Veldverkenning inhoudsspecialisatie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Veldverkenning inhoudsspecialisatie"

Transcriptie

1 Veldverkenning inhoudsspecialisatie Biologische landbouw Rosanne van Schriek

2 VOORAF Voor deze veldverkenning heb ik een begin gemaakt met het langsgaan van boeren en instanties waar veel kennis zit over biologische landbouw, maar ook waar weinig of geen kennis is van biologische landbouw. Zoals hier boven staat, is dit pas een begin en heb ik nog veel meer afspraken op het programma staan die nuttig zijn voor de veldverkenning, maar die helaas buiten de inleverdatum vallen. Hieronder staat uitgewerkt wat ik tot nu toe heb. Bezoeken/onderzoeken tot nu toe: - Bezoek aan Bionext Netwerk Event college van Michiel Korthals (7 oktober 2014) - Bezoek aan Warmonderhof docenten, deeltijdstudenten, voltijdstudenten (13 oktober 2014) - Gangbare boerderij Groot Antink in Groenlo (zachtfruit) (24 oktober 2014) - Biologische boerderij Klein Broekhuizen in Wehl (24 oktober 2014) - Biologische boerderij t Schop in Hilvarenbeek (30 oktober 2014) - Biodynamische landbouw - gezonde voeding als bron van levenskracht, Jan JC Saal - Biologische tuinderij De Tuin in Udenhout (11 november 2014) - Gangbare boerderij De Stuifakker (13 november 2014) - Toxicoloog Henk Tennekes (24 november 2014) Bezoeken en onderzoeken die later aan de veldverkenning worden toegevoegd (nog niet alle afspraken zijn gemaakt, dus er volgen er nog meer bij dit rijtje): - Gelders Eiland Lobith in Lobith (nog onbekend) - Iemand die alles van landbouwchemicaliën weet. (nog onbekend) - Met iemand van Bayer (nog onbekend) - De Fruitschuur in Gaanderen (nog onbekend) - Fruitbedrijf Horstink (nog onbekend) - Jos Heijens (nog onbekend) Ik heb de antwoorden op de deelvragen geordend. De stand van zaken is daardoor goed te zien. Na alle antwoorden heb ik alle instanties, sleutelfiguren, ontwikkelingen, etc., op een rijtje gezet. Op de laatste pagina heb ik nog een bijlage toegevoegd. Om de citaten die bij de deelvragen staan in de goede context te plaatsen, heb ik wat korte informatie over de betreffende bedrijven en personen opgeschreven.

3 Hieronder volgen eerst de antwoorden op de deelvragen die ik verzameld heb bij de eerste afspraken en uit de eerste onderzoeken: Deelvraag 1: Waarom spuiten we gif over onze gewassen? Na de Tweede Wereldoorlog is het gebruik van bestrijdingsmiddelen heel erg gegroeid. Tussen de twee wereldoorlogen in was het crisis. De hele economie stagneerde en het er heerste nog net geen hongersnood. De overheid besloot, na de hongerwinter aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, dat de voedselproductie flink op gang moest komen. De overheid dacht toen dat het aantal mensen in Nederland tot 22 miljoen zou stijgen. Er werd heel veel geld in landbouwonderwijs gestoken en er werd veel onderzoek gedaan, legt Cees Van Roessel uit. Van 1948 tot 1960 zat het onderwijs in een stoomversnelling, overal in Nederland werden proefboerderijen neergezet die gesubsidieerd werden door de overheid. Er werd op die manier onderzocht hoe boeren zo veel mogelijk konden produceren. Boeren zetten in op de voedselproductie. Koeien gaven achtduizend liter melk in plaats van vierduizend liter en kippen werden in twee maanden vetgemest in plaats van vier maanden. Er werd zoveel geproduceerd dat er grote overschotten ontstonden. We konden onze producten niet meer verkopen voor de prijs die we ervoor zouden willen krijgen en er werd veel weggegooid. Na de oorlog is het gebruik van de giffen behoorlijk ingeperkt en zijn er strengere regels gekomen voor het gebruik van de chemicaliën. Op het Warmonderhof in Dronten wijzen ze het gebruik van de stoffen helemaal af. We zijn even terug in de tijd vergeten hoe we om moeten gaan met de aarde. We wilden alleen maar zorgen voor zoveel mogelijk voeding voor alle mensen op de wereld. Daarom gebruiken we giffen op onze voeding, omdat alles snel moet en zo goedkoop mogelijk moet, vertelt een van de studenten. Volgens de eigenaar van Groot Antink moeten wet niet vergeten dat er ook geld verdient moet worden. Zelf spuit ik bijna nooit, maar ik ben niet biologisch omdat als ik het nodig heb, dat ik dan terug kan vallen op de giffen. Grote groente- en fruittelers kunnen het zich niet veroorloven om appels met plekjes te verkopen of te exporteren. Daarnaast geloof ik niet, dat als de wereld volledig biologisch zou zijn, dat we dan voedsel voor alle mensen kunnen garanderen. Deelvraag 2: Welke giffen worden er gebruikt op onze gewassen? Welke giffen er worden gebruikt op de Nederlandse gewassen, wordt bepaald door het College voor Toelating Gewasbescherming en Biociden. Zij bekijken welke giffen gebruikt mogen worden en zo weinig mogelijk schade aanrichten aan het ecosysteem. Ook kunnen zij chemicaliën weer uit de lijst halen als blijkt dat er andere betere middelen op de markt zijn of als ze zorgen voor ziekten en dergelijke. Een lijst met alle toegestane gewasbeschermingsmiddelen en biociden staat in deze link: Boer Geerdinck van boerderij Groot Antink spuit zelf af en toe met bestrijdingsmiddelen. Als ik spuit, dan gebruik ik giffen die onkruid bestrijden of als er bijvoorbeeld een ziekte op de planten zit of een plaag, dan spuit ik daarmee. Ik spuit niet preventief. Op boerderij Klein Broekhuizen, dat nu biologisch is, gebruikten ze eerder ook landbouwchemicaliën. We gebruikten de middelen heel zelden, maar als ze we ze gebruikten, dan waren dat middelen voor onkruidbestrijding en gebruikten we kunstmest. Deelvraag 3: Kunnen mensen ziek worden van het gif dat loonwerkers en boeren op de gewassen spuiten? De meningen over deze kwestie zijn zeer verdeeld. Op het Warmonderhof in Dronten denken een aantal studenten zeker te weten dat mensen ziek worden van de middelen. Ja, je wordt er zeker ziek van. In Canada mogen meisjes al geen plofkip meer eten vanwege alle hormonen die daar inzitten. Meisjes worden daar al op hun 6e ongesteld. Daarbij hebben 90 procent van de mensen

4 herbiciden in hun lichaam van de landbouwchemicaliën die op groente en fruit worden gespoten. Dat is niet gezond. Ook niet-biologische boer Geerdinck denkt te weten dat mensen ziek worden van de stoffen. We moeten altijd uitkijken met landbouwchemicaliën. Zeker als er veel te veel wordt gebruikt. Er zit een gezondheidsrisico aan, dat is zeker. Je gebruikt giffen en daaraan gaat iets dood, dus het heeft wel zeker gevolgen. Als die giffen zich opstapelen in het menselijk lichaam, dan gaan mensen ook dood. Zijn mening wordt gedeeld door Erik Smeek van biologische Tuinderij Klein Broekhuizen. Mensen kiezen voor biologische producten omdat er onder andere een gezondheidsaspect aan vast zit. Door geen giffen te spuiten heb je minder kans op residuen in je lichaam. Deelvraag 4: Wat is de regelgeving omtrent de giffen op ons eten in Nederland en Europa? Groot Antink: Zelf heb ik te maken met best veel regelgeving, omdat ik het fruit ook zelf verwerk tot jam. Ik moet me houden aan regels voor voedselveiligheid en daarnaast aan de regels voor het verbouwen van het fruit. Ik moet om de vijf jaar een certificaat halen voor het gebruik van de landbouwchemicaliën. Klein Broekhuizen: We worden jaarlijks gecontroleerd door de SKAL (= Nederlandse inspectiedienst voor biologische bedrijven), zij nemen monsters van het groente en fruit en bekijken de hele boerderij. Ook kunnen ze onaangekondigd komen, maar dat hebben ze nog nooit gedaan. Dat zullen ze wel doen als ze iets vinden in de monsters. Ze nemen nooit monsters van de grond. Als we giffen gebruiken, dan zullen ze dat ook vinden in het groente en fruit. De regelgeving voor gewasbeschermingsmiddelen en biociden in Nederland kun je vinden door op deze link te klikken: Deelvraag 5: Wat is biologisch eten? Warmonderhof: Biologisch eten is voedsel dat niet bespoten is met landbouwgiffen en dat met respect voor de aarde is verbouwd. Deelvraag 6: Heeft de gezondheid van de mens baat bij biologisch eten? Michiel Korthals: We zitten nog in de middeleeuwen over wat we weten wat voedsel met ons lichaam doet. We weten daar bijna niets over. We moeten dan ook niet in de gezondheidsval trappen. Daar bedoel ik mee dat we niet moeten geloven dat groen voedsel bijvoorbeeld kanker geneest. Dat weten we helemaal niet. Warmonderhof: Ja, het is gezonder. Kijk, als jij hier een courgette van het land haalt, en je eet hem op, dan heb je geen landbouwchemicaliën in de lichaam. Als jij een gangbare courgette van het land haalt, dan heb je die wel in je lichaam. Groente en fruit bestaan voor negentig procent uit water. Water neemt andere stoffen op, ook landbouwchemicaliën. Uit monsters die genomen zijn van gangbaar groente en fruit, blijkt dat die giffen er echt in zitten. Dat is niet gezond. Klein Broekhuizen: Ja, ik weet het niet. Doordat er geen giffen in het eten zit, is de kans op residuen kleiner. Uit onderzoek blijkt ook dat er vele meer antioxidanten zitten in biologische voeding. Biologisch groente en fruit is langzamer gegroeid dan gangbaar groente en fruit. Dat wordt opgejaagd door kunstmest. Ik hoor vaker van mensen dat biologische groenten ook lekkerder zijn en sommige mensen die bij ons groente kopen zeggen zich fitter voelen. t Schop:

5 Jan JC Saal in Biodynamische landbouw: Voedingsmiddelen bezitten het vermogen om het levensproces van de mens voort te laten gaan. We noemen dat vermogen levenskrachten. Zodra deze levenskrachten vrij komen, worden ze beschikbaar voor de levensprocessen van de mens, waardoor onze levensprocessen gevoed worden en voort kunnen gaan. De biodynamische landbouw zorgt er voor dat de producten meer levenskracht bevatten dan gangbaar geteelde producten. Wanneer de planten en dieren, die als voedingsmiddel gebruikt worden, zelf gezond en energiek zijn, kun je er vanuit gaan dat ze zelf voldoende levenskracht bezitten. Vaak ervaren we producten met meer levenskracht ook als lekkerder of voedzamer. Planten die zonder kunstmest of chemische hulpmiddelen niet of niet goed kunnen groeien en zonder gifstoffen niet kunnen overleven, bevatten minder levenskracht. Je kunt stellen dat deze producten, ook minder geschikt zijn als voedingsmiddel. Deelvraag 7: Wat is het ecosysteem? Deelvraag 8: Heeft het ecosysteem er baat bij dat mensen biologisch eten? Warmonderhof: Ja, zeker. Bij gangbare groente- en fruitteelt wordt de grond uitgeput, er wordt geen rekening gehouden met de bodem en de stoffen die daar in zitten. Bij biologische-dynamische landbouw wordt daar erg over nagedacht en willen we ervoor zorgen dat ook de bodem de kans krijgt uit te rusten en de goede stoffen te behouden. Kijk bijvoorbeeld naar de trekker banden op het land. Op de stukken waar de trekker met al het gewicht overheen rijdt groeit de groente minder snel, die aarde is platgestampt en is niet meer in staat om er voor te zorgen dat de groenten goed kunnen groeien. Daar moeten we rekening mee houden, we moeten goed met het ecosysteem omgaan. Groot Antink: Ja, dat denk ik wel. Neem het voorbeeld van de bijensterfte. Sommige landbouwchemicaliën die op de gewassen worden gespoten, doden ook bijen. Ik weet niet hoe we nog gewassen moeten laten groeien als we geen bijen meer hebben. We hebben de bijen nodig voor bestuiving. In dat opzicht heeft het ook gevolgen voor het ecosysteem. Er gaan organismen dood. Hieronder volgt een lijst met belangrijke instanties, personen, ontwikkelingen, etc., die te maken hebben met biologische groente en fruitteelt. Belangrijke organisaties Op het gebied van biologische landbouw zijn een aantal organisaties actief. Dat geldt ook voor de gebruikers en makers van landbouwchemicaliën. Hieronder een rijtje met organisaties op nationaal en internationaal niveau, met daarbij een korte beschrijven van wie zij zijn en wat ze doen. Nationaal Bionext : Bionext is de belangenbehartiger van de biologische sector iin Nederland, Brussel via de IFOAM. Het is opgericht door biologische boeren, tuinders, handel en verwerking en winkels. Het is de woordvoerder en het aanspreekpunt voor iedereen in de biologische sector. Skal Biocontrole: Skal houdt toezicht op de hele biologische keten uit opdracht van het ministerie van Economische Zaken. Skal controleert werkenden in de biologische sector of ze de regels goed naleven en kan een keurmerk uitdelen. LTO Nederland: Land- en Tuinbouw Organisatie Nederland is niet zo zeer bezig met biologische landbouw, maar behartigt wel de belangen van de hele land- en tuinbouw van Nederland. Louis Bolk Institute: Het Louis Bolk Institute is een onafhankelijk instituut dat onderzoeken uitvoert voor verschillende opdrachtgevers die te maken hebben met duurzame landbouw, voeding en gezondheid.

6 Internationaal Demeter International: Demeter International is een netwerk of de hele wereld. Bij het netwerk zijn certificatie-instellingen aangesloten. IFOAM: IFOAM is de enige internationale organisatie die de belangen behartigt van de biologische sector over de hele wereld. Organic Europe: Deze website houdt de toestand op het gebied van biologische landbouw van alle Europese landen bij. National Institute of Environmental Health Sciences: NIEHS is een onderzoeksinstituut dat onderzoekt wat de omgeving van de mens doet met de gezondheid. Sleutelfiguren In de biologische sector en in de niet-biologische sector zijn enkele personen belangrijk voor de ontwikkelingen op beide terreinen. Net als onder het kopje organisaties, hier weer een lijst met korte beschrijvingen. Dit keer een lijst van de sleutelfiguren. Boeren -> biologisch: boeren die op biologische wijze hun gewassen verbouwen.. -> niet-biologisch: boeren die hun gewassen verbouwen met landbouwchemicaliën. Makers van landbouwchemicaliën -> Bayer -> Monsanto -> Syngenta -> Luxan -> Dupont -> Belchim -> BASF -> Agrichem Onderzoekers -> National Institute of Environmental Health Sciences: NIEHS is een onderzoeksinstituut dat onderzoekt wat de omgeving van de mens doet met de gezondheid. -> Louis Bolk Institute: Het Louis Bolk Institute is een onafhankelijk instituut dat onderzoeken uitvoert voor verschillende opdrachtgevers die te maken hebben met duurzame landbouw, voeding en gezondheid. Wetenschappers -> Universiteit van Groningen (bio-afdeling) -> Universiteit van Wageningen Toxicologen -> Henk Tennekes Verwerkers -> Frumarco Beesel Vruchtenbewerkers -> Bio+ Trading Company b.v., Driel Verpakkers -> Novapac Kunststof Verpakkingen -> Biofutura Sustainable Disposables -> Biohart B.V.

7 Belangrijke vraagstukken op dit moment Maken landbouwchemicaliën ziek? Is biologisch eten gezonder dat niet-biologisch eten? Waarom is biologisch eten duurder? Belangrijke ontwikkelingen op de lange en de korte termijn Korte termijn -> Nederlands onderzoek naar landbouwchemicaliën -> Meer biologische producten in de winkels Lange termijn -> Nieuwe regelgeving (n.a.v. het Nederlandse onderzoek) -> Meer controles op keurmerken en biologisch voedsel -> Meer biologische producten in de winkels (op alle vlakken, kleding etc.) Invloedrijke factoren op dit moment Regelgeving -> Wereldwijd -> Europa -> Nederland Situatie in de wereld -> Boycot van Rusland Gedachten van de consument -> Biologisch eten is duur -> Biologisch eten is niet anders dan ander eten Nieuwe onderzoeken die bewijzen voor of tegen leveren -> Verschil tussen biologisch en niet-biologisch is er niet -> Biologisch eten is echt gezonder -> Landbouwchemicaliën hebben geen invloed op eten Economie -> Biologisch eten is duur -> Wat wil de consument -> Financiële toestand van boeren -> Willen supermarkten de producten verkopen Keurmerken -> Verzuim of oplichting met keurmerken -> Goede omgang met keurmerken

8 BIJLAGE A: Korte achtergrondinformatie over de betreffende bedrijven, instanties en onderzoeken die antwoord geven op de deelvragen. Bionext Netwerk Event/Michiel Korthals: Bionext is de belangenorganisatie binnen de biologische sector. Ook houdt deze instantie alle ontwikkelingen bij op dat gebied. Op het Bionext Netwerk Event, waren meer dan tweehonderd mensen die iets te maken hebben met biologisch voeding. Op deze middag sprak de heer Michiel Korthals. Hij is hoogleraar toegepaste filosofie aan de Wageningen Universiteit. Daar houdt hij zich onder andere bezig met biologische voeding en wat dat betekent voor de wereld. Biologische Tuinderij Klein Broekhuizen: Op deze boerderij werken Erik en Wilma iedere dag met hun biologische groente en fruit. In 2000 besloten zij over te stappen op biologische producten en vanaf 2001 voeren zij dit uit. De producten worden verkocht in hun eigen winkel aan huis en aan Willem en Drees. Warmonderhof: Het Warmonderhof in Dronten is een school dat haar studenten opleidt tot biologisch-dynamische boeren. (Het verschil tussen biologisch-dynamisch en biologisch wordt bovenstaand uitgelegd) De school heeft een voltijd en een deeltijd opleiding. Groot Antink: De tuinderij in zachtfruit en jammakerij van de familie Geerdinck is niet biologisch, maar spuit zelden. Ze willen graag terug kunnen grijpen op bestrijdingsmiddelen mocht dat echt nodig zijn. Naast de jammakerij, waarvan de jam door de hele achterhoek wordt verspreid, kunnen mensen ook hun eigen groente komen plukken. Biodynamische Landbouw van Jan JC Saal: Het boekje van Jan Saal is uitgegeven door het Centrum Sociale Gezondheidszorg en is een van de Gezichtspunten. In Biodynamische landbouw Gezonde voeding als bron van levenskracht, gaat Saal in op alle aspecten van de BD landbouw en ook op de verschillen tussen BD landbouw en de biologische landbouw. Jan Saal is antroposoof en houdt zich nu 35 jaar bezig met Biodynamische landbouw.

Wat weet jij over biologisch en over de bodem?

Wat weet jij over biologisch en over de bodem? Met leuke vragen, opdrachten en experimenten voor thuis! Wat weet jij over biologisch en over de bodem? Biologisch, lekker natuurlijk! Heb je er wel eens over nagedacht dat alles wat je eet, van een plant

Nadere informatie

Anders denken, anders doen!!

Anders denken, anders doen!! Schrijvers: Julia van der Ploeg & Jannie Verloop Sector: economie Vakken: economie & biologie Begeleider: Meneer Boonstra Inleverdatum: 18-12-2014 Inhoudsopgave Inleiding blz 3 De hoofdvraag blz 4 Deelvraag

Nadere informatie

WERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN

WERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN BIO? DA S LOGISCH! INTROLES VOOR DE 2 e GRAAD 1 LESUUR WERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN 2 BIO? DA S LOGISCH? - WERKBLADEN VIDEO: GEERT HOSTE Wat is biologische voeding? Schrijf zoveel mogelijk termen op die

Nadere informatie

( BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw. Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE

( BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw. Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE Een krop sla zonder gif Biologische aardappelen, granen en groenten

Nadere informatie

Steeds meer mensen kiezen voor biologisch, het wordt zelfs steeds meer gezien als een delicatesse. Het assortiment

Steeds meer mensen kiezen voor biologisch, het wordt zelfs steeds meer gezien als een delicatesse. Het assortiment Voeding Biologisch/Natuurvoeding Bij biologische producten zijn alle ingrediënten biologisch geteeld. En dat betekent dat er geen gebruik is gemaakt van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen bij

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Biologische producten en duurzame keurmerken Wij kochten in 2014 voor iets meer dan 1 miljard euro aan biologische producten. Dat is een groei van 6% ten opzichte van 2013. We worden steeds bewuster en

Nadere informatie

Biologische voedingsmiddelen,

Biologische voedingsmiddelen, Indicator 4 februari 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het marktaandeel van biologische

Nadere informatie

Goedkoper en gewoner

Goedkoper en gewoner TEKST ELSE MEIJER, FERRY PLOEG PRIJSPEILING BIOLOGISCHE PRODUCTEN Goedkoper en gewoner 26 CONSUMENTENGIDS APRIL 2019 Biologische producten waren lange tijd vooral iets voor (milieu)bewuste consumenten

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Hoeveelheid bestrijdingsmiddelen op groenten en fruit Bestrijdingsmiddelen zijn middelen die gebruikt worden op onder meer groenten en fruit om gewassen te beschermen tegen ziekten, plagen en onkruid.

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Topkeurmerken, biologische keurmerken, EKO en Demeter Buiten de biologische keurmerken zijn er nog heel veel andere keurmerken, maar er is redding met de topkeurmerken. En daardoor kan de consument door

Nadere informatie

BIO: ETEN & WETEN INTROLES VOOR DE

BIO: ETEN & WETEN INTROLES VOOR DE BIO: ETEN & WETEN INTROLES VOOR DE 1 e GRAAD 1 LESUUR FICHES VOOR DE LEERLINGEN FICHE 1 - A WORTELEN Biowortelen van een bioboer die kiest voor natuur en milieu. Bio kiest voor natuur en milieu! De biowortelboer(in)

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Gentech maïs tweede kamer is tegen, Europese Commissie is voor In het verleden stemde de Nederlandse regering altijd voor toelating van gentech in de EU, maar het tij lijkt te keren. Afgelopen week heeft

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Biologische voeding tegen over de gangbare chemische voeding Ik wil graag een pleidooi houden voor gezonde biologische voeding. Het marktaandeel van biologisch voeding is de laatste jaren vertienvoudigd.

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 5. Inhoud

Inhoud. Voorwoord 5. Inhoud Inhoud Voorwoord 5 1 Handel in duurzame producten 11 1.1 Duurzame of traditionele productie? 11 1.2 Logo s en keurmerken 13 1.3 Kosten van duurzame teelt 18 1.4 Relatie prijs - kwaliteit - afzet 19 1.5

Nadere informatie

Opinieonderzoek. Inleiding

Opinieonderzoek. Inleiding Opinieonderzoek Inleiding Voor deze rapportage is gebruik gemaakt van twee opinieonderzoeken. Prominent in dit deel is het Onderzoek consumentenzorgen, Residuen bestrijdingsmiddelen van het Voedingscentrum

Nadere informatie

Inhoudsopgave. In dit e-book worden verschillende onderwerpen behandeld over biologisch eten. De volgende onderwerpen komen aan bod: Biologisch eten.

Inhoudsopgave. In dit e-book worden verschillende onderwerpen behandeld over biologisch eten. De volgende onderwerpen komen aan bod: Biologisch eten. Start Biologisch! Inhoudsopgave In dit e-book worden verschillende onderwerpen behandeld over biologisch eten. De volgende onderwerpen komen aan bod: Biologisch eten. Wat is biologisch? Is biologisch altijd

Nadere informatie

Ik ben de Klomp. Europees landbouwbeleid groep 5-6. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent.

Ik ben de Klomp. Europees landbouwbeleid groep 5-6. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent Zo! Goedemorgen of goedemiddag, wat is t? Ik moet zo de koeien weer melken, dus... Excuus, dat ik wat stink. Ik heb het zo

Nadere informatie

oork omen v an ziekten en pl agen

oork omen v an ziekten en pl agen Inhoud 3 1. Over deze brochure 4 2. Eerst wat geschiedenis 4 - Vroeger 4 - Het eerste bestrijdingsmiddel 4 - Meer middelen 4 - Bestrijdingsmiddelenwet 5 - Gevolgen voor het milieu 5 - Andere soorten bestrijdingsmiddelen

Nadere informatie

4,9. Werkstuk door een scholier 1958 woorden 9 februari keer beoordeeld. Nederlands

4,9. Werkstuk door een scholier 1958 woorden 9 februari keer beoordeeld. Nederlands Werkstuk door een scholier 1958 woorden 9 februari 2002 4,9 129 keer beoordeeld Vak Nederlands Biologische voeding Interview met oud-medewerker van een natuurwinkel: -Wat is biologisch voedsel? Het is

Nadere informatie

Gezondheid van ons voedsel is biologisch gezonder?

Gezondheid van ons voedsel is biologisch gezonder? Gezondheid van ons voedsel is biologisch gezonder? Dr. Ir. Lucy van de Vijver Louis Bolk Instituut, Driebergen 25 januari 2012 Gezondheid van ons voedsel Louis Bolk Instituut: - Driebergen - Ghana + Oeganda

Nadere informatie

Een gezonde lunch. Een gezonde lunch. Ontbijt en energie

Een gezonde lunch. Een gezonde lunch. Ontbijt en energie Een gezonde lunch Een gezonde lunch Ga met folders van het Voorlichtingsbureau voor de Voeding een gezonde lunch voor jezelf maken. Zoek daarvoor eerst uit wat er precies in een gezonde lunch moet zitten.

Nadere informatie

Toespraak van staatssecretaris Dijksma bij het Groentecongres

Toespraak van staatssecretaris Dijksma bij het Groentecongres Toespraak van staatssecretaris Dijksma bij het Groentecongres Toespraak 26-03-2015 Toespraak van de staatssecretaris Dijksma (EZ) bij het Groentecongres op 26 maart 2015 in het World Trade Centrum in Rotterdam.

Nadere informatie

4.4 Opdracht: de boer

4.4 Opdracht: de boer 4.4 Opdracht: de boer Deze opdracht is verdeeld in vier delen. Namelijk de volgende: opdracht 1: milieubelasting opdracht 2: de appel opdracht 3: ziektes bij de appel opdracht 4: Beleid, boeren, bedrijven

Nadere informatie

Ons eten en het milieu

Ons eten en het milieu SPREEKBEURT OF WERKSTUK Ons eten en het milieu Hier vind je informatie voor een spreekbeurt of werkstuk over ons eten en het milieu. Het is handig om je spreekbeurt onder te verdelen in stappen. Dit zijn

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Bewerkte voeding is ongezond, we worden bewuster Ik roep al een tijdje dat we op een punt van ommekeer staan, de mensen worden bewuster. En zien dat onbewerkte voeding gewoon het gezondst is. Je ziet het

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 5. Trefwoordenlijst 73. Inhoud

Inhoud. Voorwoord 5. Trefwoordenlijst 73. Inhoud Inhoud Voorwoord 5 1 Handel in duurzame producten 9 1.1 Duurzame of traditionele productie? 9 1.2 Logo s en keurmerken 11 1.3 Kosten van duurzame teelt 16 1.4 Relatie prijs - kwaliteit - afzet 17 1.5 Een

Nadere informatie

Velt vzw Vereniging voor Ecologische Leef- en Teeltwijze

Velt vzw Vereniging voor Ecologische Leef- en Teeltwijze Velt vzw Vereniging voor Ecologische Leef- en Teeltwijze Ecologische voeding en landbouw, moestuin, siertuin, milieubelei d,. Thierry Maréchal Milieu, Voeding en Gezondheid Biologische / Ecologische landbouw

Nadere informatie

6 3. Het belang van biologische landbouw 6 Groeiende vraag 6 Voortrekkersrol

6 3. Het belang van biologische landbouw 6 Groeiende vraag 6 Voortrekkersrol Inhoud 3 1. Over deze brochure 4 2. Eerst wat geschiedenis 4 Vroeger 4 Hogere productie 4 Probleem: mestgebruik 4 Probleem: dierenwelzijn 4 Probleem: bestrijdingsmiddelen 4 Wetten en regels 5 Biologische

Nadere informatie

Werkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna

Werkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkboekje Natuur en milieu educatie Naam: Groep 7 Fruit in de mix Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkblad 1 Waar komt ons fruit vandaan? Vul 1. Teken het klassikale woordenweb die

Nadere informatie

ik deel daar wordt iedereen beter van eten

ik deel daar wordt iedereen beter van eten daar wordt iedereen beter van eten 1 Achtergrond 2 Onderzoek en Reflectie 3 Acties 4 Activiteiten in het Schooljaar ikdeel.be Een project van Met de steun van De Vlaamse overheid kan niet verantwoordelijk

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Neonicotinoïden gevaarlijk voor dieren en mensen Er is de laatste tijd veel aandacht voor de bijensterfte en wat daar zoal de oorzaken van zijn. Het gebruik van pesticiden zou een oorzaak zijn al spreken

Nadere informatie

Biologische voedingsmiddelen,

Biologische voedingsmiddelen, Indicator 19 januari 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het marktaandeel van biologische

Nadere informatie

Chocomelk. van eerlijke handel, biologische landbouw en lokale boeren! www.oww.be. Handel, uit respect.

Chocomelk. van eerlijke handel, biologische landbouw en lokale boeren! www.oww.be. Handel, uit respect. Chocomelk van eerlijke handel, biologische landbouw en lokale boeren! > Handel, uit respect. We slaan de brug tussen boeren uit Noord & Zuid! www.oww.be > Kiezen Kiezen voor nóg meer duurzaamheid Oxfam

Nadere informatie

Lesbrief Iedereen betaalt belasting

Lesbrief Iedereen betaalt belasting Lesbrief Iedereen betaalt belasting inleiding Iedereen betaalt belasting» waar komt het geld vandaan?» waar gaat het geld naar toe?» nederland, europa en de wereld» Iedereen betaalt belasting 1 Iedereen

Nadere informatie

Het. Spreekbeurt pakket. Initiatief van:

Het. Spreekbeurt pakket. Initiatief van: Het Spreekbeurt pakket Antwoorden op vragen over de onderdelen van voeding, biologische voeding, suiker en tot slot voeding van de toekomst. Initiatief van: w Het KidsProef spreekbeurtpakket helpt je op

Nadere informatie

LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES

LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES Inhoud In de introductieles gaat u met de leerlingen aan de slag met het thema duurzaam en eerlijk eten. Samen met de leerlingen bekijkt u drie filmpjes die uitleggen

Nadere informatie

Paradoxaal genoeg hebben juist veel landarbeiders geen toegang tot betaalbaar groenten en fruit

Paradoxaal genoeg hebben juist veel landarbeiders geen toegang tot betaalbaar groenten en fruit DAAR PLUKKEN DE BOEREN DE VRUCHTEN VAN HET SUCCES VAN GRUPO HUALTACO Groenten en fruit zijn niet alleen gezond voor ons lichaam, maar ook voor de wereldeconomie. De groente- en fruitsector is een van de

Nadere informatie

Gewasbescherming en omwonenden

Gewasbescherming en omwonenden Gewasbescherming en omwonenden Grondontsmetting Grondontsmetting op land- en tuinbouwpercelen Informatie voor omwonenden Waarom ontvangt u deze folder? Binnenkort wordt er in uw omgeving een grondontsmetting

Nadere informatie

Een eigen verbouwing. Omdat ik het leuk vind om te verbouwen en leuk dat elk groepje een eigen verbouwing had. 19 maart 2015, Anne Remmerswaal

Een eigen verbouwing. Omdat ik het leuk vind om te verbouwen en leuk dat elk groepje een eigen verbouwing had. 19 maart 2015, Anne Remmerswaal Een eigen verbouwing Omdat ik het leuk vind om te verbouwen en leuk dat elk groepje een eigen verbouwing had. 19 maart 2015, Anne Remmerswaal Educatie- en Competentiestudies (ECS), Wageningen Universiteit

Nadere informatie

Meander. Aardrijkskunde WERKBOEK

Meander. Aardrijkskunde WERKBOEK 7 Meander Aardrijkskunde WERKBOEK 7 Meander Aardrijkskunde WERKBOEK Eindredactie: Carla Wiechers Leerlijnen: Mark van Heck Auteurs: Meie Kiel, Jacques van der Pijl, Maril Rijks THEMA 4 thema 4 les 1 Volop

Nadere informatie

WERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN

WERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN BIO: ETEN & WETEN INTROLES VOOR DE 1 e GRAAD 2 LESUREN WERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN AAN TAFEL! OPDRACHT Tafelindeling Trek een etiketje met daarop de naam van een artikel en de prijs. Zoek het juiste

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Groenten en fruit uit de supermarkt bevatten steeds minder landbouwgif Groenten en fruit uit de supermarkt bevatten steeds minder landbouwgif en dat is een goede zaak het is ook steeds beter mogelijk om

Nadere informatie

een lekker kerstverhaal.

een lekker kerstverhaal. een lekker kerstverhaal. Kerstmenu vegetarisch Voorgerecht: Paddenstoelenragout met wilde verse paddenstoelen en peterselie Hoofdgerecht: Rotolo met ricotta, verschillende gegrilde groenten en farrotto

Nadere informatie

RIKILT Institute of Food Safety

RIKILT Institute of Food Safety RIKILT Institute of Food Safety In het kort Referentie instituut Metingen & Advies Onderzoek RIKILT Institute of Food Safety RIKILT Institute of Food Safety is onderdeel van de internationale kennisorganisatie

Nadere informatie

Groenten onder glas 1. Op het land 2. Blad 1. Verbouwen (van groente) Iets laten groeien. Insect Een klein diertje met zes poten.

Groenten onder glas 1. Op het land 2. Blad 1. Verbouwen (van groente) Iets laten groeien. Insect Een klein diertje met zes poten. 5 Lastige woorden Blad Groenten onder glas Verbouwen (van groente) Iets laten groeien. Insect Een klein diertje met zes poten. Ziektekiem Een bacterie of virus waar je ziek van kunt worden. Stapelbed Bedden

Nadere informatie

Waterrijk. 1. Aanzetten. 1.a Waterrijk

Waterrijk. 1. Aanzetten. 1.a Waterrijk 1. Aanzetten Waterrijk 1.a Waterrijk Jij gaat aan de slag met het dossier Waterrijk. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. GA IK DOEN STAP ONDERDEEL TIJD BESCHRIJVING 2

Nadere informatie

Les 1 woordenschat 2F. de markt de uitvinding favoriet waarde hechten aan waar voor je geld krijgen de consumptie de trend de claim

Les 1 woordenschat 2F. de markt de uitvinding favoriet waarde hechten aan waar voor je geld krijgen de consumptie de trend de claim Fris innoveert Woorden van deze les de markt de uitvinding favoriet waarde hechten aan waar voor je geld krijgen de consumptie de trend de claim de omzet innoveren Wat weet je al? Lees het woord. Kun jij

Nadere informatie

Betaalbaar bio in 6 stappen

Betaalbaar bio in 6 stappen Betaalbaar bio in 6 stappen Biologisch eten duur? Veel mensen denken dat biologisch eten niet in hun budget past. Ik heb dat ook heel lang gedacht. Tot ik ontdekte dat je door anders boodschappen te doen

Nadere informatie

Bezoekersenquête boerenmarkten in Den Haag, Delft en Schiedam

Bezoekersenquête boerenmarkten in Den Haag, Delft en Schiedam Bezoekersenquête boerenmarkten in Den Haag, Delft en Schiedam Martijn Epskamp Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) januari 2010 In opdracht van ds+v (gemeente Rotterdam) en provincie Zuid-Holland

Nadere informatie

Bio. (s)maakt het verschil

Bio. (s)maakt het verschil Bio (s)maakt het verschil Weet u niet precies hoe kwalitatieve voeding te kiezen? Of hoe u ervan te verzekeren dat u en uw kinderen gezond én lekker eten? Vraagt u zich soms ook af of het bio-label wel

Nadere informatie

Hoe groen is het gras van de biologische geitenhouderij?

Hoe groen is het gras van de biologische geitenhouderij? Hoe groen is het gras van de biologische geitenhouderij? Gerrit Verhoeven Nick van Eekeren Inhoud Terugblik Toekomst Sausje van voorbeelden van onderzoek Biologische geitensector in het kort 60 professionele

Nadere informatie

2. Landbouwlandschap

2. Landbouwlandschap 2. Landbouwlandschap 2.1 Landbouwlandschap omgeving koeien akkers gezaaid in rijen koeien akkers Aangezien ik in de Kempen woon, wordt er vooral aan akkerbouw en veeteelt gedaan in mijn leefomgeving. De

Nadere informatie

ECHT ETEN JONATHAN KARPATHIOS

ECHT ETEN JONATHAN KARPATHIOS ECHT ETEN JONATHAN KARPATHIOS kok boer vader ondernemer IK BEN VADER, KOK, BOER EN ONDERNEMER. Het verhaal dat ik vandaag ga vertellen: Ik ben, kok, boer en ondernemer. JEUGD KEUZES, KEUZES, KEUZES. ACHTERGROND:

Nadere informatie

Jong & Duurzaam. Klimaat Dieet

Jong & Duurzaam. Klimaat Dieet Jong & Duurzaam Klimaat Dieet Wie zijn wij en waarom zijn we hier? Wij zijn Wij zijn Werkgroep Jong & Duurzaam Eefke Wij zijn De jongerenvertegenwoordigers Wij zijn 1. 2. 3. 4. Klimaat dieet Duurzame Kleding

Nadere informatie

Van de bijeenkomsten is een videocompilatie gemaakt. Deze wordt vertoond op 13 juni, tijdens de bijeenkomst van het Consumentenplatform.

Van de bijeenkomsten is een videocompilatie gemaakt. Deze wordt vertoond op 13 juni, tijdens de bijeenkomst van het Consumentenplatform. CONSUMENTENPLATFORM De prijs van duurzame voedselproductie IMPRESSIE CONSUMENTENPANELS 1. Werkwijze Adviesbureau Schuttelaar & Partners heeft in opdracht van het ministerie van LNV drie panelbijeenkomsten

Nadere informatie

Thema 4 Platteland. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 5

Thema 4 Platteland. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 5 Meander Samenvatting groep 5 Thema 4 Platteland Samenvatting Landbouw Bijna alles wat je eet, komt van de landbouw. De akkerbouwer verbouwt bijvoorbeeld aardappelen, tarwe of mais. Hij strooit eerst mest

Nadere informatie

Meander. Aardrijkskunde WERKBOEK

Meander. Aardrijkskunde WERKBOEK 5 Meander Aardrijkskunde WERKBOEK 5 Meander Aardrijkskunde WERKBOEK Eindredactie: Carla Wiechers Leerlijnen: Mark van Heck Auteurs: Marc ter Horst, Jacques van der Pijl THEMA 4 thema 4 les 1 Wat eten

Nadere informatie

Thema 4 Platteland. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 7. Landbouw. Subsidies van de EU. Onder de loep. Noordwest-Europa.

Thema 4 Platteland. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 7. Landbouw. Subsidies van de EU. Onder de loep. Noordwest-Europa. Meander Samenvatting groep 7 Thema 4 Platteland Samenvatting Landbouw Boeren zijn door het gebruik van kunstmest en machines meer gaan produceren. Ook zijn ze zich steeds meer gaan specialiseren in één

Nadere informatie

Hoe laat de consument zich beïnvloeden door de verschillende eetgewoontes?

Hoe laat de consument zich beïnvloeden door de verschillende eetgewoontes? Opdracht door een scholier 2196 woorden 25 april 2002 5 61 keer beoordeeld Vak Biologie Hoe laat de consument zich beïnvloeden door de verschillende eetgewoontes? Sint Nicolaas Lyceum Amsterdam 24-04-2002

Nadere informatie

Opdrachten bij cahier Foodtopia Het voedsel van de toekomst

Opdrachten bij cahier Foodtopia Het voedsel van de toekomst Opdrachten bij cahier Foodtopia Het voedsel van de toekomst BEWAREN EN BEHOUDEN Wij vinden het heel normaal dat de supermarkt vol eten ligt. Vandaag, morgen, volgende week en daarna. Dat is mogelijk doordat

Nadere informatie

Bio is niet beter Door Renate van der Zee illustraties Matthias Giesen

Bio is niet beter Door Renate van der Zee illustraties Matthias Giesen Bio is niet beter Biologisch voedsel is niet per se duurzamer, niet gezonder en niet lekkerder, zeggen deskundigen. Wel zijn er voordelen voor bodemkwaliteit en dierenwelzijn. Maar het enige wat echt zoden

Nadere informatie

Streekproducten en eten uit de buurt

Streekproducten en eten uit de buurt Spreekbeurt of werkstuk Streekproducten en eten uit de buurt Inhoud Stap 1. Ga zelf op onderzoek uit Stap 2. Streekproducten of gewoon producten uit de buurt Stap 3. Waarom zijn streekproducten zo bijzonder?

Nadere informatie

Workshop 2 Duurzame landbouw en infrastructuur 5 juni 2015

Workshop 2 Duurzame landbouw en infrastructuur 5 juni 2015 Workshop 2 Duurzame landbouw en infrastructuur 5 juni 2015 Organisatie : Stichting Duurzame Ontwikkeling Nederland Suriname Inleider : Trusty Green, Loes Trustfull, directeur Trusty Green Begeleider :

Nadere informatie

De kritische consument

De kritische consument De kritische consument Inleiding Om producten te kunnen maken heb je grondstoffen nodig. Mensen werken met deze grondstoffen en maken er producten van die we consumeren. Een ondernemer is tevreden als

Nadere informatie

Ik ben de Klomp. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent. EUROPEES LANDBOUWBELEID GROEP 7 8

Ik ben de Klomp. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent. EUROPEES LANDBOUWBELEID GROEP 7 8 Ik ben de Klomp De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent. Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese

Nadere informatie

Duurzaamheidk. Denken en doen over groente Duurzaamheidkompas meting #12 Mei 2014

Duurzaamheidk. Denken en doen over groente Duurzaamheidkompas meting #12 Mei 2014 Duurzaamheidk mpas Denken en doen over groente Duurzaamheidkompas meting #12 Mei 2014 Inleiding Het Duurzaamheidkompas Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van milieu-, klimaat-, voedsel- en economische

Nadere informatie

De filosofie van het voeren

De filosofie van het voeren Terug naar Voorwoord Terug naar Inhoudsopgave Verder naar volgende hoofdstuk De filosofie van het voeren Inhoudsopgave van dit hoofdstuk: Het algehele beeld Hoe voeding in de Natuur er uit zou zien...

Nadere informatie

Ik ben de Klomp. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent. EUROPEES LANDBOUWBELEID GROEP 5 6

Ik ben de Klomp. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent. EUROPEES LANDBOUWBELEID GROEP 5 6 Ik ben de Klomp De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent. Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese

Nadere informatie

Nederlanders en duurzaam voedsel: bijlage

Nederlanders en duurzaam voedsel: bijlage Nederlanders en duurzaam voedsel: bijlage De vragenlijst De enquête is digitaal afgenomen. De rode tekst betreft programmeeraanwijzingen. Intro. De vragen gaan over voeding. Het gaat hierbij om producten

Nadere informatie

o Tweede o Vierde o Zesde o Zevende Welke richting volg je?

o Tweede o Vierde o Zesde o Zevende Welke richting volg je? Groepsnummer: Klasnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als

Nadere informatie

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je

Nadere informatie

Antwoordenvel Handel en Wandel, primair onderwijs

Antwoordenvel Handel en Wandel, primair onderwijs ntwoordenvel Handel en Wandel, primair onderwijs Vraag 1: Zoek op de kaart van Nijmegen op welke straten er nog meer een naam hebben met een kolonie erin. Vraag 2a: Gezegde of spreekwoord met peper Vraag

Nadere informatie

1. Discussie loopt vast: partijen wijzen naar elkaar, de argumenten naar zichzelf

1. Discussie loopt vast: partijen wijzen naar elkaar, de argumenten naar zichzelf Hoe trek je een discussie vlot? van zorgen naar veranderbare situaties in de Phytophthora case Wat doe je als partijen met elkaar in gesprek proberen te komen maar het lukt niet echt, of er komt niets

Nadere informatie

Trots op hun oogst IK KWEEK MIJN GROENTEN LIEVER ZELF. MOESTUIN / Vijf tuiniers over schoffelen, zaaien, oogsten en genieten.

Trots op hun oogst IK KWEEK MIJN GROENTEN LIEVER ZELF. MOESTUIN / Vijf tuiniers over schoffelen, zaaien, oogsten en genieten. 112 12 JULI 2014 ELSEVIER Trots op hun oogst MOESTUIN / Vijf tuiniers over schoffelen, zaaien, oogsten en genieten. Liza Karsemeijer Foto s René van der Hulst IK KWEEK MIJN GROENTEN LIEVER ZELF JOHN VAN

Nadere informatie

Ko-Kalf. Blonde d Aquitaine,

Ko-Kalf. Blonde d Aquitaine, Een rondje regio... Ko-Kalf Nou kan ik wel een hele Blonde d Aquitaine, maar daar zit je ook niet middag blijven praten over op te wachten! Een plek waar het zo rustig is, als in de stal van boerenbedrijf

Nadere informatie

Maatschappelijke waardering van Nederlandse Landbouw en Visserij

Maatschappelijke waardering van Nederlandse Landbouw en Visserij Nederlandse Landbouw en Visserij Inhoud 1 Inleiding 03 2 Samenvatting en conclusies landbouw en visserij 3 Maatschappelijke waardering landbouw 09 4 Associaties agrarische sector 13 5 Waardering en bekendheid

Nadere informatie

Lespakket over verantwoorde voeding voor mens, dier en milieu. Lerarenhandleiding Groep 7 & 8

Lespakket over verantwoorde voeding voor mens, dier en milieu. Lerarenhandleiding Groep 7 & 8 Lespakket over verantwoorde voeding voor mens, dier en milieu. Lerarenhandleiding Groep 7 & 8 kunnen de definitie van voeding benoemen. weten wat de vier hoofdbestanddelen van voeding zijn en wat de functie

Nadere informatie

Vergroening van de landbouw: hoe maken we stappen/ hoe maken we sprongen? Jolanda Wijsmuller, BCS

Vergroening van de landbouw: hoe maken we stappen/ hoe maken we sprongen? Jolanda Wijsmuller, BCS Vergroening van de landbouw: hoe maken we stappen/ hoe maken we sprongen? Jolanda Wijsmuller, BCS Markt trends Vraag naar veilig en duurzaam geteeld voedsel Sterkere focus op voedselkwaliteit en gezonde

Nadere informatie

Desiree Piar 0824864 CMD 1B Docent : James boekbinder Project : vrijwilligers 55+ Doelgroeponderzoeksverslag

Desiree Piar 0824864 CMD 1B Docent : James boekbinder Project : vrijwilligers 55+ Doelgroeponderzoeksverslag Doelgroeponderzoeksverslag Interviews Naam: Sharlene Piar Arends leeftijd: 59 Hoe zou jij een tienermoeder helpen als jij een vrijwilliger was? En waarmee zou je een tienermoeder mee helpen? Advies geven

Nadere informatie

WAAROM DIT BOEKJE? RESPECT

WAAROM DIT BOEKJE? RESPECT WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over pesten op het werk. Iemand kan bijvoorbeeld gepest worden door een collega. Of door de baas. PESTEN OF PLAGEN? Pesten is wat anders dan plagen. Iedereen maakt wel

Nadere informatie

Kinderrechtenverdrag VOOR KINDEREN EN JONGEREN

Kinderrechtenverdrag VOOR KINDEREN EN JONGEREN Kinderrechtenverdrag VOOR KINDEREN EN JONGEREN UITGAVE VAN UNICEF NEDERLAND Kinderrechtenverdrag VOOR KINDEREN EN JONGEREN 2 Kinderrechtenverdrag voor kinderen en jongeren Waarom? Alle kinderen in de hele

Nadere informatie

Bedrijfsopvolging op De Lepelaar

Bedrijfsopvolging op De Lepelaar Bedrijfsopvolging op De Lepelaar Een momentopname in het proces naar een nieuwe toekomst 2007 Maatschap De Lepelaar: v.l.n.r. Inge Schrijver - de Roos, Jan Schrijver, Joris Kollewijn Bedrijfsopvolging

Nadere informatie

Kinderrechtenverdrag VOOR KINDEREN EN JONGEREN

Kinderrechtenverdrag VOOR KINDEREN EN JONGEREN Kinderrechtenverdrag VOOR KINDEREN EN JONGEREN UITGAVE VAN UNICEF NEDERLAND Kinderrechtenverdrag VOOR KINDEREN EN JONGEREN 2 Waarom? Alle kinderen in de hele wereld hebben rechten. Jij dus ook. Omdat jij

Nadere informatie

Meer biologische en duurzame landbouw in Noord-Holland

Meer biologische en duurzame landbouw in Noord-Holland Meer biologische en duurzame landbouw in Noord-Holland PvdA Noord-Holland Werkplan voor 2019 PvdA Noord-Holland Werkplan biologische landbouwgrond 2019 Manifest voor meer biologische en duurzame landbouw

Nadere informatie

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1 Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht

Nadere informatie

Waar groeit mijn eten? handleiding

Waar groeit mijn eten? handleiding Waar groeit mijn eten? handleiding Uitgave: Amsterdams NME Centrum Waar groeit mijn eten? handleiding Ontwikkeld in opdracht van Vereniging Boerenstadswens Redactie/layout: Hans Wilschut, Marijntje van

Nadere informatie

Bestrijdingsmiddelen en voeding Factsheet

Bestrijdingsmiddelen en voeding Factsheet Voedingscentrum De erkende autoriteit op het gebied van gezond, veilig en duurzaam eten Bestrijdingsmiddelen en voeding Factsheet Bestrijdingsmiddelen zijn stoffen die telers in de land- en tuinbouw gebruiken

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Zelfgenezend vermogen van het lichaam activeren voor meer gezondheid Zelfgenezend vermogen dat hebben alle mensen in zich en gebruiken het ook iedere dag, bijvoorbeeld in je slaap en bij het herstellen

Nadere informatie

DESKUNDIGEN. - profielschetsen deskundigen - Project Stimuleren huisverkoop & boerderijwinkels in Groningen

DESKUNDIGEN. - profielschetsen deskundigen - Project Stimuleren huisverkoop & boerderijwinkels in Groningen DESKUNDIGEN - profielschetsen deskundigen - Project Stimuleren huisverkoop & boerderijwinkels in Groningen Maria van Boxtel Graag werk ik samen met boeren en boerinnen aan directe verkoop van hun producten.

Nadere informatie

Wat stelt De Nationale DenkTank 2012 voor om de voedselketen te verduurzamen*?

Wat stelt De Nationale DenkTank 2012 voor om de voedselketen te verduurzamen*? Samenvatting van de bevindingen van de Nationale DenkTank 2012 boer Consument Wat stelt De Nationale DenkTank 2012 voor om de voedselketen te verduurzamen*? verwerker *De voorstellen van de denktank voor

Nadere informatie

De scholen regelen zelf het vervoer naar de locatie.

De scholen regelen zelf het vervoer naar de locatie. l Veel kinderen eten slecht, weten niet waar hun eten vandaan komt en hebben zo verhoogde kans op Obesitas. Met dit project gaan we met de kinderen naar de plek waar het eten vandaan komt. Groenten- en

Nadere informatie

DUURZAAM BODEMBEHEER IN DE LANDBOUW

DUURZAAM BODEMBEHEER IN DE LANDBOUW DUURZAAM BODEMBEHEER IN DE LANDBOUW Samen de schouders onder duurzaam bodembeheer EEN GEZONDE BODEM IS IN BELANG VAN DE HELE MAATSCHAPPIJ Wageningen UR en het Louis Bolk Instituut hebben in opdracht van

Nadere informatie

HET BESTE MEDICIJN TER WERELD antwoordblad

HET BESTE MEDICIJN TER WERELD antwoordblad Opdracht 1 Weet jij waar je poep en plas blijft nadat je hebt doorgetrokken?. Bijvoorbeeld. Het verdwijnt in het riool. Dan gaat het naar de waterzuiveringsinstallatie. Wat is je eerste indruk van de sanitaire

Nadere informatie

Versnellers van verduurzaming van ons voedsel. www.smaackmakers.nl

Versnellers van verduurzaming van ons voedsel. www.smaackmakers.nl The food shake up Versnellers van verduurzaming van ons voedsel Versnellers van verduurzaming van ons voedselsysteem & voedselpatroon Op welke manieren werken we hieraan? Communicatie(concepten) onderwijs

Nadere informatie

Inleiding Het spel Algemeen doel van het spel

Inleiding Het spel Algemeen doel van het spel Brochure Inleiding Boerenbusiness van grond tot mond, is ontwikkeld door jonge vrijwilligers van verschillende kinderboerderijen in Vlaanderen. Ze verdiepten zich in het thema Voedsel, ontwikkelden er

Nadere informatie

Voedingssupplementen Consumentenonderzoek NPN

Voedingssupplementen Consumentenonderzoek NPN Voedingssupplementen Consumentenonderzoek NPN Management summary Schuttelaar & Partners 001-01.ppt december 00 Marieke Gaus Context en doel van het onderzoek Doel onderzoek Het onderzoek wordt uitgevoerd

Nadere informatie

Gebruiksaanwijzing leerdagboek

Gebruiksaanwijzing leerdagboek Gebruiksaanwijzing leerdagboek Exempel Sporen van schimmels Afdrukken pagina 2-21 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte

Nadere informatie

Wat eten we vanavond?

Wat eten we vanavond? 35 35 HOOFDSTUK 3 Wat eten we vanavond? WOORDEN 1 Kies uit: jam school slager boodschappen vegetariër 1 Dorien eet geen vlees. Ze is. 2 Moniek houdt van zoet. Ze eet graag op brood. 3 Johan, ik ga naar

Nadere informatie

Welke richting volg je? In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?

Welke richting volg je? In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen? Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet

Nadere informatie

Hierbij ontvangt u mijn antwoorden op de vragen van het lid Thieme (PvdD) over het verbod op het aanbinden van koeien.

Hierbij ontvangt u mijn antwoorden op de vragen van het lid Thieme (PvdD) over het verbod op het aanbinden van koeien. > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Directoraat-generaal Agro Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den

Nadere informatie