De Troonswisseling in Nederland op 30 april 2013

Transcriptie

1 De Troonswisseling in Nederland op 30 april 2013 Op 28 januari 2013 kondigde Koningin Beatrix haar aftreden aan. De abdicatie van de Koningin en de inhuldiging van Koning Willem-Alexander, de huidige Prins van Oranje, vinden op 30 april 2013 plaats in Amsterdam. In dit achtergronddocument vindt u onder andere achtergrondinformatie over het Koninkrijk der Nederlanden, het Koninklijk Huis, de abdicatie, de inhuldiging en de persfaciliteiten. Dit factsheet kwam tot stand in een samenwerking tussen De Nieuwe Kerk Amsterdam, de Dienst Koninklijk Huis, de Eerste en Tweede Kamer (Staten-Generaal), de gemeente Amsterdam, het Kabinet der Koningin en de ministeries van Algemene Zaken, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Buitenlandse Zaken en Defensie. versie 10 april

2 1. Het Koninkrijk der Nederlanden: een constitutionele monarchie en parlementaire democratie... 4 Statuut Koninkrijk...4 Koninkrijksaangelegenheden...4 Constitutionele monarchie en parlementaire democratie...4 Lidmaatschap Staten-Generaal...5 Koning en regering...6 Taken Koning...6 Koning en Raad van State...6 Kabinetsformatie en rol van het staatshoofd...6 Geschiedenis Koninkrijk der Nederlanden...7 Geschiedenis Staten-Generaal...8 Grondwet...8 Kiesrecht Het Koninklijk Huis Wie is wie...10 Koninklijke Familie...12 Leden Koninklijk Huis vanaf 30 april...12 Lijn van opvolging...13 Voormalige Koningen en Koninginnen...13 Overzicht inhuldigingen en abdicaties Koninginnedag en Troonswisseling op 30 april Geschiedenis Koninginnedag...14 Vanaf 2014 Koningsdag...15 Militair ceremonieel op 30 april...15 Het Nationaal Comité Abdicatie Programma...17 Akte van Abdicatie...18 Functie van het grootzegel...18 Kabinet van de Koning...18 Militair ceremonieel en volkslied...18 Titulatuur...19 Geschiedenis Koninklijk Paleis Amsterdam Beëdiging en inhuldiging Inhuldigingsceremonie...21 Eed en belofte...21 Programma...22 Regalia...22 Inhuldigingsmantel...23 Het Koninklijke wapen en de Koninklijke standaard...23 Herauten...23 Muziek...24 Militair ceremonieel...24 Aanwezigen in De Nieuwe Kerk...25 Geschiedenis van De Nieuwe Kerk Amsterdam Avondprogramma op 30 april

3 7. Curriculum Vitae H.M. de Koningin...28 Lijst van functies Functies en nevenfuncties...30 Erefuncties...30 De Prins van Oranje...33 Functies...36 Militaire rangen en functies:...36 Erefuncties: Persprogramma en faciliteiten Persvakken...41 Sideprogramma...41 Perscentrum in Beurs van Berlage...41 Persfaciliteiten...42 Meer informatie Na 30 april jaar Koninkrijk der Nederlanden

4 1. Het Koninkrijk der Nederlanden: een constitutionele monarchie en parlementaire democratie Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat uit vier landen: Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. De Caribische eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba maken sinds 10 oktober 2010 staatkundig deel uit van het land Nederland. Zij worden aangeduid als Caribisch Nederland. Samen met de drie landen vormen zij het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden. Nederland heeft een oppervlakte van km² en telt circa 16,7 miljoen inwoners. Het land grenst aan de Noordzee en aan Duitsland en België. Ruim 18% van de oppervlakte binnen Nederland is water en een groot deel van het land bevindt zich onder zeeniveau. Dijken en waterwerken beschermen het land en haar inwoners tegen het water. Nederland is bestuurlijk opgebouwd uit twaalf provincies met 408 gemeenten. Amsterdam is de hoofdstad. Enkele feitjes over Amsterdam: Amsterdam heeft meer fietsen (ongeveer ) dan inwoners ( ). Elke dag fietst 58% van de Amsterdammers naar bijvoorbeeld werk of school. In Amsterdam wonen mensen van zo n 180 verschillende nationaliteiten. Amsterdam heeft ongeveer 40 parken en parkjes waarvan de bekendste het Vondelpark, Sarphatipark en het Westerpark en is daarmee een van de groenste steden van Europa. Amsterdam heeft 165 grachten en bruggen. Niet alleen biedt het water ruimte voor (plezier)vaart, ook wonen er veel mensen op het water in de circa woonboten in de stad. Met 51 musea is Amsterdam een must voor liefhebbers van kunst en cultuur. De bekendste musea zijn het Van Gogh Museum, het Rijksmuseum, Anne Frank Huis, het Stedelijk Museum en de Hermitage. Statuut Koninkrijk Het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden kwam in 1954 tot stand en is sindsdien enkele malen op onderdelen aangepast. De landen van het Koninkrijk hebben thans een gelijkwaardige positie. In het Statuut staat dat de landen zelfstandig hun eigen aangelegenheden behartigen. Het bepaalt voorts dat de landen elkaar hulp en bijstand bieden en bevat regels voor de staatsinrichting van het Koninkrijk en de landen. Het is alleen mogelijk het Statuut te wijzigen als alle landen van het Koninkrijk daarmee instemmen. De Nederlandse Grondwet en de Staatsregelingen van Aruba, Curaçao en Sint Maarten zijn ondergeschikt aan het Statuut. Koninkrijksaangelegenheden Het Statuut bevat een aantal onderwerpen die het Koninkrijk als geheel behartigt. Dit zijn de koninkrijksaangelegenheden. Voorbeelden zijn de handhaving van de onafhankelijkheid en verdediging van het Koninkrijk (defensie), het Nederlanderschap en de buitenlandse betrekkingen. De raad van ministers van het Koninkrijk (de rijksministerraad) bespreekt deze aangelegenheden. In de raad zitten de Nederlandse ministers en de Gevolmachtigde Ministers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Wetten die voor het hele Koninkrijk gelden, heten Rijkswetten. Alle andere onderwerpen zijn landsaangelegenheden en worden door elk van de landen afzonderlijk behartigd. In het Statuut staat dat elk land de waarden van het Koninkrijk der Nederlanden waarborgt: de rechten van de mens; de rechtszekerheid; deugdelijkheid van bestuur in het land. Constitutionele monarchie en parlementaire democratie De Koning is het staatshoofd van het Koninkrijk der Nederlanden. Sinds 30 april 1980 is dit Koningin Beatrix. Op 30 april 2013 volgt haar oudste zoon, de Prins van Oranje, haar op. Hij is vanaf dat moment Koning Willem-Alexander. 4

5 Nederland is een constitutionele monarchie. Dat betekent dat de positie van de Koning is vastgelegd in de Grondwet, ook wel constitutie genoemd. In de Grondwet staat dat de Koning samen met de ministers de regering vormt. Sinds 1848 is Nederland ook een parlementaire democratie. Een staatsvorm waarbij de ministers verantwoording afleggen aan het gekozen parlement. Het handelen van de Koning valt onder de ministeriële verantwoordelijkheid. Het Nederlandse parlement formeel aangeduid als de Staten-Generaal bestaat uit twee kamers: de Tweede Kamer en de Eerste Kamer. De 150 leden van de Tweede Kamer worden rechtstreeks door de bevolking gekozen. Minimaal eens in de vier jaar zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. De leden van de Provinciale Staten kiezen de 75 leden van de Eerste Kamer. De Provinciale Staten vormen de rechtstreeks gekozen volksvertegenwoordiging in de twaalf provincies die Nederland telt. De belangrijkste taken van de Tweede Kamer zijn controleren van de regering en mede-wetgeving. De Tweede Kamer speelt ook een belangrijke rol bij de vorming van beleid. De leden van de Tweede Kamer hebben bepaalde rechten om hun taken zo goed mogelijk uit te voeren. Zo hebben zij het recht om zelf wetsvoorstellen in te dienen of wijzigingen in wetsvoorstellen voor te stellen. Ook kunnen zij de regering met moties verzoeken iets te regelen of daarin een oordeel geven over het gevoerde beleid. Ministers en staatssecretarissen moeten de Tweede Kamer goed informeren. Tweede Kamerleden mogen de bewindslieden vragen stellen en ter verantwoording roepen. Een wetsvoorstel wordt direct nadat het door de Tweede Kamer is aangenomen aan de Eerste Kamer gezonden. De behandeling in de Eerste Kamer is de laatste fase van een zorgvuldig proces dat onder andere de indiening door de regering, de behandeling door de Staten-Generaal en de inwerkingtreding omvat. De Eerste Kamer kan een wetsvoorstel uitsluitend aannemen of verwerpen, niet wijzigen. Beide Kamers besteden veel aandacht aan contacten met vertegenwoordigers van de bevolking in de vorm van hoorzittingen, ronde tafelconferenties, gesprekken en werkbezoeken. Daarnaast doen zij regelmatig onderzoek op bepaalde beleidsterreinen. De Tweede Kamer heeft daarvoor sinds oktober 2009 een eigen toekomst- en onderzoeksagenda. De Kamer bepaalt jaarlijks op welke terreinen zij een uitvoeringsonderzoek of een toekomstonderzoek wil uitvoeren, met een maximum van drie onderzoeken per jaar. Onderwerpen zijn onder andere arbeidsmigratie, onderhoud en innovatie van het spoor, ontwikkeling huizenprijzen en ICT-projecten bij de overheid. De Eerste Kamer heeft voor het eerst in 2012 een parlementair onderzoek verricht naar privatisering/ verzelfstandiging van overheidsdiensten. In uitzonderlijke gevallen maakt de Tweede Kamer gebruik van het recht van enquête. Een speciaal daarvoor benoemde commissie onderzoekt dan een bepaalde maatschappelijke kwestie een deel van het regeringsbeleid tot op de bodem. Betrokkenen kunnen onder ede worden gehoord. Bekende voorbeelden zijn de enquête naar het financieel stelsel, de Bijlmerramp en de enquête naar Bouwfraude (2002). Het besluitvormingsproces in het parlement is zeer transparant. In beide Kamers van de Staten- Generaal zijn de plenaire vergaderingen openbaar. In de Tweede Kamer is ook het overgrote deel van de commissievergaderingen openbaar. Publiek is bij openbare vergaderingen van harte welkom. Daarnaast zijn de openbare debatten via de websites van beide Kamers live te volgen. Lidmaatschap Staten-Generaal Om lid van de Staten-Generaal te kunnen zijn, moet men de Nederlandse nationaliteit bezitten, 18 jaar of ouder zijn en niet uitgesloten zijn van het kiesrecht. (art. 56 Grondwet). In artikel 57 van de Grondwet staat dat niemand lid kan zijn van zowel de Eerste Kamer als de Tweede Kamer. Een lid van de Staten-Generaal kan ook geen lid van de Raad van State, lid van de Algemene Rekenkamer, Nationale ombudsman of substituut-ombudsman, of lid van of procureurgeneraal of advocaat-generaal bij de Hoge Raad zijn. Andere incompatibiliteiten zijn geregeld in de Wet incomptabiliteiten Staten-Generaal en Europees Parlement. Ministers en staatssecretarissen mogen, behalve tijdelijk tijdens de kabinetsformatie na de verkiezingen, geen lid zijn van de Staten-Generaal. 5

6 Verder bepaalt artikel 61 van de Grondwet dat Griffiers en overige ambtenaren van de Kamers niet tevens lid van de Staten-Generaal kunnen zijn. Koning en regering De Grondwet bepaalt dat de regering wordt gevormd door de Koning en de ministers. Sinds 1848 staat in de Grondwet dat de Koning onschendbaar is en de ministers verantwoordelijk zijn. De ministers zijn politiek verantwoordelijk voor de uitspraken en het handelen van de Koning. De Koning heeft in Nederland geen politieke rol. Hij tekent weliswaar uiteindelijk alle wetten en Koninklijke besluiten, maar de politiek verantwoordelijke minister is mede-ondertekenaar. Ministers en staatssecretarissen worden bij Koninklijk besluit benoemd en ten overstaan van de Koning beëdigd. Overigens geldt ook hierbij de ministeriële verantwoordelijkheid. Het besluit inzake benoeming en ontslag wordt dan ook mede ondertekend door de minister-president en hij legt daarvoor verantwoording af aan het parlement. In zijn verhouding met de leden van het kabinet beschikt de Koning over enkele ongeschreven rechten. De Britse staatsrechtgeleerde Bagehot formuleerde deze rechten aldus in zijn The English Constitution (1867): the right to be consulted, the right to encourage, the right to warn. Taken Koning Naast een aantal formele taken het tekenen van wetten en besluiten, het bekrachtigen van internationale verdragen, het formele voorzitterschap van de Raad van State, het jaarlijks op de derde dinsdag van september uiteenzetten van het door de regering te voeren beleid zet de Koning zich in voor de bevolking van het Koninkrijk der Nederlanden. De Koning heeft als staatshoofd een samenbindende, vertegenwoordigende en aanmoedigende rol. De Koning verbindt mensen en groepen en steunt het werk van mensen en organisaties die een samenbindende rol in onze samenleving hebben. Hij is daarbij onpartijdig. Zo draagt hij bij aan stabiliteit in de samenleving en aan de continuïteit en vooruitgang van het land. Hij geeft uitdrukking aan de nationale gevoelens die onder burgers leven bij vreugdevolle en treurige gebeurtenissen. Daarnaast vertegenwoordigt hij het Koninkrijk der Nederlanden in binnen- en buitenland. De Koning legt bijvoorbeeld jaarlijks enkele staatsbezoeken af en ontvangt staatshoofden en regeringsleiders die een bezoek aan Nederland brengen. De Koning is regelmatig aanwezig bij congressen, (openings)bijeenkomsten, vieringen, herdenkingsplechtigheden en andere officiële evenementen. Zo schenkt de Koning aandacht aan goede initiatieven in de maatschappij en steunt ontwikkelingen en activiteiten die daarbij van waarde zijn. Koning en Raad van State De Koning is voorzitter van de Raad van State. Dit voorzitterschap is historisch gegroeid en louter symbolisch van aard. De Raad van State is onafhankelijk adviseur van de regering en het parlement over wetgeving en bestuur en tevens hoogste algemene bestuursrechter van Nederland. De Koning is niet inhoudelijk betrokken bij deze twee hoofdtaken van de Raad van State. De dagelijkse leiding van de Raad van State en het voorzitten van de vergaderingen berusten bij de vice-president. De heer mr. J.P.H. Donner is momenteel vice-president van de Raad van State. Indien de Koning het koninklijk gezag niet kan uitoefenen, bijvoorbeeld wegens ziekte of minderjarigheid, en er nog geen regent is, neemt de Raad van State tijdelijk het koninklijk gezag waar. Kabinetsformatie en rol van het staatshoofd In de Grondwet staan geen regels voor de kabinetsformatie. Hoe de formatie in zijn werk gaat wordt bepaald door procedures en gebruiken die in de loop der jaren zijn ontstaan. Tot voor kort speelde het staatshoofd een belangrijke faciliterende rol in het formatieproces. Wanneer na de Tweede Kamerverkiezingen desgevraagd bleek dat de Tweede Kamer geen debat wenste te voeren om richting te geven aan de kabinetsformatie, nam de Koningin het initiatief in het proces van kabinetsvorming. Op basis van ingewonnen adviezen van de voorzitters van Eerste 6

7 en Tweede Kamer en de vice-president van de Raad van State alsmede gesprekken met de fractievoorzitters van alle partijen in de Tweede Kamer, benoemde zij één of meer informateurs om de mogelijkheden voor de vorming van een nieuw kabinet te onderzoeken. Wanneer de informateur(s) concludeerde(n) dat de vorming van een nieuw kabinet mogelijk was, benoemde zij vervolgens een formateur, meestal de beoogde toekomstige minister-president, belast met het aanzoeken van bewindspersonen voor het nieuwe kabinet. De Tweede Kamer wijzigde in 2012 haar Reglement van Orde. Doel van deze wijziging was dat in plaats van het staatshoofd de Tweede Kamer voortaan het voortouw zou nemen in het proces van kabinetsvorming. Bij de kabinetsformatie 2012, die leidde tot de vorming van het huidige kabinet Rutte-Asscher, is deze nieuwe procedure voor het eerst toegepast. De Tweede Kamer benoemde zelf rechtstreeks een verkenner, informateurs en de formateur, en verleende zelf de opdrachten aan betrokkenen. De Grondwet bepaalt dat de Koning ministers en staatssecretarissen benoemt en ontslaat en dat zij ten overstaan van het staatshoofd worden beëdigd. Uit hoofde van die grondwettelijke rol én op verzoek van de Tweede Kamer zelf, werd het staatshoofd bij de afgelopen kabinetsformatie regelmatig geïnformeerd over de gang van zaken. De heer drs. M. Rutte is momenteel de minister-president van Nederland. Hij geeft sinds 5 november 2012 leiding aan het kabinet Rutte-Asscher. Het kabinet bestaat uit een coalitie van de liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) en de sociaal-democratische Partij van de Arbeid (PvdA). Geschiedenis Koninkrijk der Nederlanden Tot 1795 was Nederland een statenbond (een bond van onafhankelijke staten die op basis van een gezamenlijk verdrag een staat vormen), de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Daarin waren de zeven gewesten autonoom, maar het buitenlands beleid en defensie waren een zaak van de gewesten gezamenlijk. In een of meer van de gewesten was er een stadhouder van de familie Nassau. In de Franse tijd werd Nederland een eenheidsstaat, de Bataafse Republiek. In 1806 benoemde de Franse keizer Napoleon zijn broer Lodewijk Napoleon tot koning van Holland. Het Koninkrijk Holland bestond vier jaar. In 1810 zette Napoleon zijn broer af als koning en lijfde Nederland in bij zijn keizerrijk. In 1813 herwon Nederland zijn onafhankelijkheid. Prins Willem Frederik, zoon van de laatste stadhouder Willem V, keerde terug uit ballingschap en werd uitgeroepen tot soeverein vorst. De eerste Grondwet van deze monarchie dateert uit In 1815 bepaalde het Congres van Wenen dat de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden verenigd zouden worden. Na de vlucht van Napoleon uit Elba naar Frankrijk riep Willem Frederik zichzelf uit tot koning van het nieuw ontstane Koninkrijk der Nederlanden: Koning Willem I. De Zuidelijke Nederlanden scheidden zich in 1830 af en in 1839 bij het Verdrag van Londen, erkende Nederland het nieuwe Koninkrijk België. Tot 1839 maakte ook Luxemburg deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden. Daarna was het als Groothertogdom in een personele unie verbonden met Nederland. De Koning was tevens Groothertog van Luxemburg. In 1890 kwam een eind aan de personele unie. Na het overlijden van Koning Willem III kon zijn dochter Wilhelmina als vrouw haar vader in Luxemburg niet opvolgen. Het hoofd van de andere tak van het Huis Nassau volgde Koning Willem III als Groothertog van Luxemburg op. Tot het Koninkrijk der Nederlanden behoorden tot na de Tweede Wereldoorlog overzeese gebiedsdelen: Nederlands-Indië in Azië en Suriname en de Nederlandse Antillen op het Westelijk Halfrond. Na de Tweede Wereldoorlog kwam het dekolonisatieproces op gang. Koningin Juliana tekende in 1949 de soevereiniteitsoverdracht aan Nederlands-Indië. Daarmee erkende Nederland Indonesië als zelfstandige staat. Alleen Nieuw-Guinea bleef nog tot 1962 bij Nederland behoren. In 1963 werd het gebied door de Verenigde Naties aan Indonesië overgedragen. Op 15 december 1954 tekende Koningin Juliana het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden. Suriname en de Nederlandse Antillen kregen met het Statuut de status van land binnen het Koninkrijk. Daardoor kregen ze autonomie bij binnenlandse aangelegenheden. Suriname werd in 1975 een onafhankelijke republiek en trad uit het Koninkrijk. In 1986 kreeg Aruba, één van de zes eilanden van de Nederlandse Antillen, de status aparte, een land binnen het Koninkrijk. Op 10 oktober 2010 werden Curaçao en Sint Maarten, evenals eerder 7

8 Aruba, een zelfstandig land binnen het Koninkrijk. Bonaire, Sint Eustatius en Saba kregen de status van openbaar lichaam en maken deel uit van Nederland. Geschiedenis Staten-Generaal De officiële benaming voor het Nederlandse parlement is Staten-Generaal. Sinds de grondwetswijziging van 1815 waarbij een tweekamerstelsel werd ingevoerd, bestaan de Staten- Generaal uit de Tweede Kamer en de Eerste Kamer. De naam Staten-Generaal stamt uit de vijftiende eeuw. In 1464 werden de Staten voor het eerst bijeengeroepen door Filips III van Bourgondië (Filips de Goede). Dat gebeurde in Brugge in het toenmalige graafschap Vlaanderen. In de Staten zaten vertegenwoordigers van de 17 Bourgondische landsdelen in de Lage Landen, waarmee destijds het gebied werd aangeduid waar nu België en Nederland liggen. Later in de 15e en de 16e eeuw werd Brussel in het hertogdom Brabant de vaste zetel voor de bijeenkomsten. Deze gelegenheden werden door de afgevaardigden van de zeventien gewesten vaak benut om nieuwe privileges te bepleiten; een reden waarom de heersers van de Lage Landen niet happig waren de Staten-Generaal bijeen te roepen en zich eerder richtten tot de Staten van iedere provincie. Tijdens de Spaanse overheersing onder Filips II was het de Staten verboden te vergaderen zonder toestemming van de vorst. In die periode groeiden de noordelijke en zuidelijke Nederlanden steeds meer uit elkaar, vooral omdat de protestantse opstand tegen het Spaanse katholieke bewind in het noordelijke deel dieper wortel had geschoten dan in het zuidelijke deel. Vanaf 1585 werd Den Haag de vaste vergaderplaats van de Staten-Generaal. Van 1588 tot 1795 was het een vergadering van de Republiek der zeven Verenigde Provincies (Gelderland, Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Overijssel en Stad en Lande van Groningen). De stadhouders die tevens prins van Oranje waren, bekleedden veelal in opdracht van Staten-Generaal de functie van kapitein-generaal en admiraalgeneraal van de Unie van de zeven gewesten. Toen in januari 1795 stadhouder Willem V naar Engeland vluchtte, werd de Bataafse Republiek uitgeroepen. De Staten-Generaal werden opgeheven en er kwam een Nationale Vergadering voor in de plaats. Toen in 1813 een einde kwam aan de Franse overheersing keerde de zoon van de voormalige stadhouder, Willem Frederik terug en werd hij in 1814 ingehuldigd als soeverein vorst. In 1815 werd hij Koning Willem I. Tweekamerstelsel Van 1814 tot 1815 was er één Kamer met 55 leden. Leden van de Staten-Generaal werden per provincie door de Provinciale Staten gekozen. Bij de grondwetswijziging van 1815 is er een tweekamerstelsel ingevoerd, bestaande uit de Tweede Kamer (110 leden, gekozen door de Provinciale Staten) en de Eerste Kamer (40 tot 60 leden, benoemd door de Koning). Grondwet Bij de grondwetswijzigingen van 1840 en 1848 werd de invloed van de Staten-Generaal vergroot en kregen beide Kamers meer middelen in handen om de regering te controleren en wetten aan te passen. Tot op de dag van vandaag vormt de Grondwet van 1848 de basis van de Nederlandse parlementaire democratie. Vanaf 1848 had de Tweede Kamer één lid per inwoners, direct gekozen door de inwoners die voldoende belasting betaalden (censuskiesrecht). De Eerste Kamer had 39 leden, gekozen door de Provinciale Staten. Kiesrecht In 1887 werd het ledental van de Eerste Kamer en de Tweede Kamer verhoogd naar 50, respectievelijk 100. In 1917 werd het algemeen mannenkiesrecht ingevoerd en werd aan vrouwen het passieve kiesrecht verleend. In 1922 werd het algemeen kiesrecht (voor mannen én vrouwen) in de Grondwet verankerd. Van 1940 tot 1945 was er als gevolg van de Duitse bezetting van Nederland geen functionerende Staten-Generaal. Van 1945 tot 1946 was er achtereenvolgens een 8

9 Tijdelijke Staten-Generaal en een Voorlopige Staten-Generaal. De Tijdelijke Staten-Generaal had alleen de bevoegdheid om over het wetsvoorstel Voorlopige Staten-Generaal te stemmen en miste bovendien enkele gewone parlementaire rechten zoals het recht van interpellatie. De Voorlopige Staten-Generaal bestond tot 4 juni Sinds 1956 bestaat de Tweede Kamer uit 150 leden en de Eerste Kamer uit 75. De leden van de Tweede Kamer worden rechtstreeks door de bevolking gekozen; de leden van de Eerste Kamer door de leden van de Provinciale Staten. 9

10 2. Het Koninklijk Huis Het Nederlandse Koninklijk Huis is het Huis Oranje-Nassau. De geschiedenis van dit Huis is sinds de vijftiende eeuw nauw verbonden met die van Nederland. Vanaf die tijd leveren de Oranjes als stadhouders, koningen en koninginnen een belangrijke bijdrage aan het bestuur van ons land. De kleur oranje is een verwijzing naar het Koninklijk Huis en onlosmakelijk verbonden met Nederland. Op Koninginnedag en op de verjaardagen van sommige leden van het Koninklijk Huis wordt de Nederlandse vlag gehesen met oranje wimpel. Veel Nederlanders kleden zich op Koninginnedag en tijdens internationale sportevenementen in het oranje. In Nederland wordt onderscheid gemaakt tussen het Koninklijk Huis en de Koninklijke Familie. In de Wet Lidmaatschap Koninklijk Huis is vastgelegd wie lid is van het Koninklijk Huis. Lid van het Koninklijk Huis zijn: 1. het Staatshoofd (de Koning of Koningin); 2. het afgetreden Staatshoofd; 3. de leden van de Koninklijke Familie die in de eerste of tweede graad verwant zijn aan het Staatshoofd en voor troonopvolging in aanmerking komen; 4. de echtgenoten van de hierboven genoemde leden; 5. de leden van de Koninklijke Familie die op grond van de overgangsregeling bij de Wet lidmaatschap van het Koninklijk Huis deel uitmaken van het Koninklijk Huis. Momenteel bestaat het Koninklijk Huis uit de volgende 17 personen: Koningin Beatrix Prins van Oranje Prinses Máxima Prinses Catharina-Amalia Prinses Alexia Prinses Ariane Prins Constantijn Prinses Laurentien Gravin Eloise Graaf Claus-Casimir Gravin Leonore Prinses Margriet Prof. mr. Pieter van Vollenhoven Prins Maurits Prinses Marilène Prins Bernhard Prinses Annette Wie is wie H.M. de Koningin Op 30 april 1980 volgde Prinses Beatrix haar moeder op als Koningin der Nederlanden. De Koningin was getrouwd met Prins Claus. Samen kregen zij drie zonen, Prins Willem-Alexander, Prins Friso en Prins Constantijn. Prins Claus (geboren 6 september 1926) overleed op 6 oktober 2002 in Amsterdam. Op 28 januari 2013 kondigde de Koningin haar aftreden aan. Op 30 april 2013 doet ze afstand van het koningschap. Haar oudste zoon, de Prins van Oranje, volgt haar dan op. 10

11 De Prins van Oranje De Prins van Oranje is als oudste kind van Koningin Beatrix de eerste in de lijn van troonopvolging. De Prins is getrouwd met Prinses Máxima. Ze hebben drie dochters, Prinses Catharina-Amalia, Prinses Alexia en Prinses Ariane. Prinses Máxima Prinses Máxima is getrouwd met Prins Willem-Alexander, de troonopvolger van Koningin Beatrix. Ze hebben drie dochters, Prinses Catharina-Amalia, Prinses Alexia en Prinses Ariane. Prinses Catharina-Amalia Prinses Catharina-Amalia, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau is de oudste dochter van de Prins van Oranje en Prinses Máxima. Prinses Catharina-Amalia is op 7 december 2003 in Den Haag geboren. Als haar vader op 30 april 2013 Koning wordt, krijgt zij als vermoedelijke opvolger van de Koning de titel Prinses van Oranje. Prinses Alexia Prinses Alexia, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau is de tweede dochter van de Prins van Oranje en Prinses Máxima. Prinses Alexia is op 26 juni 2005 in Den Haag geboren. Prinses Ariane Prinses Ariane, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau is de jongste dochter van de Prins van Oranje en Prinses Máxima. Prinses Ariane is op 10 april 2007 in Den Haag geboren. Prins Constantijn en Prinses Laurentien Prins Constantijn is de derde en jongste zoon van Koningin Beatrix en Prins Claus. De Prins is getrouwd met Prinses Laurentien. Samen hebben ze drie kinderen, Eloise, Claus-Casimir en Leonore. 11

12 Prinses Margriet en prof. mr. Pieter van Vollenhoven Prinses Margriet is de derde dochter van Prinses Juliana en Prins Bernhard en zus van Koningin Beatrix. Prinses Margriet is getrouwd met prof. mr. Pieter van Vollenhoven, met wie zij vier zonen heeft: Prins Maurits, Prins Bernhard, Prins Pieter-Christiaan en Prins Floris. Prins Maurits en Prinses Marilène Prins Maurits is de eerste zoon van Prinses Margriet en prof. mr. Pieter van Vollenhoven. Hij is getrouwd met Prinses Marilène en samen hebben zij drie kinderen, Anna, Lucas en Felicia. Prins Bernhard en Prinses Annette Prins Bernhard is de tweede zoon van Prinses Margriet en prof. mr. Pieter van Vollenhoven. Hij is getrouwd met Prinses Annette en samen hebben zij drie kinderen, Isabella, Samuel en Benjamin. Kijk voor meer informatie en foto s op Koninklijke Familie Tot de Koninklijke Familie behoren naast de leden van het Koninklijk Huis ook: Prins Friso, Prinses Mabel, Prins Pieter-Christiaan, Prinses Anita, Prins Floris, Prinses Aimée, Prinses Irene en Prinses Christina en hun (aangetrouwde) kinderen en kleinkinderen. Prins Friso werd 17 februari 2012 getroffen door een lawine in het skigebied van Lech, Oostenrijk. Na behandeling op de intensive care van het Landeskrankenhaus in Innsbruck is de Prins overgebracht naar zijn woonplaats Londen voor verdere behandeling en verzorging in het Wellington ziekenhuis. Daar verblijft de Prins sindsdien. Leden Koninklijk Huis vanaf 30 april Nadat Koning Willem-Alexander is aangetreden bestaat het Koninklijk Huis nog uit 10 personen. Leden van het Koninklijk Huis zijn vanaf dat moment: De Koning, Koningin en hun kinderen Prinses Beatrix Prins Constantijn en Prinses Laurentien Prinses Margriet en prof. mr. Pieter van Vollenhoven Prins Maurits en Prins Bernhard maken geen deel meer uit van het Koninklijk Huis, omdat ze als vierdegraads verwanten de Koning niet meer krachtens artikel 25 van de Grondwet kunnen opvolgen. Hun respectievelijke partners zijn dan ook geen lid meer van het Koninklijk Huis. Gravin Eloise, Graaf Claus-Casimir en Gravin Leonore (de kinderen van Prins Constantijn en Prinses Laurentien) verliezen als derdegraads verwanten van de nieuwe Koning eveneens het lidmaatschap van het Koninklijk Huis, maar blijven wel in de lijn van troonopvolging. 12

13 Lijn van opvolging De Grondwet bepaalt dat de lijn van troonopvolging is voorbehouden aan bloedverwanten van de Koning tot in de derde graad. Vanaf het moment dat de Prins van Oranje Koning is, begint de lijn van opvolging bij zijn kinderen: de Prinses van Oranje, Prinses Alexia en Prinses Ariane. Daarna zijn Prins Constantijn, diens kinderen en tot slot Prinses Margriet de mogelijke troonopvolgers. Mocht de Koning onverhoopt vroegtijdig overlijden of abdiceren, dan gaat het ambt niet over op Koningin Máxima, maar op de wettige opvolger Prinses Catharina-Amalia. In geval van minderjarigheid van de wettige opvolger voorziet de wetgever ingevolge de Grondwet in de benoeming van een regent die het Koninklijk gezag uitoefent tot het moment dat de Koning achttien jaar is. Zo lang er geen regent is, neemt de Raad van State het koninklijk gezag waar. Voormalige Koningen en Koninginnen Het Koninkrijk der Nederlanden ontstaat in de 19e eeuw. De eerste regerend vorst is Koning Willem I ( ). Willem II, Prins van Oranje-Nassau, was van 1840 tot 1849 Koning der Nederlanden, Groothertog van Luxemburg en Hertog van Limburg. Willem III, Prins van Oranje-Nassau, was van 1849 tot zijn dood Koning der Nederlanden en Groothertog van Luxemburg en van 1849 tot 1866 hertog van Limburg. Toen Koning Willem III in 1890 stierf, was zijn enige kind nog te jong om te regeren. Zijn vrouw, Koningin Emma, nam als regentes tot 1898 het bewind voor haar dochter waar. Koningin Wilhelmina regeerde vanaf haar meerderjarigheid vijftig jaar. Als staatshoofd maakte zij twee wereldoorlogen en de dekolonisatie van Indonesië mee. In de jaren verbleef zij met het kabinet in ballingschap in Londen. Uit haar huwelijk met Hertog Hendrik van Mecklenburg- Schwerin, werd in 1909 Prinses Juliana geboren. Prins Hendrik overleed in Koningin Wilhelmina deed in 1948 afstand van de troon. Prinses Juliana trouwt in 1937 met Prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld. Het echtpaar krijgt vier dochters: Beatrix (1938), Irene (1939), Margriet (1943, in Canadese ballingschap) en Christina (1947). Ze was Koningin van 1948 tot De Nederlandse samenleving ondergaat in deze tijd grote veranderingen, zoals de naoorlogse wederopbouw, studentenonlusten in de jaren zestig en de oliecrises midden jaren zeventig. Koningin Juliana maakt zich geliefd door haar maatschappelijke betrokkenheid en haar informele optreden. Op 30 april 1980 deed ze afstand van de toon. Ze overleed op 20 maart Haar man Prins Bernhard sterft datzelfde jaar, op 1 december. Overzicht inhuldigingen en abdicaties Koning(in) Datum inhuldiging Datum abdicatie Koning Willem I 30 maart september 1815 (Brussel) 7 oktober 1840 Koning Willem II 28 november 1840 Overleden op 17 maart 1849 Koning Willem III 12 mei 1849 Overleden op 23 november 1890 Koningin Wilhelmina 6 september september 1948 Koningin Juliana 6 september april 1980 Koningin Beatrix 30 april april 2013 Koning Willem-Alexander 30 april

14 3. Koninginnedag en Troonswisseling op 30 april 2013 Sinds 1949 is 30 april een nationale feestdag: Koninginnedag. Op die dag wordt de verjaardag van de Koningin gevierd. Op Koninginnedag zijn in het hele land feesten en evenementen. Tot 2013 vierde Koningin Beatrix - samen met andere leden van het Koninklijk Huis - Koninginnedag in 1 of 2 gemeenten. Ook dit jaar is het op 30 april Koninginnedag, maar op die dag vindt tevens de Troonswisseling plaats. Koningin Beatrix treedt dan af. De Prins van Oranje is vanaf dat moment Koning Willem-Alexander. Hij wordt diezelfde dag beëdigd en ingehuldigd. Koninginnedag in Amsterdam is met tot bezoekers jaarlijks het drukst bezochte evenement in Nederland. Omdat Koninginnedag dit jaar samenvalt met de troonswisseling komen er naar verwachting nog meer mensen. De gewone Koninginnedagactiviteiten in de stad en de rest van het land gaan zoveel mogelijk gewoon door, inclusief de vrijmarkten. Zo zullen in het Vondelpark in Amsterdam honderden kinderen spulletjes verkopen en muziek maken en zijn er meer dan 200 evenementen verdeeld over de stad. Van kleine podia met muziek tot grote dancefeesten met bezoekers. Ook Koninginnenacht (de avond voorafgaand aan 30 april) in Amsterdam gaat door, hoewel die mogelijk op een paar locaties korter zal duren omdat er werkzaamheden nodig zijn om de stad voor te bereiden op de troonswisseling. De plechtigheden worden overdag uitgezonden op diverse grote schermen in Amsterdam zoals op het Museumplein, het Oeverpark en Kop Java. Ook veel horecagelegenheden plaatsen een televisiescherm op hun terras. Elders in het land houden de gemeenten in hun programma zoveel mogelijk rekening met de abdicatie en inhuldiging zodat iedereen de plechtigheden kan volgen. Vanwege de verwachte drukte in de binnenstad wordt het Museumplein ingericht als een Oranjeplein. Overdag is via schermen op het Museumplein de plechtigheid te volgen voor een breed publiek en gezinnen. Er zijn tussendoor allerlei activiteiten voor kinderen en er is muziek. s Avonds wordt hier een Koningsbal georganiseerd met een gevarieerd programma van kunst en cultuur dat past bij de plechtigheden. Amsterdam streeft een open en feestelijke viering van 30 april na. De veiligheidsmaatregelen op de Dam en andere locaties zullen dan ook tot het noodzakelijke beperkt worden. Wel zullen veel hoogwaardigheidsbekleders Amsterdam bezoeken. Rond de officiële locaties zullen gedeelten tijdelijk worden afgezet. Vooralsnog lijkt het niet nodig hiervoor grote gebieden af te sluiten en kunnen mensen vrij bewegen op het grootste gedeelte van de Dam en in het omliggende gebied. Geschiedenis Koninginnedag Op 31 augustus 1885 werd in Nederland ter gelegenheid van de vijfde verjaardag van Prinses Wilhelmina de eerste Prinsessedag gevierd. Deze dag was de voorloper van Koninginnedag. Het initiatief komt van de liberalen, die met het feest de nationale eenheid wilden benadrukken. Na het overlijden van Koning Willem III op 23 november 1890 werd Wilhelmina Koningin, onder regentschap van haar moeder Koningin Emma. Op haar verjaardag op 31 augustus 1891 werd in Nederland de eerste echte Koninginnedag gevierd. Koninginnedag was in die jaren ook de laatste dag van de schoolvakantie, waardoor deze dag al snel een feestdag voor kinderen werd. In september 1948 volgde Koningin Juliana haar moeder op. Zij vierde net als Koningin Wilhelmina Koninginnedag op haar eigen verjaardag: 30 april, voor het eerst in De Koningin en haar familie namen op het bordes van Paleis Soestdijk een defilé af. Veel Nederlanders liepen in een kilometerslange rij langs het bordes en gaven de Koninklijke Familie bloemen en geschenken. Dit bloemendefilé was vanaf midden jaren '50 op de televisie te zien. Onder Koningin Juliana werd Koninginnedag een officiële vrije dag en de viering groeide uit tot een nationale feestdag, die in het teken staat van saamhorigheid. Koningin Beatrix besloot bij haar aantreden als Koningin, uit respect voor haar moeder, Koninginnedag op 30 april te blijven vieren. Ze koos ervoor niet de mensen naar haar toe te laten komen, maar juist zelf naar de mensen toe te gaan. Samen met andere leden van de Koninklijke Familie bezoekt ze ieder jaar een of twee gemeenten in Nederland, om daar Koninginnedag te vieren. 14

15 Vanaf 2014 Koningsdag Koningsdag wordt vanaf 2014 gevierd op 27 april, de verjaardag van de Prins van Oranje en toekomstige Koning Willem-Alexander. In 2014 wordt deze dag bij uitzondering op 26 april gevierd omdat 27 april dat jaar op een zondag valt. Militair ceremonieel op 30 april Van oudsher is de band tussen het Koningshuis en de Nederlandse krijgsmacht sterk. De abdicatie van Koningin Beatrix en de inhuldiging van Koning Willem-Alexander worden daarom met militair ceremonieel opgeluisterd. Dit ceremonieel symboliseert de verbondenheid van de Nederlandse krijgsmacht met het Koninklijk Huis en de militaire trouw en loyaliteit aan het Nederlandse volk. Militairen van de Koninklijke Marine, Koninklijke Landmacht, Koninklijke Luchtmacht en Koninklijke Marechaussee zullen vooral op en boven het IJ, bij het Koninklijk Paleis, op de Dam en in De Nieuwe Kerk deze ceremoniële rol invullen. Ook op andere plekken in het Koninkrijk zullen militairen ceremonieel stilstaan bij de troonswisseling. Met aangetreden bemanning en 101 saluutschoten luidt omstreeks negen uur s ochtends het luchtverdedigings en commandofregat Hare Majesteit Evertsen van de Koninklijke Marine al varend op het IJ de aanwezigheid van de Koningin in de hoofdstad in. Bij alle ingangen van gebouwen waar de leden van het Koninklijk Huis en hun gasten verblijven, staan op 30 april ceremoniële dubbelposten van de Koninklijke Marechaussee. Deze ceremoniële wachten symboliseren de permanente bewaking en beveiliging van de paleizen en verblijfplaatsen van de leden van het Koninklijk Huis. Aan het einde van de dag, na de Koningsvaart op het IJ, sluit de Koninklijke Luchtmacht op een bijzondere manier de dag af. Defensie levert 30 april naast een ceremoniële bijdrage natuurlijk ook inzet ten behoeve van de veiligheid. In Amsterdam, in de stad, op en in het water, in de lucht en op andere plaatsen in Nederland biedt Defensie steun aan de nationale politie en andere overheidsinstanties om de inhuldiging voor iedereen een veilige maar vooral onvergetelijke dag te laten worden. Omstreeks 26 april wordt via een uitgebreide brochure met details en achtergronden van het hele militair ceremonieel op 30 april gepubliceerd. Voor mediawensen ten aanzien van de voorbereidingen van het militair ceremonieel kunt u contact op nemen met persvoorlichting@mindef.nl. Het Nationaal Comité De ministerraad heeft de dag na de aankondiging van de Koningin besloten het Nationaal Comité Inhuldiging in te stellen. Het Nationaal Comité bestaat naast voorzitter Hans Wijers uit zeven externe leden, drie medewerkers van het ministerie van Algemene Zaken, twee medewerkers van de Dienst Koninklijk Huis en een secretaris. De leden zijn op basis van hun expertise gevraagd zitting te nemen in het Nationaal Comité. Het Nationaal Comité Inhuldiging heeft tot taak om bepaalde feestelijkheden rondom de dag van de inhuldiging te coördineren. Tevens zal het Nationaal Comité de initiatieven voor dankbetuigingen aan Koningin Beatrix en initiatieven voor huldeblijken aan de nieuwe Koning en Koningin coördineren en in goede banen leiden. De abdicatie en inhuldiging zelf maken geen onderdeel uit van de taken van het comité. Het Nationaal Comité geeft invulling aan de uitdrukkelijke wens van het nieuwe Koningspaar dat de inhuldiging in alle gezamenlijkheid kan worden gevierd. De andere delen van het Koninkrijk zullen daarbij ook nadrukkelijk betrokken worden. Koningsspelen Op 26 april organiseert het Nationaal Comité Inhuldiging organiseert de Koningsspelen: een vrolijke en gezellige dag voor alle kinderen in het basisonderwijs. Onderdelen van de Koningsspelen zijn een gezond ontbijt, een gezamenlijk startschot en een sportdag. 15

16 De dag vindt plaats op vrijdag 26 april 2013 in heel Nederland en in het Caribische deel van het Koninkrijk voor meer dan anderhalf miljoen kinderen op scholen: een sportieve competitie die de reguliere lessen op die dag vervangt. Iedereen mag zelf de Koningsspelen vormgeven, zolang het maar begint met het Koningsontbijt gevolgd door de Koningssportdag. De Prins van Oranje en Prinses Máxima geven op 26 april het officiële startsein van de Koningsspelen op basisscholen De Triangel en Het Palet in Enschede. Per provincie maakt een delegatie van de school met de leukste en origineelste Koningsspelen kans op een persoonlijke ontmoeting met het Koninklijk Paar tijdens hun tour door de provincies in mei en juni. Zie voor meer informatie. Mijn droom voor ons land Het Nationaal Comité Inhuldiging heeft aan iedereen in Nederland gevraagd hun toekomstdroom voor Nederland en de Caribische gebieden van het Koninkrijk te delen. Via kan iedereen zijn of haar droom uploaden. Dat mag een wens zijn, een gedicht, een film, een muziekstuk, een uitvoering, een tekening, een verhaal of schilderij. De vorm is vrij. Zo ontstaat een staalkaart van dromen, ambities en hoop voor Nederland en de Caribische gebieden van het Koninkrijk. De vijftig mooiste, creatiefste, meest hilarische, ontroerende en ambitieuze bijdragen worden gebundeld in een boek dat op 5 september aan de Koning en Koningin zal worden aangeboden. Koningslied Het Nationaal Comité Inhuldiging heeft het plan gelanceerd een Koningslied te presenteren dat door heel Nederland (mee)gezongen wordt. De Nederlandse Publieke Omroep (NPO) is gevraagd een plan te ontwikkelen waarmee het zoveel mogelijk Nederlanders betrekt die gezamenlijk op 30 april het nieuwe Koningspaar zullen toezingen. Onder leiding van componist John Ewbank stelt een groep tekstschrijvers het Koningslied samen. Ewbank en de tekstschrijvers maken de muziek en schrijven het refrein. Voor de coupletten wordt een beroep gedaan op de creativiteit van de hele Nederlandse bevolking die via in één zin kunnen beschrijven hoe hun droom voor ons land eruit ziet. De mooiste, best passende en treffendste woorden, zinnen, zinsdelen en passages kunnen worden gebruikt en dienen als inspiratie voor de definitieve tekst die op 22 april bekendgemaakt wordt. De strekking van het uiteindelijke lied sluit aan op het motto van de viering van de troonswisseling: Mijn droom voor ons land, inspiratie voor onze Koning. De muziek voor het Koningslied is inmiddels gecomponeerd door John Ewbank. In Ahoy (Rotterdam) wordt op 30 april een groot muzikaal evenement georganiseerd. Hoogtepunt is de live uitvoering van het Koningslied rond uur. Het idee is dat de Koning en Koningin in Amsterdam worden toegezongen door het publiek in Ahoy via een videoverbinding op een groot scherm. De publieke radio en televisie zenden dat moment live uit. Via opgestelde schermen op andere locaties in het hele Koninkrijk is iedereen op die manier ook in staat gezamenlijk mee te zingen met het Koningslied. Dankbetuiging koningin Beatrix Koningin Beatrix heeft aangegeven geen nationaal geschenk te willen ontvangen. Wel zal het Nationaal Comité de aanzet geven voor een speciaal evenement later dit jaar waarbij het Nederlandse volk koningin Beatrix bedankt voor haar regeringsjaren. Oranje strik Het Nationaal Comité Inhuldiging gebruikt de oranje strik als officiële erkenning voor feestelijke activiteiten die overal in het land worden voorbereid en voor mensen en organisaties die het Comité daarbij steunen. Kijk voor meer informatie op 16

17 4. Abdicatie De abdicatie van Koningin Beatrix vindt plaats op 30 april 2013 in het Koninklijk Paleis Amsterdam. Programma uur Abdicatie van Hare Majesteit de Koningin in de Mozeszaal van het Koninklijk Paleis Amsterdam. Aanwezig zijn onder anderen de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal, de ministers van het Koninkrijk, de vice-president van de Raad van State van het Koninkrijk, deputaties uit Aruba, Curaçao en Sint Maarten en leden van de Koninklijke Familie. De Koningin houdt een korte toespraak. Aansluitend leest de directeur van het Kabinet der Koningin de Akte van Abdicatie voor, die de Koningin vervolgens bekrachtigt. Aansluitend tekenen Koning Willem-Alexander en zijn echtgenote. Daarna tekenen de overige getuigen de Akte. Dit zijn de voorzitters van beide Kamers der Staten-Generaal, de ministers van het Koninkrijk, de vicepresident van de Raad van State van het Koninkrijk, de leden van de deputaties uit Aruba, Curaçao en Sint Maarten, de Commissaris van de Koning in de provincie Noord-Holland, de burgemeester van Amsterdam en de directeur van het Kabinet van de Koning. De volledige tekst van de Akte van Abdicatie van 1948 en 1980 staat op Daar wordt na ondertekening ook de laatste geactualiseerde Akte van Abdicatie geplaatst. Na het tekenen van de Akte van Abdicatie is de titel van de teruggetreden Koningin Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix der Nederlanden. De Prins van Oranje is vanaf dat moment Koning. Prinses Catharina-Amalia is dan de eerste in de lijn der troonopvolging en als zodanig de Prinses van Oranje. De Akte van Abdicatie wordt ondertekend in de rijk gedecoreerde Mozeszaal (of Vroedschapszaal) van het Koninklijk Paleis Amsterdam. In de stadhuisperiode zetelde hier de Vroedschap. In deze zaal staan de begrippen eenheid, vrede, wijsheid en raad centraal. De Akte wordt ondertekend voor het enorme wandschilderij Mozes kiest de raad van de zeventig ouderen vervaardigd in 1737 door Jacob de Wit. Het schilderij verbeeldt het verhaal van Mozes, die opdracht kreeg van God om zeventig oudsten uit te kiezen die samen met de profeet Gods Geest zouden ontvangen. Zij dienden hem te helpen met het regeren over het volk van Israël uur Koning Willem-Alexander, Koningin Máxima en Prinses Beatrix betreden het balkon van het Koninklijk Paleis Amsterdam. Prinses Beatrix en de Koning houden een korte toespraak waarna het Wilhelmus wordt gespeeld. Aansluitend betreden de Prinses van Oranje en de Prinsessen Alexia en Ariane het balkon. De Dam biedt plaats aan maximaal mensen die de balkonscène met eigen ogen kunnen zien uur Vertrek Prinses Beatrix en overige leden Koninklijke Familie naar De Nieuwe Kerk uur Vertrek van de Koning en het hoofdcortège naar De Nieuwe Kerk voor de inhuldiging. De herauten openen op 30 april 2013 de Koninklijke stoet die zich vanaf het paleis naar de kerk begeeft. Traditioneel loopt de stoet onder een baldakijn van witte visnetten door. Niemand weet het meer met zekerheid te vertellen, maar de meest gehoorde theorie is dat de visnetten een verwijzing zijn naar de landing van de toen toekomstige Koning Willem I in 1813 op het strand van Scheveningen. Daarnaast is ook wel eens gedacht dat dit was om mensen vanuit de bovenverdiepingen van het Koninklijk Paleis Amsterdam de gelegenheid te geven om de cortèges richting De Nieuwe Kerk te kunnen zien lopen. 17

18 Akte van Abdicatie De Grondwet stelt geen nadere voorwaarden aan de wijze waarop de Koning afstand doet van het koningschap (de abdicatie is vormvrij). In aansluiting op voorgaande keren gebeurt dit ook deze keer bij Akte van Abdicatie. Deze akte wordt na voorlezing door de Directeur van het Kabinet der Koningin door de Koningin bekrachtigd met haar handtekening. Op dat moment is de in artikel 27 van de Grondwet bedoelde afstand van het koningschap een feit, en is Willem- Alexander Koning. Na de ondertekening door de Koningin en Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima tekenen ook de aanwezige getuigen de Akte van Abdicatie. Op een later moment, na 30 april, wordt aan de Akte het zogenoemde grootzegel gehecht. De Akte van Abdicatie wordt daarna tentoongesteld in De Nieuwe Kerk. Functie van het grootzegel Belangrijke staatsstukken worden voorzien van een grootzegel. In de Middeleeuwen had een zegel de waarde die een handtekening tegenwoordig heeft: het maakte van een document een origineel met bewijswaarde. Later devalueerde het tot een romantisch overblijfsel uit vroeger tijden, een symbool zonder legaliserende waarde. Het grootzegel is verbonden aan de persoon van de vorst die op dat moment het land regeert en wordt daarom met elke troonswisseling vervangen. De nieuwe vorst is vrij in het kiezen van de voorstelling op het zegel. Koningin Beatrix heeft haar grootzegel samen met de kunstenares Loeki Metz ontworpen. Op de achterkant van het grootzegel, het zogenaamde contrazegel, staat steeds het rijkswapen afgebeeld: twee leeuwen die een schild vasthouden, eventueel met als achtergrond een koningsmantel, met daaronder de leuze Je maintiendrai (ik zal handhaven). Kabinet van de Koning Het Kabinet der Koningin heet na de abdicatie: Kabinet van de Koning. Dit is conform het Besluit van 18 december 2003 houdende bepalingen over het Kabinet van de Koning (Stb. 2004, 8). Het Kabinet van de Koning zorgt voor de ambtelijke ondersteuning van de Koning bij de uitoefening van zijn staatsrechtelijke taken en fungeert als schakel tussen de Koning en de bewindspersonen. De Akte van Abdicatie wordt bewaard in het archief van het Kabinet van de Koning. Militair ceremonieel en volkslied Voorafgaand aan de abdicatie, omstreeks half negen, nemen een militaire muziekkapel en een erewacht plaats bij de ingang van het paleis op de Dam. Gedurende de hele dag, tot aan het moment dat alle gasten zijn vertrokken, staan een muziekkorps en een erewacht van een van de Krijgsmachtdelen (Koninklijke Marine, Koninklijke Landmacht, Koninklijke Luchtmacht, Koninklijke Marechaussee) bij de ingang van het paleis. Deze twee eenheden brengen een ceremoniële groet aan de Koningin en later op de dag aan de Koning en alle gasten bij aankomst en vertrek. Na de abdicatie marcheren een compagnie van het Korps Mariniers en het Tamboer en Pijperskorps Mariniers de Dam op en nemen plaats voor het paleis onder het balkon. Na de bekendmaking van de abdicatie en het voorstellen van Koning Willem-Alexander aan de toeschouwers op de Dam spelen zij het volkslied: het Wilhelmus. In Nederland is het 'Wilhelmus van Nassouwe' het officiële volkslied sinds De melodie van het Wilhelmus is ontstaan tijdens het beleg van de Franse stad Chartres in De eerste bekende vermelding van de tekst stamt uit Deze tekst wordt in het algemeen toegeschreven aan Marnix van Sint Aldegonde, de secretaris van Willem van Oranje. Adriaen Valerius legde in 1626 de huidige melodie van het Wilhelmus vast in zijn bundel 'Nederlandtsche Gedenck-clanck'. De beginletters van de vijftien coupletten vormen de naam Willem van Nassov. In de achttiende eeuw kreeg het Wilhelmus vooral het karakter van strijdlied van de Orangisten, maar het gold nog niet als het officiële volkslied. Luitenant-admiraal J.H. van Kinsbergen schreef bij de stichting van het Koninkrijk der Nederlanden in 1815 een prijsvraag uit voor een volkslied. De tekst van het winnende lied 'Wien Neêrlands Bloed' kwam van de dichter Hendrik Tollens. Johan Wilhelm Wilms componeerde de melodie. Het 18

19 Wilhelmus werd gezien als het lied van het vorstenhuis en ging het oude volkslied steeds meer vervangen. Vanaf het einde van de negentiende eeuw werd het steeds gebruikelijker het Wilhelmus bij officiële gelegenheden te laten horen. Op 10 mei 1932 moest 'Wien Neêrlands Bloed' definitief plaatsmaken voor het Wilhelmus. Titulatuur Na het tekenen van de Akte van Abdicatie is de titel van de teruggetreden Koningin: Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix der Nederlanden. Haar aanspreektitel is dan Koninklijke Hoogheid. Vanaf hetzelfde moment wordt de nieuwe koning aangeduid met Zijne Majesteit de Koning. Zijn officiële titel is Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau. Zijn aanspreektitel is Majesteit. Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima der Nederlanden wordt als de echtgenote van de Koning aangeduid als Koningin. Dit is historisch gebruik en in lijn met wat internationaal gangbaar is. De toepasselijke wetgeving bevat geen grondslag voor verlening bij Koninklijk besluit van een titel Koningin. Officieel is zij dan Koningin Máxima, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje- Nassau. Het gebruik van de aanspreekvorm Koningin bij echtgenote van de Koning vergt geen wetswijziging. De aanduiding van Koningin betekent niet dat zij staatshoofd is of dezelfde bevoegdheden en verantwoordelijkheden als het staatshoofd heeft, maar dat zij de echtgenote van de Koning is. Haar aanspreekvorm is Majesteit. De echtgenotes van Koning Willem I, II en III werden ook aangeduid als Koningin: Koningin Wilhelmina, Koningin Anna Paulowna, Koningin Sophie en Koningin Emma. Prinses Catharina-Amalia wordt als vermoedelijke opvolger van de Koning direct na de abdicatie Hare Koninklijke Hoogheid de Prinses van Oranje. Dat is vastgelegd in de Wet Lidmaatschap Koninklijk Huis (artikel 7). De titels of namen van de overige Leden van het Koninklijk Huis veranderen niet. Wat wel verandert, is de samenstelling van het Koninklijk Huis (zie hoofdstuk 2 over het Koninklijk Huis). Geschiedenis Koninklijk Paleis Amsterdam Stadhuis Het Koninklijk Paleis Amsterdam is in de 17e eeuw ontworpen en gebouwd als stadhuis voor de gehele bestuurlijke en rechterlijke macht van Amsterdam. Amsterdam was in de zeventiende eeuw het belangrijkste handelscentrum van de wereld. De stad kende een explosieve bevolkingsgroei. De bestuurlijke taken namen toe, het oude stadhuis bleek te klein. De beroemde Wisselbank in het stadhuis was ook niet meer berekend op zijn groeiende taak. Besloten werd een nieuw stadhuis te bouwen, groter en mooier, een handelsmetropool als Amsterdam waardig. De beroemde bouwmeester Jacob van Campen kreeg de opdracht in 1648 van de burgemeesters van Amsterdam. Hij ontwierp een voor Hollandse begrippen buitengewoon monumentaal classicistisch gebouw, dat herinnerde aan de architectuur van de Grieken en Romeinen. Een gebouw als afspiegeling van Gods schepping. Een universum in het klein, symmetrisch en volmaakt. 19

20 Ook in het interieur werden de macht en het aanzien van Amsterdam tot uitdrukking gebracht. Hiervoor werden beroemde kunstenaars aangetrokken, zoals de Antwerpse beeldhouwer Artus Quellinus. In de vloer van de imposante Burgerzaal werden de werelddelen ingelegd in Italiaans marmer. De belangrijkste vertrekken werden van op de functie toegesneden schilderijen voorzien. Hiervoor gingen opdrachten naar bekende schilders als Rembrandt van Rijn, Ferdinand Bol en Govert Flinck. In 1655 werd het Stadhuis in gebruik genomen, hoewel het nog niet klaar was. Amsterdammers noemden het gebouw trots hun wereldwonder. Napoleontisch Paleis, van In 1806 werd Lodewijk Napoleon, broer van de Franse keizer Napoleon, koning van Holland. Hij nam in 1808 zijn intrek in in het stadhuis en veranderde het in een Koninklijk Paleis. De stedelijke Wisselbank was de enige functie van het stadhuis die in het gebouw zou blijven. Een Koninklijk Paleis met een Wisselbank aan huis was volstrekt uniek in de wereld. Lodewijk Napoleon liet zijn nieuwe onderkomen inrichten als een Koninklijk Paleis. De cellen werden wijnkelders en de koude marmeren vloeren werden belegd met dikke tapijten. In het midden van de voorgevel, ter hoogte van de eerste verdieping, liet hij een balkon aanbrengen. In de krijgsraadzaal en naastgelegen zalen op de derde verdieping vestigde hij een Koninklijk Museum. Een museum met werken uit de collectie van de stadhouders en de stad Amsterdam. De grootste ingreep was een bijzondere toevoeging: hij liet het gebouw volgens de laatste mode meubileren. Die Franse hofstijl, de empire-stijl, was net als de architectuur van het stadhuis geïnspireerd op de Oudheid. Vrijwel alle kostbare meubels uit die tijd zijn achtergebleven en behoren tot een van de best bewaard gebleven en meest complete empire collecties ter wereld. In de loop van 1809 groeide er een conflict tussen Lodewijk Napoleon en zijn machtige broer. In 1810 deed Lodewijk zonder overleg afstand van de troon. Op 9 oktober 1811 werd keizer Napoleon Bonaparte groots ingehaald in het Paleis tijdens zijn bezoek aan Amsterdam. Oranje Paleis, van 1813 heden Toen het keizerrijk ten einde was gekomen keerde Willem Frederik van Oranje-Nassau terug naar Nederland. Hij was de zoon van de laatste stadhouder. In december 1813 ging hij naar Amsterdam en deelde mee dat het voormalige stadhuis zou worden teruggeven aan de stad. Tijdens zijn verblijf logeerde hij nog wel in het Paleis. De proclamatie, waarin hij als Koning Willem I de soevereiniteit van Nederland aanvaarde, werd in het Paleis getekend. Het Prinsenhof bleef uiteindelijk toch de plek waar het stadsbestuur gevestigd was en het Paleis bleef paleis. Een verhuizing en nieuwe inrichting waren te grote onkostenposten. Bovendien zag Koning Willem I het belang in van een verblijf in de hoofdstad. Het stadsbestuur van Amsterdam stelde het gebouw opnieuw ter beschikking aan de Koning. Aanvankelijk maakte Koning Willem I veel gebruik van het Paleis. In 1814 ontving hij er de Russische tsaar Alexander I. Maar al snel verminderde zijn belangstelling voor het gebouw. Ook Koning Willem II en Willem III waren hooguit enkele dagen per jaar in het gebouw te vinden. Hoewel het gebouw tijdens herdenkingen en ontvangsten regelmatig een glansrol vervulde, begonnen de tussenliggende periodes van leegstand ongenoegen te wekken. Wisselende politieke en economische omstandigheden beïnvloeden het steeds weer terugkerende debat. In de jaren dertig van de twintigste eeuw werd een groep juristen gevraagd om uit te zoeken van wie het gebouw nu eigenlijk was. Uitkomst: de stad was nog altijd eigenaar. In 1934 werd er nog een plan gemaakt om het gebouw weer als stadhuis in te richten, maar door de economische crisis was dit onhaalbaar. Alleen al de dringend nodige restauraties waren te duur. In 1935 nam de Amsterdamse gemeenteraad een historisch besluit: de stad verkocht het gebouw voor tien miljoen gulden aan het Rijk. Het Rijk stelde het Paleis permanent beschikbaar aan het Koninklijk Huis. Dit is nu opgenomen in de wet Financieel Statuut van het Koninklijk Huis. Het Koninklijk Paleis Amsterdam is tegenwoordig actief ontvangstpaleis van het Koninklijk Huis. Als ontvangstpaleis wordt het gebruikt tijdens staatsbezoeken, voor de nieuwjaarsrecepties van de Koningin en voor andere officiële ontvangsten. Ook vindt er jaarlijks de uitreiking van de Erasmusprijs, de Zilveren Anjer, de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst en de Prins Claus Prijs plaats. Het gebouw speelt tevens een rol in Koninklijke huwelijken en de troonswisseling. Op de momenten dat het Koninklijk Huis geen gebruik maakt van het Paleis, wordt het gebouw (sinds 1979) opengesteld voor het publiek. Zie voor meer informatie en foto s. 20