Socialezekerheidsrecht

Transcriptie

1 Inhoud INLEIDING Wat is sociale zekerheid? Enkele kenmerken van de sociale zekerheid Solidariteit Verplicht karakter Stelsels van sociale zekerheid Structuur van de sociale zekerheid Onderwerping aan de sociale zekerheid voor werknemers Algemeen Territoriaal toepassingsgebied Tewerkstelling in landen waarmee België een overeenkomst heeft gesloten Verordening 1408/ Bilaterale akkoorden Europees verdrag inzake sociale zekerheid Tewerkstelling in landen waarmee België geen overeenkomst heeft gesloten Personeel toepassingsgebied Arbeidsovereenkomst Wat is een arbeidsovereenkomst? Ondergeschikt verband Problematiek van schijnzelfstandigen en pseudowerknemers Samengaan arbeidsovereenkomst en aannemingsof zelfstandigen overeenkomst Uitbreidingen, gelijkstellingen, beperkingen en uitsluitingen Zeelieden Gelijkstellingen Uitbreidingen Beperkingen Uitsluitingen Gevolgen van de onderwerping Het loon waarop de bijdragen worden geïnd Het begrip loon Enkele bijzondere vergoedingen Toekenning firmawagen Niet-recurrente resultaatgerichte bonus Betaling van verkeersboetes van de werknemer door de werkgever v

2 Socialezekerheidsrecht 7. Financiering van de sociale zekerheid Loontrekkenden Werkgevers en werknemers Tussenkomst van de Staat Financiering van de sociale zekerheid van de zelfstandigen en de ambtenaren Zelfstandigen Ambtenaren Vermindering van sociale bijdragen Verplichtingen van de werkgever Verplichtingen Inschrijving DmfA-kwartaalaangifte Limosa-aangifte Betaling van de bijdragen Sancties Burgerrechtelijke sancties Niet-tijdige betaling van de bijdrage Niet-tijdige aangifte Niet-tijdige betaling van de voorschotten Geen, onvolledige of onjuiste aangifte Afzien van, kwijtschelding en vermindering van bijdragen Toezicht en strafbepalingen Toezicht Straffen Ambtshalve veroordelingen Tenietdoen strafvordering Verjaring Kruispuntbank van de sociale zekerheid Algemeen Organisatie Gegevensbescherming Recht op informatie en rechtzetting Netwerk van de Kruispuntbank Handvest van de sociaal verzekerde Algemeen Verplichtingen van de instellingen belast met het verstrekken van sociale prestaties E-government Nuttige websites vi

3 Inhoud HOOFDSTUK 1 ARBEIDSONGEVALLEN Basiswetgeving Vooraf Op wie is de arbeidsongevallenwet toepasselijk? Welke risico s worden gedekt door de arbeidsongevallenverzekering? Wat is een arbeidsongeval? Plotse gebeurtenis Letsel Causaal verband tussen plotse gebeurtenis en letsel: vermoeden van ongeval Ongeval tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst Ongeval door het feit van de uitvoering van de overeenkomst: vermoeden van band met de arbeid Wat is een arbeidswegongeval? Begin- en eindpunt van de arbeidsweg: verblijfplaats en arbeidsplaats Normale weg Welke rol speelt de fout van het slachtoffer? Welke schade wordt vergoed door de arbeidsongevallenwet? Medische en aanverwante kosten Uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid Wat is arbeidsongeschiktheid? Grondslag voor de uitkeringen: het basisloon Hoe wordt arbeidsongeschiktheid vergoed? Volledige tijdelijke arbeidsongeschiktheid Gedeeltelijke tijdelijke arbeidsongeschiktheid Volledige blijvende arbeidsongeschiktheid Gedeeltelijke blijvende arbeidsongeschiktheid Bijkomende vergoeding voor hulp van derden Herziening Uitkeringen bij dodelijk arbeidsongeval Vergoeding voor begrafeniskosten Vergoeding voor de kosten van transport van de overledene Renten aan rechthebbenden Burgerlijke aansprakelijkheid Voorrang van de arbeidsongevallenwet op gemeen recht Burgerlijke immuniteit Subrogatie door de verzekeraar Procedure Verzekeringsplicht Aangifte van arbeidsongevallen en procedure Nuttige websites vii

4 Socialezekerheidsrecht HOOFDSTUK 2 BEROEPSZIEKTEN Basiswetgeving Vooraf Op wie is de beroepsziektewet toepasselijk? Wat is een beroepsziekte? Erkenning van een beroepsziekte via het lijstensysteem Erkenning van een beroepsziekte via het open systeem Beroepsrisico Preventie vóór vergoeding in de beroepsziektewet Preventieve actie Verwijdering uit het schadelijke milieu Tijdelijke stopzetting van het werk Definitieve stopzetting van het werk Arbeidsgerelateerde ziekten Welke schade wordt vergoed door de beroepsziektewet? Medische en aanverwante kosten Uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid Tijdelijke arbeidsongeschiktheid Blijvende arbeidsongeschiktheid Uitkeringen bij overlijden Burgerlijke aansprakelijkheid Procedure Fonds voor Beroepsziekten Aangifte van beroepsziekten Nuttige websites HOOFDSTUK 3 ZIEKTE- EN INVALIDITEITSVERZEKERING Basiswetgeving Vooraf Geneeskundige verzorging Wie heeft recht op terugbetaling voor geneeskundige verzorging? Gerechtigden Personen ten laste Algemene toekennings- of verzekerbaarheidsvoor waar den Aansluiten bij een ziekenfonds Voorwaarden om het recht op tegemoetkomingen te openen Voorwaarden om het recht op tegemoetkomingen te behou den Bijzondere toekenningsvoorwaarden Situaties waarin tegemoetkoming wordt geweigerd Territorialiteitsbeginsel viii

5 Inhoud De gezondheidsschade is reeds vergoed op basis van een andere wetgeving Geneeskundige verzorging naar aanleiding van een sportongeval Niet-naleven van controleverplichtingen Verzorging zonder rechtvaardiging Onderzoeken op vraag van derden Detentie of internering Reiskosten Bijzondere voorwaarden i.v.m. bepaalde soorten genees - kundige verzorging Erkende zorgenverstrekker Voorschrift Adviserend geneesheer College van geneesheren-directeurs van het RIZIV Welke gezondheidszorgen worden terugbetaald? Bedrag van de tussenkomst: hoeveel wordt terugbetaald? Verhoogde verzekeringstegemoetkoming (vroeger WIGW-statuut) Gewone zorgen Kinesitherapie en fysiotherapie Dure behandelingen Ziekenhuiskosten Rust- en verzorgingstehuizen Geneesmiddelen Hoe worden de terugbetalingstarieven vastgesteld? Geneesmiddelen Geneesheren en tandartsen Paramedische beroepen Ziekenhuizen Abonnementsgeneeskunde Hoe is de tussenkomst geregeld? Terugbetalingssysteem of voorschottensysteem Derdebetalerssysteem Maximumfactuur (MAF) Volledige terugbetaling van de kost van de geneeskundige verzorging onder bepaalde voorwaarden De sociale MAF De fiscale MAF Verjaring, terugvordering en geschillen Verjaring Terugvordering Geschillen ix

6 Socialezekerheidsrecht 2. Arbeids ongeschiktheid en moe derschap Wie heeft recht op uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid of moederschap? Toekenningsvoorwaarden Algemene toekenningsvoorwaarden Bezit van de hoedanigheid van gerechtigde Aansluiting bij een ziekenfonds Vervulling van een wachttijd Behoud van het recht op uitkeringen Situaties waarin uitkeringen geweigerd worden Bewijs en onderzoek van de algemene toekenningsvoorwaarden Bijzondere toekenningsvoorwaarden voor de arbeidsongeschikt heidsver zekering Erkenning van arbeidsongeschiktheid Tijdige en correcte aangifte Bijzondere bijkomende voorwaarden inzake de moederschapsverzekering Wanneer heeft men recht op moederschapsrust? Duur van de moederschapsrust Arbeidsongeschiktheid vóór de bevalling Overname van de moederschapsrust door de vader Vaderschapsverlof Uitkering voor begrafeniskosten Bedrag van de arbeidsongeschiktheids- en invaliditeitsuitkeringen Berekeningsbasis: het gederfde loon Uitkering gedurende de primaire arbeidsongeschiktheid Uitkering gedurende de invaliditeit Bedrag van de moederschapsuitkeringen Begeleide arbeidshervatting tijdens de arbeidsongeschiktheid Weigering of vermindering van de uitkeringen en cumulatieregels Weigering van uitkeringen Vermindering van de uitkeringen Cumulatieregels Cumulatie van uitkeringen en een rustpensioen Gerechtigde die wegens zwangerschap of borstvoeding andere dan haar gewone arbeid verricht Verjaring, terugvordering en geschillen Verjaring Terugvordering en verjaring Geschillen x

7 Inhoud 3. Ter vergelijking: de regeling voor zelfstandigen Geneeskundige verzorging Uitkeringen arbeidsongeschiktheid Moederschap Nuttige websites HOOFDSTUK 4 WERKLOOSHEID EN ARBEIDSVOORZIENING Basiswetgeving Vooraf Administratieve organisatie Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) Uitbetalingsinstellingen Werkloosheidsuitkeringen voor voltijds werklozen Algemeen Toelaatbaarheidsvoorwaarden Bewijs van een aantal arbeidsdagen of daarmee gelijkgestelde dagen Wachttijd na het beëindigen van studies of leertijd Toekenningsvoorwaarden Zonder arbeid zijn Principe: verbod van arbeid Arbeid voor zichzelf Arbeid voor derden Uitzondering op het principe: toegelaten arbeid Zonder loon zijn Onvrijwillig werkloos zijn Werkloos zijn wegens omstandigheden onafhankelijk van de wil Criteria van de passende dienstbetrekking Gevolgen van werkloosheid wegens omstandigheden afhankelijk van de wil Beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt Ingeschreven zijn als werkzoekende en actief zoeken naar werk Arbeidsgeschikt zijn Leeftijdsvoorwaarden Verblijfsvoorwaarden Voldoen aan de controleverplichtingen Aangifte en controle van activiteits- en werkloosheidsperiodes xi

8 Socialezekerheidsrecht Ingaan op uitnodigingen of oproepingen van controleurs Voldoen aan de voorwaarden in het kader van het actief zoekgedrag naar werk Opvolgingsprocedure Beroepsmogelijkheden Vrijstelling van bepaalde toekenningsvoorwaarden Bedrag van de werkloosheidsuitkeringen Begrip Aantal uitkeringen Hoogte van de uitkeringen Gezinstoestand Duur van de werkloosheid Berekeningsbasis: het loon Enkele bijzondere uitkeringen en toeslagen Werkloosheidsuitkeringen bij een deeltijdse betrekking Deeltijds werknemer met behoud van rechten Voorwaarden Uitkeringen Vrijwillig deeltijdse werknemer Wachtuitkering en overbruggingsuitkering Overbruggingsuitkering Wachtuitkering Bedrag van de wacht- en overbruggingsuitkeringen Tijdelijke werkloosheid Begrip Regeling Soorten Overmacht Sluiting van de onderneming ingevolge jaarlijkse vakantie Technische stoornis Slecht weer Economische oorzaken Staking en lock-out Uitkeringen Sancties en uitsluitingen Uitsluitingen Administratieve sancties Verhoor Procedure Aanvraag Verjaring xii

9 Inhoud 7.3. Herziening Betwisting Arbeidsvoorziening Bevordering van de werkgelegenheid Algemeen Enkele voorzieningen en maatregelen Plaatselijk Werkgelegenheidsagenschap (PWA) Startbanen Dienstencheques Beroepsopleiding Outplacement Herstructurering Ter vergelijking: faillissementsverzekering voor zelfstandigen Basiswetgeving Algemeen Inhoud van de tegemoetkoming Toepassingsgebied Aanvraag en uitbetaling Einde van de rechten Nuttige websites HOOFDSTUK 5 BRUGPENSIOEN Basiswetgeving Begrip en evolutie Conventioneel brugpensioen Voltijds en halftijds brugpensioen Brugpensioen evolutie Voltijds brugpensioen: algemene regeling van cao nr. 17 en KB 3 mei Voorwaarden Leeftijdsvoorwaarde Ontslag door de werkgever met een normale opzegtermijn Recht hebben op werkloosheidsuitkeringen Een voldoende lange loopbaan als werknemer Loopbaanvoorwaarde voor brugpensioen op 60 jaar Loopbaanvoorwaarde voor brugpensioen op 58 jaar Brugpensioen op 56 voor werknemers met een zeer lange loopbaan Inkomen van de bruggepensioneerde Principe De werkloosheidsvergoeding De aanvullende vergoeding xiii

10 Socialezekerheidsrecht Berekening van de aanvullende vergoeding Behoud van het recht op de aanvullende vergoeding bij werkhervatting Inhoudingen op het brugpensioen Cumulatie van de aanvullende vergoeding met andere voordelen Overlegprocedure Collectieve raadpleging Individuele raadpleging Vervanging van de bruggepensioneerde in de onderneming Vrijstelling van de verplichte vervanging Wie kan de bruggepensioneerde in de onderneming vervangen? Vanaf wanneer en voor hoe lang moet de brug gepensioneerde vervangen worden? Sancties bij niet-naleving van de vervangingsplicht Brugpensioen voor onderneming erkend als onderneming in herstructurering Brugpensioen en het Fonds Sluiting Ondernemingen Halftijds brugpensioen Algemeen Toepassing Leeftijdsgrens Anciënniteitsvoorwaarden Opzegtermijn Bedrag halftijds brugpensioen Algemeen Inhoudingen Bij ontslag Vervanging HOOFDSTUK 6 GEZINSBIJSLAG Basiswetgeving Vooraf Algemeen Rechthebbende Wie kan rechthebbende zijn? Wat als er meerdere rechthebbenden zijn? Wat als er meerdere rechthebbenden volgens verschillende stelsels zijn? Bijslagtrekkende Basisregels xiv

11 Inhoud 3.2. Wat als de ouders gescheiden leven? Kan het kind zelf de kinderbijslag krijgen? Wat als het kind geplaatst wordt? Rechtgevend kind Verwantschap tussen het rechtgevend kind en de rechthebbende Verblijfplaats van het kind Leeftijd van het kind Inkomen van het kind Welke gezinsbijslagen zijn er? Kraamgeld en adoptiepremie Basiskinderbijslag Verhoogde basisbijslag voor eenoudergezinnen Toeslagen op de basiskinderbijslag Leeftijdstoeslagen Toeslag wegens de sociale situatie van de rechthebbende Toeslag vanwege de situatie van het kind zelf Verhoogde wezenbijslag Forfaitaire bijslag voor een kind geplaatst bij een privépersoon Jaarlijkse leeftijdstoeslag Bevoegd kinderbijslagfonds Ter vergelijking: gezinsbijslag voor zelfstandigen Nuttige websites HOOFDSTUK 7 PENSIOENEN Basiswetgeving Vooraf Het rustpensioen voor werknemers Wie heeft recht op een rustpensioen? Voorwaarden Pensioenleeftijd Stopzetting van de beroepsactiviteit Verblijfsvoorwaarde Prestaties Algemeen Loopbaan Werkelijke tewerkstelling Gelijkgestelde periodes Periodes gelijkgesteld na betaling van bijdragen Bezoldiging/loon Werkelijke lonen Fictieve lonen De gezinstoestand xv

12 Socialezekerheidsrecht Niet-gescheiden gepensioneerden Pensioen van de uit de echt gescheiden echtgenoot Pensioen van de feitelijk gescheiden echtgenoot Minimumrecht per loopbaanjaar Minimumpensioen Indexering en herwaardering Vakantiegeld Cumulatie met andere socialezekerheidsuitkeringen Cumulatie tussen pensioenen onderling Cumulatie van pensioen met andere socialezekerheidsuitkeringen Voorschotten Inhoudingen Solidariteitsbijdrage Inhouding van 3,55 % voor gezondheidszorg Fiscale behandeling Pensioenaanvraag Pensioenbeslissing De initiële beslissing De herziening Betaling Algemeen Schorsing van de betaling Stopzetting van de betalingen Terugvordering van onverschuldigde betalingen en verjaring Verjaring van de prestaties Intresten Beroep Infodienst Pensioenen en Raming Het overlevingspensioen voor werknemers Wie heeft recht op een overlevingspensioen? Voorwaarden Huwelijk Geen nieuw huwelijk aangaan Leeftijd Stopzetting beroepsactiviteit Verblijfsvoorwaarde Prestaties Overlijden tijdens het rustpensioen Overlijden vóór het rustpensioen Tijdelijk overlevingspensioen Voortgezet overlevingspensioen Vakantiegeld xvi

13 Inhoud 2.4. Cumulatie met andere prestaties Aanvraag van het overlevingspensioen Ter vergelijking: het pensioen voor zelfstandigen Basiswetgeving Berekening van het zelfstandigenpensioen Loopbaan Forfaitair beroepsinkomen / bedrijfsinkomsten Minimumpensioen Andere prestaties Nuttige websites HOOFDSTUK 8 AANVULLENDE PENSIOENEN Basiswetgeving Vooraf Aanvullende pensioenplannen Soorten pensioentoezeggingen Sociale pensioenstelsels Algemene voorwaarden Bijzondere voorwaarden voor de sectorale sociale pensioenen Bijzondere voorwaarden voor sociale pensioenstelsels op ondernemingsniveau Solidariteitsprestaties Pensioenstelsel en individuele pensioentoezegging De invoering van een aanvullend pensioenplan De combinatie van een ondernemingsplan met een sectorplan Financiering van aanvullende pensioenstelsels Aansluiting en gelijke behandeling Aansluiting Gelijke behandeling Verworven prestaties en reserves en minimum rendementsgarantie Verworven prestaties en reserves Minimumrendementsgarantie Uittreding en overdraagbaarheid Pensioenleeftijd en afkoop Inspraak, informatie en beheer Inspraak Informatie Jaarlijks beheersverslag Pensioenfiche en toekomstprospectie Historisch overzicht Beheer xvii

14 Socialezekerheidsrecht 8. Wijziging of opheffing van het aanvullend pensioenstelsel Fiscale en parafiscale behandeling In de fase van de financiering Belasting van de uitkeringen Verjaring Ter vergelijking: het vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen Basiswetgeving HOOFDSTUK 9 SOCIALE BIJSTAND Vooraf Maatschappelijke integratie Leefloon Basiswetgeving Algemeen Voorwaarden Verblijfplaats Nationaliteit Leeftijd Werkbereidheid Rechten laten gelden op sociale uitkeringen of onderhoudsgeld Onvoldoende bestaansmiddelen Cruciale leeftijd: 25 jaar Aanvragers jonger dan 25 jaar Aanvragers ouder dan 25 jaar Bedrag van het leefloon Procedure Aanvraag Inlichtingenplicht Informatieverschaffing en hoorplicht Beslissing en herziening Betaling Terugvordering van het leefloon Sancties Administratieve sancties Strafsancties OCMW-dienstverlening Basiswetgeving Algemeen Voorwaarden Vormen van maatschappelijke dienstverlening Terugvordering van maatschappelijke dienstverlening xviii

15 Inhoud 3. Inkomensgarantie voor ouderen (IGO) Basiswetgeving Algemeen Voorwaarden Leeftijd Nationaliteit Verblijf Rechten laten gelden op pensioen Onvoldoende bestaansmiddelen Verplichtingen van de aanvrager Aanvraag Aangifte van de bestaansmiddelen Bedrag van de IGO Tegemoetkoming aan personen met een handicap Basiswetgeving Algemeen Inkomensvervangende tegemoetkoming (IVT) en integratietegemoetkoming (IT) Voorwaarden Leeftijd Nationaliteit Woonplaats en verblijf Inkomen Handicap Bedrag van de tegemoetkomingen Inkomensvervangende tegemoetkoming Integratietegemoetkoming Fiscaliteit Procedure Tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden Voorwaarden Leeftijd Nationaliteit Woonplaats en verblijf Inkomen Handicap Bedrag van de tegemoetkomingen Procedure Gewaarborgde gezinsbijslag Basiswetgeving Algemeen Voorwaarden Inkomen xix

16 Socialezekerheidsrecht Voor welke kinderen? Wat als de aanvrager geen Belg is? Bedrag van de gewaarborgde gezinsbijslag Gewaarborgd kraamgeld Gewaarborgde kinderbijslag Procedure Individuele materiële bijstand voor personen met een handicap Basiswetgeving Algemeen Personen met een handicap Hulpmiddelen Persoonlijk assistentiebudget voor personen met een handicap (PAB) Basiswetgeving Algemeen Besteding van het budget Overeenkomst Diverse tegemoetkomingen aan personen met een handicap Voordelen i.v.m. wonen Sociale maximumprijzen voor gas en elektriciteit Verlaagd tarief voor kabeldistributie Vrijstelling op heffing voor afvalwater Voordelen i.v.m. telefoon en post Sociaal telefoontarief De Post: portvrijdom voor blinden Voordelen i.v.m. vervoer Voordelen op fiscaal vlak Zorgverzekering Nuttige websites xx