Dieetadvies na een slokdarmoperatie (buismaag)

Transcriptie

1 VOEDING & DIEET Dieetadvies na een slokdarmoperatie (buismaag) ADVIES

2 Dieetadvies na een slokdarmoperatie (buismaag) U hebt een slokdarmoperatie ondergaan, waarbij de slokdarm en het bovenste deel van uw maag verwijderd zijn. Er is een nieuwe verbinding gemaakt tussen de slokdarm en de darmen met het resterende deel van de maag (buismaag). In deze folder vindt u dieetadviezen voor na de operatie. Voedselinname na de operatie De slokdarmoperatie De slokdarm zorgt voor het transport van voedsel van de mond naar de maag. In de maag vindt tijdelijke opslag en voorvertering van het voedsel plaats. In de maag wordt het voedsel gekneed, vermengd met het maagsap en daarna langzaam afgegeven aan de dunne darm. Bij de operatie die u hebt ondergaan, zijn de slokdarm en het bovenste deel van de maag verwijderd (afbeelding 1, linker tekening). Met het resterende deel van de maag is een nieuwe verbinding gemaakt tussen het halsgedeelte van de slokdarm en de darmen, een zogenaamde buismaag (zie figuur 1, rechter tekening). De operatie en de gevolgen ervan kunnen invloed hebben op uw voedselinname. Zo kunnen uw smaak en eetlust veranderen, waardoor u minder gemakkelijk voedsel inneemt. Ook pijn, angst diarree, misselijkheid, braken en het gebruik van medicijnen kunnen dit effect hebben. Door de buismaagoperatie kunt u verder minder voeding opslaan. De inhoud van de buismaag is namelijk ongeveer 1/3 van de oude maag. De opslagcapaciteit van de buismaag komt overeen met een soepkom ( milliliter). De eerste weken na uw operatie kunnen het slikken en het passeren van voeding en vocht moeilijk zijn. Soms voelt u een belemmering (drempeltje) in het gebied rond de halsnaad. Dit heeft te maken met het herstel. Langzaam aan gaan het eten en drinken beter en zult u in principe alles weer kunnen eten en drinken. 1

3 Sondevoeding Direct na de operatie krijgt u voeding via een slangetje (sondevoeding). Dit slangetje is bij de operatie via de buikwand in de dunne darm gebracht. Na een paar dagen kunt u zelf wat gaan eten en verminderen we de sondevoeding. Soms besluiten we om na uw ontslag thuis nog even door te gaan met de sondevoeding om er zeker van te zijn dat u voldoende voeding binnen krijgt. (Dieet)adviezen na de operatie Eettempo Eet rustig en kauw goed. Hierdoor is de kans op verslikken en/of het niet willen zakken van het voedsel het kleinst en kan de voeding zo goed mogelijk verteerd worden. Blijf na het eten nog een ½ tot 1 uur rustig zitten. Vaker op een dag kleine maaltijden Veel mensen met een buismaag kunnen minder eten en drinken per keer en hebben sneller een vol gevoel. Om toch voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen, raden wij aan om 6 tot 9 kleine maaltijden goed verspreid over de dag te gebruiken. Uw lichaam geeft niet aan of u moet eten. De eerste 6 maanden na de operatie hebben de meeste mensen met een buismaag namelijk geen of een sterk verminderd hongergevoel. Eet daarom met de klok. Dit betekent dat u elke 1,5 tot 2 uur iets moet eten of drinken. Een jaar na de operatie ervaart de helft van de mensen met een buismaag weer een hongergevoel. Oprispingen (reflux) voorkomen Bij de operatie verwijdert de chirurg het sluitspiertje tussen de slokdarm en de maag. Dit sluitspiertje zorgde ervoor dat uw eten niet terug omhoog kon stromen. Bij u kan uw eten nu gemakkelijker omhoog komen. U voelt dit als oprispingen (reflux). Hoe kunt u dit voorkomen? Neem kleine porties; Zit rechtop tijdens en direct na het eten; Wacht na het eten een half uur met sporten voordat u gaat sporten of klussen. Op deze manier voorkomt u dat u bukt of voorover buigt en het eten omhoog komt. Zak zonodig door uw knieën bij het vastmaken van de schoenveters! Wanneer refluxklachten s nachts plaatsvinden tijdens uw slaap, raden wij aan de eerste maanden na uw operatie het hoofdeinde van het bed te verhogen. Slaap in dit geval in een hoek van ongeveer 30 graden. Voorkomen van ondervoeding Bij ondervoeding door ziekte, heeft uw lichaam een tekort aan: eiwitten energie en/of voedingsstoffen als vitamines en mineralen. Na elke operatie is gewichtsverlies mogelijk. Hier is niets aan te doen. Wel kunnen we proberen om dit zoveel mogelijk te voorkomen. Gewichtsverlies bij ziekte betekent namelijk ook afname van spieren en een verminderde functie van organen. Hierdoor 2

4 is er een slechtere wondgenezing en meer kans op infecties. U herstelt minder snel en voelt zich vaak minder goed. Na de operatie is het belangrijk om, naast voldoende energie-inname, ook veel eiwitten te gebruiken. Eiwitten zijn de bouwstoffen voor lichaamscellen. Deze bouwstoffen zijn nodig voor de opbouw, het onderhoud en het herstel van het lichaamsweefsel, zoals spieren en organen. Dierlijke producten zoals vlees, vis, kip, gevogelte, melk, karnemelk, yoghurt, vla, pap, kwark, (smeer)kaas en ei zijn rijk aan eiwitten. Maar ook tahoe, tempé, vegetarische vleesvervangingen, noten en peulvruchten (zoals witte en bruine bonen) bevatten veel eiwitten. Vitamines, mineralen en spoorelementen Onderzoek bij mensen met een buismaag heeft laten zien dat het moeilijk is om met gewone voeding dagelijks voldoende vitamines, mineralen en spoorelementen binnen te krijgen. Als u geen gebruikmaakt van sondevoeding of drinkvoeding raden wij, om tekorten te voorkomen, aan een multivitaminen- en mineralenpreparaat te gebruiken. Uw diëtist kan u adviseren welk preparaat u het beste kunt gebruiken. Vitamine B12 Als uw voeding in uw maag in aanraking is gekomen met een speciale stof (intrinsic factor) kan de dunne darm uit de voeding vitamine B12 halen. Bij het ouder worden, door de buismaagoperatie en bij langdurig gebruik van maagzuurremmers kan de hoeveelheid intrinsic factor in de maag afnemen. Op termijn kan een vitamine B12 tekort in het lichaam ontstaan. Een tekort aan vitamine B12 leidt uiteindelijk tot bloedarmoede en stoornissen in de zenuwen van de benen. Het is aan te bevelen jaarlijks het gehalte vitamine B12 in uw bloed te laten controleren. Bespreek dit met uw chirurg of uw huisarts. Als de waarde B12 te laag is, kan met behulp van B12-injecties het gehalte op peil worden gebracht en gehouden. Gewichtsbeloop Het is goed om bij ondervoeding wekelijks uw lichaamsgewicht te controleren op een vast moment op de dag. Doe dit bij voorkeur vóór het ontbijt, op dezelfde weegschaal en in dezelfde kleding. Bij gewichtsverlies is het verstandig om contact op te nemen met uw diëtist. Kijk voor meer informatie onder de alinea Voorkomen van ondervoedingg. Voldoende lichaamsbeweging Alleen goede voeding kan het lichaam niet laten herstellen. Ook voldoende lichaamsbeweging is belangrijk. Niet bewegen zorgt ervoor dat de spieren in het lichaam in omvang afnemen. Om uw spiermassa zoveel mogelijk te behouden of te laten toenemen, is het wenselijk elke dag te bewegen. Uiteraard pas als uw wonden genezen zijn en u het lichamelijk weer aan kunt. Denk bij bewegingen aan het ondernemen van dagelijkse activiteiten zoals het zelf doen van boodschappen en huishoudelijke taken, wandelen en fietsen. Voor meer informatie over specifieke training en revalidatie na uw operatie kunt u contact opnemen met uw huisarts of de verpleegkundig specialist uit het ziekenhuis. 3

5 Aanvullende (dieet)adviezen bij specifieke klachten Aanhoudende slik- en passageklachten Door de operatie kunt u slikklachten krijgen. Als deze klachten 6 weken na de operatie niet minder zijn, of als u toenemende pijn voelt bij het doorslikken, kan er door littekenweefsel sprake zijn van vernauwing (naadstenose) van de buismaag. In de herstelfase na de operatie vormt zich rond de halsnaad littekenweefsel. Hierdoor kan de doorgang te klein worden. Vast voedsel kan terugvloeien naar de mond en het doorslikken van voedsel kan pijnlijk zijn. Deze klachten kunnen lijken op de klachten van vóór de operatie. Bespreek de passageklachten met uw verpleegkundig specialist of de chirurg. Soms is het nodig de slokdarm op te rekken. Van een aantal specifieke voedingsmiddelen is bekend dat zij passageklachten kunnen geven; het voedingsmiddel blijft dan steken rond de halsnaad. Veel genoemde producten die klachten opleveren zijn; gestoofd draadjesvlees, gehaktbal, biefstuk, grove rauwkost, citrusfruit, hard gekookt ei, witbrood, pinda s en noten. Dumpingklachten Door de buismaagoperatie is de zenuw die de maag aanstuurt, beschadigd. Hierdoor kan de werking van de sluitspier afwezig of verstoord zijn. Het eten en drinken, kan sneller en in grotere hoeveelheden dan normaal in de dunne darm terechtkomen. Dit wordt dumping genoemd. Als u te grote porties in 1 keer eet, te veel drinkt bij een maaltijd en/of te snel eet, kunnen een of meer van onderstaande klachten optreden: misselijkheid; buikpijn; darmkrampen; braken; diarree; hartkloppingen; zweten; neiging tot flauwvallen; beven/trillen; sterk hongergevoel. Tips bij dumpingklachten: Gebruik 6 tot 9 kleine maaltijden goed verspreid over de dag. Eet rustig en kauw goed. Drink weinig bij de maaltijden, anders spoelt het voedsel te snel naar de dunne darm. Meestal geeft 1 klein glas of kopje drinken bij het eten geen klachten. Gebruik soep een uur voor de maaltijd en het nagerecht een uur na de maaltijd. Bij ernstige dumpingklachten kan het helpen de maaltijden droog te gebruiken. Dumpingklachten kunnen ook optreden na gebruik van te veel snel opneembare suikers zoals gewone suiker en vruchtensuiker. Wees daarom matig met limonade, vruchtendranken (appelsap, druivensap, sinaasappelsap), frisdranken, snoep en koek en de hoeveelheid suiker in koffie en thee. Suiker wordt ook verwerkt in voedingsmiddelen als cake, ontbijtkoek, gebak, koekjes en zoet beleg. Vermijd overmatig gebruik van deze producten. 4

6 Melk bevat melksuiker (lactose), ook dit is een snel opneembare suiker. Gebruik van grote hoeveelheden melkproducten kan eveneens dumpingklachten veroorzaken. Per dag wordt aanbevolen 2-3 ( ml) melkproducten te gebruiken. Gebruikt u meer melkproducten en heeft u klachten, verminder de hoeveelheid melkproducten dan tot de aanbevolen hoeveelheden. Houden de klachten dan nog aan, probeer dan eens (deels) zure melkproducten, zoals karnemelk en yoghurt. Deze worden meestal beter verdragen, omdat ze minder lactose bevatten. Adviezen bij risico op ondervoeding: Als het niet lukt om op gewicht te blijven en u valt veel af, dan loopt u een risico ondervoed te raken. Dit heeft negatieve gevolgen voor uw herstel. Het is dan belangrijk om meer energie en eiwit uit de voeding binnen te krijgen.hoe doet u dat? Probeer per dag minimaal 1,2 tot 1,5 gram eiwitten per kilogram lichaamsgewicht te eten. Hebt u bijvoorbeeld een lichaamsgewicht van 60 kg dan heeft u 72 tot 90 gram eiwit per dag nodig. Om uw dagelijkse eiwitinname te controleren, kunt u gebruik maken van het onderstaande overzicht. Overzicht met de meest eiwitrijke producten: Product: Per Eiwit (gram) Bonen, bruine/witte, gekookt 1 lepel = 60 gram 5 Chocolademelk 1 beker = 250 ml 9 Ei 1 stuk = 50 gram 7 Huzarensalade 50 gram 3 Kaas Voor 1 snee = 20 gram 5 Kwark, naturel 1 schaaltje = 150 ml 15 Melk 1 beker = 250 ml 10 Noten en pinda s 1 eetlepel = 20 gram 5 Pap 1 schaaltje = 150 ml 5 Vegetarische vleesvervanging 100 gram 16 Vis 100 gram 18 Vla 1 schaaltje = 150 ml 5 Vlees 100 gram 20 Vleeswaren Voor 1 snee = 20 gram 4 Yoghurt 1 schaaltje = 150 ml 6 Yoghurtdrank 1 beker = 250 ml 8 Drinkvoeding, afhankelijk van het soort Flesje 8 tot 20 5

7 Tips om uw voeding energierijker te maken: smeer boter of margarine dik op brood en broodvervangingen; beleg elke boterham ruim met volvette kaas of niet te magere vleeswaren; kies voor volle melk en melkproducten; voeg geen water toe bij de bereiding van jus of saus en gebruik een ruime portie; voeg (ongeklopte) slagroom toe aan koffie, pap, vla, yoghurt, soep en dergelijke; gebruik tussendoor een hartige of zoete snack zoals een kroket, zalmsalade, haring, gebakje, plak cake en plak ontbijtkoek met boter of margarine; voeg ruim suiker of honing toe aan koffie, thee, pap, yoghurt en dergelijke; kies voor energierijke dranken. Beperk het gebruik van energiearme dranken zoals (mineraal)water, bouillon, thee en koffie zonder suiker/melk en light frisdrank. Drinkvoeding Soms is het na een buismaagoperatie moeilijk om met alleen gewone voedingsmiddelen het gewicht op peil te houden of alle noodzakelijke voedingsstoffen binnen te krijgen. Dan kan het nodig zijn de voeding aan te vullen met drinkvoeding. Dit wordt geregeld via de diëtist. Een deel van de mensen met een buismaag gebruikt een jaar na de operatie nog steeds aanvullend drinkvoeding. Vragen? Hebt u vragen? Bel ons dan tijdens ons telefonisch spreekuur. Dit spreekuur is op werkdagen van uur via U kunt buiten dit spreekuur om ook altijd contact opnemen met het secretariaat van Voeding & Dieet. Dit kan via het nummer in het grijze adreskader achterin deze folder. Voor meer informatie verwijzen wij u naar: Koningin Wilhemina Fonds (KWF) kanker bestrijding Website: KWF Kanker Infolijn Stichting voor patiënten met kanker aan het spijsverteringskanaal (SPKS) voorheen stichting Doorgang Website: Telefoonnummer: Maag Lever Darm Stichting (MDLS) Website: Infolijn: De inhoud van deze brochure is samengesteld op basis van informatie van de werkgroep CHIODAZ (Chirurgie Overleg en werkgroep Diëtisten Academische Ziekenhuizen) 6

8 St. Antonius Ziekenhuis T E patienteninformatie@antoniusziekenhuis.nl Spoedeisende Hulp Voeding & Dieet Locaties en bezoekadressen Ziekenhuizen St. Antonius Ziekenhuis Utrecht Soestwetering 1, Utrecht (Leidsche Rijn) Poliklinieken St. Antonius Polikliniek Utrecht Overvecht Neckardreef 6, Utrecht St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Koekoekslaan 1, Nieuwegein St. Antonius Polikliniek Houten Hofspoor 2, Houten St. Antonius Spatadercentrum Utrecht-De Meern Van Lawick van Pabstlaan 12, De Meern 7

9 Meer weten? Ga naar Dit is een uitgave van het St. Antonius Ziekenhuis DIE 43/06-13