Stromen tussen werkloosheid, werk en OCMW

Transcriptie

1 KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN Stromen tussen werkloosheid, werk en OCMW Vicky Heylen Joost Bollens POD Maatschappelijke Integratie Oktober 2006 Hoger instituut voor de arbeid

2 INHOUDSOPGAVE ANALYSE VAN DE TRAJECTEN 1 1. HET SANCTIEBELEID ANNO STEEKPROEFTREKKING EN METHODOLOGIE Onderzoekspopulatie en steekproeftrekking Trajecten in de Kruispuntbank Sociale Zekerheid 9 3. ANALYSE Cross-sectionele analyse Longitudinale analyse Het traject als opeenvolging van transities Het traject als geheel BESLUIT BIBLIOGRAFIE 40

3 Analyse van de trajecten 1 ANALYSE VAN DE TRAJECTEN Vanaf juli 2004 gaat het plan Vandenbroucke van start. Deze nieuwe maatregel vervangt de schorsingsprocedure wegens langdurige werkloosheid door de nieuwe opvolgingsprocedure van het zoekgedrag naar werk. Deze opvolgingsprocedure wordt geleidelijk ingevoerd. In een eerste fase (juli 2004-juni 2005) worden enkel de werklozen jonger dan 30 opgevolgd. Vanaf juli 2005 wordt de procedure dan uitgebreid naar de werklozen jonger dan 40 en vanaf juli 2006 naar de werklozen jonger dan 50. De procedure tot schorsing wegens langdurige werkloosheid wordt dan opgeschort naargelang de nieuwe opvolgingsprocedure in werking treedt. De sancties met betrekking tot de zogenaamde administratieve redenen (foute verklaring, vals stempelmerk of zwart werk) blijven dezelfde als voorheen.verwacht wordt dat meer werklozen zo geschorst zullen worden. Met de invoering van deze regel wordt dan ook de vraag naar de invloed van de sanctie op het verdere traject van de werkloze gesteld. Gaan geschorste werklozen actiever op zoek naar werk? Zorgt een verscherpt schorsingsbeleid voor een verhoogd aantal aanvragen bij de OCMW s? Om de impact van deze nieuwe regelgeving te meten, stellen we in dit rapport een nulmeting voor. De trajecten van de personen die gesanctioneerd werden tussen oktober 2002 en december 2003 worden in kaart gebracht en vergeleken met trajecten van niet-gesanctioneerde werklozen. De volgende paragraaf schetst een beeld van het sanctiebeleid in de periode die hier behandeld wordt. In paragraaf 2 wordt de onderzoeksmethodologie toegelicht. Paragraaf 4 bekijkt de trajecten op vanuit verschillende invalshoeken om zo bovenstaande onderzoeksvragen op te lossen. 1. Het sanctiebeleid anno 2002 Een uitkeringsgerechtigde werkloze moet tijdens zijn werkloosheidsperiode een aantal verplichtingen nakomen. Wanneer deze verplichtingen niet nageleefd worden kan de RVA hier sancties aan verbinden. Enerzijds worden een aantal redenen ingeroepen die verzameld kunnen worden onder de noemer 'vrijwillige werkloosheid'. Anderzijds zijn er de zogenaamde administratieve sancties.

4 2 De RVA vermoedt dat iemand vrijwillig werkloos of verantwoordelijk voor zijn werkloosheid is in een aantal gevallen. Ten eerste kan men een sanctie krijgen in geval van werkverlating zonder wettige reden. Wanneer iemand zelf zijn ontslag geeft of zonder geldige reden afwezig blijft op het werk wordt dit beschouwd als werkverlating. Mogelijke sancties in dit geval zijn een verwittiging of uitsluiting van uitkeringen gedurende 4 tot 52 weken. Een tweede situatie waarin een sanctie kan opgelegd worden, is wanneer men zelf schuld heeft aan zijn ontslag. Deze sanctie kan bestaan uit een verwittiging 1 of een verlies van het recht op uitkeringen van 4 tot 26 weken. Ten derde kan men onterechte voorwaarden stellen met betrekking tot uw werkhervatting en zo de facto onbeschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Wanneer dit het geval is, zal men uitgesloten worden van uitkeringen voor de duur van deze onbeschikbaarheid. Een vierde reden tot sanctie kan ingeroepen worden wanneer men niet ingaat op een uitnodiging van de dienst voor arbeidsbemiddeling of beroepsopleiding. De eventuele sanctie bestaat dan uit een verwittiging of een opschorting van de uitkeringen gedurende 4 tot 52 weken. Na een uitnodiging door de dienst voor arbeidsbemiddeling kan men ook weigeren in te gaan op een passende betrekking of een inschakelingsparcours. In het eerste geval kan men een verwittiging krijgen of de werkloosheidsuitkering verliezen gedurende ten minste 4 en ten hoogste 52 weken. Indien bovendien blijkt dat de werkweigering gebeurde met de opzettelijke bedoeling uitkeringen te blijven ontvangen kan men zelfs voor onbepaalde tijd uitgesloten worden van uitkeringen. Dit is ook een mogelijke sanctie voor degenen die een inschakelingsparcours weigeren. Wanneer het inschakelingsparcours tot slot wel opgestart werd, maar mislukte omwille van een foutieve houding van de werkloze, kan deze een verwittiging krijgen op het recht op uitkering opgeschort zien gedurende 4 tot 52 weken. Naast bovenstaande redenen zijn er nog enkele administratieve redenen voor sancties. Zo is men verplicht bij de aanvraag van de uitkering en bij elke verandering in de persoonlijke of familiale toestand tijdens de werkloosheidsperiode een verklaring af te leggen. Wanneer men door een laattijdige, foutieve of onvolledige verklaring onrechtmatig uitkeringen kan ontvangen, kan men een verwittiging krijgen of een uitsluiting van de uitkeringen gedurende ten minste 1 week en ten hoogste 13 weken. De onrechtmatig ontvangen uitkeringen moeten daarenboven terugbetaald worden. Als men gebruik maakte van een vals stempelmerk of foutieve stukken om uitkeringen te verkrijgen waarop men geen recht heeft, kan men een verwittiging krijgen of 1 Een verwittiging wordt niet gezien als een vaststelling van een overtreding. Dit wil zeggen dat een volgend feit steeds als eerste feit steeds als eerste feit beschouwd wordt en dus niet als herhaling, die zwaarder bestraft wordt.

5 Analyse van de trajecten 3 gedurende 1 tot 26 weken uitgesloten worden van uitkeringen. Bij een herhaling verliest men het recht op uitkeringen voor onbepaalde duur. Wanneer men werkt, zonder voorafgaandelijk zijn controlekaart in te vullen of deze activiteit aan te geven, kan men eveneens uitgesloten worden voor een periode van 1 tot 26 weken. Naast het verlies van uitkering door een sanctie kan met het recht op uitkeringen ook verliezen door een langdurige werkloosheid (artikel 80). Bepaalde werklozen kunnen immers geschorst worden wanneer de duur van hun werkloosheidsperiode de maximaal toegestane duur overschrijdt. Deze maximale duur verschilt naar leeftijd, geslacht en streek en wordt gedefinieerd als anderhalve maal de gemiddelde werkloosheidsduur. De voorwaarden waaraan men moet beantwoorden om geschorst te worden van het recht van uitkeringen zijn de volgende: aanspraak kunnen maken op het recht op uitkeringen als samenwonende in de derde vergoedingsperiode of het recht wachtuitkering als samenwonende, jonger dan 50 jaar, geen 20 jaar als loontrekkende kunnen bewijzen het werk niet hebben hervat als voltijds werknemer gedurende ten minste 6 maanden (zonder onderbreking) geen deeltijds werknemer met behoud van rechten zijn, geen PWA-vrijstelling of een vrijstelling voor de uitoefening van de activiteit van stadswachter genieten. Wanneer de gesanctioneerde tijdens zijn sanctie werkt of ziek wordt, loopt de sanctie gewoon door. Wanneer iemand verschillende sancties krijgt, lopen deze niet gelijktijdig, maar volgen ze elkaar op. De onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal gesanctioneerden in 2002 en Tabel 1 Gesanctioneerden in 2002 en vrijwillige werkloosheid sancties verwittigingen uitstel totaal administratieve redenen sancties verwittigingen uitstel totaal langdurige werkloosheid Bron: RVA statistisch jaarboek

6 4 We gebruiken in dit onderzoek enkel de sancties en dus niet de verwittigingen en uitstel. De volgende paragraaf beschrijft de steekproef en data uitgebreider. 2. Steekproeftrekking en methodologie Nu steeds meer instellingen, waaronder sinds kort ook de POD Maatschappelijke Integratie, gegevens samenbrengen in de Kruispuntbank Sociale Zekerheid (KSZ) kunnen de stromen van één instelling naar een andere nauwkeuriger in kaart gebracht worden. We dienden bij de KSZ een aanvraag in voor de gegevens van de volgende instellingen: RVA, RSZ, RSZPPO, RSVZ en POD Maatschappelijke Integratie. Deze datasets bevatten gegevens met betrekking tot de arbeidsmarktpositie. Aan de hand van een gecodeerd rijksregisternummer dat in elk van deze bestanden voorkomt, kunnen de verschillende posities aan elkaar gekoppeld worden en kunnen de zogenaamde trajecten samengesteld worden. Bijlage 1 beschrijft hoe deze koppeling technisch verliep Onderzoekspopulatie en steekproeftrekking De onderzoekspopulaties worden als volgt gedefinieerd. Voor de gesanctioneerden bekijken we de volledige populatie. Dit wil zeggen dat alle personen die in de periode oktober 2002 tot december 2003 in het zogenaamde sanctiebestand van de RVA voorkomen. In dit bestand vinden we, zoals hoger aangehaald, enkel de effectieve sancties en niet de verwittigingen of uitstel. Om de invloed van de sanctie af te meten willen we deze groep van gesanctioneerden vergelijken met een groep werklozen met gelijkaardige kenmerken die tot dan (nog) niet gesanctioneerd werden. Een vergelijkingsgroep kan samengesteld worden door gebruik te maken van een of andere matchingstrategie. Een eenvoudige één-op-één-matching levert een vergelijkingsgroep waarin er voor iedere gesanctioneerde persoon een op dat moment niet-gesanctioneerde werkloze met vergelijkbare kenmerken (vb. dezelfde leeftijd, geslacht, woonplaats, gezinssituatie, werkloosheidsduur, enz.) zit. Een nadeel van deze eenvoudige matching is dat men slechts op een beperkt aantal kenmerken kan matchen. Als men te veel veranderlijken in rekening wil brengen, loopt men het risico dat niet voor iedere gesanctioneerde een nietgesanctioneerde kan gevonden worden. Propensity Score Matching (PSM), de matching techniek die we hier gebruiken, kan een oplossing vormen voor dit probleem. Deze benadering steunt op de vaststelling dat het matchen op basis van een enkelvoudige score, die de kans op sanctie weergeeft, even consistente schattingen van het effect kan geven dan het

7 Analyse van de trajecten 5 matchen op basis van alle relevante veranderlijken. In de praktijk bestaat deze matching procedure uit 2 stappen. In de eerste plaats schat men de kans dat iemand gesanctioneerd wordt door de RVA. Dit gebeurt aan de hand van een logistische regressie. Bij de specificatie van dit model kunnen alle relevant geachte kenmerken meegenomen worden. Eenmaal het model geschat, is het eenvoudig om zowel voor de gesanctioneerden als de niet-gesanctioneerden de kans te voorspellen die ze, gegeven een aantal kenmerken, hebben om gesanctioneerd te worden. Vervolgens gaat men matchen door voor iedere gesanctioneerde een nietgesanctioneerde te zoeken met een identieke, of toch vergelijkbare, voorspelde kans op sanctie. In de plaats van te matchen op basis van een combinatie van verschillende kenmerken, volstaat hier dus één kenmerk met name de voorspelde kans op sanctie. Het probleem dat men geen match vindt, zoals zich dat vaak voordoet bij een eenvoudige matching op basis van relatief veel kenmerken, doet zich hier veel minder voor. In de praktijk verliep het samenstellen van de vergelijkingsgroep als volgt. Eerst wordt de kans dat een werkloze heeft om gesanctioneerd te worden berekend voor alle werklozen. Hiervoor wordt een logistische regressie met de volgende onafhankelijke variabelen geschat: geslacht (man, vrouw); leeftijdsklasse (25 of jonger, 26-35, 36-45, 46-55, ouder dan 55); provincie (Antwerpen, Brussel, Vlaams-Brabant, West-Vlaanderen, Oost- Vlaanderen, Henegouwen, Luik, Limburg, Luxemburg, Namen, andere) gezinssituatie (gehuwd met kind, alleenstaand, gehuwd zonder kind, kind bij gehuwd paar, ongehuwd samenwonend zonder kind, ongehuwd samenwonend met kind, kind bij ongehuwd paar, hoofd eenoudergezin, kind bij eenoudergezin, ander inwonende, wonend in een collectief huishouden, andere); werkloosheidsduur 2 (6 maanden of minder, 7-12 maanden, maanden, maanden, maanden, maanden, meer dan 60 maanden). Tabel 2 toont de logistische regressie met als afhankelijke de variabele sanctie voor de werkloosheidsperiodes met werkloosheidsduur. 2 We vonden in het sanctiebestand sancties terug van deze sancties kunnen gekoppeld worden aan een werkloosheidsperiode met een werkloosheidsduur en 3553 zonder werkloosheidsduur. We schatten deze logistische regressie dan ook tweemaal; eenmaal met de variabele werkloosheidsduur een eenmaal zonder de variabele werkloosheidsduur.

8 6 Tabel 2 Logistische regressie met als afhankelijke de variabele sanctie (kans dat de sanctie = 1) met werkloosheidsduur Variabele Coëfficiënt t-statistiek Constante -2, Geslacht Vrouw Referentie Man 0,244 16,0 Leeftijdsklasse 25 Referentie ,059-3, ,557-24, ,851-57,4 > 55-3,524-59,9 Provincie Antwerpen Referentie Brussel -0,495-18,8 Vlaams Brabant 0,088 2,9 Waals Brabant -0,522-11,0 West Vlaanderen -0,109-3,8 Oost Vlaanderen -0,127-4,9 Henegouwen -0,714-28,6 Luik -0,717-25,8 Limburg -0,289-9,6 Luxemburg -0,118-2,6 Namen -0,568-15,6 Andere 0,354 3,2 Gezinssituatie Gehuwd met kind Referentie Alleenstaande -0,320-14,9 Gehuwd zonder kind -0,510-14,6 Kind bij gehuwd paar -0,263-9,7 Ongehuwd samenwonend zonder kind -0,101-3,0 Ongehuwd samenwonend met kind(eren) 0,204 7,6 Kind bij ongehuwd paar (0,040) 0,5 Hoofd eenoudergezin -0,828-28,8 Kind eenoudergezin -0,209-6,4 Andere inwonenden (0,089) 1,6 Andere (0,048) 1,0 Wonend in collectief huishouden (0,138) 1,0 Werkloosheidsduur Duur 6 maand en minder Referentie ,110-4, (0,000) 0, ,190 7, ,360 12, ,333 10,0 Meer dan 60 maanden -0,057-2,4 De verbanden die niet statistisch significant zijn, zijn tussen haakjes gezet. Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming De kans op sanctie blijkt te dalen met de leeftijd. Ook de woonplaats vertoont een significant verband met de kans op sanctie. Algemeen lijkt men immers een lagere kans te hebben om gesanctioneerd te worden in provincies met een relatief hoge

9 Analyse van de trajecten 7 werkloosheid. Tot een werkloosheidsduur van 2 jaar blijft de kans om gesanctioneerd te worden quasi constant. Nadien neemt de kans op sanctionering toe, om vanaf 4 jaar werkloosheid terug te dalen. Vervolgens wordt voor alle personen de voorspelde kans op sanctie berekend via de formule: Pr (sanctie = 1) = (exp(bx))/(1+exp(bx)) Enkele eenvoudige voorbeelden illustreren dit : een gehuwde man met kind, wonend in Antwerpen en 3 maanden werkloos bx = -2, ,244 = -2,434 Pr (sanctie = 1) = exp (-2,434) / (1+ exp (-2,434)) = 0,080 Deze man heeft dus 8% kans om gesanctioneerd te worden. - een ongehuwd samenwonende man met kinderen uit Antwerpen en 40 maanden werkloos bx = -2,678+0,244+0,204+0,360 = -1,87 Pr (sanctie = 1) = exp (-1,87) / (1+exp (-1,87)) = 0,154 Deze man heeft 15,4% kans om gesanctioneerd te worden. Voor iedere gesanctioneerde gaan we na wat zijn a priori kans is op sanctie, bijvoorbeeld 0,154. Vervolgens zoeken we een werkloze wiens kans op sanctie eveneens 0,154 is, maar die tot op dat moment (nog) niet gesanctioneerd werd. Dit wordt dan de match. Voor de 3553 observaties zonder werkloosheidsduur werd een gelijkaardige logistische regressie geschat. Deze wordt getoond in tabel 3.

10 8 Tabel 3 Logistische regressie met als afhankelijke de variabele sanctie (kans dat de sanctie = 1) zonder werkloosheidsduur Variabele Coëfficiënt t-statistiek Constante -5,54-77,7 Geslacht Vrouw Referentie Man 0,817 20,4 Leeftijdsklasse 25 Referentie ,538-10, ,950-17, ,878-26,5 > 55-2,370-15,5 Provincie Antwerpen Referentie Brussel 0,275 3,2 Vlaams Brabant 0,202 2,7 Waals Brabant 0,262 2,2 West Vlaanderen (-0,042) -0,7 Oost Vlaanderen (-0,119) -1,9 Henegouwen (0,000) -0,1 Luik (-0,121) 1,7 Limburg (-0,018) -0,3 Luxemburg (0,133) 1,0 Namen (0,183) 2,0 Andere -1,566-5,5 Gezinssituatie Gehuwd met kind Referentie Alleenstaande 0,775 14,6 Gehuwd zonder kind (-0,059) -0,8 Kind bij gehuwd paar (0,092) 1,4 Ongehuwd samenwonend zonder kind 0,418 5,8 Ongehuwd samenwonend met kind 0,536 8,7 Kind bij ongehuwd paar 0,596 3,6 Hoofd eenoudergezin 0,717 7,4 Kind bij eenoudergezin 0,403 4,8 Andere inwonenden 0,324 2,4 Wonend in collectief huishouden (0,809) 1,9 Andere 0,614 5,0 De verbanden die niet statistisch significant zijn, zijn tussen haakjes gezet. Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming Voor de sancties vinden we zo vergelijkbare werklozen die op het moment van de matching (nog) niet gesanctioneerd waren. Omdat personen verschillende malen kunnen gesanctioneerd worden tijdens de bestudeerde periode, vertegenwoordigen deze sancties personen. Bovendien kunnen personen uit de vergelijkingsgroep meer dan eens gekoppeld worden met een gesanctioneerde. De vergelijkingsgroep bestaat zo uit individuele personen.

11 Analyse van de trajecten Trajecten in de Kruispuntbank Sociale Zekerheid Zowel voor de gesanctioneerden als voor de personen uit de vergelijkingsgroep trachten we een loopbaantraject te reconstrueren van oktober 2002 tot december We maken hiervoor gebruik van de gegevens van de RSZ, RSZPPO, RSVZ, RVA en POD Maatschappelijke Integratie die teruggevonden worden in de KSZ. Per kwartaal weten we bij welke instellingen de respondenten gekend zijn. Iemand kan in hetzelfde kwartaal een- of meermaals in de administratieve bestanden van een instelling voorkomen. Aangezien de bestanden die doorgegeven worden aan de KSZ niet steeds concrete datums bevatten is het niet mogelijk om de chronologie binnen één kwartaal weer te geven. In de volgende paragraaf worden verschillende exploraties op de data voorzien. 3. Analyse Er bestaan verschillende manieren om loopbaangegevens of trajecten te analyseren. Eerst bekijken we de data cross-sectioneel. Dit wil zeggen dat de steekproef beschreven wordt op een specifiek moment, hier in een kwartaal, zonder dat hier rekening gehouden wordt met het voorbije of het volgende kwartaal. Vervolgens benutten we het longitudinale karakter van de data ten volle. Hierbij houden we immers niet enkel rekening met de positie in een gegeven kwartaal, maar ook met de posities in de vorige en volgende kwartalen. Enerzijds komt zo een analyse van de overgangen van het ene kwartaal naar het volgende aan bod. Hier zijn we vooral geïnteresseerd in de arbeidsmarktpositie het kwartaal nadat een werkloze gesanctioneerd werd. Anderzijds worden bepaalde (delen van) trajecten als geheel geanalyseerd. Ook hier richten we ons in de eerste plaats op het traject na de sanctie Cross-sectionele analyse In deze eerste analyse van de data gaan we na bij welke instellingen een persoon teruggevonden wordt in de verschillende kwartalen van de bestudeerde periode. Hierbij wordt abstractie gemaakt van het aantal keer dat een persoon voorkomt in hetzelfde kwartaal 3. Tabel 4 geeft een overzicht per kwartaal. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de doelgroep, de gesanctioneerde werklozen, en de vergelijkingsgroep, de personen die op het moment van de match werkloos, maar (nog) niet gesanctioneerd waren. De percentages die weergegeven worden zijn kolompercentages berekend op basis van het totaal aantal werklozen in de doelgroep (24 742) dan wel in de vergelijkingsgroep (23 852). 3 Iemand met verschillende jobs of verschillende werkloosheidsperiodes binnen een kwartaal, komt meer dan eens in dat kwartaal voor in de bestanden van de RSZ of RVA.

12 Analyse van de trajecten 10 Tabel 4 doelgroep (DG) = vergelijkingsgroep (VG) = Voorkomen bij de verschillende instellingen (RVA (hoofd- en sanctiebestand), RSZ, RSZPPO, RSVZ en OCMW) per kwartaal (crosssectioneel) DG kwartaal 1 kwartaal 2 kwartaal 3 kwartaal 4 kwartaal 5 VG DG VG DG VG DG VG DG VG N % N % N % N % N % N % N % N % N % N % geen instelling onbekend totaal geen instelling 1 instelling ocmw rszppo rsvz rsz rva sanctie totaal 1 instelling

13 Analyse van de trajecten 11 Tabel 4 Voorkomen bij de verschillende instellingen (RVA (hoofd- en sanctiebestand), RSZ, RSZPPO, RSVZ en OCMW) per kwartaal (crosssectioneel) (vervolg) doelgroep (DG) = vergelijkingsgroep (VG) = kwartaal 1 kwartaal 2 kwartaal 3 kwartaal 4 kwartaal 5 DG VG DG VG DG VG DG VG DG VG N % N % N % N % N % N % N % N % N % N % 2 instellingen rszppo ocmw rszppo rsvz rszppo rsz rszppo rva rsvz ocmw rsz ocmw rsz rsvz rva ocmw rva rsvz rva rsz Sanctie ocmw Sanctie rszppo Sanctie rsvz Sanctie rsz Sanctie rva totaal 2 instellingen

14 12 Tabel 4 Voorkomen bij de verschillende instellingen (RVA (hoofd- en sanctiebestand), RSZ, RSZPPO, RSVZ en OCMW) per kwartaal (crosssectioneel) (vervolg) doelgroep (DG) = vergelijkingsgroep (VG) = kwartaal 1 kwartaal 2 kwartaal 3 kwartaal 4 kwartaal 5 DG VG DG VG DG VG DG VG DG VG N % N % N % N % N % N % N % N % N % N % 3 instellingen rszppo rsvz ocmw rszppo rsz ocmw rszppo rsz rsvz rszppo rva ocmw rszppo rva rsvz rszppo rva rsz rsz rsvz ocmw rva rsvz ocmw rva rsz ocmw rva rsz rsvz sanctie rszppo ocmw sanctie rszppo rsvz Sanctie rszppo rsz sanctie rszppo rva sanctie rsvz ocmw sanctie rsz ocmw sanctie rsz rsvz sanctie rva ocmw sanctie rva rsvz sanctie rva rsz totaal 3 instellingen

15 Analyse van de trajecten 13 Tabel 4 Voorkomen bij de verschillende instellingen (RVA (hoofd- en sanctiebestand), RSZ, RSZPPO, RSVZ en OCMW) per kwartaal (crosssectioneel) (vervolg) doelgroep (DG) = vergelijkingsgroep (VG) = DG kwartaal 1 kwartaal 2 kwartaal 3 kwartaal 4 kwartaal 5 VG DG VG DG VG DG VG DG VG N % N % N % N % N % N % N % N % N % N % 4 instellingen rszppo rva rsvz ocmw rszppo rva rsz ocmw rszppo rva rsz rsvz rva rsz rsvz ocmw sanctie rszppo rsz ocmw sanctie rszppo rva ocmw sanctie rszppo rva rsvz sanctie rszppo rva rsz sanctie rsz rsvz ocmw sanctie rva rsvz ocmw sanctie rva rsz ocmw sanctie rva rsz rsvz totaal 4 instellingen instellingen sanctie rszppo rva rsz ocmw sanctie rszppo rva rsz rsvz sanctie rva rsz rsvz ocmw totaal 5 instellingen Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming

16 Analyse van de trajecten 14 Ruim de helft van de respondenten komt slechts bij 1 instelling per kwartaal voor. Het gaat dan zowel bij de doel- als de vergelijkingsgroep vrijwel steeds om de RVA. Ongeveer een derde vinden we in 2 datasets terug. Enerzijds gaat het hier om personen die tijdens hetzelfde kwartaal zowel een periode van werk als één van werkloosheid kennen. Anderzijds vinden we ook personen die tijdens hun werkloosheidsperiode gesanctioneerd werden. Zij komen dan zowel in het hoofdbestand als in het sanctiebestand van de RVA voor. Het spreekt voor zich dat deze laatste combinatie vooral belangrijk is bij personen uit de doelgroep. Het voorkomen in meer dan 3 instellingen is minder frequent, maar geeft wel een aanwijzing voor de mogelijke complexiteit van de trajecten. In een volgende stap wordt het aantal verschillende arbeidsmarktposities beperkt tot vijf. In plaats van vast te houden aan de verschillende instellingen RSZ, RSVZ, RRZPPO definiëren we deze categorieën als werk. De posities sanctie, werkloos, OCMW en onbekend blijven behouden. Daarnaast blijft het ook mogelijk om in hetzelfde kwartaal combinaties van verschillende posities zoals werk en werkloosheid te onderscheiden. Bij zulke combinaties is het echter opnieuw niet mogelijk om aan te geven of men nu werkte en dan werkloos werd, of omgekeerd of dat men verschillende periodes van werk en werkloosheid afwisselde. Tabel 5 geeft een overzicht per kwartaal en maakt een onderscheid tussen de doel- en de vergelijkingsgroep

17 Analyse van de trajecten 15 Tabel 5 Voorkomen bij de verschillende arbeidsmarktposities (werkloos, sanctie, werk, ocmw, onbekend) per kwartaal (cross-sectioneel) (vervolg) doelgroep (DG) = vergelijkingsgroep (VG) = kwartaal 1 kwartaal 2 kwartaal 3 kwartaal 4 kwartaal 5 DG VG DG VG DG VG DG VG DG VG N % N % N % N % N % N % N % N % N % N % onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw werk werkloos sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming

18 Analyse van de trajecten 16 De vereenvoudiging van de posities zoals die is weergegeven in bovenstaande tabel, wordt ook in de volgende paragraaf, waar we de gegevens longitudinaal bekijken verdergezet Longitudinale analyse Het traject als opeenvolging van transities De KSZ verzamelt longitudinale gegevens. Dit wil zeggen dat per kwartaal bijgehouden wordt in welke arbeidsmarktpositie een persoon zich bevindt. Wanneer al deze posities aan elkaar gekoppeld worden, kunnen we een traject samenstellen. Dit traject kan bekeken worden als een opeenvolging van verschillende overgangen of transities. In deze context definiëren we een transitie als de overgang van het ene kwartaal naar het volgende en dus niet als een transitie van de ene positie (vb. werk) naar de andere (vb. werkloosheid). Dit heeft opnieuw te maken met het feit dat we binnen een kwartaal de opeenvolging van de verschillende posities niet kennen. Deze transities kunnen samengevat worden in een matrix. Zulke transitiematrix verbindt dus de posities van 2 opeenvolgende periodes; in de rijen vinden we de uitgangspositie in de kolommen de bestemming. In tabellen 6 tot en met 9 geven we de matrices voor de opeenvolgende overgangen van het ene kwartaal naar het volgende voor de gesanctioneerde werklozen. Aangezien de dataset gesanctioneerde werklozen telt, tellen we dus ook telkens transities. Tabel 10 sommeert dan de transities over de verschillende kwartalen. In deze matrix worden dus (=4 x ) transities of 4 transities per persoon bekeken. In tabel 11, tot slot, worden de percentages weergegeven. Dit maakt het eenvoudiger om te zien welke transities relatief gesproken het meeste voorkomen.

19 Analyse van de trajecten 17 Tabel 6 Arbeidsmarktpositie van de personen uit de doelgroep in kwartaal 1 ten opzichte van de positie in kwartaal 2 kwartaal 2 onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw kwartaal 1 onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw werk werkloos sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal werk werkloos sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming

20 18 Tabel 7 Arbeidsmarktpositie van de personen uit de doelgroep in kwartaal 2 ten opzichte van de positie in kwartaal 3 kwartaal 3 onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw kwartaal 2 onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw werk werkloos sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal werk werkloos sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming 18

21 Analyse van de trajecten 19 Tabel 8 Arbeidsmarktpositie van de personen uit de doelgroep in kwartaal 3 ten opzichte van de positie in kwartaal 4 kwartaal 4 onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw kwartaal 3 onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw werk werkloos sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal werk werkloos sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming

22 20 Tabel 9 Arbeidsmarktpositie van de personen uit de doelgroep in kwartaal 4 ten opzichte van de positie in kwartaal 5 kwartaal 5 onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw kwartaal 4 onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw werk werkloos sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal werk werkloos sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming 20

23 Analyse van de trajecten 21 Tabel 10 Arbeidsmarktpositie van de personen uit de doelgroep in kwartaal x ten opzichte van de positie in kwartaal x+1 kwartaal x+1 onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw kwartaal x onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw werk werkloos sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal werk werkloos sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming

24 22 Tabel 11 Arbeidsmarktpositie van de personen uit de doelgroep in kwartaal x ten opzichte van de positie in kwartaal x+1 (percentages) kwartaal x+1 onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw kwartaal x onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw werk werkloos sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal werk werkloos sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming 22

25 Analyse van de trajecten 23 Bijna de helft van de transities bevinden zich op de diagonaal van de matrix. Dit zijn de zogenaamde stabiele transities waarbij de positie in een bepaald kwartaal hetzelfde is als die in het daaropvolgende kwartaal. In het kader van dit onderzoek zijn we voornamelijk geïnteresseerd in de overgangen die men maakt na een sanctie. Hierbij kunnen de volgende vragen gesteld worden: Hoe reageren personen op een sanctie? Zien we de meeste transities naar werk, naar inactiviteit? Hangt het soort uitstroom samen met een aantal achtergrondkenmerken? In de volgende tabellen werden alle uitgangsposities waarin sanctie voorkwam samengenomen 4 : sanctie sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw. Tabel 12 geeft de positie het kwartaal na een sanctie en bekijkt tevens ook enkele achtergrondkenmerken (leeftijdsklasse, geslacht, gezinssituatie). 4 Het kan zijn dat de sanctie hier aan het begin van het kwartaal viel en personen tijdens het kwartaal zelf reeds uitstroomden naar werk of inactiviteit. Bij gebrek aan voldoende data gegevens kunnen we vaak echter niet weten of deze vermeende uitstroom zich effectief pas na de sanctie situeert.

26 Analyse van de trajecten 24 Tabel 12 De positie in het kwartaal volgend op een sanctie naar achtergrondkenmerken (doelgroep) uitstroom (aantal) uitstroom (rij %) onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw werk werkloos sanctie ocmw leeftijdsklasse (kolom%) geslacht (kolom%) man vrouw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming

27 Analyse van de trajecten 25 Tabel 12 De positie in het kwartaal volgend op een sanctie naar achtergrondkenmerken (doelgroep) (vervolg) uitstroom (aantal) uitstroom (rij %) lipro-positie (kolom%) onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw werk ocmw werk werkloos Gehuwde met kind Gehuwde zonder kind Kind bij een gehuwd paar Ongehuwd samenwonend met kind Ongehuwd samenwonend zonder kind Kind bij een ongehuwd paar Hoofd eenoudergezin Kind in een eenoudergezin Alleenstaande Andere inwonende Wonend in collectief huishouden Overige Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming sanctie ocmw sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal

28 Analyse van de trajecten 26 De eerste 2 rijen van tabel 12 geven aan dat welke arbeidsmarktpositie een gesanctioneerde heeft in het kwartaal volgend op zijn/haar sanctie. Een kwart vinden we het kwartaal na de sanctie niet meer terug in de onderzochte bestanden. We vinden hen terug in de categorie onbekend. Enerzijds gaat het hier om personen die terugvallen op andere inactiviteitsuitkeringen zoals invaliditeitsuitkeringen of pensioenen. Aangezien onze vraag aan de KSZ deze instellingen niet bevatte, hebben we geen indicaties over de grootte van deze groep. Anderzijds omvat deze groep de personen die zich vrijwillig, dan wel verplicht volledig terugtrekken uit de arbeidsmarkt. Ruim een kwart (26%) van de gesanctioneerden wordt terug werkloos na een sanctie. 20% stroomt uit naar werk en 20% is in het volgende kwartaal zowel aan het werk als werkloos. Ongeveer 10% verkrijgt het kwartaal na een sanctie een vergoeding van het OCMW. 2% is enkel terug te vinden in de OCMW-betalingsbestanden. De anderen zijn daarnaast ook geregistreerd door de RVA, RSZ, RSZPPO of RSVZ. Door de achtergrondkenmerken van de gesanctioneerden te bestuderen, kan nagegaan worden of bepaalde groepen van werklozen bij een sanctie meer uitstromen naar bepaalde richtingen. Werklozen uit de jongste leeftijdscategorie, 15-24, stromen relatief gezien meer uit naar het OCMW. Gesanctioneerden ouder dan 45 krijgen in het kwartaal volgend op een sanctie vaak opnieuw een werkloosheidsuitkering. De middelste leeftijdsklassen lijken iets meer uit te stromen naar werk of verdwijnen uit de dataset. Dit laatste hangt vermoedelijk samen met hun gezinssituatie en geslacht. Vrouwen en gehuwden met een kind zijn het kwartaal na een sanctie vaak meer niet meer terug te vinden in de bestudeerde bestanden. Waarschijnlijk kunne ze geen aanspraak maken op andere uitkeringen (OCMW, invaliditeit, pensioen, ) en vallen ze terug op de inkomsten van een partner. Bij degenen die het kwartaal volgend op een sanctie wel vaker een vergoeding aanvragen en verkrijgen bij het OCMW zijn mannen en eenoudergezinnen oververtegenwoordigd. De analyses uit deze paragraaf richten zich in de eerste plaats op wat er gebeurde met de personen uit de doelgroep vlak na hun sanctie. We kunnen deze analyses ook maken voor de referentiepersonen. Tabel 13 bekijkt de situatie van deze personen het kwartaal na de matching, d. i. het kwartaal nadat hun evenknie uit de doelgroep gesanctioneerd werd.

29 Analyse van de trajecten 27 Tabel 13 De positie in het kwartaal volgend op het matchingmoment naar achtergrondkenmerken (vergelijkingsgroep) onbekend ocmw werkloos werk sanctie werkloos ocmw uitstroom (aantal) 3 1 uitstroom (rij %) leeftijdsklasse (kolom%) geslacht (kolom%) man vrouw werk ocmw werk werkloos sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming

30 28 Tabel 13 De positie in het kwartaal volgend op het matchingmoment naar achtergrondkenmerken (vergelijkingsgroep) (vervolg) onbekend ocmw werkloos werk sanctie uitstroom (aantal) uitstroom (rij %) lipro-positie (kolom%) Gehuwde met kind Gehuwde zonder kind Kind bij een gehuwd paar Ongehuwd samenwonend met kind Ongehuwd samenwonend zonder kind Kind bij een ongehuwd paar Hoofd eenoudergezin Kind in een eenoudergezin Alleenstaande Andere inwonende Wonend in collectief huishouden Overige Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming werkloos ocmw werk ocmw werk werkloos sanctie werkloos sanctie werk werk werkloos ocmw sanctie werk ocmw sanctie werk werkloos sanctie werkloos ocmw sanctie werk werkloos ocmw Totaal

31 Analyse van de trajecten 29 De personen uit de vergelijkingsgroep mogen dan wel een even grote kans op sanctie hebben als hun gelijke uit de doelgroep, ze worden niet gesanctioneerd en zijn dus ook niet verplicht hun arbeidsmarktpositie aan te passen. Dit blijkt duidelijk uit tabel 13. Iets meer dan de helft van de werklozen is het volledige kwartaal na de matching werkloos. Deze groep bestaat iets meer dan gemiddeld uit vrouwen, ouderen en alleenstaanden. Bijna 30% is dat betreffende kwartaal zowel werkloos als werkend en 12% stroomde enkel uit naar werk. In deze 2 categorieën zijn mannen licht oververtegenwoordigd ten opzichte van vrouwen. 7% van de vergelijkingspersonen verdwijnen uit de bestudeerde bestanden het kwartaal na de matching. Bovendien blijkt er in de vergelijkingsgroep geen significante uitstroom naar de OCMW s te zijn. Terwijl bovenstaande analyses ons meer kunnen vertellen over de dadelijke gevolgen van een sanctie kunnen we meer lange termijn evoluties gemakkelijker vatten aan de hand van een analyse van het volledige traject Het traject als geheel Wanneer de verschillende posities voor de 5 kwartalen met elkaar verbonden worden, kunnen we het traject dat de respondenten volgden tijdens de bestudeerde periode reconstrueren. Dit traject kan als geheel bestudeerd worden. De grote moeilijkheid is echter dat door de veelheid van verschillende arbeidsmarktposities en mogelijke combinaties tijdens een kwartaal er erg veel verschillende trajecten mogelijk zijn. Op basis van een indeling op basis van de arbeidsmarktposities (werk, werkloos, OCMW, sanctie, onbekend of een combinatie van deze) en zonder verder rekening te houden met het aantal jobs, het aantal contacten met het OCMW, de RVA, enz. vinden we 5134 verschillende loopbanen. In de tabellen 14 en 15 wordt een overzicht gegeven van de 10 meest voorkomende trajecten voor respectievelijk de gesanctioneerde en de nietgesanctioneerde werklozen.

32 30 Tabel 14 De meest voorkomende trajecten bij de groep van de doelgroep traject aantal werkloos +werkloos +werkloos +werkloos +sanctie werkloos 1199 werkloos +werkloos +werkloos +sanctie werkloos +onbekend 752 werkloos +werkloos +sanctie werkloos +onbekend+onbekend 634 werkloos +sanctie werkloos +onbekend+onbekend+onbekend 583 sanctie werkloos +onbekend+onbekend+onbekend+onbekend 582 werkloos +werkloos +sanctie werkloos +werkloos +werkloos 554 werkloos +sanctie werkloos +werkloos +werkloos +werkloos 536 sanctie werkloos +werkloos +werkloos +werkloos +werkloos 512 werkloos +werkloos +werkloos +sanctie werkloos +werkloos 466 werk werkloos + werk werkloos + werk werkloos + werk werkloos 328 +sanctie werk werkloos Totaal 6146 (25%) Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming Een kwart van de werklozen, gesanctioneerd tussen oktober 2002 en december 2003, herkent zijn/haar traject gedurende die periode in bovenstaande tabel. Na een sanctie blijken personen vaak te verdwijnen uit de administratieve databanken. De categorie onbekend blijkt vaak ook een zeer stabiele categorie. Daarnaast blijkt een tweede groep gesanctioneerden na een sanctie dadelijk terug te vallen op de werkloosheid. Tabel 15 De meest voorkomende trajecten bij de groep van de vergelijkingsgroep traject aantal werkloos +werkloos +werkloos +werkloos +werkloos 6060 werkloos +werkloos +werkloos +werkloos +onbekend 2541 werk werkloos + werk werkloos + werk werkloos + werk werkloos werk werkloos werk werkloos + werk werkloos + werk werkloos + werk werkloos werk werk werkloos +werkloos +werkloos +werkloos +werkloos 389 werkloos +werkloos +werkloos +werkloos + werk werkloos 311 werk + werk werkloos + werk werkloos + werk werkloos + werk 259 werkloos werk werkloos + werk werkloos + werk + werk + werk 256 werk werkloos + werk werkloos + werk werkloos + werk + werk 250 werk + werk werkloos + werk werkloos + werk werkloos + werk 233 Totaal (56%) Bron: KSZ DWH Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming