7 arbeidsongeschiktheid en arbeidsparticipatie van zieken met een gezondheidsbeperking. De verzuimpercentages zijn de afgelopen jaren sterk gedaald: aanvankelijk lopen de verzuimcijfers in de jaren 70 sterk op tot 10% in Hierna, in de periode daalt deze weer naar 4,6%. In 2004 en 2005 bedraagt het verzuimcijfer 4 tot 4,5%. Voor de instroom in arbeidsongeschiktheid, blijkt er ook een dalende trend: tot 2001 bleef de instroom stijgen tot 13,2 promille om daarna te dalen tot 4,5 promille in In tegenstelling tot deze positieve ontwikkelingen in dalende verzuimcijfers alsook verminderde instroom in arbeidsongeschiktheid, is de arbeidsparticipatie van mensen met een gezondheidsbeperking echter niet toegenomen. Er is zelfs sprake van een afname. Werkgevers blijken terughoudender te zijn geworden in het aanwerven van mensen met een gezondheidsbeperking. Verder bestaat er twijfel over de effectiviteit van re-integratietrajecten, aldus Jehoel-Gijsbers. De Raad voor Werk en Inkomen (RWI) constateert in een onderzoek naar mislukte re- integratie trajecten dat er weinig aandacht is voor mensen van wie het reintegratietraject is mislukt. 2 Betrokken instanties, zoals gemeenten, UWV en reintegratiebedrijven hebben hierover niet of nauwelijks informatie beschikbaar. De RWI drukt dan ook zijn bezorgdheid hierover uit en roept gemeenten, UWV en reintegratiebedrijven op meer aandacht te besteden aan de oorzaken van en het vervolg op niet-succesvolle re-integratie. Staatssecretaris van Sociale Zaken Aboutaleb verwoordt het als volgt in zijn speech (04/02/08) Zet reïntegratie in bij die mensen waarvan je van tevoren kunt bedenken dat het zinnig kan zijn. En houdt de mogelijkheid voor ogen dat iemand misschien bij een heel ander soort hulp gebaat kan zijn. Dat kan de effectiviteit zomaar flink vergroten. 1.3 Wettelijk kader Zoals in het voorgaande hoofdstuk al werd vermeld, zijn er veel beleidsmaatregelen genomen om het verzuim terug te dringen. Er zijn nu ook recent beleidsmaatregelen genomen ten aanzien van de inzet van spoor twee. In het hier onderstaande hoofdstuk zal hier nader op worden ingegaan. De laatste jaren heeft de overheid steeds meer verantwoordelijkheden van de UWV naar de werkgever overgedragen: sinds invoering van de Wet Verbetering 6

8 Poortwachter in april 2002 zijn het bestrijden van het verzuim en/ of de gevolgen van ziekte en arbeidsongeschiktheid nu neergelegd bij de individuele werkgever 3. De werkgever wordt conform de Wet Verbetering Poortwachter verantwoordelijk geacht voor het aanbieden van passend werk aan zijn zieke werknemer. Dit betekent dat de werkgever de verantwoordelijkheid heeft dat zijn zieke werknemer reïntegreert in passend werk bij de eigen werkgever. Deze zorgplicht van de werkgever wat betreft de arbeidsreïntegratie van zijn zieke werknemer is sinds 1 januari 2004 verder uitgebreid: de werkgever dient sindsdien ook te bemiddelen voor ander werk bij een andere werkgever indien er geen passend werk bij de eigen werkgever is. Dit onderbrengen van gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemers bij een andere dan de eigen werkgever wordt spoor twee reïntegratie genoemd 3. Verder zijn ook sinds 1 januari 2004 de loondoorbetalingverplichting van de werkgever aan zijn zieke werknemer en parallel hieraan ook het ontslagverbod van de zieke werknemer verlengd van een naar twee jaar 3. Het UWV toetst of wordt voldaan aan de wettelijke eis of werkgever en werknemer in redelijkheid konden komen tot de reïntegratie-inspanningen die zijn verricht 4,5. Een werkgever kan gesanctioneerd worden door het UWV mocht deze onvoldoende inspanningen verrichten om zijn werknemer elders te plaatsen. Hoewel de verantwoordelijkheid om een werknemer te bemiddelen primair bij de werkgever ligt kan deze slechts succesvol zijn indien er een goede samenwerking is met de andere betrokken partijen zoals werknemers, UWV, reïntegratiebureaus en nieuwe werkgevers. Een werknemer dient eveneens conform de Wet Verbetering Poortwachter reïntegratie inspanningen te verrichten. Diens werkgever kan de betrokken werknemer hierop aanspreken door middel van een second opinion, een zogenaamd deskundigen oordeel bij het UWV mocht de werkgever van mening zijn dat zijn zieke werknemer onvoldoende reïntegratie-inspanningen verricht. Dit geldt ook voor de werknemer: indien deze van mening is dat diens werkgever onvoldoende reïntegratie inspanningen verricht, kan ook hij zich beroepen op een deskundigenoordeel bij het UWV. 7

9 1.4 Vormgeving spoor twee Gezien het feit dat werkgevers recent verantwoordelijk zijn voor het bemiddelen van hun gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemers, zijn heel wat werkgevers hierin nog zoekende hoe de spoor twee reïntegratie doeltreffend aan te pakken. Het biedt vooral voordelen voor de kleine werkgevers, zoals agrariërs, omdat zij minder mogelijkheden hebben om passend werk in het eigen bedrijf aan te bieden. Vanwege deze recente datum van invoering (2004) zijn er dan ook nog weinig evaluatie studies bekend over de vormgeving van spoor twee. In Trommel en Lantink 3 wordt getracht een overzicht te geven hoe deze invulling van spoor twee wordt vorm gegeven. Daartoe worden drie benaderingen onderscheiden: 1) De corporatische benadering 2) de marktgeoriënteerde benadering 3) De werkgever georiënteerde benadering Trommel geeft echter aan dat in de praktijk deze scheiding niet altijd zo scherp te trekken is. De agrarische sector past wat betreft de benadering van spoor twee het beste met de corporatische manier, aldus Trommel. Ad 1: Er is dan sprake van een integrale samenwerking tussen werknemers- en werkgevers- organisaties (de sociale partners) en een speciaal daartoe geselecteerde verzekeraar, Arbo-dienst en reïntegratiebedrijf. Door het inschakelen van een verzekeraar kunnen werkgevers alles wat komt kijken bij verzuim en reïntegratie uitbesteden. De sociale partners hebben immers de stichtingen STIGAS/SAZAS opgericht. En deze laatste voeren in belangrijke mate de regie over het sectorale beleid rond ziekte en arbeidsongeschiktheid: van preventie, ziekte tot reïntegratie, de zogenaamde ketenaanpak. STIGAS staat voor Stichting Gezondheidszorg Agrarische Sectoren. STIGAS ontwikkelt activiteiten om de werkomstandigheden zo optimaal en gezond mogelijk te maken waardoor uitval kan worden voorkomen (preventie). SAZAS ofwel Stichting Aanvullingsfonds bij Ziekte Agrarische en Aanverwante Sectoren voorziet in loondoorbetaling bij ziekte. De verzuimbegeleiding is uitbesteed aan Commit. Bij een spoor twee indicatie wordt verwezen naar een reïntegratiebedrijf dat SAZAS vergoedt mits aan specifieke 8

10 voorwaarden is voldaan. Dus ook het tweede spoor valt onder de sectorale regie. In onderstaande figuur is dit schematisch weergegeven. Tabel 1: Corporatische aanpak Chain from prevention to insurance Social partners in Agricultural sector Stigas for prevention SAZAS for sick leave and interventions Interventions to other work Colland health Insurance Ad 2: Met de markt georiënteerde benadering worden individuele werkgevers bedoeld die spoor twee oppakken via reïntegratiebedrijven en Arbo-dienst. Ad 3: In de werkgevers georiënteerde benadering tenslotte trachten de werkgevers op eigen dan wel gebundelde kracht te voldoen aan de tweede spoor verplichting. Dit doen ze door zelf de nodige expertise op te bouwen dan wel gebruik te maken van netwerken. 1.5 Aanleiding De aanleiding tot dit onderzoeksproject was een eerder verricht onderzoekstraject, genoemd: Eerder reïntegreren naar een andere werkgever in de agrarische sector. Dit werd uitgevoerd door Bart Vullings 6 arboconvenant Agrarische Sectoren. en werd uitgevoerd in het kader van het In dit traject werd geëxperimenteerd met het voortijdig inzetten van een reïntegratieadviseur voor werknemers uit de agrarische sector. De reïntegratieadviseur werd ingeschakeld, op het moment dat twijfel ontstaat over de mogelijkheid van terugkeer bij de eigen werkgever, en voerde een arbeidsdeskundig onderzoek en advies uit. Dit traject liep van 1 juli 2003 tot 1 juli Er liepen aan het eind van het project echter 62 2 e spoor-trajecten, waarvan de resultaten op dat 9

11 moment nog niet bekend waren. In het eindverslag werd voorgesteld deze na verloop van tijd te evalueren. In 2006 is vervolgens, eveneens in het kader van het arboconvenant, besloten om een evaluatieonderzoek te doen onder de deelnemers aan het project om na te gaan wat er uiteindelijk van de 62 geadviseerde en gerealiseerde 2 e spoortrajecten is terechtgekomen, het huidige onderzoek dus. Had het eerder inzetten van een reïntegratie advies geleid tot een langdurige en succesvolle plaatsing en leidde dit zodoende dan ook tot schadelastvermindering? Daarnaast wou men een beeld verkrijgen van de ervaringen van de werknemers, werkgevers en de betrokken deskundigen bij de trajecten waarbij de nadruk zou liggen op de ervaringen van de werknemers en werkgevers. De ervaringen van de deskundigen werden al onderzocht in het traject van Bart Vullings Het project werd in opdracht van het SAZAS-bestuur uitgevoerd door STIGAS. Ikzelf participeerde dus aan dit onderzoek namens STIGAS. In de afgelopen jaren is door diverse organisaties onderzoek gedaan naar het resultaat van spoor twee trajecten en naar de ervaringen van werkgevers en werknemers die betrokken waren bij spoor twee trajecten. In paragraaf 1.6 wordt een overzicht gegeven van de voor deze scriptie relevante onderzoeken en van de raakvlakken met het scriptieonderwerp. 1.6 Relevante literatuur Projectrapportage Eerder reïntegreren naar een andere werkgever in de agrarische sector 6 Zoekstrategie: van opdrachtgevers gekregen gezien het huidige onderzoek voortborduurde op dit onderstaande onderzoek. Onderwerp: Onderzocht wordt wat de ervaringen van bedrijfsarts en arbeidsdeskundige zijn over het eerder inzetten van een reïntegratie adviseur bij ziekte van een werknemer uit de agrarische sector. Hierin worden met name de ervaringen over het tijdstip van inzetten van het reïntegratieadvies alsook de meerwaarde van de inzet van de reïntegratieadvies besproken. Ook wordt bestudeerd of dit leidt tot een snellere reïntegratie en dus tot verkorting van de verzuimduur. 10

12 Onderzoeksopzet: In het kader van het arboconvenant Agrarische Sectoren had SAZAS in 2003 aan Commit en een reïntegratiebedrijf gevraagd een project uit te voeren waarin een arbeidsdeskundige werd ingezet zodra er twijfel over terugkeer in eigen werk ontstond. Bedrijfsartsen zijn benaderd in het brancheartsen overleg, dan wel via mail of telefoon en hebben een werkprotocol gekregen. De betrokken bedrijfsartsen en arbeidsdeskundigen zijn geïnterviewd over hun ervaringen. In totaal zijn 250 trajecten gestart en reïntegratie adviezen uitgebracht. Relevante resultaten: Ten aanzien van verzuimduurbekorting kan nog geen antwoord gegeven worden gezien er nog 62 trajecten lopende waren. Er worden knelpunten genoemd die de bedrijfsartsen en arbeidsdeskundigen zijn tegengekomen. De belangrijkste hiervan zijn: - Werknemers hechten aan de zekerheid van de eigen baan ten opzichte van de onzekerheid van het zoeken naar nieuw werk. Er wordt geaarzeld, dit vergt uitgebreide voorlichting en tijd. - Bij kleine werkgevers in de agrarische sector zijn de reïntegratiemogelijkheden in het eigen bedrijf beperkt. - De communicatie tussen Arbo-dienst en werkgever kan nog beter Wat betreft het tijdstip van inzetten van het reïntegratieadvies blijkt de inzet bij 13 weken meer reëel dan 6 en 9 weken waar men aanvankelijk vanuit ging. Eigen mening 7 : Validiteit: naar mijn mening een goed en valide onderzoek. Belang: De ervaringen van de bedrijfsarts en arbeidsdeskundige inzake het eerder inzetten van een reïntegratie advies zijn niet statistisch onderbouwd, echter, ik denk dat de gevonden resultaten van hun ervaringen wel belangrijke aandachtspunten zijn, die meegenomen kunnen worden ter verbetering. Toepasbaarheid: De resultaten zijn niet zonder meer extrapoleerbaar op een andere populatie dan de agrarische sector. Het afscheid nemen tussen werkgever en werknemer is een emotioneel proces omdat men elkaar goed kent en bij elkaar in de buurt woont. Interessant zou zijn, mochten ook andere doelgroepen dit onderzoeken en interessant is om na te gaan of deze ervaringen overeenkomsten vertonen met de ervaringen van het huidige onderzoek. 11

13 Rapport: Onderzoek naar de reïntegratie van werknemers die minder dan 35% arbeidsongeschikt zijn (C. van Horssen ed al ) 8 Zoekstrategie: via Google met de zoektermen reïntegratie en onderzoek. Onderwerp: Het is een onderzoek uitgevoerd door Regioplan Beleidsonderzoek in opdracht van de Stichting van de Arbeid. Het betreft een onderzoek naar re- integratie onder een groep werknemers (1.153) en werkgevers (225) van werknemers die minder dan 35% arbeidsongeschikt zijn verklaard in de maanden maart tot en met juli Onderzoeksopzet: 1153 werknemers zijn schriftelijk geënquêteerd, geselecteerd uit UWV bestanden; 225 werkgevers zijn telefonisch geënquêteerd en een aantal zijn tevens geïnterviewd. Relevante Resultaten: De voor dit onderzoek mogelijk interessante resultaten zijn de volgende: Voor de werknemers zijn met name de ervaren gezondheid en de opleiding van invloed op het al dan niet werk hervatten. Zowel werkenden als nietwerkenden noemen gezondheid, gebrek aan werk bij de eigen werkgever en tevens de werknemer- werkgever relatie bepalend voor de mate van succes in reïntegratie. De leeftijd is niet van invloed op werkhervatting. Werkgevers ervaren ook de beperkte belastbaarheid van de werknemer en een gebrek aan geschikt werk als belangrijkste belemmering in reïntegratie. Als belangrijkste redenen voor het slagen in de reïntegratie worden de belastbaarheid maar ook de motivatie van de werknemer genoemd. Eigen mening 7 : Validiteit: Het is naar mijn mening een goed en valide onderzoek.. De resultaten zijn statische goed onderbouwd. Wel opgemerkt is dat de werkgevers slechts een lage respons hebben van 19% terwijl deze bij de werknemers 40% is. De reden hiertoe wordt echter niet vermeld. Belang: De resultaten zijn van belang gezien ze kunnen bijdrage aan een verbetering van de reïntegratie. Ze zijn bovendien statistisch significant. Interessant is te 12

14 vernemen dat de leeftijd in deze groep niet van invloed is op de werkhervatting. Dat kan een opsteker zijn voor de oudere werknemers. Toepasbaarheid: De resultaten zijn niet zonder meer extrapoleerbaar op andere onderzoeksgroepen: Deze onderzoekspopulatie omvat werknemers die al gekeurd zijn en minder dan 35% arbeidsongeschikt bevonden zijn. Deze zijn dus al minstens 1,5 jaar ziek. Het betreft dus niet die groep mensen die minder dan 1.5 jaar ziek zijn. Deze onderzoekspopulatie kan dus ook niet zonder meer geëxtrapoleerd worden op werknemers die door een reïntegratie traject in een vroeg ziektestadium worden begeleid (voor 1.5 jaar ziekte): factoren als aard ziekte, leeftijd, opleidingsniveau hebben hier namelijk wellicht invloed op. Verder dient opgemerkt te worden dat slechts 2% van de respondenten uit de agrarische sector afkomstig is. De uitkomsten kunnen derhalve niet zonder meer worden geëxtrapoleerd naar de agrarische populatie van het huidige onderzoek. Interessant is wel om te onderzoeken of bovengenoemde resultaten ook in het huidige onderzoek gevonden kunnen worden. Onderzoeksrapport: Voldoende, nog niet afdoende (C. van Horssen ed al) 9 Zoekstrategie: via Google met de zoektermen reïntegratie en onderzoek. Onderwerp: Dit onderzoeksrapport gaat over de tevredenheidcijfers van cliënten en opdrachtgevers over reïntegratiebedrijven. Onderzoeksopzet: Het betreft opdrachtgevers van 105 bedrijven en cliënten van 106 bedrijven die zijn onderzocht. De cliënten hebben schriftelijke vragenlijsten gekregen en de opdrachtgevers deels schriftelijke vragenlijsten en deels vragenlijsten via internet. Relevante Resultaten: Cliënten en opdrachtgevers geven gemiddeld een zelfde rapportcijfer van 6.7 voor de dienstverlening. De reden hiertoe hoeft echter niet dezelfde te zijn: cliënten vinden zowel het resultaat als het proces belangrijk. Statische analyse laat zien dat met name de tevredenheid over de informatie over wat van het bedrijf verwacht mocht worden, tevredenheid over de medewerkers, en de tevredenheid over de inhoud van de ingezette activiteiten bepalend zijn voor het cijfer van de cliënten. Opdrachtgevers 13

15 vinden vooral het eindresultaat belangrijk. Met name de tevredenheid over het behaalde resultaat, de klantgerichtheid en de prijs- kwaliteitsverhouding zijn bepalend voor het cijfer. Tenslotte worden de reïntegratiebedrijven hoger gewaardeerd naarmate het reïntegratiebedrijf kleiner is en dus meer maatwerk biedt. Eigen mening 7 : Validiteit: Dit is mijns inziens een goed en valide onderzoek. De tevredenheidcijfers zijn bovendien statistisch onderbouwd. Wel vind ik het cijfer van 6,7 aan de lage kant. Het kan dus een stuk beter met de dienstverlening. Belang: De resultaten zijn van belang gezien ze een beeld geven over de ervaringen van cliënten en opdrachtgevers over reïntegratiebedrijven en zijn statistisch significant. Toepasbaarheid: Het betreft met name tevredenheidcijfers van UWV, Gemeente en Private bedrijven. Die zijn niet zonder meer extrapoleerbaar op een specifieke sector zoals de agrarische sector. Wel is het uiteraard interessant om te bestuderen of er overeenkomsten zijn tussen deze gevonden onderzoeksresultaten en de resultaten van het huidige onderzoek. Onderzoeksrapport: Tijdpaden van reïntegratie (Vijgen J ed al) 10 Zoekstrategie: via Google met de zoektermen reïntegratie en onderzoek. Onderwerp: Dit onderzoeksrapport gaat over de korte en lange termijngevolgen van de reïntegratiebegeleiding van arbeidsgehandicapten. Een voor het huidige onderzoek interessant hoofdstuk gaat over hoe de cliënten die een reïntegratietraject hebben gevolgd, achteraf bezien de kwaliteit en effectiviteit van de genoten reïntegratiebegeleiding hebben gevonden. Onderzoeksopzet: Het betreft reïntegratiekandidaten die in 1999 tot en met 2001 een reïntegratietraject hebben gevolgd via het UWV. De vragenlijst is opgesteld door de Inspectie Werk en Inkomen. Het betreft cliënten uit het GAK, Cadans en USZO. De respons was 44%. Relevante onderzoeksresultaten: De voor het huidige onderzoek interessante onderzoeksresultaten zijn de volgende: 14

16 Van de arbeidsgehandicapten die een begeleiding van een reïntegratie bureau hebben gehad geeft 46% aan tevreden te zijn in vergelijking met 42% die ontevreden zijn. De overigen zijn niet tevreden, niet ontevreden. De tevredenheid heeft met name te maken met de klantvriendelijkheid (82%). Knelpunten worden met name gevonden bij de persoonlijke bemiddeling en bij de kwaliteit van de geboden voorzieningen. Ook de samenwerking tussen het reïntegratie bureau en de uitvoeringsinstantie wordt als problematisch ervaren. De invloed van de reïntegratie begeleiding op de uiteindelijke arbeidsmarktsituatie wordt door de meerderheid van de kandidaten niet hoog ingeschat: 24% van de reïntegratie kandidaten ervaart een verbetering. Terwijl 71% geen verandering ervaart. 5% vindt zelfs dat hun kansen zijn verslechterd na tussenkomst van de reïntegratie begeleiding. Het effect van de reïntegratie begeleiding wordt positiever ingeschat indien het reïntegratie traject is afgesloten met werkhervatting. Eigen mening 7 : Validiteit: Dit is mijns inzien een goed en valide onderzoek. Belang: De resultaten zijn niet statistisch onderbouwd, maar kunnen wel aandachtspunten laten zien over ervaringen van cliënten van Cadans, Gak en USZO die een reïntegratie traject hebben ondergaan. Toepasbaarheid: gezien het cliënten betreft van Cadans, Gak en USZO zijn deze niet zondermeer extrapoleerbaar op een andere populatie, zoals bijvoorbeeld de agrarische sector. Deze populatie heeft dit reïntegratie traject verder aangeboden gekregen door de UWV. Dit betekent dus dat de cliënten al minstens 1.5 jaar ziek zijn. Het betreft dus niet die mensen die minder dan 1.5 jaar ziek zijn. Deze onderzoekspopulatie kan dus ook niet zonder meer geëxtrapoleerd worden op werknemers die door een reïntegratie traject in een vroeg ziektestadium worden begeleid (voor 1.5 jaar ziekte): factoren als aard ziekte, leeftijd, opleidingsniveau hebben hier namelijk wellicht invloed op. De cliënt waardeert klantvriendelijkheid bijzonder. Dat blijkt ook uit andere onderzoeken die hier vermeld zijn. Onderzoeksrapportage: reïntegratie in het MKB 11 Zoekstrategie: via Google met de zoektermen reïntegratie en onderzoek. 15

17 Onderwerp: Deze onderzoeksrapportage gaat over de (on-) mogelijkheden voor herplaatsing van (voormalig) gedeeltelijk arbeidsgehandicapte werknemers in het MKB. Onderzoeksopzet: MKB- Nederland heeft dit onderzoek verricht bij haar aangesloten branche organisaties. Het geeft inzicht in de knelpunten van reïntegratie in de MKB. De bevindingen vertegenwoordigen bedrijven en instellingen en zijn representatief voor alle sectoren van het MKB, dus ook voor de agrarische sectoren. Relevante resultaten: 1. De mogelijkheden voor reïntegratie langs het eerste en tweede spoor zijn beperkt als gevolg van de specialistische aard van werkzaamheden en de kleinschaligheid van bedrijven en instellingen in het MKB. 2. Het huidige reïntegratie- instrumentarium schiet tekort in het dekken van de financiële risico s die werkgevers lopen wanneer zij te maken krijgen met een arbeidsgehandicapte werknemer. 3. Op maat gesneden branchespecifieke informatie voor het MKB ontbreekt. 4. De bureaucratie en onpersoonlijke benadering van UWV belemmert een goede samenwerking met werkgevers gedurende reïntegratie trajecten. 5. Er ontbreekt goede informatievoorziening voor bedrijven en instellingen in het MKB Er worden in het rapport ook een aantal aanbevelingen gedaan. 1. Zo wordt geadviseerd dat de overheid een ondersteunende rol vervult in sectoroverstijgende regionale samenwerkingsverbanden. 2. Verder is MKB-Nederland van mening dat de wet- en regelgeving ten aanzien van de reïntegratie aangepast dient te worden zodat het financiële risico van werkgevers in het MKB afneemt bij het aannemen van een arbeidsgehandicapte werknemer: zo kunnen subsidie-instrumenten zoals loondispensatie of loonsuppletie (opnieuw) worden ingevoerd. Een ander voorstel is om de duur waarin de no-riskpolis en premiekorting geldt, moet worden verlengd. In het rapport wordt tenslotte ook gepleit voor een verbreding van het huidige reïntegratie-instrumentarium waarmee onvoorziene kosten kunnen worden vergoed. 16

18 3. In het rapport wordt aangegeven dat MKB- Nederland het erg belangrijk vindt dat UWV de effectiviteit en kwaliteit van de dienstverlening ten aanzien van de werkgevers van het MKB verbetert door meer maatwerk te bieden. 4. MKB- Nederland vindt dat bedrijfsartsen en Arbo-diensten hun werknemers en werkgevers zo snel mogelijk duidelijkheid dienen te verschaffen over beperkingen en mogelijkheden zoals bijvoorbeeld vroegtijdig spoor twee te adviseren. 5. Brancheorganisaties kunnen regionale sectoroverstijgende samenwerkingsverbanden of bestaande netwerken benutten in het kader van de reïntegratie langs het derde spoor. Hiermee wordt bedoeld dat brancheorganisaties netwerken buiten de sector kunnen benutten voor het vinden van een baan voor de arbeidsgehandicapte werknemer. Eigen mening 7 : Validiteit: Het is mijns inziens een valide onderzoek. Ik heb echter een aantal opmerkingen : uit de rapportage kan ik niet naar voren halen hoeveel vragenlijsten er nu verstuurd zijn naar de brancheorganisaties en hoe hoog de respons is. Noch is voor mij duidelijk of het om schriftelijke of telefonische vragenlijsten ging. In- en exclusie criteria zijn niet beschreven. Onduidelijk is ook of het oordeel gaat om de eerste twee ziektejaren of de periode erna, of beide. Belang: Er is geen overzicht van cijfermateriaal, noch zijn er statistische toetsen uitgevoerd. Wel kunnen de resultaten aandachtspunten zijn die bruikbaar zijn voor de verbetering van het reïntegratiebeleid. Het belang van maatwerk voor MKB-bedrijven is ook in andere aangehaalde onderzoeken naar voren gekomen. Toepasbaarheid: Gezien het grote aantal bedrijven en instellingen dat hiermee betrokken is, te weten kunnen de resultaten een belangrijk aandachtspunt vormen voor het MKB. Jammer, voor mijn onderzoek is dat niet duidelijk is hoe groot het aandeel is van de agrarische sector. Deze resultaten zijn niet zonder meer toepasbaar op andere cliënten buiten het MKB. Interessant is om te kijken of de vermelde resultaten, of deze trends ook terug te vinden zijn in het huidige onderzoek. 17

19 1.7 Doelstelling Het doel van dit onderzoeksproject is evalueren hoe werknemers, werkgevers uit de agrarische sector maar ook de betrokken deskundigen (bedrijfsartsen, consulenten en reïntegratieadviseurs) de inzet van het tweede spoor hebben ervaren. Hierbij ligt de nadruk op de evaluatie van werkgevers en werknemers gezien de deskundigen al in het voormalige traject Eerder reïntegreren naar een andere werkgever in de agrarische sector zijn geëvalueerd. Verder is het de bedoeling om te evalueren welke factoren volgens de betrokkene partijen van belang zijn om het tweede spoor traject naar tevredenheid af te ronden. Ook de herplaatsingresultaten zullen onderzocht worden en welke factoren hier al dan geen invloed op hebben. Het beoogde eindresultaat is tenslotte dat de ervaringen van de betrokken partijen door agrarische sociale partners zullen meegenomen worden in verbetervoorstellen om de reïntegratie naar ander werk te bevorderen. 1.8 Onderzoeksvragen Bovenstaande doelstellingen leidden dan tot de volgende onderzoeksvragen: 1. Hoe hebben werknemers, werkgevers en betrokken deskundigen het traject ervaren? 2. Welke factoren zijn belangrijk om het spoor twee traject volgens betrokken werknemers, werkgevers en deskundigen naar tevredenheid af te ronden? Noem vijf verbeterpunten. 3. In welke mate leidt een aanpak, waarbij in een vroegtijdig stadium een arbeidsdeskundige wordt betrokken bij reïntegratie naar spoor twee, tot terugkeer naar ander werk of werk bij een andere werkgever? 4. Hangt het vinden van werk samen met de factoren: leeftijd, geslacht, herstel van ziekte en bedrijfsgrootte waaruit zij afkomstig zijn? 5. Welke aanbevelingen kunnen worden gedaan om de reïntegratie naar ander werk te bevorderen? 18

20 2 Materiaal en methode 2.1 Soort onderzoek Het ging om een inventariserend onderzoek. Het leverde inzicht in enerzijds de ervaringen van de werknemers, werkgevers en betrokken deskundigen (bedrijfsartsen, consulenten en reïntegratieadviseurs) bij een vroegtijdig ingezet spoor twee traject en anderzijds geeft het een beeld van de concrete resultaten van de tweede spoor trajecten (plaatsing, duur traject, uitval na plaatsing) en welke factoren hier al dan niet van invloed op zijn. 2.2 Onderzoekspopulatie De personen die benaderd zijn voor deelname aan dit onderzoeksproject waren 62 werknemers uit de agrarische sector die in de periode van 1 juli 2003 tot 1 juli 2004 een spoor twee traject zijn gestart in het kader van het project Eerder reïntegreren andere werkgever. Hun traject was aan het eind van dat project (1 juli 2004) nog niet afgerond en de resultaten ervan konden niet in de eindevaluatie van het project worden meegenomen. Naast deze 62 werknemers zijn ook hun werkgevers, bedrijfsartsen, consulenten en reïntegratieadviseurs in het onderzoek betrokken. De werkgevers zijn klant bij Commit en de werknemers worden door de bedrijfsartsen en consulenten van Commit begeleid. De betreffende reïntegratieadviseurs hebben de werknemers begeleid naar spoor twee. 2.3 Meetinstrument Voor het benaderen van de werknemers, werkgevers en de betrokken deskundigen (bedrijfsartsen, consulenten en reïntegratieadviseurs) zijn telefonische enquêtes gehanteerd op basis van vooraf opgestelde vragenlijsten. Voor het opstellen en testen van de vragenlijsten werd met name samengewerkt met Anja van de Zwan, statistisch analist van STIGAS die dit vervolgens had afgestemd met Dic Wijnveen van ACTOR Sectoradviesbureau en de leden van de BBC (Branche Begeleidingscommissie Arboconvenant Agrarische Sectoren). Deze vragenlijsten zijn telefonisch afgenomen door mijzelf, Anja van de Zwan en twee STIGAS medewerkers (adviseurs). Hiertoe werden van te voren aankondigingen gestuurd naar de betreffende personen. De vragenlijsten voor de werknemers, werkgevers en deskundigen zijn te vinden in de bijlagen 1-5 alsook de verstuurde brieven. Werkgevers en werknemers hebben ieder die vragen gekregen die ze vanuit hun 19