een educatief spel voor jonge tieners rond de inlandse eik en zijn 600 organismen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "een educatief spel voor jonge tieners rond de inlandse eik en zijn 600 organismen"

Transcriptie

1 een educatief spel voor jonge tieners rond de inlandse eik en zijn 600 organismen (bedacht door de studenten SCW van KHLeuven)

2 Inhoud 1. Doelen educatief spel p. 2 Algemeen doel p. 2 Concrete doelstellingen p Speloverzicht p. 4 Inleiding p. 4 Doel van het spel p. 4 Voorbereiding p. 4 Het spelterrein p. 6 Spelverloop, groepsindeling en spelregels p. 6 Interventies p. 9 Einde van het spel p. 9 Eindopdracht + nabespreking van het spel p. 9 Bijlagen p. 11 Bijlage 1: Inhoud spelkoffer p. 12 Bijlage 2: Brief van de boswachter p. 13 Bijlage 3: Speelkaartenset (112 kaarten) p. 14 Bijlage 4: Interventies p. 15 beikes beestjes! 2

3 1 Doelen educatief spel 1.1 Algemeen doel Op een ervarings en belevingsgerichte manier terug of meer contact met de natuur krijgen. 1.2 Concrete doelstellingen 1. De leerlingen kunnen (in het bos) een inlandse eik van andere bomen (b.v. berk, spar, den,...) onderscheiden. (= kennis) 2. De leerlingen weten dat er verschillende verdedigingsmechanismen zijn (van de belangrijkste organismen/kriebelbeestjes die leven in de inlandse eik). (= kennis) 3. De leerlingen kunnen het begrip 'biodiversiteit' in eigen woorden uitleggen aan de hand van het leven in en rond de inlandse eik. (= kennis) 4. De leerlingen kunnen een voedselpiramide opbouwen en hierover uitleg geven. 5. De leerlingen zijn zich bewust van de verscheidenheid van de organismen die er leven in en rond de inlandse eik. (=attitude) 6. De leerlingen tonen respect voor de natuur zoals ze dat ook voor zichzelf en anderen hebben. (=attitude) 7. De leerlingen kunnen met elkaar samenwerken. (=vaardigheid) beikes beestjes! 3

4 2 Speloverzicht 2.1 Inleiding De begeleider heeft een brief ontvangen van de boswachter (zie bijlage). Deze wordt tijdens het begin van het spel voorgelezen door een deelnemer. 2.2 Doel van het spel Het doel is om de verschillende diertjes (kriebelbeestjes) weer terug te brengen naar hun oorspronkelijke thuis, namelijk de inlandse eik waarrond de boomhut gebouwd is. Dit kunnen de deelnemers doen door zoveel mogelijk kaarten te veroveren van de andere groep en deze op de eigen groepspiramide te hangen. Dit groot bord, in de vorm van een piramide, stelt de voedselketen voor. Bovenaan staan de gaai, de eekhoorn en de vleermuis en onderaan staan de bladluizen. Het ene team moet de overwonnen kaarten van het andere team op zijn piramide hangen. De groep die op het einde van het spel de meeste overwonnen kaarten heeft verzameld en deze in het juiste vak van de voedselketen heeft geordend, wint het spel en heeft tevens de grootste bijdrage kunnen leveren aan het behoud van het leven op de Inlandse eik. 2.3 Voorbereiding - TWEE KAMPEN/BOMEN De begeleider selecteert twee bomen die op gelijke afstand van de boomhut (of een andere grote eik) staan. Bij elke boom wordt er vervolgens een piramidebord geplaatst: voor het rode team een rode piramide en voor het gele team een gele piramide (zie afbeelding hieronder). Tijdens het spel kunnen de deelnemers met behulp van de haakjes hun overwonnen dierenkaartjes/spelkaarten ophangen aan hun groepspiramide. Team ROOD Team GEEL (Tekening: Deze borden stellen twee groepspiramides voor. In het echt zijn de groepspiramides voorzien van haakjes, waaraan de gewonnen spelkaarten gehangen kunnen worden) beikes beestjes! 4

5 - INFORMATIEBORD/INFOPANELEN De begeleider dient deze in de buurt van de boomhut te plaatsen (de plaats kan hij zelf kiezen, maar de infopanelen moeten wel goed zichtbaar zijn). Op de infopanelen is belangrijke informatie te vinden om de denkopdrachten tot een goed einde te brengen. - SPEELKAARTEN Er zijn twee pakketten speelkaarten, een rood pakket voor Team rood en een geel pakket voor Team geel. De kleur is telkens zichtbaar op de achterkant van de kaartjes. In bijlage is er een overzicht van de speelkaarten. - OPDRACHTENKAARTJES/SYMBOLENFICHE/DOBBELSTENEN De begeleider maakt 2 zakken (1 voor het rode team en 1 voor het gele team) klaar waarin een mix van spelkaarten (b.v. ¼ ca 15 à 20 stuks), doe- en denkopdrachten zit. De overige spelkaarten legt de begeleider in de plastic box aan de boomhut (of een andere grote eik) neer. - HANDLEIDING/OPLOSSINGSFICHE/FLUITJE/INTERVENTIESKAARTEN Deze dient de begeleider bij zich te dragen. - STARTPAKKETJES Om een evenwichtige start te maken krijgt elke groep een pakketje speelkaarten met dezelfde dieren, dus evenveel sterke als zwakke speelkaarten. Het aantal kaarten hangt af van het aantal deelnemers. Omdat de groepsgrootte verschillend kan zijn, neem als uitgangspunt 2/3 dieren die laag op de voedselpiramide staan ( en ) en 1/3 dieren ( en ) die hoog op de voedselpiramide staan. De begeleider moet dus, naargelang het aantal spelers, de volgende gele en rode kaarten eruit halen/klaarleggen. Dit zijn de kaarten per pakketje/team: 1 helperskaart Sluipwesp Bladluis Eikeblad Boskakkerlak Eikelboorder Bladhaantje Tuinslak Eikeprocessierups Rode Bosmier Roodpotige boomwants Lieveheersbeestje Hooiwagen Eikeroofvlieg Grote dansvlieg Kruisspin beikes beestjes! 5

6 2.4 Het spelterrein Team Rood Team Geel Actieterrein + deelnemers de boomhut 2 helpers + begeleider 2.5 Spelverloop, groepsindeling en spelregels - BRIEF VAN DE BOSWACHTER De brief van boswachter wordt gegeven aan een vrijwillige deelnemer. Deze leest de brief voor aan de andere deelnemers. (zie inleiding) - GROEPSINDELING De begeleider komt langs met een zakje waar gele en rode groepslinten inzitten. De deelnemers nemen blindelings hier eentje uit en verzamelen zich bij hun groepsgenoten van dezelfde kleur. De deelnemers krijgen de opdracht hun lint op een zichtbare plaats ergens aan zichzelf te binden b.v. over hun schouders heen. De verdere spelregels worden uitgelegd door de begeleider - ALGEMENE UITLEG Het algemene doel van het spel wordt uitgelegd (zie hierboven) - DUEL Het doel is dat iedere groep de kaarten van de andere groep tracht te overwinnen. Dit gebeurt door elkaar te tikken. Winnaar en verliezer worden bepaald door het aanvalsmechanisme en verdedigingsmechanisme van het kriebelbeestje op de kaarten. Dit wordt visueel duidelijk gemaakt door het aantal die op de kaart staan. Deze sterren tonen aan hoeveel kans een bepaald beestje heeft tegenover een ander diertje. Bijvoorbeeld: de gaai wint van een rups (de gaai heeft meer sterren dan de rups). Om problemen te voorkomen wordt er op de kaarten duidelijk aangegeven welke vijanden deze beestjes hebben. - GEWONNEN Wanneer je een kaartje hebt gewonnen van het andere team ga je dit METEEN aan de groepspiramide van jouw groep hangen en speel je hierna verder. (Op de rode piramide komen dus gele spelkaarten te hangen en omgekeerd). beikes beestjes! 6

7 - VERLOREN Als jouw kaartje afgenomen is, moet je naar de boomhut om bij de begeleider een nieuw kaartje te verdienen. Uit de zak die de helpers vasthouden, trek je een nieuwe kaart. Deze kaart kan 3 mogelijkheden weergeven: OFWEL trek je een spelkaart en dan kan je onmiddellijk verder spelen. OFWEL trek je een doe-kaart en voer je de opdracht uit. Indien juist uitgevoerd krijg je een nieuwe spelkaart. Indien niet, trek je opnieuw een kaart. OFWEL trek je een denkopdracht en zoek je het antwoord op de infopanelen. Bij juist antwoord krijg je eveneens een nieuwe spelkaart. Bij een fout antwoord, trek je een nieuwe kaart. - SPECIALE REGEL Er is echter één beestje in het spel dat geen kriebelbeestje is nl. de KAT. De kat wint van alle beestjes in het spel, dus ook van de gaai, de eekhoorn, de koolmees en de vleermuizen. Deze spelkaart voeg je best vanaf de 2 de rond toe. - SAFE ZONE Wanneer de deelnemers hun eigen boom aanraken, kunnen ze niet getikt worden en zijn ze dus veilig. Er mag echter maximum 1 deelnemer tegelijk aan de boom staan. beikes beestjes! 7

8 REGELS VOOR IEDEREEN DUIDELIJK? DAN START HET SPEL! - UITDELEN VAN DE SPELKAARTEN Elke deelnemer krijgt nu één speelkaart van het kaartenpakket van de groepskleur (rood of geel). Op de kaarten staan telkens een foto van een kriebelbeestje met de specifieke eigenschappen (o.a. naam, verdedigingsmechanisme, aanvalsmechanisme). Verder staan er telkens ook het aantal sterren op. Bij de start van het spel zal 1 speler van elk team een helperskaart krijgen (zie handleiding: startpakket). - TWEE HELPERS In het zakje van de begeleider zitten ook twee speciale helperskaarten. De twee deelnemers die deze eruit pikken zullen de eerste twee helpers van de begeleider worden. Het lot heeft dus bepaald - TAAK HELPERS: Post vatten op het centrale punt, nl. de boomhut (of andere uitgekozen plek); Zak met mix kaarten vasthouden, zodat de deelnemer met een verloren kaartje een nieuwe kan trekken. Verantwoordelijk voor de opdrachten van de tegengestelde groep (om vals spelen te voorkomen); De juiste opdrachtenkaart geven (denk- of doe opdracht). - TAAK BEGELEIDER Verantwoordelijk voor het algemene spelverloop; Elke uitgevoerde opdracht controleren m.b.v. oplossingenfiche; Bepalen wanneer een interventie wordt gestart + fluitsignaal geven; Tijd in het oog houden (kan eventueel ook doorgegeven worden aan helper met horloge). - GROEPSNAAM Elke groep krijgt nu 5 minuten de tijd om een originele groepsnaam te bedenken. De begeleider of helpers houden de tijd in het oog. - NAAR HOOFDKWARTIER/KAMP Elke groep gaat naar zijn boom en noteert met krijt de groepsnaam op het krijtbord op hun groepspiramide. - STARTSIGNAAL Bij het startsignaal van de begeleider begint het spel. beikes beestjes! 8

9 2.6 Interventies 1 Een interventie houdt in dat er iets in de natuur veranderd. Voorbeeld een plaag van processierupsen, invasie van rode mieren. Deze interventie stelt beide groepen (afzonderlijk of gezamenlijk) tot een uitdaging/opdracht die afhankelijk is van de interventie. (Bijvoorbeeld bij de invasie van de mieren moeten ze samen een groepspiramide maken). De begeleider bepaalt wanneer er een interventie gebeurt (ca om de 10 à 15 min.). Als er een interventie plaatsvindt, geeft hij een fluitsignaal. Wanneer niet iedereen binnen een bepaalde tijd bij de boomhut is, krijgt de groep van de laatkomers een strafpunt. Een strafpunt = één kaartje minder op het bord. De begeleider kan de duur van het spel op voorhand bepalen door meer of minder interventies toe te voegen. Verder geldt ook de regel dat bij een interventie eerst alle speelkaarten worden verzameld per ploeg. Na de interventie krijgt iedereen weer nieuwe speelkaarten. Op die manier komt er weer een nieuwe dynamiek in het spel, met andere speelkaarten en andere helpers. 2.7 Einde van het spel De begeleider bepaalt zelf wanneer het einde plaatsvindt door tweemaal te fluiten. Elke groep neemt zijn groepspiramide en krijtbordje mee en verzamelt zich bij de boomhut. Het aantal kriebelbeestjes wordt op beide groepsborden geteld. De groep met de meeste beestjes is gewonnen. 2.8 Eindopdracht + nabespreking van het spel met de deelnemers Iedereen krijgt een verschillend dierenkaartje (zie eindkaartjes = kaartjes met een foto van een kriebelbeestje op). De deelnemers moeten zich nu naargelang de sterkte van het beestje (~cfr voedselpiramida) op hun eindkaartje op een bepaalde hoogte plaatsen. Bijvoorbeeld: Platliggen = voor het diertje dat het meest wordt opgegeten (dit diertje staat het laagst op de voedselpiramide) Knielen = diertje met 2 sterren Half bukken = diertje met 3 sterren Rechtop staan = diertje met 4 sterren Rechtop staan met handen in de lucht = diertje dat het hoogst op de voedselpiramide staat Dus hoe hoger je zit hoe sterker je denkt dat het beestje is. Gebruik hiervoor de omgeving zoals bomen, boomhut en andere dingen. Je krijgt hiervoor 5 minuten de tijd. Je probeert te verwoorden Nadien kijkt de begeleider na of iedereen juist is. 1 Zie bijlage 2 beikes beestjes! 9

10 DISCUSSIE: De begeleider stelt de deelnemers enkele richtvragen en tracht zo een discussie te openen. Bijvoorbeeld: - Welke beestjes hebben jullie onthouden? - Wat was er zo speciaal aan deze beestjes? - Weten jullie nog hoeveel beestjes er ongeveer leven op deze inlandse eik? - Wat kunnen jullie na dit spel vertellen over de inlandse eik? - Welke beestjes hebben een groot risico om snel te worden opgegeten? - Welke beestjes zijn redelijk sterk? - Kunnen jullie in jullie eigen woorden uitleggen wat biodiversiteit betekent? AFSLUITER (optioneel) : Om aan te tonen hoe leuk jullie dit spel vonden mag je op een bepaalde hoogte gaan staan. Hoe leuker je het vond hoe hoger je jezelf ergens gaat plaatsen. Hoe minder leuk je het vond hoe lager je ergens gaat staan of zitten. beikes beestjes! 10

11 BIJLAGEN beikes beestjes! 11

12 Bijlage 1: Inhoud spelkoffer uitgebreide handleiding met toelichting van de doelen beknopte handleiding (ter plekke te gebruiken door de begeleider) 1 brief boswachter in envelop 2 sets spelkaarten (108) 2 sets helperskaarten (4) opdrachtenkaarten: denkopdrachten (60) + doe-opdrachten (28) 2 stoffen zakken om de spel-, doe- en denkopdrachten erin te steken oplossingen denkkaarten interventiekaarten + oplossingen eindkaarten (32) (= kaarten met foto s van de beestjes voor het vormen van een grote piramide ) speelbord sudoko, vier op één rij, kruiswoordraadsel (met beestjeskaartjes in loepjespot) 15 gele (partij)linten (voor deelnemers en boom te merken) 15 rode (partij)linten (voor deelnemers en boom te merken) 1 rode piramide 1 gele piramide 2 krijtbordjes met krijtje bij (voor het noteren van de namen van de groep) 1 fluitje 4 potloden 6 loepjespotjes infopanelen (4) bundel met achtergrondinfo over: de eik - biodiversiteit - verschil insect/spinachtige - uitleg kriebelbeestjes die in het spel meespelen (bedoeld voor de begeleider zelf) 1 grote plastic doos voor het opbergen van: o denk-opdrachten o doe-opdrachten o spelkaarten o eindkaarten 1 koffer (waarin al het materiaal opgeslagen is) beikes beestjes! 12

13 Bijlage 2: Brief van de boswachter Kasterlee, (datum van vandaag) Beste jongens en meisjes, Welkom op dit mooie domein! Als boswachter vind ik het heel belangrijk om de natuur te beschermen. Zodat al onze planten en dieren nog goede plekjes hebben om in te leven. Maar natuurlijk ook voor alle kinderen om er in te kunnen spelen. Ik vind het namelijk belangrijk dat jullie niet alleen computerspelletjes s doen! Ik heb ook een vraag voor jullie. Er is hier een probleem in het bos. Daar, bij die grote eik is een grote boomhut gebouwd. Alle kriebelbeestjes zijn erg geschrokken tijdens die bouwwerken en ze zijn gevlucht naar andere bomen. Ze moeten nu dringend nd terug naar die eikenboom, want daar horen ze thuis. Zijn er stoere meisjes en jongens in jullie groep die al die vieze beestjes durven te vangen? De begeleiders gaan uitleggen hoe je dat best doet zonder gebeten of gestoken te worden! Veel succes en alvast heel erg bedankt voor de hulp! Werner Bosmakers Boswachter de Hoge Rielen Agentschap Natuur en Bos beikes beestjes! 13

14 Bijlage 3: Speelkaartenset (112 kaarten) helperskaart 4 eikeprocessierups 3 kat 1 gewone tuinslak 3 (schapen)teek 5 gaai 1 vliegend hert 3 koolmees 3 laatvlieger 1 bladhaantje 5 (rode) eekhoorn 1 bladluis 5 boskakkerlak 5 duizendpoot 3 eikegalwesp 5 eikenroofvlieg 3 eikelboorder 5 grote dansvlieg 3 eikenblad 5 kruisspin 3 eikenprocessievlinder 5 paarse loopkever 3 groene rups 5 meikever 5 boomsprinkhaan 3 pissebed 5 hooiwagen 3 lieveheersbeestje 3 rode bosmier 3 roodpotige boomwants 3 sluipwesp 3 zweefvlieg 3 beikes beestjes! 14

15 Bijlage 4: Interventies 1. Het bestrijdingsorkest Er is een plaag van processierupsen. Deze tasten de eik aan. De rupsen eten eikenbladeren, met als zichtbaar gevolg kaalgevreten eikenbomen. Ook voor de mens zorgt de processierups voor problemen. Jullie kunnen de plaag voorkomen door volgende opdracht uit te voeren: 1) (per team) Beantwoord eerst deze vraag: welke zijn de natuurlijke vijanden van de processierups? Bij een juist antwoord, krijgt het team 1 kaartje extra. Antwoord: rode (bos)mier 2) (in groep) Bescherm de eikenboom door een bestrijdingsorkest te maken met behulp van natuurlijk materiaal : a. Elke leerling moet in het bos op zoek gaan naar een voorwerp uit de natuur. Met dit voorwerp moeten ze een geluid kunnen maken. b. Elke leerling moet een eigen geluid voortbrengen (bv. ritselen van de bladeren, twee takken tegen elkaar schuiven, trommel maken, ). c. Maak nu samen een eigen ritme (gedurende bv. 5 minuten) met jullie muziekinstrumenten. 2. Bouw een MIERen-piramide Er is een plaag van rode mieren. Wisten jullie dat mieren 8 keer hun gewicht kunnen dragen? Om te voorkomen dat de plaag van de mieren nog meer uitbreidt, moeten jullie volgende opdracht uitvoeren: Maak een groepspiramide met als spelregel: maar 8 (10) mensen mogen de grond raken. Eventueel: 10 minuten tijd die ze krijgen 3. Vooruit met dat beestje! Elk kriebelbeestje heeft een eigen en unieke manier van voortbewegen. Kan de mens ook zo creatief zijn? De hele groep moet een afstand van ongeveer 15 meter overbruggen op volgende wijze: o Elke leerling moet zich op een andere manier voortbewegen! o Er mogen maar 8 leerlingen op twee benen blijven staan. beikes beestjes! 15

16 4. RARARA.. Elk team moet het volgende raadsel zien op te lossen: Ik ben niet zo groot en niet zo breed. Ik neig naar het groeien in de breedte. Ik leef graag samen met mijn soortgenoten. Ik kan veel last bezorgen. Mensen die te dichtbij komen krijgen bepaalde (allergische) reacties, die zeer vervelend en zelfs gevaarlijk kunnen zijn! De wind helpt soms bij het veroorzaken van die lasten. Raad je wie ik ben, dan voorkom je een plaag en win je twee extra kaartjes! (! Bij elk verkeerd antwoord die een groep geeft, wordt er 1 kaartje van die groep weggenomen.) Oplossing: processierups 5. De eik en (bij)geloof? De eik speelt in de geschiedenis van vele Europese volken een speciale rol. De Germanen vereerden de eik als heilige. Aan de voet van heilige eiken vonden rituele bijeenkomsten plaats, werden doden begraven en offers gebracht. Ook verschillende andere volken, waaronder de Kelten, Grieken, Romeinen en Slaven, vereerden een met de eik verbonden dondergod (respectievelijk Taranis, Zeus, Jupiter en Peroen). Dit had te maken met het gegeven dat eiken vaker en duidelijker zichtbaar worden getroffen door de bliksem. Opdracht: Maak met natuurlijk materiaal een (zelfgemaakte) eikenboom. Het team met de mooiste eikenboom wint twee extra kaartjes! Elk team krijgt vijf minuten tijd om de aanpak te overleggen. Elk team krijgt 10 minuten de tijd om de eikenboom te maken. Eventueel: hulpmateriaal: een bolletje sjorkoord waarbij ze dingen aan elkaar kunnen vastmaken? 6. Wees creatief en verzin Een bepaalde diersoort of plantensoort kan uitsterven. Sommige diersoorten zijn reeds uitgestorven of zijn met uitsterven bedreigd. Dit kan grote gevolgen hebben; het biologisch evenwicht kan namelijk verstoord worden. Verzin met je team een nieuw kriebelbeest. Geef het een naam en geef de belangrijkste kenmerken. Beeld het kriebelbeest met je team uit of maak er een tekening van! Als je dit goed doet, krijg je 2 kaarten extra! beikes beestjes! 16

17 7. Een kruisspin is geen kruiswoordraadsel! Als je dit kruiswoordraadsel in jouw team oplost, voorkom je dat de kruisspinnen gaan aanvallen! Als je het woord, dat in het groene vak verschijnt, raadt, krijg je twee extra kaartjes! Elk team moet het kruiswoordraadsel zo snel mogelijk oplossen. Hierdoor kunnen ze een plaag van (= het woord dat tevoorschijn komt bij het invullen van het kruiswoordraadsel met de juiste antwoorden) voorkomen (en winnen ze 2 extra kaartjes!). 1) Ik ben klein en fijn. Ik ben gek op zoet en melk bladluizen graag door met mijn voelsprieten op het achterlijf van de luizen te trommelen. Ik ben een 2) De is een snuitkever die veel in eiken voortkomt. De larven van deze kever voeden zich met de inhoud van eikels. 3) De... is een kreeftachtige. Hij leeft op plaatsen die meestal vochtig en donker zijn. Dit beestje droogt namelijk gemakkelijk uit en kan niet langer dan twee uur in de droge lucht zijn. Meestal leeft hij in groepen. 4) De is een insect dat eitjes op een blad legt, waarna het bladweefsel gaat infecteren met een specifiek fenomeen als gevolg. (eventueel als tip voor de jongere doelgroep: het gevolg van de infectie is een galappel) 5) Dit beestje krijg je liever niet op je huid! Mijn beet kan erg jeuken en een bepaalde ziekte overbrengen via hun speeksel. 6) Sommige vinden mij heel lief. Ik kan ook zeer nuttig zijn als plaagbestrijder. Mijn verdedigingsmechanisme is wel niet zo lekker! 7) Als mensen dit woord gebruiken, bedoelen ze er de verscheidenheid van verschillende dier- en plantensoorten, de verschillende levensorganismen mee. 8) Dit diertje is de prooi voor de meest uiteenlopende dieren van vogels tot sluipwespen. De is een snelle groeier die enorme hoeveelheden voedsel tot zich nemen. Hoewel ik veel trager ben dan een slang, doe ik mensen toch aan een slang denken. M I E R E I K E L B O O R D E R P I S S E B E D E I K E G A L W E S P T E E K L I E V E H E E R S B E E S T J E B I O D I V E R S I T E I T R U P S beikes beestjes! 17

18 8. Allen op zijn plaats! Elk team lost volgende sudoko op. Ze krijgen hiervoor 10 min. Bij een juiste oplossing winnen ze 2 extra kaartjes. Wat is een sudoko? Dit is een puzzel die in principe bestaat uit 9X9 vakjes (in ons geval 6X6). Een klein aantal vakjes zijn reeds ingevuld met cijfers of afbeeldingen. De spelregels: 1) Op elke verticale lijn mogen de 6 verschillende diertjes slechts 1x voorkomen. 2) Plaats op elke horizontale lijn telkens 1 beestje die verschillend is in soort. 3) In elk rechthoekje moeten de 6 verschillende soorten beestje hun plaatsje krijgen. oplossing beikes beestjes! 18

19 9. Kijk en raad! Elk team krijgt 3 minuten om een team-afgevaardigde aan te duiden. (TIP: Het moet iemand zijn die goed kan uitbeelden!) Als de team-afgevaardigde uitgekozen is: 1. De afgevaardigde van team ROOD komt eerst naar de begeleider. De begeleider zegt een kriebelbeest in het oor van de afgevaardigde. De afgevaardigde moet het kriebelbeest uitbeelden. Elk team mag om beurt 1 vraag stellen aan de afgevaardigde. Team GEEL mag als eerste een vraag stellen. De afgevaardigde mag alleen met JA/NEE antwoorden. Het team dat het eerst kan raden over welk kriebelbeest het gaat, wint 1 extra kaartje. 2. Daarna komt de afgevaardigde van team GEEL. Team rood mag als eerst een vraag stellen.! De begeleider mag deze interventie indien hij dit wenst nog eens doen (met een andere teamafgevaardigde en andere kriebelbeestjes om uit te beelden). Kriebelbeestjes die ze moeten uitbeelden: een boomsprinkhaan, een zevenstippelig lieveheersbeestje, een dansvlieg, een zweefvlieg, een hooiwagen. 10. Als een vlieg in de nacht! Sommige (kriebel)beestjes leven en jagen alleen in de nacht. Zonder licht kan de mens heel moeilijk zien in het donker. Als de mens geen licht heeft, moet hij goed kunnen luisteren? Elk team krijgt 3 minuten om een team-afgevaardigde aan te duiden. (TIP: Het moet iemand zijn die een goede stem heeft! ). 1. Alle spelers krijgen een blinddoek om/moeten elkaar blinddoeken. De afgevaardigden moeten dit niet doen. 2. De afgevaardigde van elk team gaat op een bepaalde afstand staan van de groep. 3. Het team moet nu bij de teambegeleider komen te staan. De teambegeleider moet hun gidsen naar zijn plaats. 4. Einde: als iedereen bij de teambegeleider staat, in een kring rond de teambegeleider met de teambegeleider in het midden. beikes beestjes! 19

Docentenhandleiding Onderzoek Leefomgeving

Docentenhandleiding Onderzoek Leefomgeving Docentenhandleiding Onderzoek Leefomgeving Doelgroep: Groep 6,7 en 8 Leerstofgebied: Natuur en techniek Werkvorm: Buiten in groepjes van 3 leerlingen Duur: 45 minuten buiten + 30 minuten nabespreken in

Nadere informatie

Lesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel

Lesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel Lesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Leerstofgebied: Wereldoriëntatie Werkvorm: Groepjes Duur: ± 30 minuten Doel van de opdracht: Leerlingen leren wat het favoriete voedsel

Nadere informatie

Voorbereiding post 2. Hap, ik heb je! Groep 4-5-6

Voorbereiding post 2. Hap, ik heb je! Groep 4-5-6 Voorbereiding post 2 Hap, ik heb je! Groep 4-5-6 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 2: Hap, ik heb je! voor groep 4, 5 en 6. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkvel

Nadere informatie

Beestige Buren. Naverwerking in de klas

Beestige Buren. Naverwerking in de klas Beestige Buren Naverwerking in de klas INHOUD 1. Kaartje aan Klauw 1.1 Voorbereiding 1.2 Uitleg 2. Inhoud van het spel 2.1 Deel 1: uitkijkposten in Vlasroterbeek 2.2 Deel 2: de buurtbewoners 2.3 Deel 3:

Nadere informatie

Lesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel

Lesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel Lesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel Doelgroep: Groep 6 t/m 8 Leerstofgebied: Wereldoriëntatie Werkvorm: Groepjes Duur: ± 30 minuten Doel van de opdracht: Leerlingen leren wat het favoriete voedsel

Nadere informatie

De kleine beestjesclub

De kleine beestjesclub Thema: mini Biologie Dieren Insecten en spinnen Moeilijkheid: * Tijdsduur: ** Juf Nelly De kleine beestjesclub Doel: Na deze opdracht weet je meer over verschillende insecten Uitleg opdracht Je luistert

Nadere informatie

2. Maak met de 4 buizen een vierkant op de grond. Dit is het zoekraam.

2. Maak met de 4 buizen een vierkant op de grond. Dit is het zoekraam. Opdracht 1. Gebruik je ogen goed. In het bos kun je van alles ontdekken! Komen er onder de bomen verschillende soorten insecten en of bodemdiertjes voor? Het beste bos 1. Materiaal tas 1: zoekraam, 1 schepje,

Nadere informatie

Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg

Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Lesduur: ± 45 minuten Werkvorm: Groepjes of alleen Leerstofgebied: Wereldoriëntatie Doel van de opdracht: Het leren herkennen van een bij,

Nadere informatie

Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg? 1

Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg? 1 Bij, wesp, hommel of zweefvlieg? 1 Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: ± 45 minuten Groepjes of zelfstandig Wereldoriëntatie Doel van de opdracht: Het leren herkennen van een bij,

Nadere informatie

Een kreeft in de klas

Een kreeft in de klas Een kreeft in de klas Leerdagboek van:... Een kreeft in de klas Wat doet de kreeft? Kijk een poosje heel nauwkeurig naar de kreeft. Schrijf heel nauwkeurig op wat de kreeft doet en hoe hij dat doet. Doe

Nadere informatie

Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg

Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Leerstofgebied: Natuur en techniek Werkvorm: Klassikaal en deels alleen Duur: ± 45 minuten Doel van de opdracht: Leerlingen leren over

Nadere informatie

Voorbereiding post 2. Hap, ik heb je! Groep 1-2-3

Voorbereiding post 2. Hap, ik heb je! Groep 1-2-3 Voorbereiding post 2 Hap, ik heb je! Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 2: Hap, ik heb je! voor groep 1, 2 en 3. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkvel

Nadere informatie

Voorbereiding post 4. Heidespinsels Groep 1-2-3

Voorbereiding post 4. Heidespinsels Groep 1-2-3 Voorbereiding post 4 Heidespinsels Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding voor post 4: Heidespinsels, voor groep 1, 2, en 3. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkblad

Nadere informatie

INSECTEN. werkboekje

INSECTEN. werkboekje INSECTEN werkboekje 20 maart 2009 Dag lieve kleine vlinder Waar vlieg je toch naartoe? Breng jij misschien de eitjes weg, ben jij nu al moe? Jouw eitjes worden rupsjes. die groeien heel erg vlug. ook krijgen

Nadere informatie

Spelregels IK BOX spel (3 of 4 personen)

Spelregels IK BOX spel (3 of 4 personen) IK BOX spelregels Spelregels IK BOX spel (3 of 4 personen) Spelmateriaal 1 spelbord (binnenkant van de IK BOX) met aan de zijkanten de grote ZaaiGoedkaarten. 4 pionnen (Tess, Mo, Max en Kate). 4 bakjes.

Nadere informatie

Voorbereiding post 2. Hap, ik heb je! Groep 7-8

Voorbereiding post 2. Hap, ik heb je! Groep 7-8 Voorbereiding post 2 Hap, ik heb je! Groep 7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 2: Hap, ik heb je! voor groep 7 en 8. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkvel Opruimen

Nadere informatie

Van eitje tot vlinder

Van eitje tot vlinder Werkblad Van eitje tot vlinder Wat is de goede volgorde van de plaatjes? Begin bij plaatje : de vlinder legt eieren. Schrijf de letter a in hokje. Welk plaatje is de volgende? Zet de letter ervan in hokje

Nadere informatie

Expeditie Boswachterscode

Expeditie Boswachterscode Boswachterscode Ontdek jij je zesde zintuig? Kinderen tussen de 7 en 10 jaar opgelet! Zet je zintuigen op scherp. Volg het spoor van Benno Buitenpret. Speciaal voor jou heeft hij zijn persoonlijke en buitengewoon

Nadere informatie

Voorbereiding post 3. Oei, ik groei! Groep 1-2-3

Voorbereiding post 3. Oei, ik groei! Groep 1-2-3 Voorbereiding post 3 Oei, ik groei! Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 3: Oei, ik groei! voor groep 1, 2 en 3. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkvel

Nadere informatie

Opdrachten thema. Veluwe

Opdrachten thema. Veluwe en thema Totaal materialen heide Materialen per groepje 1A Sporen van grazers 3 Witte bakken 3 Pincetten Zoekkaart bos- en heideplanten 1B Dennen trekken Handschoenen voor elk kind Zoekkaart bos- en heideplanten

Nadere informatie

Ideeën voor leerkrachten ter voorbereiding op de insectenwandeling door de Natuurtuin 't Loo

Ideeën voor leerkrachten ter voorbereiding op de insectenwandeling door de Natuurtuin 't Loo Ideeën voor leerkrachten ter voorbereiding op de insectenwandeling door de Natuurtuin 't Loo Om kinderen te interesseren voor kleine kriebelbeestjes is het doen van eigen waarnemingen zeer geschikt. Omdat

Nadere informatie

Kaartenset ongewervelde dieren

Kaartenset ongewervelde dieren Kaartenset ongewervelde dieren Deze set met plaatjes is het eerste deel van de kaartjes met gewervelde- en ongewervelde dieren op. Ieder kaartje bevat een afbeelding van het dier in kwestie, met daarbij

Nadere informatie

,:,- ::s (\') ., - n. -==-. (\) ==} (\) (\) (ih. (\) (h. b,. (\)

,:,- ::s (\') ., - n. -==-. (\) ==} (\) (\) (ih. (\) (h. b,. (\) ë' - ::s r,:,- -+ o -+ (\') 0 lo., o_ 0 - n. ==} -==-. < (ih o= (h b,. =g ) Tuinwandeling voor groep 1 / 2 van het primair onderwijs HET LIEVEHEERSBEESTJESPAD Tuin: Landzigt Tijdsduur: cira 1 uur Eigen

Nadere informatie

Auditieve oefeningen bij het thema: Kriebelbeestjes

Auditieve oefeningen bij het thema: Kriebelbeestjes Auditieve oefeningen bij het thema: Kriebelbeestjes Boek van de week: 1; Rupsje Nooitgenoeg 2; Eentje Geentje het lieveheersbeestje 3; 4; Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat

Nadere informatie

Opdrachtkaarten Lente

Opdrachtkaarten Lente Zandspoor Opdrachtkaarten Lente Zandspoor Opdrachtkaarten Lente Je onderzoekt straks in het duingebied allerlei dingen die met zand te maken hebben. De materialen die daarvoor nodig zijn, zitten in de

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Voorbereiding post 5. Bochten in beken Groep 4-5-6

Voorbereiding post 5. Bochten in beken Groep 4-5-6 Voorbereiding post 5 Bochten in beken Groep 4-5-6 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 5: Bochten in beken, voor groep 4, 5 en 6. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkbladen

Nadere informatie

Voorbereiding post 4. Ik zie, ik zie wat jij niet ziet Groep 6-7-8

Voorbereiding post 4. Ik zie, ik zie wat jij niet ziet Groep 6-7-8 Voorbereiding post 4 Ik zie, ik zie wat jij niet ziet Groep 6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard Dit is de Powerpointserie als voorbereiding op post 4: Ik zie, ik zie wat jij niet ziet, voor groep 6, 7 en

Nadere informatie

Lesbrief Vlinderkids 1

Lesbrief Vlinderkids 1 Vlinderkids 1 Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: ± 30 minuten Tweetallen Wereldoriëntatie, Kunstzinnige oriëntatie Doel van de opdracht: Het kennismaken met een aantal vlindersoorten

Nadere informatie

Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Algemeen doel De doelstellingen...

Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Algemeen doel De doelstellingen... 1 Inhoudsopgave Inleiding...3 1. Doelgroep...4 2. Relatieschema...4 3. Opzet van de lescyclus...5 3.1. Algemeen doel...5 3.2. De doelstellingen...5 4. Relatie met de kerndoelen...6 5. Voorbereidende activiteit

Nadere informatie

Doe- pad Watertorenweg. Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6

Doe- pad Watertorenweg. Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6 Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Mileu, in opdracht van de Gemeente Harderwijk. Wij

Nadere informatie

De ontwikkelde materialen per unit.

De ontwikkelde materialen per unit. Handleiding. Dit is de handleiding voor het remediërende programma voor de leeszwakke leerling bij het vak Engels. De hulpmiddelen zijn ontwikkeld voor leerlingen die bij de toetsen technisch lezen uitvallen

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

Opdrachten thema. Veluwe

Opdrachten thema. Veluwe en thema Schema groepjes en opdrachten bij vorm 2: elke opdracht vaste begeleider Groepje 1: spechten Groepje 2: muizen Groepje 3: vossen Groepje 4: eekhoorns Groepje 5: egels Kleine beestjes + voedselketens

Nadere informatie

' Educatieve dienst 2010 'Een bos vol leven' EEN BOS VOL LEVEN

' Educatieve dienst 2010 'Een bos vol leven' EEN BOS VOL LEVEN EEN BOS VOL LEVEN Doelstellingen en eindtermen : bij deze activiteit komen vooral volgende eindtermen aan bod: wereldoriëntatie ET 1.3, ET 1.5, ICT ET 6 cognitief - herkennen en benoemen van twaalf organismen

Nadere informatie

7-12 jaar Scharrelavontuur. 7-12 jaar Scharrelavontuur

7-12 jaar Scharrelavontuur. 7-12 jaar Scharrelavontuur Geluiden Wees 1 minuut helemaal stil. Luister naar de geluiden om je heen. Hoeveel geluiden heb je gehoord? Welke geluiden heb je herkend? Je eigen geur maken Verzamel verschillende soorten blaadjes, mos,

Nadere informatie

1) Ik hou mij aan de volgende afspraken:

1) Ik hou mij aan de volgende afspraken: 1) Ik hou mij aan de volgende afspraken: Hoe speel ik spelletjes? We kijken eerst naar het speelplaatsspelenbord: staat het op groen of op rood??? Wat mag er met de bal? Ken ik wel de afspraken? Het speelplaatsspelenbord

Nadere informatie

Speluitleg: Gebruik bij de speluitleg het bestand Hoe wordt het spel gespeeld op www.groenewiel.nl/biodiversiteit.

Speluitleg: Gebruik bij de speluitleg het bestand Hoe wordt het spel gespeeld op www.groenewiel.nl/biodiversiteit. 1 IN HET KORT Doel van de les: De kinderen worden zich bewust van de verbanden tussen soorten. Dit gebeurt doordat ze beseffen dat de roofvogel niet alleen een boom en een merel of lijster nodig heeft,

Nadere informatie

Uitsterven of wegwezen

Uitsterven of wegwezen Klimaatverandering 7 en 8 5 Uitsterven of wegwezen Voedselwebspel Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: kennen een aantal oorzaken waardoor dieren uitsterven of verdwijnen, waaronder de klimaatverandering.

Nadere informatie

Hoe ben jij KNAP??? >> Doe nu de test! Ga naar de 'Vragenlijst' Howard Gardner

Hoe ben jij KNAP??? >> Doe nu de test! Ga naar de 'Vragenlijst' Howard Gardner Hoe ben jij KNAP??? Je zou talent kunnen omschrijven als ergens heel goed in zijn. Elk mens heeft zo z n eigen talenten. Zelfs de grootste luilak die heeft namelijk een slaaptalent en een lui op de bank

Nadere informatie

de Nationale Loterij en de Nederlandse Taalunie

de Nationale Loterij en de Nederlandse Taalunie info@fast-forward.be Hoveniersdreef 30 3001 Leuven Beste leerkracht Met dit lesmateriaal kunt u uw leerlingen voorbereiden op het toneelstuk Hi Ha!'. We stellen voor dat u aan de hand van de volgende bladzijden

Nadere informatie

Voorbereiding post 1. Mens en eik Groep 1-2-3

Voorbereiding post 1. Mens en eik Groep 1-2-3 Voorbereiding post 1 Mens en eik Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 1: Mens en eik, voor groep 1, 2 en 3. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkbladen Opruimen

Nadere informatie

Doos der wijzen: opdracht één

Doos der wijzen: opdracht één Doos der wijzen: opdracht één Zet de schoenendoos voor je voet, en bekijk alle kanten goed. De bodem zie je nu helemaal niet, heb daarover geen verdriet. Neem het deksel er eens van, hoeveel kanten zie

Nadere informatie

Voor 3 tot 5 spelers vanaf 8 jaar. Speelduur: ca. 45 minuten.

Voor 3 tot 5 spelers vanaf 8 jaar. Speelduur: ca. 45 minuten. SPELREGELS Phil Orbanes Voor 3 tot 5 spelers vanaf 8 jaar. Speelduur: ca. 45 minuten. INHOUD 21 Alibikaarten: 6 verdachten 6 voertuigen 9 vluchtbestemmingen 39 Speurkaarten: 19 verdenkingskaarten 8 spiekkaarten

Nadere informatie

Afdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd

Afdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Gebruiksaanwijzing leerdagboek Miniatuur Een kreeft in de klas Afdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte

Nadere informatie

De Veluwe Opdrachten en Overzichten voor begeleiders

De Veluwe Opdrachten en Overzichten voor begeleiders De Opdrachten en Overzichten voor begeleiders Inhoud van de map ALGEMEEN Over Woordvoerders van de natuur Over de opdrachten en voorbereiding Praktisch: 2 vormen van begeleiden Overzicht opdrachten per

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Lesbrief Slakkenevolutiespel 1

Lesbrief Slakkenevolutiespel 1 Slakkenevolutiespel 1 Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: ± 15 minuten Klassikaal Wereldoriëntatie Doel van de opdracht: Het begrijpen waarom slakken verschillende kleuren hebben

Nadere informatie

junior Een onmisbaar spel voor muzische vorming. Spelenderwijs inzicht krijgen in sociale en verbale vaardigheden voor kinderen van 4 tot 6 jaar.

junior Een onmisbaar spel voor muzische vorming. Spelenderwijs inzicht krijgen in sociale en verbale vaardigheden voor kinderen van 4 tot 6 jaar. Een onmisbaar spel voor muzische vorming. junior Spelenderwijs inzicht krijgen in sociale en verbale vaardigheden voor kinderen van 4 tot 6 jaar. Ontwikkeld en uitgegeven door Artikelcode: TC1800 Het babbelspel

Nadere informatie

Tafel met laatje en stoel Etui en papieren op tafel, evt. speelgoed/mooi blaadje o.i.d. Schilderstape Lege dozen Lege jerrycan o.i.d.

Tafel met laatje en stoel Etui en papieren op tafel, evt. speelgoed/mooi blaadje o.i.d. Schilderstape Lege dozen Lege jerrycan o.i.d. Titel van deze les: De piloot, dat ben jij! Uitdaging: Zelfstandig werken Denkwolk onderwerp: Zelfstandig werken blz. 22 Vakgebied(en): Psycho-educatie, drama Doelgroep (OB/MB/BB): MB/BB Maker: Marloes

Nadere informatie

Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet

Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet Naam: Groep: LES 1 - WERKBLAD 1 Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet 1. OP STAP Bekijk het clipje: Op stap. Mensen gaan naar hun werk, naar school of op bezoek bij familie. Ze gaan boodschappen doen, naar

Nadere informatie

DOCENT. Thema: natuur BOMEN BIJ MIJN SCHOOL. groep 3 en 4. Stadshagen

DOCENT. Thema: natuur BOMEN BIJ MIJN SCHOOL. groep 3 en 4. Stadshagen In groep 1 en 2 hebben de leerlingen binnen dit thema geleerd dat er in de natuur verschillende kleuren, vormen en texturen te vinden zijn. De leerlingen in groep 3 en 4 richten zich in dit thema op bomen.

Nadere informatie

Aan de tafel! Ga je mee om de wonderlijke wereld van de tafels te ontdekken? Bedacht en ontwikkeld door Linda van de Weerd. www.klasvanjuflinda.

Aan de tafel! Ga je mee om de wonderlijke wereld van de tafels te ontdekken? Bedacht en ontwikkeld door Linda van de Weerd. www.klasvanjuflinda. Aan de tafel! Ga je mee om de wonderlijke wereld van de tafels te ontdekken? Bedacht en ontwikkeld door Linda van de Weerd. www.klasvanjuflinda.nl Aan de tafel 1. Zeeslag 2. Snelle Jelle 3. Vier op een

Nadere informatie

Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw.

Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw. Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw. Vlinders in de tuin Vooral op warme dagen kun je veel vlinders zien in allerlei

Nadere informatie

Een opzoekboekje voor insecten en ander klein grut!

Een opzoekboekje voor insecten en ander klein grut! Een opzoekboekje voor insecten en ander klein grut! Over dit zoekboekje Ze kruipen, sluipen, krinkelen en krioelen om ons heen. Onder boomschors verscholen, van de mooiste bloemen proevend, onder je bed

Nadere informatie

Nachtvlinders. Glasvleugelpijlstaart. De sint-jansvlinder is een dagactieve nachtvlinder

Nachtvlinders. Glasvleugelpijlstaart. De sint-jansvlinder is een dagactieve nachtvlinder Nachtvlinders Wist je dat er 2 groepen vlinders zijn? De ene groep noemen we dagvlinders, de andere groep noemen we nachtvlinders. Het verschil tussen dag- en nachtvlinders lijkt heel simpel: dagvlinders

Nadere informatie

Doe- pad Watertorenweg

Doe- pad Watertorenweg Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 1-2 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Milieu in opdracht van gemeente Harderwijk. Wij hebben

Nadere informatie

De Drakendokter: Gideon

De Drakendokter: Gideon De Drakendokter: Gideon Om hulp vragen Vervolgverhalen Groep 5 en 6 (SO en SBO) Overzicht De opdrachten zijn het leukst om te doen, als het hele boek in de klas is voorgelezen. Dit kan door elke dag in

Nadere informatie

inhoud 1. De mier 2. De teek 3. De regenworm 4. De pissebed 5. De hoofdluis 6. De vlieg 7. De mug 8. De vlo 9. Filmpje Pluskaarten Colofon

inhoud 1. De mier 2. De teek 3. De regenworm 4. De pissebed 5. De hoofdluis 6. De vlieg 7. De mug 8. De vlo 9. Filmpje Pluskaarten Colofon Kleine beestjes inhoud. De mier 2. De teek 4. De regenworm 5 4. De pissebed 6 5. De hoofdluis 7 6. De vlieg 8 7. De mug 9 8. De vlo 0 9. Filmpje Pluskaarten 2 Colofon 4 Bronnen en foto s 5 . De mier Een

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Teek-it-easy Een spel over... teken!

Teek-it-easy Een spel over... teken! Teek-it-easy Een spel over... teken! Deelnemers Spel Begeleiding Aantal Leeftijd Doelgroep Spelsoort Duur Aantal 10 of meer 10-12 jaar JRK-groep Binnen rustig 45 min. à 1u30 1 à 2 13-15 jaar Scholen Varia

Nadere informatie

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend

Nadere informatie

Mijn lichaam is goed! Doe-opdrachten rond lichaamsbeeld voor 5-6 BaO

Mijn lichaam is goed! Doe-opdrachten rond lichaamsbeeld voor 5-6 BaO Mijn lichaam is goed! Doe-opdrachten rond lichaamsbeeld voor 5-6 BaO Hieronder vind je een lesvoorbereiding voor twee lesuren rond lichaamsbeeld bij kinderen van 10 tot 12 jaar. Het bevat verschillende

Nadere informatie

Beestige Buren. Voorbereiding in de klas

Beestige Buren. Voorbereiding in de klas Beestige Buren Voorbereiding in de klas Inhoud 1. Inleiding 2. Klauw, de grauwe klauwier 2.1 Een brief van Klauw 2.2 Paspoort van Klauw 3. De zomer- en winterburen van Klauw 3.1 Voorbereiding 3.2 Uitleg

Nadere informatie

Introductie: Brom en Bram

Introductie: Brom en Bram ! Activiteit 43 Brom, Bram en Brim Ontwikkelingsaspecten De kleuters doen ervaringen op met het onderscheiden van klanken (auditieve discriminatie). Materiaal kopies van de tekeningen van Brom en Bram

Nadere informatie

ONDERZOEKERS:...(vul je naam in) Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :...

ONDERZOEKERS:...(vul je naam in) Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :... Rode opdracht: bomen Pak de boomzoeker 1, 2 en 3 uit de werkmap Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :... Als je naar de takken van de boom kijkt,

Nadere informatie

EEN EDUCATIEF SPEL DAT HET VERSCHIL MAAKT UITLEG

EEN EDUCATIEF SPEL DAT HET VERSCHIL MAAKT UITLEG EEN EDUCATIEF SPEL DAT HET VERSCHIL MAAKT UITLEG Speel samen met je KINDEREN JAAR Boordevol leuke activiteiten en uitdagende vragen! Sinds 1967 Inhoud 4 5... Inleiding 6 7... Spelverloop 8... Over iknow

Nadere informatie

Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes

Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes Tijdens deze buitenopdracht komen jullie verschillende insecten tegen. Ook vind je andere kleine beestjes, die geen insecten zijn. De route is met een

Nadere informatie

inhoud De oude eik 1. In het park 2. De delen van de eik 3. Herfst 4. Dieren helpen de eik. 5. Winter 6. Lente 7. Rupsen 8.

inhoud De oude eik 1. In het park 2. De delen van de eik 3. Herfst 4. Dieren helpen de eik. 5. Winter 6. Lente 7. Rupsen 8. De oude eik inhoud De oude eik 3 1. In het park 4 2. De delen van de eik 5 3. Herfst 6 4. Dieren helpen de eik. 7 5. Winter 8 6. Lente 9 7. Rupsen 10 8. De galwesp 11 9. De boomklever 12 10. Filmjes 13

Nadere informatie

Limburgs Landschap. natuurboekje van

Limburgs Landschap. natuurboekje van Limburgs Landschap natuurboekje van herfst 2008 Hoi! De ene kastanjeboom is de andere niet. Er zijn wilde en tamme kastanjebomen. Vanaf oktober gaan mensen kastanjes rapen. Zakken vol! Zijn dat nu wilde

Nadere informatie

1. Samen maken we muziek vandaag

1. Samen maken we muziek vandaag 1. Samen maken we muziek vandaag We verzamelen voor het gebouw van de Natuurtuin Na een korte inleiding zingen we samen het lied samen maken we muziek vandaag. Dit lied zullen we telkens zingen als we

Nadere informatie

Rode bosmier SOORTEN MIEREN

Rode bosmier SOORTEN MIEREN Rode bosmier De rode bosmier ontdek je soms al snel. Als je bijvoorbeeld in het bos loopt en dan ergens gaat zitten. Opeens zitten ze overal. In je broekspijpen, op je arm, tot in je sokken aan toe! En

Nadere informatie

BIODIVERSITEIT IN GEUREN EN KLEUREN

BIODIVERSITEIT IN GEUREN EN KLEUREN 1 BIODIVERSITEIT IN GEUREN EN KLEUREN Doel: - lln maken kennis met het begrip biodiversiteit - lln ontdekken dat er verschillende soorten planten en dieren zijn - lln ontdekken dat de dieren en planten

Nadere informatie

door dik en dun WERKBLAD 1. WIE EET WIE? Bekijk de clip Wat is een voedselweb?

door dik en dun WERKBLAD 1. WIE EET WIE? Bekijk de clip Wat is een voedselweb? WERKLD 1 door dik en dun Naam: Groep: 1. WIE EET WIE? ekijk de clip Wat is een voedselweb? Teken of schrijf hieronder in de vakjes wie door wie wordt gegeten. Dit noemen we een voedselketen. Je kunt precies

Nadere informatie

14 Speuren naar dieren Handleiding voor begeleiders 01

14 Speuren naar dieren Handleiding voor begeleiders 01 Handleiding voor begeleiders 01 Ten opzichte van 50 jaar geleden zijn veel diersoorten verdwenen. Dit is vooral een gevolg van de toename van de bevolking en de steeds grotere ruimte waarop mensen beslag

Nadere informatie

Voorbereiding post 4. Ik zie, ik zie wat jij niet ziet Groep 1-2-3

Voorbereiding post 4. Ik zie, ik zie wat jij niet ziet Groep 1-2-3 Voorbereiding post 4 Ik zie, ik zie wat jij niet ziet Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard Dit is de Powerpointserie als voorbereiding op post 4: Ik zie, ik zie wat jij niet ziet, voor groep 1, 2 en

Nadere informatie

Voorbereiding post 4. Ik zie, ik zie wat jij niet ziet Groep 4-5

Voorbereiding post 4. Ik zie, ik zie wat jij niet ziet Groep 4-5 Voorbereiding post 4 Ik zie, ik zie wat jij niet ziet Groep 4-5 Welkom bij IVN Valkenswaard Dit is de Powerpointserie als voorbereiding op post 4: Ik zie, ik zie wat jij niet ziet, voor groep 4 en 5. Inhoud:

Nadere informatie

I NSECTEN 2. Kleine Beestjessafari

I NSECTEN 2. Kleine Beestjessafari Groep 3 (vanaf april) en groep 4 I NSECTEN 2 Kleine Beestjessafari Vlindertje, vlindertje Niks of niets hindert je Was ik maar net als jij licht als een veertje Vliegensvlug fladder jij Ver weg of dicht

Nadere informatie

Herfst in de kleuterklas

Herfst in de kleuterklas Herfst in de kleuterklas Versjes, woordenschat, voelspelletje Tekst en idee Rian Visser In de herfst kun je in het bos van alles vinden. Welke dingen ken je? Walnoot Eikels Hazelnoten Herfstbladeren Beukennootjes

Nadere informatie

Workshop Handleiding. Dammen doe je zo! wat is jouw talent?

Workshop Handleiding. Dammen doe je zo! wat is jouw talent? Workshop Handleiding wat is jouw talent? Workshop: Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen Kees stelt zichzelf en zijn damtegenstander

Nadere informatie

Alles is verschrikkelijk vermoeiend De zon komt op, gaat onder met een zucht Niets is origineel en niets is boeiend Het is allemaal gebakken lucht

Alles is verschrikkelijk vermoeiend De zon komt op, gaat onder met een zucht Niets is origineel en niets is boeiend Het is allemaal gebakken lucht Joh. 3:16 Prediker 1 Als de zin ontbreekt Wat geeft je dan een goed gevoel Lucht en leegte, waar ga je heen, wat is het doel Als de zin ontbreekt bij je gezwoeg onder de zon Bouw je een luchtkasteel, je

Nadere informatie

Lees hieronder de spelregels, het is ongetwijfeld een feest der herkenning. Alleen nu spelen jullie de hoofdrollen. Maak er wat moois van!

Lees hieronder de spelregels, het is ongetwijfeld een feest der herkenning. Alleen nu spelen jullie de hoofdrollen. Maak er wat moois van! Natuurlijk ga je nu het diepe in. Natuurlijk twijfel je eraan of je nou echt wel zo grappig bent. Het hoort bij de Lama s. Kun jij je lach inhouden als het moet? Weet jij wie de moord heeft gepleegd als

Nadere informatie

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les 8 Inhoud 1 Eenzaam De Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze leren de leerlingen het verschil

Nadere informatie

> Lees Hoe praten we?

> Lees Hoe praten we? LB 8-70. Trillende lucht > Lees Hoe praten we? > Lees Dat klinkt mooi! Maak de zin af. Geluid is Zet de volgende zinnen in de goede volgorde. Zet er het juiste cijfer voor. Je borstkas versterkt het geluid.

Nadere informatie

Voorbereiding post 2. Hotel-restaurant De Eik Groep 6-7-8

Voorbereiding post 2. Hotel-restaurant De Eik Groep 6-7-8 Voorbereiding post 2 Hotel-restaurant De Eik Groep 6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 2: Hotel-restaurant De Eik, voor groep 6, 7 en 8. Inhoud: Algemeen Verhaal

Nadere informatie

Deze mooi gekleurde vogels hebben een grote snavel. Niemand weet precies waarom, maar hij lijkt handig om noten open te breken.

Deze mooi gekleurde vogels hebben een grote snavel. Niemand weet precies waarom, maar hij lijkt handig om noten open te breken. Jungle Een paar junglebewoners: Orang-oetang: Deze oranjeachtige apen zijn bijna uitgestorven omdat hun bomen worden gekapt. Ze kunnen dan moeilijk eten vinden en gaan dood. Orang-oetang betekent bosmens.

Nadere informatie

Wardje Wasbeer: Daar zijn echte vrienden voor!

Wardje Wasbeer: Daar zijn echte vrienden voor! Wardje Wasbeer: Daar zijn echte vrienden voor! Julia Boehme Stefanie Dahle GEGEVENS BOEK: ISBN 978 90 5924 432 0 13,99 Uitgeverij Bakermat Suggesties: Emy Geyskens Vanaf 3 jaar Ook verschenen: Wardje Wasbeer

Nadere informatie

Lesbrief nr 1. voor Groep 5 + 6

Lesbrief nr 1. voor Groep 5 + 6 Lesbrief nr 1 voor Groep 5 + 6 1 / 2016 + Download deze lesbrief ook op samsam.net Wat is Samsam Junior? Samsam Junior is een cross-mediale methode over mondiaal burgerschap, kinder rechten en duurzaamheid.

Nadere informatie

Voorbereiding post 3. Er was eens Groep 1-2-3

Voorbereiding post 3. Er was eens Groep 1-2-3 Voorbereiding post 3 Er was eens Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de Powerpointserie als voorbereiding op post 3: Er was eens..., voor groep 1, 2 en 3. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel

Nadere informatie

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende

Nadere informatie

Voorbereiding post 3. Oei, ik groei! Groep 4-5-6

Voorbereiding post 3. Oei, ik groei! Groep 4-5-6 Voorbereiding post 3 Oei, ik groei! Groep 4-5-6 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 3: Oei, ik groei! voor groep 4, 5 en 6. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkvel

Nadere informatie

KRIEBELENDE KRUIPERTJES

KRIEBELENDE KRUIPERTJES KRIEBELENDE KRUIPERTJES Een insectenwandeling over het dreuzelpad door natuurtuin 't Loo voor kinderen van groep 4, 5 en 6. 2 Een tocht over insecten door de natuurtuin 't Loo over het dreuzelpad. Geschikt

Nadere informatie

13 Werkblad bij de PLUS

13 Werkblad bij de PLUS Naam: Klas: Kleur elk vakje groen wanneer je ermee klaar bent! Lezen Doen in Zonneland Vragen bij Zonneland Bijkomende opdracht p. 3 - Waar heb je zelf al roofvogels gezien? - Wat weet je er al over? Kijk

Nadere informatie

Handleiding. Geschikte tijd uitvoering jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec

Handleiding. Geschikte tijd uitvoering jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Handleiding Naam opdracht De omgeving met andere ogen bekeken Geschikte tijd uitvoering jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec zeer geschikt ongeschikt Benodigde materialen opdrachtenbladen pen

Nadere informatie

LESPAKKET ECOLOGIE. Naam. Dierenrijk is onderdeel van

LESPAKKET ECOLOGIE. Naam. Dierenrijk is onderdeel van LESPAKKET ECOLOGIE HAVO / VWO Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK ELAND Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie hebt, volgen

Nadere informatie

Voorbereiding post 1. Met de dieren mee Groep 5-6-7-8

Voorbereiding post 1. Met de dieren mee Groep 5-6-7-8 Voorbereiding post 1 Met de dieren mee Groep 5-6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 1: Met de dieren mee, voor groep 5, 6, 7 en 8. Inhoud: Algemeen Bord Spel

Nadere informatie

KRIEBELENDE KRUIPERTJES

KRIEBELENDE KRUIPERTJES 13 Plattegrond dreuzelpad KRIEBELENDE KRUIPERTJES Dit boekje is onderdeel van het eindproject van de IVN natuurgidsencursus van Henriëtte Beers, Fred van Hoof en Afke Schoo. Maart 2003. IVN afd. Bergeijk-Eersel

Nadere informatie

KRIEBELENDE KRUIPERTJES

KRIEBELENDE KRUIPERTJES KRIEBELENDE KRUIPERTJES Een insectenwandeling over het dreuzelpad door natuurtuin 't Loo voor kinderen van groep 1-4 onder leiding van een volwassene. 2 Een insectentocht over het dreuzelpad door natuurtuin

Nadere informatie

Een bovenbouwproject van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem voorjaar 2015

Een bovenbouwproject van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem voorjaar 2015 Een bovenbouwproject van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem voorjaar 015 Doelgroep: groepen 5 t/m 8 Plaats: Rond de school, in de wijk, in een park, vlindertuin bij d n Aard, Ariespad 5, 550 EZ Veldhoven.

Nadere informatie

Voorbereiding post 1. Mens en eik Groep 4

Voorbereiding post 1. Mens en eik Groep 4 Voorbereiding post 1 Mens en eik Groep 4 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 1: Mens en eik, voor groep 4. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkblad Opruimen Algemeen

Nadere informatie