transformatie Lijn 11 zone, Den Haag Energiecentrale

Transcriptie

1 transformatie Lijn 11 zone, Den Haag Energiecentrale 1 De Verademing Weimarstraat Loosduinsekade Loosduinsekade Paul Krugerlaan Uitenhagestraat Paul Krugerplein Centrum Paul Krugerlaan Multiculturele vrijetijdscentrum De La Reyweg Tramlijn 11 Wijkpark Transvaal Hobbemaplein Haagse Markt De Heemstraat Legenda S&RO 01/2009 Hoflandplein Huidige bebouwing Water Transformatie gebied Groenvoorziening

2 Voortborduren op eigen kracht De Haagse tramlijn 11 loopt door een gebied met verschillende sferen. Vanuit de tram zijn daar veel achterkanten van te zien. De Lijn 11 zone moet het economische hart van de omliggende multiculturele wijken Transvaal, Schilderswijk en Regentesse-Zuid worden, krijgt meer samenhang en een eigen karakter. Zo wordt dit woon-, werken verblijfsgebied een onmisbare schakel tussen de Haagse binnenstad en Scheveningen. 1 Wéreldstad aan zee is het motto van de Structuurvisie Den Haag 2020, waarin de gemeente Den Haag de ruimtelijke ambities voor de toekomst heeft beschreven. Er zijn negen ontwikkelingsgebieden aangewezen. Eén daarvan is de Lijn 11 zone, genoemd naar tramlijn 11 die daar doorheen loopt. Lijn 11 start bij treinstation Den Haag Hollands Spoor en eindigt nabij de Scheveningse boulevard. De transformatieopgave heeft vooral een verbindende werking; de zone wordt gekenmerkt door verschillende sferen met economische en woonfuncties. De multiculturele woonwijk Transvaal-Noord, met als ijkpunt de Haagse markt en Paul Krugerlaan, grenst aan de Schilderswijk en wordt in het noorden gemarkeerd door een kleinschalig bedrijventerrein. Daarnaast ligt de meer statige wijk Regentesse-Zuid met het onlangs aangelegde wijkpark De Verademing en de nog werkende energiecentrale. Die verschillende sferen moeten beter op elkaar gaan aansluiten. als multiculturele en cultuur-industriële parel op de kaart van Den Haag worden gezet. Hoe ambitieus is die opgave? Multicultureel Samen met Murielle Hermsen-Facon, projectleider van de Lijn 11 zone bij de gemeente Den Haag, stap ik op treinstation Hollands Spoor in tram 11. De eerste stop is de Haagse Markt ( Mart in de volksmond), naar het schijnt de grootste versmarkt in Europa met een overwegend multicultureel aanbod. Het is ook de eerste plek die volgens het plan voor de Lijn 11 zone wordt aangepakt. Op marktdagen zitten de trams van en naar de Mart overvol en ruikt het hele tramstel naar verse vis en pikante Surinaamse broodjes. De markt wordt dus goed bezocht, kunnen we stellen? Hermsen-Facon: De Haagse Markt trekt op marktdagen ongeveer vijfendertigduizend bezoekers per dag. Zo n dertig procent van de bezoekers is afkomstig uit de nabije omgeving. Overige bezoekers komen uit omringende steden en dorpen en van nog veel verder. Daarmee heeft de markt een grote aantrekkingskracht op bovenregionaal niveau. Trekpleister zijn de verse en goedkope producten afkomstig uit verschillende culturen. De markt functioneert dus goed, maar is wel aan vernieuwing toe. Bovendien moet het marktterrein aangepast worden aan de nieuwe Europese regelgeving voor de verkoop van verse producten. Dat mag niet meer in de buitenlucht gebeuren, vandaar dat er een markthal nodig is. De ambitie is het multiculturele- en toeristische karakter van de markt te versterken en zo de regionale aantrekkingskracht te vergroten. Denise Vrolijk Eind- en fotoredacteur S&RO vrolijk@nirov.nl Enkele terreinen langs het spoor van lijn 11 zullen een functieverandering ondergaan. Andere plekken zijn toe aan een facelift, zoals de Haagse markt nabij het Hobbemaplein in Transvaal-Noord en het kleinschalige bedrijventerrein aan de Uitenhagestraat. Beide locaties liggen op een onaantrekkelijke manier met de achterkanten naar het tramtracé gekeerd. Op die manier houdt de ene sfeer op aan de oostzijde van het spoor, terwijl een andere sfeer ten westen van het tramtracé begint. Doel van de transformatieopgave is dan ook om de wijken Transvaal en Schilderswijk beter op elkaar te laten aansluiten, verschillende sferen met elkaar te verbinden en het gebied als een stedenbouwkundige eenheid te benaderen. Zo moet de Lijn 11 zone Vanuit de tram zijn op dit moment vooral de hekken die het marktterrein begrenzen te zien. De achterkanten van de kramen en de blauwe containers zorgen voor een rommelige aanblik. Nergens wordt duidelijk wat de markt allemaal te bieden heeft; het terrein is een in zichzelf gekeerde enclave. De Haagse markt moet daarom ook qua uitstraling een transformatie ondergaan. Daarbij doen referentiebeelden van versmarkten in Barcelona en Parijs de ronde. Hermsen-Facon: De nieuwe ontwikkelingen op en rond het marktterrein zijn ambitieus, maar moeten niet ten koste van ontwikkelingen elders in de stad gaan. Door de aanwezige kwaliteiten beter zichtbaar te maken, en er elementen aan toe te voegen, blijft het Plangebied Lijn 11 1 zone, Den Haag Bron Dienst Stedelijke Ontwikkeling, Gemeente Den Haag

3 transformatie Lijn 11 zone, Den Haag S&RO 01/2009 multiculturele karakter behouden en kan het worden ingezet als karakteristiek voor de plek. Hermsen-Facon gelooft er heilig in dat voortborduren op de al aanwezige krachten en kwaliteiten leidt tot het meeste draagvlak onder bewoners, bezoekers en ondernemers. Het aantrekkelijker maken van de entree is één van de ideeën. Door de kopbebouwing aan het Hobbemanplein en Hoflandplein te slopen, en daar de markthallen voor verswaren, een marktkantoor, bezoekersfaciliteiten, fietsenstallingen, detailhandel en horeca te realiseren. Ook de ondergrondse parkeerfaciliteit wordt uitgebreid. Daarnaast kunnen op de nieuwe markthallen twee woontorens gebouwd worden en moet er uitgezocht worden of de markt vaker open kan zijn. De openbare ruimte wordt aangepakt en ook het Hobbemaplein zelf waar negen wegen, drie tramlijnen en een busbaan elkaar kruisen zal overzichtelijker worden qua verkeerssituatie en grootstedelijker qua aanblik. Met name het realiseren van de kopbebouwing wordt bemoeilijkt door het huidige grondeigendom en de particuliere panden die de markt omringen, vertelt Murielle Hermsen-Facon. De gemeente heeft weliswaar veel grond in de Lijn 11 zone in bezit, maar op veel koppen bevinden zich particuliere panden die de gemeente via de Wet voorkeursrecht gemeenten (Wvg) in bezit wil krijgen bij verkoop worden het pand en de grond als eerste aan de gemeente aangeboden. We zullen pas in het laatste geval tot onteigening overgaan, en dat kan ook pas na goedkeuring van de plannen. Klassiek wonen Via de De Heemstraat vervolgt lijn 11 zijn route langs wijkpark Transvaal en passeert een klein bedrijventerrein aan de Uitenhagestraat met daarnaast klusmarkt Karwei. Achter dit bedrijventerrein ontvouwt zich het klassieke deel van Transvaal-Noord: woningen die aan het begin van de twintigste eeuw zijn gebouwd voor de gewone arbeiders. Negentiende-eeuwse buitenplaatsen hebben destijds plaats moeten maken voor woningen, die nu voor het overgrote deel worden bewoond door jonge mensen van allochtone afkomst. Transvaal behoort tot de dichtstbevolkte wijken van Den Haag; pleinen, plantsoenen en openbaar groen zijn dan ook schaars. Er is wel een wijkpark dat eind vorige eeuw is aangelegd en goed functioneert. De inwoners van Transvaal hebben weinig kansen op de arbeidsmarkt en de wijk heeft te kampen met sociale problematiek. Reden genoeg voor de gemeente Den Haag en de corporatie met bezit in de wijk (Staedion) om te kiezen voor een rigoureuze aanpak. Een groot deel van de woningen in Transvaal-Noord wordt gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Daardoor komen er weliswaar minder woningen terug, maar wel van betere kwaliteit. Hermsen- Facon: Bouwkundig voldoen veel woningen niet meer aan de eisen van deze tijd, vandaar dat er gesloopt moet worden. Het aantal woningen dat teruggebouwd wordt zal weliswaar minder zijn, maar door hogere bebouwing of te kiezen voor een smallere beukmaat kan het verlies van woningen worden beperkt. Andere financiële constructies, van huur naar koop of duurdere huur in plaats van koop, kunnen door Staedion worden ingezet om zoveel mogelijk zittende bewoners te herhuisvesten binnen de wijk. Het geld voor een aantal projecten komt voor een groot deel uit de gelden voor de krachtwijken van ex-minister Vogelaar. Transvaal is immers één van de veertig krachtwijken. In dat kader wordt op initiatief van de gemeente voor het gehele project de Vrienden van Transvaal opgericht. Een club investeerders die samen met de gemeente, woningcorporaties en rijksoverheid een investeringstrategie wil ontwikkelen. De eerste stap is het tekenen van een intentieovereenkomst. Aanvullende financiering wordt gezocht in overheidssubsidies en partijen die bereid en in staat zijn te ontwikkelen, realiseren en exploiteren in de detailhandel en vrijetijdsfuncties. Bijvoorbeeld in het multiculturele vrijetijdscentrum dat op de plek van Karwei gerealiseerd moet worden. Vooralsnog hebben we voor het gehele gebied echter wel met een tekort te maken. Bollywood Naast de sloop-nieuwbouwoperatie zal ook de ruimtelijke kwaliteit van Transvaal-Noord verbeterd worden. Het Paul Krugerplein en de Paul Krugerlaan worden opnieuw ingericht. Hermsen-Facon: De Paul Krugerlaan zal zich ontwikkelen tot icoon voor werelds winkelen met extra aandacht voor de Hindoestaanse cultuur. De Paul Krugerlaan moet ook een aantrekkelijke woonstraat worden. Gevels krijgen waar nodig een opknapbeurt, winkels worden aantrekkelijker gemaakt voor een breed publiek en de ondernemers krijgen ondersteuning van een winkelstraatmanager. Het is wel belangrijk dat de huidige bezoekers en bewoners zich in dit toekomstige Little India nog thuis blijven voelen. We stappen uit bij de halte naast Karwei, een beetje troosteloze omgeving die met guur weer Unheimisch aandoet. Ik wil de plek waar het multiculturele vrijetijdscentrum, dat ik voor het gemak het Bollywood-cluster heb gedoopt, wel eens zien. Op dit moment zijn we druk bezig een alternatieve locatie te vinden voor kluscentrum Karwei en het benzinestation dat daar tegenover ligt. Op die plek willen we namelijk het multiculturele vrijetijdscentrum realiseren, waarin een hotel, wereldcinema, verschillende restaurants, feest- en congresruimten en festivals een plek krijgen. Qua sfeer kunnen we inderdaad denken aan Bollywood, lacht Hermsen-Facon. Met evenementen als de Miss India verkiezing en Bollywoodfilms in de

4 bioscoop. Oriëntaals is eigenlijk een betere aanduiding. Het vrijetijdscentrum moet mensen van allerlei nationaliteiten aanspreken en aantrekken, maar moet vooral ook toegankelijk blijven voor de buurt. Het is de bedoeling dat het een tweede trekpleister in de Lijn 11 zone wordt, naast de Haagse markt en als schakel tussen Transvaal-Noord en de Schilderswijk. Om die overgang beter dan nu te laten verlopen wordt de relatie met het bedrijventerrein dat in het verlengde van de Karweilocatie ligt versterkt, zal een deel van de nieuwe bedrijvigheid met de neus naar de tramlijn gesitueerd worden en wordt de aansluiting op de woonwijk erachter opnieuw vormgegeven. Creatief en grootstedelijk Daar waar tram 11 de Loosduinsekade kruist laten we Transvaal- Noord achter ons en rijden het zuidelijke deel van het Regentessekwartier in. Deze wijk, die eind negentiende eeuw werd gebouwd voor de gegoede arbeiders, wordt gekenmerkt door monumentale bebouwing (een deel van de wijk is beschermd stadsgezicht) en heeft op het voormalige Gemeentelijk Industrieterrein (GIT) nog niet zo lang een nieuwe groene ruimte, die ten onrechte wordt aangeduid als park. De Verademing, zoals het park is gedoopt, is vooralsnog niet meer dan een grasveld. Aan de overzijde van het water bevindt zich het tweede deel van de Lijn 11 zone dat een ingrijpende transformatie zal ondergaan: de energiecentrale, die nog steeds in werking is, met ernaast een voormalig PTT-gebouw. In en bij dit gebied zijn nu al verschillende vormen van creatieve bedrijvigheid te vinden: architectenbureau KOW houdt al geruime tijd kantoor in voormalige industriële bebouwing aan het Esperantoplein (het tegenwoordige kantoorgebouw Het Magazijn ), Ondernemerscentrum AOC Hobbit, ecologisch woon-werkcomplex De Grote Pyr, kunstinstelling Theater Zeebelt met een werkplaats en podium. Dit soort creatieve bedrijvigheid moet de eyecatcher van het nieuwe centrumstedelijke woonmilieu worden. Appartementen, werkwoningen, groepswoningen en zorgfuncties maken deel uit van dit concept. Een nieuw cultureel centrum met horeca wordt publiekstrekker. Murielle Hermsen-Facon: Het park De Verademing moet inderdaad opnieuw worden ingericht, dat hebben de bewoners duidelijk aangegeven. Nu is het door de hekwerken rondom een slecht toegankelijke groene ruimte en zou er een betere verbinding met de energiecentrale aan de overzijde van het water gelegd kunnen worden. Dat is zo n prachtig pand, dat moet je laten aansluiten op de andere delen van het plangebied. Natuurlijk kun je als gemeente denken: dat park, daar hebben we een aantal jaren geleden in geïnvesteerd. Maar dan laten we kansen liggen en gaan we voorbij aan de doelstellingen van de Structuurvisie 2020 en de ambities die we met de Lijn 11 zone hebben. Het realiseren van de cultuur-industriële parel tussen stad en zee is misschien wat te veel citybranding-taal, maar het zichtbaar maken van de aanwezige kwaliteiten, beter toegankelijk maken van de verschillende trekpleisters en die met elkaar verbinden, is wel degelijk wat we voor ogen hebben. Door het multiculturele karakter als uitgangspunt te nemen en daar creatieve industrie, vrijetijdsfuncties, hoogwaardig ingerichte openbare ruimte en nieuwe woningen aan toe te voegen willen we het niveau van het plangebied optillen. Want, laten we wel wezen: Transvaal en de Schilderswijk worden in eerste instantie meestal niet met een plezierig verblijfsgebied geassocieerd. En dat is heel jammer, want het gebied heeft zoveel te bieden. De gezelligheid van de Haagse Markt, het aanbod van de winkeliers in toekomstig Little India, de verschillende wijkparken, de vrijetijdsfuncties uit alle windstreken, de creatieve industrie in de energiecentrale; je loopt als het ware van de ene wereld zo de andere in. Tramlijn 11 is de rode draad die de verschillende werelden met elkaar verbindt. Die verschillende facetten zie ik als de kracht van de Lijn 11 zone. Nog lang niet alle facetten, of parels hoe je ze ook noemen wilt komen nu goed tot hun recht. En daar willen we de komende jaren aan werken. Wereldformaat Bij de halte ter hoogte van de Weimarstraat neem ik afscheid van Murielle Hermsen-Facon en stap weer in de tram. Ik verlaat het plangebied en vervolg de route van lijn 11. Via het Statenkwartier en Scheveningen kom ik bij de boulevard. Ik ruik de zee, zak weg in het mulle zand van het strand en vraag me af of de transformatie van de Lijn 11 zone daadwerkelijk gaat leiden tot het beoogde wereldformaat. Is de energiecentrale vergelijkbaar met een Westergasfabriek in Amsterdam, wil de buurt eigenlijk wel al die cultuur minnende toeristen om de hoek? En hoe zal het met de branding van het gebied uitpakken? Parels of aanwezige kwaliteiten benutten, ik moet het nog zien. Laten Hagenezen en toeristen zich verleiden tot een marktbezoek, een kijkje in Little India, het nieuwe creatieve cluster en hopelijk dan wel geslaagde park De Verademing? Of is die hele Lijn 11 zone een leuk idee om plannen die toch al uitgevoerd zouden worden aan elkaar te smeden? Ik ben er nog niet uit. In ieder geval zal de tramreis van treinstation Den Haag Hollands Spoor naar het zilte zand indrukwekkender zijn dan nu. Dat is een ding dat zeker is. Noten: 1 Nota van Uitgangspunten Lijn 11-zone, vastgesteld in juni Met dank aan Pieter van der Heijde, directeur Bureau Stedelijke Planning, voor het beschikbaar stellen van de nota.

5 transformatie Lijn 11 zone, Den Haag 2 Autohotel Transvaal, Den Haag. Een project van het kunstenaarsinitiatief OpTrek Transvaal. Ten tijde van de transformatie vestigt OpTrek Transvaal zich in leegstaande panden in de wijk en geeft die tijdelijk een andere functie. Eén van de projecten is Hotel Transvaal, dat in de zomer van 2008 is uitgebreid met het Autohotel Transvaal. Foto Maarten Hartman, Hollandse Hoogte S&RO 01/2009 PP_01_09_WT.indd :13:07

6 2 PP_01_09_WT.indd :13:12