Module 1b: Constructivisme

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Module 1b: Constructivisme"

Transcriptie

1 Module 1b: Constructivisme Studielast: 14 uur Doel: Het verder vormen van de eigen onderwijsvisie. Dit ook in relatie met het gebruik van ICT en Muziek op school. Inhoud: Het hier navolgende artikel vormt het uitgangspunt van bijeenkomsten. In dit artikel, geschreven door Joan ten Hoonte met aanvullingen van Pieter Simons, zullen enkele meer algemene theoretische benaderingswijzen vanuit de psychologie, die resulteren in onderwijssituaties, kort worden beschreven. Het gaat om: de behavioristische, de cognitieve, de metacognitieve, de handelingstheoretische en de constructivistische theorieën. Met name zal ingegaan worden op de laatste benaderingswijze omdat deze benaderingswijze het meest aansluit bij moderne onderwijsvisies ook rond het zinvol gebruik van ICT. Materiaal: Het hierna volgende document en eventueel nog meer documenten. Opdracht: Het document Constructivisme fungeert als basisdocument. Ook andere documenten kunnen gebruikt worden. De cursist denkt na over met name zijn eigen onderwijsattitude in relatie met het gebruik van ICT en muziek. Waar sta je zelf, hoe ga je met je leerlingen om, hoe zou je attitudeverbetering van jezelf en je leerlingen kunnen trainen? Een reflectieve weergave van deze dingen vormt de opdracht van deze module.

2 Constructivisme Het Constructivisme is een van de stromingen die vaak genoemd wordt in verband met het nieuwe leren. Waar gaat het hierbij om, en wat zijn andere benaderingswijzen? Dit artikel geeft een overzicht. Behavioristische benadering: Wat wil ik dat iemand leert en hoe kan ik dat via belonen en geleidelijk veranderen van de omgeving (moeilijker maken) beïnvloeden. Cognitivistische benadering: wat gebeurt er in met name het geheugen van de mens, hoe leert hij en lost hij problemen op en hoe kan ik als leraar daar invloed op uitoefenen. Handelingstheoretische benadering: wat kan iemand en wil iemand leren en hoe kan ik daar als leraar het beste bij helpen. Metacognitieve en constructivistische benadering: Hoe construeren mensen hun leerprocessen en leeractiviteiten en hoe kan ik daar het beste als leraar bij helpen. De behavioristische benaderingswijze Binnen het behaviorisme zijn er twee opvattingen over leren. De ene voert terug naar het werk van Iwan Pavlov ( ). Volgens deze "klassieke" opvatting is leren een kwestie van associëren. (de beroemde Pavlovreflex: koppel gewenste handelingen aan associaties). Volgens de tweede opvatting wordt leren bepaald door de gevolgen van gedrag. Deze opvatting treffen we aan bij Thorndike en later ook bij Skinner in zijn werk op het gebied van de operante conditionering. Definieer eerst het doelgedrag: wat moet iemand leren. Vervolgens dient een beloning gekozen te worden. Een beloning is iedere gebeurtenis die, mits consequent en onmiddellijk toegepast, het gedrag in de gewenste richting wijzigt of het gewenste gedrag in stand houdt. De effectiviteit van een beloning is het grootst als deze gegeven wordt na een periode van ontbreken van de beloning. Bovendien is het van belang dat de beloning onmiddellijk volgt op het gedrag in kwestie. Hierbij worden steeds hogere eisen gesteld aan het gedrag. Aanvankelijk worden alle gedragingen beloond die een aanzet vormen tot het uiteindelijk doelgedrag. Maar geleidelijk zijn steeds betere benaderingen van het doelgedrag vereist alvorens beloning plaatsvindt. Het werk van Skinner heeft grote invloed gehad op de wijze waarop men dacht onderwijsarrangementen te moeten ontwerpen. De behavioristische oriëntatie op het onderwijs is een productbenadering. Wil men effectieve en efficiënte onderwijsarrangementen ontwerpen, dan zal men eerst nauwkeurig moeten vaststellen wat men met het onderwijs in kwestie beoogt, welke doelen nagestreefd worden. Deze doelen dienen volgens Skinner te worden geformuleerd in termen van concrete gedragingen. Hij richtte zich ook op de vraag hoe instructieontwerpen vormgegeven moest worden. Dus: welke doelstellingsformuleringen, welke werkvormen, welke toetsingsvormen e.d. Overigens verlopen bijna alle instrumentale instructies via Skinner-structuren. Ook zweminstructie, rijbewijstraining enz. lopen via deze structuur. Zijn theorie is toepasbaar bij alle niet te ingewikkelde trainingsmomenten.

3 De cognitieve benaderingswijze In de jaren na de Tweede Wereldoorlog maakt het behaviorisme plaats voor de cognitieve (leer)psychologie, die aan het eind van de twintigste eeuw wordt aangevuld met leer- en instructieprincipes die ontleend zijn aan het constructivisme. De ingrediënten voor gewijzigde opvattingen omtrent het leren wordt geleverd door de informatietechnologie, de neurofysiologie, de taalkunde en bevindingen van ontwikkelingspsychologen zoals Piaget en Vygotskij. Onderzoek vond plaats naar de werking van het geheugen, naar strategieën van onthouden, leren, denken en probleemoplossen. Belangrijke vraagstellingen daarbij zijn: Hoe vindt opname plaats in het geheugen van de leerling? Hoe wordt relevante informatie uit het geheugen teruggehaald, bijvoorbeeld voor het oplossen van problemen? Het uitgangspunt van de cognitieve benadering is dat informatie beschikbaar is voor de leerling in een werkgeheugen. Deze informatie komt daar in hetzij via de zintuigen (bijv. tijdens het lezen van een tekst of het kijken naar een video of het luisteren naar een speelstuk), hetzij vanuit het langetermijngeheugen, waarin alle kennis en vaardigheden van de leerling is opgeslagen. Op grond van onderzoek is nagegaan wat de kenmerken zijn van de verschillende stadia in het informatieverwerkingsproces en welke factoren hierop van invloed zijn. Uit onderzoek bleek dat het werkgeheugen een beperkte capaciteit heeft, dat informatie slechts voor korte tijd in het werkgeheugen aanwezig is. Het vervaagt na verloop van korte tijd (0,25 tot 2 sec), of het wordt er als het ware uitgedrukt, doordat nieuwe informatie binnenkomt. Door informatie te herhalen en te verwerken, bijvoorbeeld door het in verband te brengen met reeds aanwezige kennis, kan het worden opgeslagen in het lange-termijngeheugen. Hierin bevindt zich alle kennis die de leerling in de loop van zijn leven heeft vergaard. Deze kennis is op een georganiseerde wijze opgeslagen. Deze organisatie is van belang om de informatie te kunnen terugzoeken. Vanuit het cognitieve gezichtspunt wordt ervan uitgegaan dat informatie niet automatisch wordt opgenomen.van belang is: 1. De aard of inhoud van de informatie. 2. De reeds beschikbare kennis van de leerling. 3. Zijn capaciteit om te selecteren en te integreren. 4. Het belang dat de leerling aan de taak hecht. Door deze studies is veel geleerd over hoe mensen leren. Als strategieën zien we bijv.: de weg via trial and error; of het één voor één uitproberen van de mogelijke wegen; of een heuristische benadering, (schatten welke mogelijkheden het meeste kans maken). De resultaten van deze en andere onderzoeken zijn van groot belang geweest voor het ontwerpen van onderwijsarrangementen. De metacognitieve benaderingswijze In de onderwijspsychologie is er veel aandacht voor een nieuwe theoretische stroming: de metacognitieve. Eigenlijk is het geen op zichzelfstaande stroming. Het is een verschuiving binnen de cognitieve benadering. Centraal in deze benadering staat het begrip metacognitie. Dit begrip verwijst naar de kennis en opvattingen die iemand heeft over zijn cognitief functioneren (denken, redeneren, leren, onthouden, voelen, e.d.) en over de wijze waarop dit functioneren gereguleerd en/of gestuurd kan worden. De aandacht gaat steeds

4 meer uit naar de wijze waarop mensen hun strategieën sturen. Het gaat hier om vragen als: Op grond waarvan besluit iemand om een bepaalde strategie te gebruiken? Hoe gaat hij na of deze strategie voldoet? Wat doet hij als de strategie faalt? In de metacognitieve benadering gaat men er van uit dat het leren op een drietal niveaus kan en moet worden bestudeerd: 1. Hoe leert iemand. 2. Hoe maakt iemand een planning en hoe evalueert hij zich zelf. 3. Hoe helpt hij zich zelf op het uitvoeringsniveau. (onderstrepen, samenvatten, aantekeningen maken, schema s maken) Metacognitieve theorievorming op het terrein van het leren in concrete onderwijssituaties heeft betrekking op de relaties tussen deze drie niveaus. Hoewel de metacognitieve benadering nog van recente datum is zijn er toch al enkele vrij algemene, belangrijke conclusies voor het onderwijs te trekken. Uit veel onderzoek is gebleken dat leren het meest effectief verloopt wanneer leerlingen actief en bewust met allerlei leerstrategieën bezig zijn, wanneer zij over voldoende vakkennis beschikken, zodat zij ook weten wanneer een bepaalde strategie ingezet moet worden, en wanneer zij tijdens het leren via zelfsturing het leerproces gaande kunnen houden en zich niet door allerlei opvattingen en affectieve blokkades laten afleiden. De handelingspsychologische benadering Aan het begin van de 20 e eeuw ontwikkelde Vygotskij zijn cultuurhistorische theorie van het ontstaan van mentale handelingen. Vygotskij gaat er van uit dat het kind leert door een dialoog met anderen, met name volwassenen. Het tempo van de ontwikkeling van het kind en wordt vooral bepaald door de wijze waarop de volwassenen de dialoog aangaan en gaande houden. In de handelingspsychologie gaat het uiteindelijk om vier principes: 1. Het principe van interiorisatie: handelingen worden mentaal verinnerlijkt. 2. Het principe van de zone van naaste ontwikkeling houdt in dat onderwijs en opvoeding zich niet moeten richten op wat een kind kan, maar op wat het nog niet zelfstandig (maar wel met de hulp van de ouder of de onderwijzer) kan. 3. Volgens het derde principe dient de leraar te bevorderen dat het kind de taken die zich in de zone van de naastbije ontwikkeling bevinden zelfstandig aanpakt en uitvoert. 4. Het vierde principe houdt in dat de ontwikkeling niet alleen via de dialoog tussen volwassene en kind geschiedt, maar eveneens via het contact tussen de kinderen onderling. De theoretische uitgangspunten van Vygotskij zijn nader uitgewerkt en geconcretiseerd in de onderwijsleertheorie van Gal'perin. De handelingspsychologische benadering vormt de basis voor een nieuw onderwijsconcept: ontwikkelend onderwijs (van Parreren). In deze vorm van onderwijs staat Vygotskij's idee van de zone van de naaste ontwikkeling centraal. Hier komt ook het ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO) weer uit voort.

5 Constructivisme Belangrijke vertegenwoordigers: Bruner, Vygotskij, Feuerstein De leer van het constructivisme sluit sterk aan op zowel de metacognivistische richting als de handelingsgerichte richting. In de onderwijspraktijk is de kern: De lerende staat centraal, niet de lesstof. Leren gebeurt meestal vanuit een holistische benadering:: communiceren, overleggen, strategieën bedenken in relatie met het te leren onderwerp. De leraar helpt om nieuwe kennis in te passen in het bestaande denken van de leerling. Vanuit de leraar: zowel inhoud als methode is niet voor iedereen gelijk. Vanuit de lerende: bewustzijn van je eigen leerstijl is belangrijk. Leren gebeurt in het hoofd van de leerling, het verlangt dus activiteit van de leerling. De nadruk gaat van onderwijzen naar leren. Deze benadering benadrukt nog sterker dan aanhangers van de cognitieve en metacognitieve theorie dat leren een actief, constructief proces is. Dit is zelfs in zo sterke mate het geval dat leren eigenlijk alleen maar goed mogelijk is wanneer leerlingen zelf actief construerend bezig zijn met leerstof. De lerende moet nieuwe informatie koppelen aan bestaande voorkennis. Dit actieve koppelingsproces bestaat eruit dat een leerling alle mogelijke soorten van voorkennis betrekt bij het construeren van een nieuwe representatie van informatie. Omdat ieder mens andere voorkennis heeft, is het niet mogelijk dit koppelingsproces van iemand over te nemen of te structureren. Leren is het construeren van interne representaties met behulp van bestaande interne representaties. Ook deze bestaande representaties zijn (ooit) geconstrueerd. Zij zijn bij iedereen anders omdat iedereen andere ervaringen heeft. De interne representaties vormen met andere woorden unieke figuraties. Het beeld dat iemand ergens van vormt is uniek, want gebonden aan de unieke ervaringscontext. De ene leerling denkt bij het getal 2 bijvoorbeeld aan het feit dat hij twee benen heeft, een andere denkt aan de wedstrijd die hij met 2-0 verloren heeft en weer een andere denkt aan de 2 ogen van het meisje waar hij verliefd op is. Er is niet een objectieve werkelijkheid die gekoppeld moet worden aan een vooraf te bepalen geheel aan voorkennisonderdelen. In plaats daarvan zijn er verschillende werkelijkheden waarvan leerlingen zich een mentaal beeld moeten vormen (construeren). Dit doen zij door actief gebruik te maken van het unieke geheel van wat zij al weten en kunnen. In Rusland ontwikkelde Vygotskij, na eerst een grondige studie gemaakt te hebben van de marxistische visie (de mens wordt gevormd door zijn culturele achtergrond), nieuwe ideeën waarbij de lerende centraal staat i.p.v. de te leren stof. Dit wordt ook wel het historisch constructivisme genoemd. Ook Maria Montessori ontwikkelde een theorie waarbij de persoonlijke mogelijkheden van het kind en een rijke leeromgeving centraal staan. In haar boek Onderwijs en het menselijk potentieel beschrijft ze in 1947 hoe belangrijk het is om de kinderen een rijke leeromgeving te bieden. Maar de rol van de leerkracht is niet klein of gemakkelijk. En even verder op zegt ze: er is maar een ding waar het om gaat, en dat is de ontwikkeling van de mens in zijn totaliteit. We zien dus dat constructivisme niet iets nieuws is, maar duidelijk al lange historische wortels heeft. Eigenlijk sluiten de meeste vertegenwoordigers van de traditionele vernieuwingsscholen in veel opzichten aan bij constructivistische visies. Kernpunt

6 is dat de aandacht met betrekking tot leren zich verplaatst van de leraar (en lesstof) naar de lerende. Hiermee zet het zich vooral af tegen behavioristische zienswijzen, waarbij de lesstof centraal staat. Klassikale methodieken, waarbij elk kind op het zelfde moment iets leert, zijn vanuit het constructivisme uit den boze. Essentieel is verder dat het leren moet plaats vinden in een rijke leeromgeving, die dicht bij de werkelijkheid staat. (Authentieke leersituaties). De lerende lost voortdurend echte problemen op, waardoor hij zich gereedschappen eigen maakt om nog weer andere zaken aan te kunnen. De mate van leren wordt bepaald door de effectiviteit van het gebruik van deze opgedane kennis in het echte leven. De leraar binnen de constructivistische theorie In de praktijk moet de leraar de volgende dingen toepassen: 1. Verdiep je in de cognitieve processen van de lerenden. 2. Maak gebruik van meerdere leerstrategieën, probeer ook authentieke leersituaties te creëren, bijv. aan de hand van casussen zoals bij PGO (probleemgestuurd onderwijs, zie ook voetnoot pagina 32.) 3. Help de lerende om alles in een context te plaatsen (zoek bijv. naar mogelijkheden om door middel van moderne technologieën het actieve, construerende leren in een context te faciliteren.) 4. Help de lerende nieuwgeleerde zaken te laten voortkomen uit, of ten minste te relateren aan dingen die hij al wist. 5. Geef de lerende een belangrijke stem met betrekking tot wat hij wil leren. De leerling binnen de constructivistische theorie Om de leerling zelf de hoofdrol te laten spelen bij zijn kennisopbouw, moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Hij moet willen leren en hij zal moeten weten hoe de kennis te vergaren (leren leren). Het eerste punt, willen leren, is gekoppeld aan inzicht hebben op de zin van de leerstof. In de volgende bijlage komt een en ander nogmaals ter sprake als we het begrip mediëren van Feuerstein bespreken. Leerstijlen Bij constructivisten wordt rekening gehouden met leerstijlen. De onderwijskundige Kolb heeft deze leerstijlen helder geformuleerd. De leerstijlen van Kolb: Divergente leerstijl: de lerende bekijkt elke vraag vanuit een aantal gezichtspunten. Deze leerstijl komt tot zijn recht als je de leerling confronteert met een situatie waar hij zich van alles bij kan voorstellen (waarmee hij affecties heeft). Het resultaat is het product van zowel zien als denken. (De beschouwer) Assimilerende leerstijl: zien, overdenken en zoeken naar een beschrijvend model. (De denker) Convergente denkstijl: abstracte denker, vlot een antwoord. Vooral verbaal begaafde mensen denken vaak zo. Deze leerstijl gaat uit van een wetenschappelijke benadering van een probleem (De beslisser) Uitvoerende leerstijl: Uitproberen, doen, ervaren. Naar aanleiding hiervan inzicht krijgen (De doener)

7 Door: Joan ten Hoonte en Pieter Simons Joan Ten Hoonte is Docente Onderwijskunde aan het Rotterdams Conservatorium. Literatuur: Corte, E. de, Cognitieve psychologie van onderwijsleerprocessen in de Verenigde Staten. In: Nuttin, J. R. (red.), Gedrag, dynamische relatie en betekeniswereld, Universitaire Pers, Leuven, Boekaert, M. Simons, Leren en instructie Dekker & van de Vegt, Assen, 1993 Klerk, L. F. W. de, Onderwijs psychologie, Van Loghum Slaterus, Arnhem, S. Dijkstra en P. Span, Swets & Zelingen (onder redactie van) Leerprocessen en instructie Parreren, C. F. van, Leren door handelen, Van Walraven, Apeldoorn, Simons, P. R. J., Handelingspsychologie versus cognitivistische psychologie, Pedagogische Studiën, 65 (1988) 2, p Veen, T. van der, Wal, J. van der, Van leerpsychologie naar onderwijspraktijk,wolters Noordhoff, Groningen, 2003 Schellekens, H. Resultaatgericht Doceren, Wolters Noordhoff, Groningen, 1989 (met name Deel 1 Hoofdstuk 4 en Deel 2 de hoofdstukken 4, 8, 9; deel 3 hoofdstuk 11 ) Brakenhoff, j, Homminga, S, Ontwikkelingspsychologie voor het onderwijs, Wolters Noordhoff, Groningen, hoofdstuk 4

LA KOL 12-13 Bijeenkomst 4

LA KOL 12-13 Bijeenkomst 4 LA KOL 12-13 Bijeenkomst 4 Terugblik bijeenkomst 3: 4: cognitieve ontwikkeling - ontwikkeling/leren/rijpen - geheugen - vormen van leren Opdrachten: - Deskundigen verdiepen - lezen H7 - Presentatie materialen

Nadere informatie

Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen.

Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Zelfstandig werken Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Visie Leerlinggericht: gericht op de mogelijkheden van

Nadere informatie

Zelfgestuurd leren met Acadin

Zelfgestuurd leren met Acadin Zelfgestuurd leren met Acadin 1. Wat is zelfgestuurd leren? Zelfgestuurd leren wordt opgevat als leren waarbij men zelfstandig en met zin voor verantwoordelijkheid de sturing voor de eigen leerprocessen

Nadere informatie

OVERDRACHTSKUNDE. Stichting Kwaliteitscentrum Schoonheidsverzorging Utrecht

OVERDRACHTSKUNDE. Stichting Kwaliteitscentrum Schoonheidsverzorging Utrecht OVERDRACHTSKUNDE EXAMENEISEN THEORIE SCHOONHEIDSVERZORGING B VERSIE JULI 2010 STICHTING KWALITEITSCENTRUM SCHOONHEIDSVERZORGING Exameneisen STRUCTUUR THEORIE-EXAMEN: OVERDRACHTSKUNDE Examen Overdrachtskunde

Nadere informatie

Onderwijsvisie Sonja van de Valk, verkorte deeltijd leerjaar november 2016, Jan Plasman

Onderwijsvisie Sonja van de Valk, verkorte deeltijd leerjaar november 2016, Jan Plasman Onderwijsvisie Sonja van de Valk, verkorte deeltijd leerjaar 4 22 november 2016, Jan Plasman Inhoudsopgave 1. Onderwijskunde - Persoonlijke visie, blz. 2 - Onderwijsvoorkeur (leerlinggericht en sociaal-constructivisme),

Nadere informatie

Leerplanschema Minor Psychologie

Leerplanschema Minor Psychologie Minor Psychologie 1 Inleiding Waarom houden mensen zich niet aan dieetvoorschriften? Hoe kan ik ze dan stimuleren om dat wel te doen? Hoe kan ik teamsporters leren om beter om te gaan met zelfkritiek?

Nadere informatie

Oktober 2013 Wanneer gaat leren renderen?

Oktober 2013 Wanneer gaat leren renderen? Certificering In het domein IT Service Management word heel wat geleerd, voor ITIL versie 2 en 3 zijn al sinds het uitkomen van deze Best Practices standaard trainingen ontwikkeld die leiden tot certificering

Nadere informatie

BBL-4, topklinisch traject RdGG Pagina 1 van 7 Persoonlijke ontwikkeling Studievaardigheden

BBL-4, topklinisch traject RdGG Pagina 1 van 7 Persoonlijke ontwikkeling Studievaardigheden BBL-4, topklinisch traject RdGG Pagina 1 van 7 Inleiding en leerdoelen Leren en studeren is een belangrijk onderdeel in je opleiding tot verpleegkundige. Om beter te leren studeren is het belangrijk niet

Nadere informatie

Fase B. Entree. Leerstijlen. 2013 Stichting Entreprenasium. Versie 0.1: januari 20]3

Fase B. Entree. Leerstijlen. 2013 Stichting Entreprenasium. Versie 0.1: januari 20]3 N W Fase B O Z Entree Leerstijlen Versie 0.1: januari 20]3 2013 Stichting Entreprenasium Inleiding 2 Inleiding 2 Indeling 4 Strategie 6 Leerstijl Ieder mens heeft zijn eigen leerstijl. Deze natuurlijke

Nadere informatie

Leerpsychologie als basis voor effectieve instructie. Liesbeth Kester

Leerpsychologie als basis voor effectieve instructie. Liesbeth Kester Leerpsychologie als basis voor effectieve instructie Liesbeth Kester Inhoud Instructie Gagné s instructietheorie (hoofdstuk 10) Constructivisme (hoofdstuk 11) Leren Cognitieve informatieverwerking (hoofdstuk

Nadere informatie

Onderwijsvisie 2015 Inhoud Inleiding Onderwijskunde Doel Inhoud Methode Beoordeling Relatie docent-leerling Pedagogiek Psychologie Bibliografie

Onderwijsvisie 2015 Inhoud Inleiding Onderwijskunde Doel Inhoud Methode Beoordeling Relatie docent-leerling Pedagogiek Psychologie Bibliografie Onderwijsvisie 2015 Inhoud Inleiding Onderwijskunde Doel Inhoud Methode Beoordeling Relatie docent-leerling Pedagogiek Psychologie Bibliografie Het doel van onderwijs is om mensen te ontwikkelen, in staat

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89

Inhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89 Inhoud Inleiding 9 1 Zelfsturend leren 13 1.1 Zelfsturing 13 1.2 Leren 16 1.3 Leeractiviteiten 19 1.4 Sturingsactiviteiten 22 1.5 Aspecten van zelfsturing 25 1.6 Leerproces vastleggen 30 2 Oriëntatie op

Nadere informatie

onderwijs, de ontwikkelingen op een rij

onderwijs, de ontwikkelingen op een rij onderwijs, de ontwikkelingen op een rij Veel scholen zijn begonnen met het werken met groepsplannen. Anderen zijn zich aan het oriënteren hierop. Om groepsplannen goed in te kunnen voeren is het belangrijk

Nadere informatie

Bijeenkomst 1. Opdracht 1 Doel: Aansluiten bij voorkennins en ervaring van studenten.

Bijeenkomst 1. Opdracht 1 Doel: Aansluiten bij voorkennins en ervaring van studenten. Bijeenkomst 1 Leerdoelen: Studenten kunnen Uitleggen waarom sommige informayie makkelijk vergeten wordt en welke factoren een rol spelen Expliciteren hoe hij zelf leert Opdracht 1 Doel: Aansluiten bij

Nadere informatie

KOL bijeenkomst 3 12-13

KOL bijeenkomst 3 12-13 KOL bijeenkomst 3 12-13 Terugblik: H1:demotoets uitwisselen Bijeenkomst 2 leerstijlen (slb) Wat heb je afgelopen stagedagen gezien/gedaan dat te maken heeft met leren? Aanvullen spin leren: Mijn leren

Nadere informatie

Samenwerking. Betrokkenheid

Samenwerking. Betrokkenheid De Missie Het Spectrum is een openbare school met een onderwijsaanbod van hoge kwaliteit. We bieden het kind betekenisvol onderwijs in een veilige omgeving. In een samenwerking tussen kind, ouders en school

Nadere informatie

Positieve houding. Hoge verwachtingen. Flexibele planning

Positieve houding. Hoge verwachtingen. Flexibele planning Visie Aanpassingen in de gedragingen van de leerkracht Het vertalen van een politiek besluit zoals het M- decreet in de dagelijkse praktijk is geen gemakkelijke opgave. Als leerlingen met een beperking

Nadere informatie

BLAADJE #4. mei 2018

BLAADJE #4. mei 2018 BLAADJE #4 mei 2018 School voor KEES GROEP 1/2 breinvriendelijk onderwijs OBS met engelse les vanaf groep 1 De Koningslinde is een jonge openbare basisschool (obs ) in Vught. In het stadhouderspark, in

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan

Opbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Opbrengstgericht werken bij andere vakken Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Doel Leerkrachten kunnen een les tekenen of geschiedenis ontwerpen volgens de uitgangspunten van OGW die ze direct

Nadere informatie

Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015

Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van

Nadere informatie

Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren. Ada van Dalen

Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren. Ada van Dalen Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren Ada van Dalen Wat is W&T? W&T is je eigen leven W&T: geen vak maar een benadering De commissie wil onderstrepen dat wetenschap en technologie in haar ogen géén

Nadere informatie

Test je onderwijsopvattingen

Test je onderwijsopvattingen 1 van 5 23-10-2008 15:10 Test je onderwijsopvattingen Het geven van onderwijs heeft alles met opvattingen en gedachten over het leren te maken. Zonder dat je je daar bewust van bent, sluit jouw denken

Nadere informatie

Stellingen en uitleg over talentgerichte ontwikkeling op de basisschool

Stellingen en uitleg over talentgerichte ontwikkeling op de basisschool Stellingen en uitleg over talentgerichte ontwikkeling op de basisschool Stellingen Het begrip Talent zegt vooral iets over de capaciteiten van een leerling. Sommige leerlingen hebben meer talent dan anderen.

Nadere informatie

Samenvatting Proefschrift Fostering Monitoring and Regulation of Learning Mariëtte H. van Loon, Universiteit Maastricht

Samenvatting Proefschrift Fostering Monitoring and Regulation of Learning Mariëtte H. van Loon, Universiteit Maastricht Samenvatting Proefschrift Fostering Monitoring and Regulation of Learning Mariëtte H. van Loon, Universiteit Maastricht Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar metacognitieve vaardigheden van leerlingen

Nadere informatie

Visible Learning - John Hattie. Miljoenen leerlingen. Effect van het leerkracht. Effectgrootte

Visible Learning - John Hattie. Miljoenen leerlingen. Effect van het leerkracht. Effectgrootte Visible Learning - John Hattie Wat maakt de school tot een succes? Daar is veel onderzoek naar gedaan. Maar wat werkt nu echt? In het baanbrekende boek Visible Learning verwerkt John Hattie de resultaten

Nadere informatie

De onderwijsmethode Directe instructie

De onderwijsmethode Directe instructie De onderwijsmethode Directe instructie 1. Wat is Directe instructie? Directe instructie is een onderwijsmethode die nadruk legt op structuur, duidelijkheid en positieve ondersteuning van de student (Ebbens

Nadere informatie

Minor Toegepaste Psychologie

Minor Toegepaste Psychologie Minor Toegepaste Psychologie 1 Inleiding Waarom houden mensen zich niet aan dieetvoorschriften? Hoe kan ik ze dan stimuleren om dat wel te doen? Hoe kan ik teamsporters leren om beter om te gaan met zelfkritiek?

Nadere informatie

ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK

ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK Iedereen heeft er de mond van vol: Het beste uit de leerling halen Recht doen aan verschillen van leerlingen Naast kennis en vaardigheden, aandacht voor het

Nadere informatie

EFFECTIEVE COMMUNICATIE IN DE KLAS

EFFECTIEVE COMMUNICATIE IN DE KLAS Het vermogen om effectief te communiceren in de klas vraagt om betrokkenheid, interactie, een positieve sfeer, verwachtingen van de leraar en uitdagingen. Effectieve communicatie in de klas versterkt het

Nadere informatie

1 Extra-murosactiviteiten: Een vat vol opportuniteiten

1 Extra-murosactiviteiten: Een vat vol opportuniteiten HUMANE WETENSCHAPPEN 1 Extra-murosactiviteiten: Een vat vol opportuniteiten Inleiding Vanuit de pedagogische begeleidingsdienst pleiten we om leerlingen mee te voeren in rijke en gevarieerde leeromgevingen.

Nadere informatie

3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?

3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken? Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat

Nadere informatie

HIC, specialisatie kinderen

HIC, specialisatie kinderen HIC, specialisatie kinderen Module Docent contact uren Zelfstudie Psychologie en psychopathologie 11 44 uur Ontwikkelingspsychologie 11 22 uur Inleiding in de Chakrapsychologie 11 36 uur Jungiaanse psychologie,

Nadere informatie

Ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO)

Ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO) Ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO) Deze visie is gebaseerd op de sociaal- constructivistische leertheorie van Vygotski. Een eerste kenmerk daarvan is dat het leren van kinderen plaatsvindt in een realistische

Nadere informatie

Effectieve strategieën voor zelfgereguleerd leren

Effectieve strategieën voor zelfgereguleerd leren Effectieve strategieën voor zelfgereguleerd leren NWO Onderzoek van Hester de Boer, Anouk S. Donker-Bergstra, Danny D.N.M. Kostons (2012, GION) Samengevat door Irma van der Neut (IVA Onderwijs) Zelf gereguleerd

Nadere informatie

Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden

Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden Bij het begeleiden van leeractiviteiten kun je twee aspecten aan het gedrag van leerkrachten onderscheiden, namelijk het pedagogisch handelen en het didactisch handelen.

Nadere informatie

Bewerkstelligen van zelfsturing

Bewerkstelligen van zelfsturing Bewerkstelligen van zelfsturing op het leerproces Praktijkgericht verkennend onderzoek door Kim Hazeu in het kader van de Master Leren en Innoveren bij Inholland Zelfsturing op leerproces aanleiding Onderwijsconcept:

Nadere informatie

Mijn visie; mijn manier van handelen en

Mijn visie; mijn manier van handelen en Mijn visie; mijn manier van handelen en ideeën over hoe kinderen ontwikkelen, leren en zouden moeten leren op school. Mariska Gerritsen, Docent beeldende vorming Fontys Tilburg Onderwijs Mijn visie op

Nadere informatie

De Kempel. Pedagogische competentie. Maartje Boots en Ankie Kleuskens

De Kempel. Pedagogische competentie. Maartje Boots en Ankie Kleuskens De Kempel Pedagogische competentie Maartje Boots en Ankie Kleuskens P-fase K1-fase K2-fase K3-fase De basis wordt gelegd, deze wordt voortdurend uitgebreid. Het geleerde wordt door de student eigengemaakt.

Nadere informatie

Motivatie, faalangst en leerstijlen. Samenvatting tbv Algemene Didactiek

Motivatie, faalangst en leerstijlen. Samenvatting tbv Algemene Didactiek Motivatie, faalangst en leerstijlen Samenvatting tbv Algemene Didactiek Naam: Thomas Sluyter Nummer: 1018808 Jaar / Klas: 1e jaar Docent Wiskunde, deeltijd Datum: 28 oktober, 2007 Samenvatting Geen. Versie

Nadere informatie

Hieronder geven wij antwoord op een aantal vragen, die van belang kunnen zijn bij het kiezen van een school voor uw kind(eren).

Hieronder geven wij antwoord op een aantal vragen, die van belang kunnen zijn bij het kiezen van een school voor uw kind(eren). Waarom kiezen voor onze school? Het is geen gemakkelijke opgave, een goede basisschool te kiezen voor uw kind(eren). De basisschool vervult immers een belangrijke rol in de opvoeding en ontwikkeling van

Nadere informatie

LA KOL Bijeenkomst

LA KOL Bijeenkomst LA KOL Bijeenkomst 1 12-13 Verkennen LA KOL op N@tschool Verkennen themadossiers Planning Subjectief concept leren Bekijken LA op N@tschool Trigger: straks bekijken Competenties m.b.t. leren: Vakinhoudelijk

Nadere informatie

Visie op het technologisch onderwijs

Visie op het technologisch onderwijs 2014 Visie op het technologisch onderwijs Annet Kops Opleiding Mens en Technologie 11-5-2014 Inhoud VOORWOORD... 3 VISIE OP LEERLINGEN... 3 VISIE OP LEREN... 4 SOCIALE VAARDIGHEDEN... 5 ANALYSE OP BASIS

Nadere informatie

Good practice Werken met leeruitkomsten in de onderwijspedagogische leerlijn FLOT

Good practice Werken met leeruitkomsten in de onderwijspedagogische leerlijn FLOT Good practice Werken met leeruitkomsten in de onderwijspedagogische leerlijn FLOT Annet Meinen & Rosan Bosma a.meinen@fontys.nl / r.bosma@fontys.nl FLOT-Focus, 2016-2021: De karaktervolle leraar. De afgelopen

Nadere informatie

Bijeenkomsten 2012-2013

Bijeenkomsten 2012-2013 Bijeenkomsten 2012-2013 Datafeedforward Intervisie Lezing/masterclass gekoppeld aan professionele leergemeenschap Werken in een Professionele LeerGemeenschap Motto: Professionals doen het samen en doen

Nadere informatie

Wiskunde: vakspecifieke toelichting en tips

Wiskunde: vakspecifieke toelichting en tips Wiskunde: vakspecifieke toelichting en tips Met deze voorbeelden van taken voor de wiskundelessen willen wij verschillende ideeën illustreren. Ten eerste geven zij een idee wat bedoeld wordt met hele-taakeerst

Nadere informatie

Leerstijlen. www.gertjanschop.com/kennisenleren - pagina 1 van 5

Leerstijlen. www.gertjanschop.com/kennisenleren - pagina 1 van 5 Leerstijlen Leren volgens Kolb Kolb vat leren op als een proces dat, steeds weer, vier stadia doorloopt: fase 1: concreet ervaren fase 2: waarnemen en overdenken (reflecteren) fase 3: abstracte begripsvorming

Nadere informatie

De zesde rol van de leraar

De zesde rol van de leraar De zesde rol van de leraar De leercoach Susan Potiek Ariena Verbaan Ten behoeve van de leesbaarheid van dit boek is in veel gevallen bij de verwijzing naar personen gekozen voor het gebruik van hij. Het

Nadere informatie

Appendix A Checklist voor visible learning inside *

Appendix A Checklist voor visible learning inside * Appendix A Checklist voor visible learning inside * * Op www.bazalt.nl/lerenzichtbaarmaken kunt u dit formulier downloaden en vervolgens printen. Het is belangrijk dat de medewerkers van de school deze

Nadere informatie

Evaluatieonderzoek workshop Nieuws van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid

Evaluatieonderzoek workshop Nieuws van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid Evaluatieonderzoek workshop Nieuws van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid Verwachting, waardering en leerwinst van de Workshop Nieuws Laura Gil Castillo en Eva Mulder, januari 2009 Universiteit

Nadere informatie

Onderwijs Maak Je Samen DENKBEELDEN LEREN MET BEELDEN. TREIN Volgorde. CIRKEL Omschrijven van... BLOEM Beschrijf kenmerken. STRIK Oorzaak en gevolg

Onderwijs Maak Je Samen DENKBEELDEN LEREN MET BEELDEN. TREIN Volgorde. CIRKEL Omschrijven van... BLOEM Beschrijf kenmerken. STRIK Oorzaak en gevolg king in samenwerking in in samenwerking samenwerking TREIN Volgorde CIRKEL Omschrijven van... Eerst..., dan... BLOEM Beschrijf kenmerken Wat weet je van...? STRIK Oorzaak en gevolg De... is... KAPSTOK

Nadere informatie

Verantwoording 1.1 Keuze van de titel

Verantwoording 1.1 Keuze van de titel 1 13 Verantwoording 1.1 Keuze van de titel Voor je ligt het handboek Training sociale vaardigheden. Dit boek is geschreven voor iedereen die te maken heeft met kinderen tussen de tien en vijftien jaar

Nadere informatie

HOUT EN BOUW. Activerende werkvormen? De leraar doet er toe.

HOUT EN BOUW. Activerende werkvormen? De leraar doet er toe. HOUT EN BOUW Activerende werkvormen? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we na 14 dagen gemiddeld slechts 10 % hebben onthouden van datgene wat we gelezen hebben en 20 % van wat we hebben gehoord.

Nadere informatie

De Taxonomie van Bloom Toelichting

De Taxonomie van Bloom Toelichting De Taxonomie van Bloom Toelichting Een van de meest gebruikte manier om verschillende kennisniveaus in te delen, is op basis van de taxonomie van Bloom. Deze is tussen 1948 en 1956 ontwikkeld door de onderwijspsycholoog

Nadere informatie

Uit het resultaat van mijn test kwamen voornamelijk de doener en beslisser naar voren.

Uit het resultaat van mijn test kwamen voornamelijk de doener en beslisser naar voren. Metawerk Fedor. Semester 1a Opdracht 1. Ik heb voor opdracht 1 de leerstijlentest van Kolb gemaakt. Deze test heeft als doel om te kijken op wat voor manier je het beste informatie kunt opnemen en verwerken.

Nadere informatie

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt

Nadere informatie

Centrum Bergkristal Studieplan Deelopleiding Holistisch Integratief Coach en/of Counsellor

Centrum Bergkristal Studieplan Deelopleiding Holistisch Integratief Coach en/of Counsellor Centrum Bergkristal Studieplan Deelopleiding Holistisch Integratief Coach en/of Counsellor Modules Holistisch Integratief Coach en/of Counsellor 1. Psychologie en Psychopathologie 2. Sociale psychologie

Nadere informatie

Opbrengsten van CNV thema onderwijsdag 20 april 2016 Masterclass leerstrategieën door Karin Nijman & Inge Verstraete

Opbrengsten van CNV thema onderwijsdag 20 april 2016 Masterclass leerstrategieën door Karin Nijman & Inge Verstraete 10 werkvormen om het denken te activeren Goede metacognitieve vaardigheden worden gezien als een voorspeller van succesvol leren. Door expliciet aandacht te besteden aan denkvaardigheden, stimuleer je

Nadere informatie

Studeren en Leren Vorm VWO PERSOONLIJKE RAPPORTAGE VAN. Naam Z

Studeren en Leren Vorm VWO PERSOONLIJKE RAPPORTAGE VAN. Naam Z Studeren en Leren Vorm VWO PERSOONLIJKE RAPPORTAGE VAN Naam Z Gegevens deelnemer Algemeen Naam Naam Z Leeftijd 18 Geslacht man Afnamedatum 17 Oktober 2012 Normgroep VWO 6 Opleiding atheneum Klas/jaar 6

Nadere informatie

Kolb als kapstok. 12 april Tonnie Prinsen & Uschi Koster.

Kolb als kapstok. 12 april Tonnie Prinsen & Uschi Koster. Kolb als kapstok 12 april 2013 Tonnie Prinsen & Uschi Koster info@supervisie-training.nl Toren van rietjes Vorm subgroepjes Maak met jouw subgroepje de hoogste toren Doelen Kennis maken met leerstijlen

Nadere informatie

ogen en oren open! Luister je wel?

ogen en oren open! Luister je wel? ogen en oren open! Luister je wel? 1 Verbale communicatie met jonge spelers Communiceren met jonge spelers is een vaardigheid die je van nature moet hebben. Je kunt het of je kunt het niet. Die uitspraak

Nadere informatie

Professionalisering van leraren ter bevordering van zelfsturend leren van basisschoolleerlingen

Professionalisering van leraren ter bevordering van zelfsturend leren van basisschoolleerlingen Professionalisering van leraren ter bevordering van zelfsturend leren van basisschoolleerlingen Patrick Sins: Lectoraat Vernieuwingsonderwijs, Saxion Hogeschool; Thomas More Hogeschool Emmy Vrieling: Welten-instituut,

Nadere informatie

Hulp bij ADHD. Scholingsaanbod

Hulp bij ADHD. Scholingsaanbod Hulp bij ADHD Dit heeft mijn beeld van ADHD enorm verrijkt. Ik zie nu veel mogelijkheden om kinderen met ADHD goede begeleiding te bieden deelnemer workshop bij Fontys Hogescholen Copyright 2010 Hulp bij

Nadere informatie

Onderwijs-pedagogische visies van mbo-docenten

Onderwijs-pedagogische visies van mbo-docenten Onderwijs-pedagogische visies van mbo-docenten Do-mi-le 15 mei 2014 Carlos van Kan Onderzoeker carlos.vankan@ecbo.nl Mijn professionele interesse Het helpen ontwikkelen van een kritisch onderzoeksmatige

Nadere informatie

TWEEDETAALVERWERVING EN NT2-DIDACTIEK

TWEEDETAALVERWERVING EN NT2-DIDACTIEK TWEEDETAALVERWERVING EN NT2-DIDACTIEK AZC Dronten 2016-2017 Bijeenkomst 1 Lies.Alons@itta.uva.nl 1 ONDERWERPEN Scholing 2016-2017 De context van tweedetaalverwerving Didactiek in de NT2-les De praktijkopdracht

Nadere informatie

WELKOM. Hèt Congres November Angeline van der Kamp MA

WELKOM. Hèt Congres November Angeline van der Kamp MA WELKOM Hèt Congres November 2013 Angeline van der Kamp MA Workshop: Marzano en ik? Wat werkt voor mij en mijn Leerlingen? Workshop Hèt Congres 29 november 2013 Angeline van der Kamp MA a.vanderkamp@fontys.nl

Nadere informatie

Richtlijn Het Activerende Directe Instructie Model

Richtlijn Het Activerende Directe Instructie Model Richtlijn Het Activerende Directe Instructie Model Omschrijving Verwijzing naar Doelgroep Opsteller Intern document die uitleg geeft over het activerende directe instructiemodel. Vaardigheidsmeter Betrokken

Nadere informatie

Omgaan met Bumpy Moments in de context van Technisch Beroepsonderwijs

Omgaan met Bumpy Moments in de context van Technisch Beroepsonderwijs VELON/VELOV CONFERENTIE Brussel, 4-5 februari 2016 Omgaan met Bumpy Moments in de context van Technisch Beroepsonderwijs Fontys Hogescholen, Eindhoven Dr. E. Klatter, Dr. K. Vloet, Dr. S. Janssen & MEd

Nadere informatie

De Leren Zichtbaar Maken Impact cyclus, (Ervaringen met de aanpak van John Hattie) Lunteren, 2016

De Leren Zichtbaar Maken Impact cyclus, (Ervaringen met de aanpak van John Hattie) Lunteren, 2016 De Leren Zichtbaar Maken Impact cyclus, (Ervaringen met de aanpak van John Hattie) Lunteren, 2016 Petra Meirink-Chatah, RKBS Beekbrug Pieter de Kool, Onderwijsadvies p.dekool@onderwijsadvies.nl Take away

Nadere informatie

De kunst van het lesgeven

De kunst van het lesgeven De kunst van het lesgeven Cursus voor schoolleiders en (intern) begeleiders te essentiële kwaliteitsaspecten te leren van een goed instructiegedrag, goed klassenmanagement en een goede pedagogische relatie.

Nadere informatie

Achtergrondinformatie Leerstijlen en Werkvormen

Achtergrondinformatie Leerstijlen en Werkvormen Achtergrondinformatie Leerstijlen en Werkvormen Marjoleine Hanegraaf (NMI bv) & Frans van Alebeek (PPO-AGV), december 2013 Het benutten van bodembiodiversiteit vraagt om vakmanschap van de teler. Er is

Nadere informatie

Begeleiding van studievaardigheden in het Mentoraat. Frans Ottenhof

Begeleiding van studievaardigheden in het Mentoraat. Frans Ottenhof Begeleiding van studievaardigheden in het Mentoraat Frans Ottenhof De rol van de mentor * Wat is motiverend voor leerlingen? * Aan welke studievaardigheden kun je werken? Welke niet? * Wat heb je nodig

Nadere informatie

Werkplan vakverdieping kunstvakken

Werkplan vakverdieping kunstvakken Werkplan vakverdieping kunstvakken 2012-2013 algemene gegevens Naam: Klas: Nanda ten Have VR3C Gekozen vakverdieping: Beeldend onderwijs Persoonlijke leerdoel gekoppeld aan de vakcompetenties of gericht

Nadere informatie

Waarom een samenvatting maken?

Waarom een samenvatting maken? Waarom een samenvatting maken? Er zijn verschillende manieren om actief bezig te zijn met de leerstof. Het maken van huiswerk is een begin. De leerstof is al eens doorgenomen; de stof is gelezen en opdrachten

Nadere informatie

Dit artikel is gepubliceerd op de website van Slim! Digitaal 15 februari 2008

Dit artikel is gepubliceerd op de website van Slim! Digitaal 15 februari 2008 Werken volgens het TASC model Valt er nog wat te leren? Eleonoor van Gerven Leren lijkt een eenvoudige taak voor hoogbegaafde kinderen. Ze hebben alles mee en zouden iedere leertaak snel tot een goed eind

Nadere informatie

ACTIVERENDE WERKVORMEN. Pedagogische dag COLOMAplus Johan Fouquaert

ACTIVERENDE WERKVORMEN. Pedagogische dag COLOMAplus Johan Fouquaert ACTIVERENDE WERKVORMEN Pedagogische dag COLOMAplus 2013-03-01 LEERPLANREALISATIE Het handboek. is de bijbel voor vele leraars ik krijg mijn handboek niet uit Nochtans. Activerend onderwijs Wat? Ll verwerkt

Nadere informatie

Leren zichtbaar maken

Leren zichtbaar maken Leren zichtbaar maken Deze presentatie: De theorie: leren zichtbaar maken formatieve assessment De praktijk op Bader Primary School Hoe verder op Unit scholen? Leren zichtbaar maken met het Formatieve

Nadere informatie

Observatieleidraad leertaak zelfregulerend leren

Observatieleidraad leertaak zelfregulerend leren Observatieleidraad leertaak zelfregulerend leren Groepsnummer: Datum observatie: Tijdstip: van tot Naam leerling: Volgnummer leerling: Klas leerling: School leerling: Geslacht leerling: 1 Instructies Net

Nadere informatie

Hoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd.

Hoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd. VRAAG 7 Hoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd. We beschouwen attitudes als voedingsbodem voor het leren leren. - Eerste graad: expliciteren : binnencirkel

Nadere informatie

Vilnius resolutie: betere scholen door gezondheid (better schools through health) 17 juni 2009

Vilnius resolutie: betere scholen door gezondheid (better schools through health) 17 juni 2009 Vilnius resolutie: betere scholen door gezondheid (better schools through health) 17 juni 2009 Vilnius resolutie: betere scholen door gezondheid 17 juni 2009 Inleiding Onderwijs en gezondheid hebben een

Nadere informatie

Visualiseren en leren met animaties. Pieter Wouters

Visualiseren en leren met animaties. Pieter Wouters Visualiseren en leren met animaties Pieter Wouters 1 Programma Multimedia en animaties Waarom animaties gebruiken? Hoe worden animaties door mensen verwerkt? Welke problemen ontstaan hierbij? Oplossingen

Nadere informatie

Ons. Onderwijs. Kwaliteit in onderwijs

Ons. Onderwijs. Kwaliteit in onderwijs Ons Onderwijs Kwaliteit in onderwijs Voorwoord Bij Marianum staat de ontwikkeling van de leerling voorop. Wij staan voor aantrekkelijk en afgestemd onderwijs, gemotiveerde leerlingen en goede eindresultaten.

Nadere informatie

Lesgeven aan groep 7 en 8

Lesgeven aan groep 7 en 8 Lesgeven aan groep 7 en 8 Heeft u uw ervaring in de onder- of bovenbouw van de basisschool en gaat u nu (of binnenkort) lesgeven aan groep 7 of 8, dan zult u zich wellicht verbazen over de manier waarop

Nadere informatie

Samenvatting (Dutch)

Samenvatting (Dutch) Samenvatting (Dutch) 162 Hier zal een korte samenvatting gegeven worden van de resultaten van het onderzoek gepresenteerd in dit proefschrift. Affect, Gemoedstoestand en Informatieverwerking Om te overleven

Nadere informatie

Hoe leerlingen (niet) leren?! Workshop Berseba 3 oktober 2018

Hoe leerlingen (niet) leren?! Workshop Berseba 3 oktober 2018 Hoe leerlingen (niet) leren?! Workshop Berseba 3 oktober 2018 Doelstellingen workshop Deelnemers kennen verschillende benaderingen over de wijze waarop leerlingen leren Deelnemers zijn zich ervan bewust

Nadere informatie

Studievaardigheden van A tot Z

Studievaardigheden van A tot Z Geschreven door Patricia Hendrikx Studievaardigheden van A tot Z Actief leren Actief leren is het tegenovergestelde van passief leren. Bij actief leren doe je meer dan alleen de leerstof doorlezen. Je

Nadere informatie

Hieronder wordt de procedure voor de beoordeling van de bekwaamheid van de student in de beroepspraktijk kort weergegeven.

Hieronder wordt de procedure voor de beoordeling van de bekwaamheid van de student in de beroepspraktijk kort weergegeven. Procedure en criteria voor het beoordelen van studenten in de beroepspraktijk Hieronder wordt de procedure voor de beoordeling van de bekwaamheid van de student in de beroepspraktijk kort weergegeven.

Nadere informatie

Stap 2 Leeractiviteiten ontwerpen

Stap 2 Leeractiviteiten ontwerpen Stap 2 Leeractiviteiten ontwerpen Bij het ontwerpen van een leeractiviteit is het belangrijk dat je vertrekt vanuit het doel dat je ermee hebt. Het overzicht leeractiviteit organiseren geeft een aantal

Nadere informatie

leren binnen het basisonderwijs Zelfverantwoordelijk Literatuurstudie uitgevoerd in het kader van de Master Leren en Innoveren, Interactum, Utrecht

leren binnen het basisonderwijs Zelfverantwoordelijk Literatuurstudie uitgevoerd in het kader van de Master Leren en Innoveren, Interactum, Utrecht Zelfverantwoordelijk leren binnen het basisonderwijs Literatuurstudie uitgevoerd in het kader van de Master Leren en Innoveren, Interactum, Utrecht Sanne Vleugel st nr. 100459 Anouk van Ginkel st nr. 100447

Nadere informatie

K e r n v i s i e m e t h o d e

K e r n v i s i e m e t h o d e Kinderen met leerproblemen werkelijk kunnen helpen Leerkrachten en kinderhulpverleners hebben er dagelijks mee te maken. Leerlingen die na grondige uitleg, extra persoonlijke aandacht en grote inspanningen

Nadere informatie

Koppeling leren leren met executieve functies

Koppeling leren leren met executieve functies Koppeling leren leren met executieve functies Leren leren vindt zijn oorsprong in onze dynamische samenleving. Onder invloed van onder andere automatisering, innovatie en waarden en normen die in de 21e

Nadere informatie

HOE-boek voor de trainer

HOE-boek voor de trainer HOE-boek voor de trainer Een complete gids over leren, ontwerpen, begeleiden en zelfreflectie Marcolien Huybers Thema, uitgeverij van Schouten & Nelissen 1 Leren en trainen Leren overkomt iemand niet af

Nadere informatie

ONDERSTEUNING BIJ HET LEZEN

ONDERSTEUNING BIJ HET LEZEN ONDERSTEUNING BIJ HET LEZEN De meeste leerlingen hebben geen moeite met lezen op zich. Maar vanaf het moment dat ze langere teksten moeten lezen en globale vragen beantwoorden of als ze impliciete informatie

Nadere informatie

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft

Nadere informatie

BKO cursus. Leertheorieën en didactiek. 20 februari 2012 (Virtuele cursus BKO) Olga Firssova, CELSTEC, Open University of the Netherlands

BKO cursus. Leertheorieën en didactiek. 20 februari 2012 (Virtuele cursus BKO) Olga Firssova, CELSTEC, Open University of the Netherlands BKO cursus Leertheorieën en didactiek Olga Firssova, CELSTEC, Open University of the Netherlands 20 februari 2012 (Virtuele cursus BKO) BKO Leertheorieën en didactiek online 20 februari 9.00-10.30 - Even

Nadere informatie

Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012)

Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) en netwerk-leren (De Laat, 2012) verhogen de kans op succesvol leren in het kader van een

Nadere informatie

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het

Nadere informatie

Doelstellingen van PAD

Doelstellingen van PAD Beste ouders, We kozen er samen voor om voor onze school een aantal afspraken te maken rond weerbaarheid. Aan de hand van 5 pictogrammen willen we de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze leerlingen

Nadere informatie

21 e eeuw vaardigheden

21 e eeuw vaardigheden 21 e eeuw vaardigheden Filmpje: Tweepraat Wat vind je hiervan? Even sparren met je buurman/buurvrouw Nog wat quotes: We kunnen problemen niet oplossen door op dezelfde manier te denken als toen we ze

Nadere informatie

ILS-K 1 12/1/2016 INSTRUMENT LEER STIJL - K PERSOONLIJKE RAPPORTAGE VAN. Marc van Dongen

ILS-K 1 12/1/2016 INSTRUMENT LEER STIJL - K PERSOONLIJKE RAPPORTAGE VAN. Marc van Dongen ILS-K 1 12/1/2016 INSTRUMENT LEER STIJL - K PERSOONLIJKE RAPPORTAGE VAN Marc van Dongen ILS-K 2 12/1/2016 Gegevens deelnemer School: Naam leerling: Marc van Dongen Afnamedatum: 29 november 2016 10:33:00

Nadere informatie

Visie in de praktijk

Visie in de praktijk Gastlessen voor studenten 2 e leerjaar PW 3 en 4 Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar - Docentenhandleiding Visie in de praktijk Gastles visie in de praktijk - Docentenhandleiding Theorie over dit onderwerp:

Nadere informatie