VOETBAL: AANSPRAKELIJKHEID EN VERZEKERING

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar VOETBAL: AANSPRAKELIJKHEID EN VERZEKERING Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Raef Ghanem (studentennr ) Promotor: Prof. Dr. Marc Kruithof Commissaris: Prof. Dr. An Vermeersch

2 DANKWOORD Dit dankwoord geeft me de mooie gelegenheid om iedereen te danken die mij gesteund heeft en van grote waarde was bij het schrijven van dit eindwerk ter afsluiting van mijn rechtenstudies aan de universiteit. Graag wil ik allereerst professor Marc Kruithof bedanken om mijn promotor te willen zijn. Zijn perfectionistische ingesteldheid werkte aanstekelijk en heeft me als student de eigen grenzen doen verleggen om tot het uiterste te gaan. Op die manier was het mogelijk om een mooi eindwerk af te leveren. Ik ervoer zijn promotorschap dan ook als een heuse verrijking. In dit kader wil ik ook professor Ingrid Boone van harte danken. Zij was degene die de liefde voor het aansprakelijkheidsrecht en alles daarrond in mij aanwakkerde. Bovendien was ze altijd een ondersteunende professor die in mij geloofde. Ook professor An Vermeersch wil ik ten zeerste bedanken. Mijn liefde voor het voetbal en sportrecht was al groot en dankzij haar ben ik nog meer overtuigd dat dit mijn ding is. Tevens wil ik al mijn andere gewaardeerde professoren die ik gehad heb doorheen mijn rechtenjaren bedanken. Een grote dank gaat uit naar al mijn vrienden en familie voor de vele liefde en steun die zij mij hebben gegeven. Ze zijn met te veel om allemaal persoonlijk te vermelden, maar ik dien een speciale vermelding te geven aan Margot Musschoot, Nicky Roelants, Lucas Bossuyt, Adham Wanis, Laura Van Beethoven, Giovanni De Grootte, Joren Masson en mijn broer Ramez. Ik dank hen om er altijd voor mij te zijn, steeds vertrouwen te geven en te steunen om te bereiken wat ik wil. Vooral Margot en Nicky verdienen een groot dankwoord omdat ik zeer veel aan hen te danken heb: Ook zou ik graag Amber Nabli willen bedanken om in mij te geloven en zo de kracht te geven steeds verder te gaan om mijn ambities waar te maken. Lucas Bossuyt dient nogmaals bedankt voor het nalezen van deze verhandeling. Een dankwoord ben ik ook verschuldigd aan Colin Coosemans om zijn ervaringen als speler in de Belgische eerste klasse te uiten en dhr. Christian Theus en dhr. Pieter Vanden Brande om als werknemers van de Koninklijke Belgische voetbalbond hun persoonlijke visie betreffende de besproken materie te geven. Ten slotte gaat mijn oprechte dank ook uit naar mijn dierbare ouders omdat ze gewoonweg zo ondersteunende en liefdevolle ouders zijn. Raef Ghanem Gent, mei 2014 I

3 INHOUDSTABEL DANKWOORD... I INHOUDSTABEL.... II ALGEMEEN TITEL I: PROFESSIONEEL VS. AMATEUR (SPORTONGEVALLEN OP HET VOETBALVELD) HOOFDSTUK 1: ALGEMEEN.. 2 HOOFDSTUK 2: PROFESSIONELE VOETBALLER CLUBWERKNEMER PROFESSIONELE VOETBALLER CLUBWERKNEMER A] Arbeid B] Gezag van de club-werkgever C] Loon SOCIAALRECHTELIJK STATUUT VAN DE BETAALDE PROFESSIONELE SPORTBEOEFENAAR. 8 A] Algemeen B] Mogelijke afwijkingen voor sportbeoefenaars SOCIAALRECHTELIJK STATUUT VAN DE AMATEUR EN DE ZELFSTANDIGE VOETBALLER 10 a] Niet-betaalde niet-professionele sportbeoefenaar (amateurs).. 10 b] Zelfstandige sportbeoefenaars HOOFDSTUK 3: VERPLICHTE ARBEIDSONGEVALLENVERZEKERING VOOR DE BEROEPSVOETBALLERS ALGEMEEN GEWAARBORGD LOON & SPECIFIEKE VERZEKERING VOOR BETAALDE VOETBALSPELERS IN HET KADER VAN DE ARBEIDSONGEVALLENREGELING DRAAGWIJDTE DEKKING II

4 A] Risico s B] Uitvoering van de arbeidsovereenkomst.. 17 C] Meldingsplicht VERGOEDINGSPLAFOND CIVIELRECHTELIJKE IMMUNITEIT VERGOEDINGSREGELING: INTERACTIE MET GEMEEN RECHT A] Cumulatieverbod B] Subrogatoir verhaal BEPERKINGEN HOOFDSTUK 4: SPORTONGEVAL IN DE VRIJE TIJD ALGEMEEN WERKNEMER =/= ZELFSTANDIGE...31 A] Werknemer B] Zelfstandige ARBEIDSONGESCHIKTHEID WERKNEMERS A] Schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst. 33 (i) TIJDELIJKE ARBEIDSONGESCHIKTHEID (ii) BLIJVENDE ARBEIDSONGESCHIKTHEID 34 B] Gewaarborgd loon (i) ARBEIDERS (ii) BEDIENDEN ARBEIDSONGESCHIKTHEID ZELFSTANDIGEN A] Arbeidsongeschiktheid B] wachtperiode III

5 5 UITSLUITINGEN: SPORTONGEVALLEN?. 39 A] Ziekteverzekering B] Loonwaarborg (i) DEELNEMERS SPORTCOMPETITIE OF EXHIBITIE 41 (ii) VRAGEN VAN TOEGANGSGELD DOOR INRICHTER 41 (iii) VERLONING (iv) KRITIEK TITEL II: AANSPRAKELIJKHEID OP HET VOETBALVELD HOOFDSTUK 1: ALGEMEEN SITUERING VAN DE BURGERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID IN HET VOETBALKADER.. 48 A] Contractuele aansprakelijkheid B] Buitencontractuele aansprakelijkheid AANSPRAKELIJKHEID VAN DE VOETBALLER 50 HOOFDSTUK 2: BURGERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID VAN EEN VOETBALLER 51 1 AANSPRAKELIJKHEID OP BASIS VAN ART.1382 BW A] Foutcriterium (i) CRITERIUM VAN DE LICHTSTE FOUT (ii) FOUTBEOORDELING: IN ABSTRACTO OF IN CONCRETO.. 52 (iii) VOORZIENBAARHEID VAN DE SCHADE.. 53 B] Schade C] Causaal verband D] Concrete omstandigheden AMATEUR VS. PROFESSIONEEL.. 57 IV

6 3 INVLOED VAN SPELREGELS INHERENTE RISICO S VAN HET VOETBAL & HET JURIDISCH CONCEPT RISICOAANVAARDING 65 A] Begrip risicoaanvaarding B] Doorlichting strekkingen (i) RISICOAANVAARDING ALS ZELFSTANDIG JURIDISCH CONCEPT (ii) RISICOAANVAARDING ALS FEITELIJK BEOORDELINGSELEMENT C] Risicoaanvaarding in de voetbalcontext: een overbodig concept. 68 D] Onnodige toepassing van de figuur van de risicoaanvaarding in de voetbalrechtspraak FOUT VAN HET SLACHTOFFER SLIDING TACKLE RISICOAANSPRAKELIJKHEID VAN DE CLUB-AANSTELLER & BEPERKING PERSOONLIJKE AANSPRAKELIJKHEID VAN EEN VOETBALLER-WERKNEMER.. 75 A] De club als aansteller van de speler (artikel 1384 lid 3 BW) B] Beperking persoonlijke aansprakelijkheid speler-werknemer: artikel 18 Arbeidsovereenkomstenwet 76 8 VOETBALRECHTSPRAAK A] Brussel 30 juni B] Vred. Sint-Jans-Molenbeek 3 oktober C] Rb. Gent 18 februari D] Rb. Brussel 3 maart E] Rb. Tongeren 6 oktober F] Rb. Brussel 5 oktober G] Rb. Leuven 19 september H] Rb. Hasselt 5 oktober I] Cass. 16 juni J] Hof van Beroep Antwerpen 25 oktober 2000 (Zaak-LUMUANGANU) K] Hof van Beroep Gent 12 oktober V

7 L] De zaak-lozano HOOFDSTUK 3: TUSSENKOMST AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERAAR: OPZET OF NIET? ALGEMEEN OPZETTELIJK SCHADEGEVAL IN DE ZIN VAN ARTIKEL 8 WLVO.. 93 A] Begrip opzet B] Toepassing in het voetbal: oude vs. nieuwe invulling (i) FEITEN (ii) BURGERRECHTELIJKE FOUT IN DE ZIN VAN ART.1382 BW. 95 (iii) OPZETVEREISTE IN DE ZIN VAN ARTIKEL 8 WLVO & HET VERVAL VAN VERZEKERINGSWAARBORG OPZETTELIJK SLAGEN EN VERWONDINGEN =/= OPZETTELIJKHEID IN DE ZIN VAN ARTIKEL 8 WLVO. 100 A] Opzettelijkheid in de zin van de strafrechtelijke slagen en verwondingen. 100 B] Verschil in invulling VOETBALRECHTSPRAAK: OPZETTELIJKE SLAGEN EN VERWONDINGEN A] Hof van Cassatie 9 februari B] Correctionele rechtbank Verviers 3 februari C] Hof van Beroep Luik 22 april D] De rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen 17 januari VOETBALCONTEXT HOOFDSTUK 4: BEWIJSMIDDELEN VERKLARINGEN VAN DE SCHEIDSRECHTER VERKLARINGEN VAN TOESCHOUWERS & MEDESPELERS VIDEOBEELDEN 111 VI

8 HOOFDSTUK 5: AANSPRAKELIJKHEID VOOR ONVEILIGE SPORTVELDEN ALGEMEEN VOETBALRECHTSPRAAK A] Antwerpen 1 februari B] Rb. Tongeren 8 december C] Rb. Leuven 1 december DEEL III: SPECIFIEKE VERZEKERING VOOR EEN VOETBALLER HOOFDSTUK 1: VERZEKERING LICHAMELIJKE ONGEVALLEN IN HET PRIVÉLEVEN HOOFDSTUK 2: GROEPSVERZEKERING HOOFDSTUK 3: SUPPLETIEVE WAARBORGEN TEN VOORDELE VAN PROFESSIONELE VOETBALLERS PARAPLUVERZEKERING VERZEKERING TEGEN ONGEVALLEN IN DE VRIJE TIJD A] Waarborg overlijden (door een ongeval of ziekte) B] Waarborg volledige permanente professionele gebrekkigheid ten gevolge van ongeval of ziekte (= blijvende werkonbekwaamheid) C] Waarborg dagvergoedingen D] Waarborg wedstrijdpremies BESLUIT BIBLIOGRAFIE Bijlage I: Interview met beroepsvoetballer Colin Coosemans Bijlage II: Interview met dhr. Pieter Van den Brande en dhr. Christian Theus van de voetbalvond VII

9 ALGEMEEN Voetbal is een maatschappelijk fenomeen. De belangrijkste bijzaak ter wereld wordt het in de volksmond vaak genoemd. Voor beroepsvoetballers is het zelf van hoofdzakelijk belang aangezien het hun broodwinning uitmaakt. De connotatie van sport is algemeen genomen zeer positief. Iedereen, jong en oud, zou moeten sporten, is een dikwijls gehoorde quote. Sport wordt in die zin vaak in verband gebracht met ontspanning, gezondheidsontwikkeling, levensvreugde en plezier, zowel actief als passief. Het sociale aspect verbonden aan de voetbalsport is eveneens van grote waarde. Het is echter belangrijk om als voetbalspeler in te zien dat er naast die schone werkelijkheid want pure schijn is het allerminst ook de harde feiten van blessures en aansprakelijkheid verwant zijn aan de voetbalbeoefening. Er dient een zeker bewustzijn aanwezig te zijn dat voetballen ook risico s en gevaren met zich meebrengt die kunnen uitmonden in ernstige fysieke letsels en de daarmee samenhangende (financiële) gevolgen. Voetbal is namelijk een contactsport die door de inherente voetbaltechnieken, zoals de sliding tackle, een voetballer in een staat van arbeidsongeschiktheid kan plaatsen. In deze beschouwing zal onderzocht worden waarop een voetballer zich kan beroepen indien hij geblesseerd geraakt op het voetbalveld. Dat is de centrale vraag die onderzocht zal worden in het kader van dit eindwerk. Er bestaan twee hypotheses in deze materie: enerzijds kan een speler een blessure oplopen zonder dat er enige aansprakelijkheid mee gemoeid is en anderzijds kan de oorzaak van een opgelopen verwonding, die de arbeidsongeschiktheid met zich meebrengt, liggen in een gedraging van een tegenspeler. In dit laatste geval is de aansprakelijkheidsmaterie van belang. In beide gevallen zal onderzocht worden waarop een voetbalspeler recht heeft en hoe hij de verschillende soorten schade vergoed kan zien. Daarbij is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen de voetbalbeoefening als vrijetijdsbesteding en de voetbalbeoefening in het kader van een arbeidsovereenkomst, aangezien de wettelijke rechten in beide situaties verschillend zijn. Nadien zal dieper ingegaan worden op de aansprakelijkheidsmaterie. De laatste decennia hebben de voetballers de weg naar de rechter duidelijk gevonden. De tijd dat aangelegenheden uit de voetbalwereld uit de handen van de rechterlijke macht bleven, is voorbij. Het is een feit dat de wettelijke regelingen niet alle opgelopen schade zullen vergoeden en in dat opzicht is het interessant om een aansprakelijkheidsvordering in te stellen tegen een opponent die aansprakelijk is voor de opgelopen schade. Het bewijs dat een tegenspeler onzorgvuldig gedrag vertoonde die een eventuele aansprakelijkheidsveroordeling rechtvaardigt, is echter niet zo eenvoudig te leveren. Desondanks blijft de angst voor een veroordeling tot schadevergoeding gegrond. De bedoeling van dit eindwerk is om een kritisch inzicht te bieden op de gedachtegang in de rechtsleer en rechtspraak omtrent het aansprakelijkheidstellen van een voetbalspeler voor een gebeurtenis tussen de vier witte lijnen. Ter afsluiting wordt stilgestaan bij de verschillende, aanvullende, verzekeringen die in de voetbalwereld voor een speler (en club) aantrekkelijk zijn om de nadelen van een blessure op de best mogelijke manier op te vangen. 1

10 TITEL I: PROFESSIONEEL VS. AMATEUR (SPORTONGEVALLEN OP HET VOETBALVELD) HOOFDSTUK 1: ALGEMEEN De voetbalsport wordt door een grote groep mensen beoefend. Het is belangrijk dat de voetballers weten wat de mogelijke gevolgen zijn van hun optreden tussen de vier witte lijnen. In het voetbalkader zijn fysieke letsels namelijk inherent aan de sport: voetballen zonder risico s is een illusie. Het simpelste voorbeeld is de sliding tackle. 1 In het beste geval is de tackle zorgvuldig uitgevoerd of levert het een kortstondige pijn op zonder verdere gevolgen. Het is echter evengoed mogelijk dat er een (langdurige) blessure wordt opgelopen die werkonbekwaamheid tot gevolg heeft. In deze titel zal een onderscheid gemaakt worden tussen de professionele voetballer en de loutere vrijetijdsvoetballer aangezien bij de behandeling van de verschillende wettelijke vergoedingsregelingen voor een voetbalspeler die geblesseerd geraakt, er een groot verschil is tussen beide. Een amateurspeler beoefent de sport louter in zijn vrije tijd. Buiten die sportsfeer kan hij tewerkgesteld zijn bij een bepaalde werkgever. Bij een professionele voetbalspeler daarentegen gebeurt deze sportactiviteit in het kader van een beroepsactiviteit. Die laatste beoogt met andere woorden een winstoogmerk of een inkomensverwerving. 2 Het is de bedoeling om te onderzoeken wat de rechtsgevolgen zijn en welke vergoedingsgronden er zijn indien tijdens het beoefenen van het voetbalspel een speler door een verwonding arbeidsongeschikt wordt. De toepasselijke rechtsregels verschillen, zoals aangehaald, per hoedanigheid van de sportbeoefenaar, waardoor dus ook de juridische gevolgen van een bepaald sportongeval een onderscheid kennen. Gezien dergelijke gevolgen ingrijpend kunnen zijn, is het uiterst belangrijk om de sporter in de juiste categorie te plaatsen. In het kader van een voetballer op professioneel niveau wordt namelijk gesproken van een arbeidsongeval. Bij een amateur is dat niet het geval en betreft het enkel een sportongeval buiten enige arbeidsovereenkomst om. Algemeen kan gesteld worden dat er tot op de dag van vandaag geen volwaardig (sociaal) statuut bestaat voor de Belgische sporter in geval van ziekte, blessure, ongeval, of bij einde carrière wanneer de sporter niet eenvoudig een nieuw contract kan afdwingen. 3 In deze bespreking wordt dus onderzocht waarop een speler recht heeft indien hij door een opgelopen blessure tijdens het voetbalspel niet meer in staat is om zijn overeengekomen arbeid uit te oefenen. In dat geval wordt de betrokkene gekwalificeerd als arbeidsongeschikt. De specifiekere en verdergaande 1 F. HENDRICKX, Ongevallen en aansprakelijkheid in de sport. Een juridisch overzicht., Kortrijk-Heule, UGA, 2004, 7. (hierna verkort F. HENDRICKX, Ongevallen en aansprakelijkheid in de sport. Een juridisch overzicht.) 2 ibid, 8. 3 J. MAESCHALCK, A. VERMEERSCH en K. DE SAEDELEER, Sportrecht, Brugge, die Keure 2013, 120. (hierna verkort J. MAESCHALCK, A. VERMEERSCH en K. DE SAEDELEER, Sportrecht) 2

11 subcategorieënindeling van de verschillende voetballers in het kader van het arbeidsrecht, is met betrekking tot deze materie niet van belang en het is bijgevolg niet nuttig om dit dieper te behandelen. 4 De aanwezigheid van een arbeidsovereenkomst tussen een voetbalspeler en zijn club is determinerend. Een dergelijke gezagsverhouding heeft namelijk als gevolg dat een speler zichzelf als werknemer kan beschouwen en bijgevolg kan genieten van de beheerde arbeidsongevallenregeling. Deze regeling zal hierna besproken worden. De wet van 24 februari 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten voor betaalde sportbeoefenaars 5, die een bepaalde minimumloongrens (9.208 euro bruto per jaar voor de periode van 1 juli 2013 t.e.m. 30 juni ) vereist om onder het toepassingsgebied te vallen, speelt op het vlak van de arbeidsongevallenregeling geen bepalende rol. Een voetspeler die niet ondergebracht kan worden binnen deze categorie sporters, omdat het verdiende loon de grens niet bereikt, kan zonder meer verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst in het kader van de algemene bepalingen van de Arbeidsovereenkomstenwet. 7 Hij zal dan beschouwd worden als een persoon die tegen betaling arbeidsprestaties verricht onder gezag van een werkgever. 8 Ook een dergelijke speler geniet dus de gunst van de arbeidsongevallenregeling. De verloning dient dan wel hoger uit te vallen dan een loutere winstpremie (zie infra). In het kader van deze bespreking zal een voetballer die verbonden is door een arbeidsovereenkomst met zijn clubwerkgever als een professioneel omschreven worden en een speler die een dergelijke overeenkomst niet bezit als een amateur of een recreant. 4 Zie hiervoor: J. MAESCHALCK, A. VERMEERSCH en K. DE SAEDELEER, Sportrecht, Wet van 24 februari 1978 betreffende de arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars, BS 9 maart 1978, gewijzigd bij wet van 29 juni 1983 (BS 6 juli 1983), bij wet van 15 mei 2007 (BS 30 augustus 2007) en bij wet van 3 juni 2007 (BS 23 juli 2007). (hierna verkort Wet Betaalde Sportbeoefenaars) 6 Koninklijk besluit van 21 mei 2013 tot vaststelling van het minimumbedrag van het loon dat men moet genieten om als een betaalde sportbeoefenaar te worden beschouwd, BS 30 mei Wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, BS 22 augustus (hierna verkort Arbeidsovereenkomstenwet) 8 M. ABOUDI, Sportongevallen en sociale zekerheid, Sport & Recht 2009, (hierna verkort M. ABOUDI, Sportongevallen en sociale zekerheid,) 3

12 HOOFDSTUK 2: PROFESSIONELE VOETBALLER CLUBWERKNEMER De arbeidsongevallenverzekering is enkel van toepassing op werknemers en hun werkgevers. 9 Daarom is het nuttig om nader te onderzoeken wanneer een voetbalspeler als werknemer gekwalificeerd wordt. Vooraleer dieper in te gaan op de regeling van arbeidsongevallen zelf, zal eerst aandacht besteed worden aan dit aspect. 1 VOETBALLER-WERKNEMER De arbeidsovereenkomstenwet bepaalt dat een voetballer pas als werknemer gekwalificeerd kan worden indien hij zich verbindt tegen loon en onder het gezag van de werkgever arbeid te verrichten. 10 Er zijn dus drie essentiële voorwaarden waaraan een voetbalspeler moet voldoen om als werknemer van zijn club beschouwd te worden: (1) arbeid, (2) gezag en (3) een minimumloon. A] Arbeid Het verrichten van arbeid is een constitutief bestanddeel van de arbeidsovereenkomst 11 en moet in de zin van de Arbeidsovereenkomstenwet worden begrepen als beroepsarbeid. Dit is het geval is wanneer de doorslaggevende beweegreden van de werknemer het verwerven van een inkomen is 12 of, met andere woorden, wanneer de werkzaamheden worden uitgevoerd om in het levensonderhoud te voorzien. 13 De voetbalsport kadert in het maatschappelijk productieproces. 14 Om het resultaat van de inspanning te genieten dient er betaald te worden en de club heeft er geld voor over om die inspanningen te vergoeden. Die vergoeding wordt aanzien als minstens een medemotief voor de spelers om zich die inspanning te getroosten. 15 De prestaties van de spelers voor de club zijn in principe aan te nemen als arbeid in de zin van de Arbeidsovereenkomstenwet. Om een nader beeld te krijgen over wat die prestaties precies inhouden, kan beroep gedaan worden op de meer specifieke wetgeving aangaande sportbeoefenaars, i.c. de Wet Betaalde Sportbeoefenaars en het Decreet van 24 juli 1996 tot vaststelling van het statuut van de niet-professionele sportbeoefenaars. 16 Daarin wordt de arbeid van een sportbeoefenaar omschreven als de voorbereiding op of deelneming aan een sportmanifestatie. De arbeidsprestatie kan dus uiteenvallen in twee zaken: het zich voorbereiden op een sportmanifestatie, waarbij we in het geval van voetballers de bijna dagelijkse training onder kunnen begrijpen, en het deelnemen aan een dergelijke manifestatie. Bij een voetbalspeler komt dit laatste dan neer op het spelen van wedstrijden voor hun club. 9 Arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, BS 24 april (hierna verkort Arbeidsongevallenwet) 10 Artikel 2 en 3 Arbeidsovereenkomstenwet. 11 Arbrb. Tongeren 6 maart 2006, RABG 2006, afl , (hierna verkort Arbrb. Tongeren 6 maart 2006) 12 Arbh. Gent 8 april 2002, Soc. Kron. 2003, Arbrb. Tongeren 6 maart 2006, 1048 en zie ook: B. LIETETART, Als sport nutteloos is (noot onder Arbrb. Tongeren 6 maart 2006), RABG 2006, afl , (hierna verkort B. LIETETART, Als sport nutteloos is (noot onder Arbrb. Tongeren 6 maart 2006)) 14 Cass. 7 oktober 1991, Soc. Kron. 1992, A. VAN VYNCKT, De werkgever van voetbalspelers die geen betaalde sportbeoefenaars zijn, maar wel verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst, moet een arbeidsongevallenverzekering afsluiten, T.Verz. 2008, afl. 3, 290. (hierna verkort A. VAN VYNCKT, De werkgever van voetbalspelers die geen betaalde sportbeoefenaars zijn, maar wel verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst, moet een arbeidsongevallenverzekering afsluiten ) 16 Decreet van 24 juli 1996 tot vaststelling van het statuut van de niet-professionele sportbeoefenaar, BS 12 september (hierna verkort: Decreet Niet-Professionele Sportbeoefenaar) 4

13 B] Gezag van de club-werkgever Een tweede vereiste is de aanwezigheid van gezag van een werkgever, in concreto de personen die de voetballer tewerkstellen. 17 In de praktijk kan dat zowel een club als een federatie zijn. 18 In de voetbalsport, die een sportbeoefening in sportverband inhoudt, wordt het gezag in beginsel uitgeoefend de club of de aangestelde trainer. 19 Een band van ondergeschiktheid is dus vereist. Degene die tewerkstelt moet de juridische mogelijkheid hebben om gezag uit te oefenen over de sportbeoefenaar. Dit wordt beoordeeld op grond van de wederzijdse rechten en verplichtingen en de wijze van uitvoering van de overeenkomst. Het uitoefenen van gezag houdt de bevoegdheid van het geven van leiding en toezicht in, ook al is die beperkt. 20 Het is en blijft een feitenkwestie. Een gezagsverhouding dient bijgevolg bewezen te worden. De theoretische mogelijkheid om gezag uit te oefenen is voldoende. 21 Het volstaat met andere woorden dat de werkgever het recht heeft bevelen te geven met betrekking tot de uitvoering en de organisatie van de te verrichten arbeid. Wanneer men precies te maken heeft met een gezagsrelatie zal in het hoofdstuk Verplichte arbeidsongevallenverzekeraar voor werknemer-voetballers en in het hoofdstuk Sportongeval in de vrije tijd diepgaander besproken worden. Men kan echter nu al stellen dat het aspect ondergeschiktheid steeds door de rechter in concreto zal worden beoordeeld, waarbij de feitelijke omstandigheden determinerend zullen zijn. 22 Men besluit zeer gemakkelijk dat er sprake is van een band van ondergeschiktheid. Er moet namelijk slechts in feite gezag kunnen uitgeoefend worden om onder het toepassingsgebied te vallen. M.a.w.: er is enkel de vereiste van een juridische ondergeschiktheid. Als een entiteit de mogelijkheid tot gezag heeft, door dat zij het recht heeft om bevelen te geven voor de uitvoering en de organisatie van het werk, besluit men dat er sprake is van een gezagsverhouding. 23. Ook de hypothese dat zij allerminst gebruikt maakt van die mogelijkheid maakt geen uitzonderingsgrond uit 24 aangezien zij wel over de macht beschikt om die mogelijkheid desgewenst in de praktijk om te zetten. 25 LIETAERT stelt dat ploegsporten, waaronder het voetbal, in ieder geval leiding en gezag veronderstellen. 26 In de voetbalsport hebben de spelers bijvoorbeeld niet de vrijheid om uit te maken wanneer zij trainen en spelen: het is de club die de uren vaststelt. 27 De vereiste gezagsverhouding kan men ook afleiden uit het feit dat een voetballer-werknemer hun conditie op peil moeten houden conform de aanbevelingen van hun 17 Artikel 2, 3 Wet Betaalde Sportbeoefenaars 18 J. MAESCHALCK, A. VERMEERSCH en K. DE SAEDELEER, Sportrecht, A. VAN VYNCKT, De werkgever van voetbalspelers die geen betaalde sportbeoefenaars zijn, maar wel verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst, moet een arbeidsongevallenverzekering afsluiten, Cass. 19 december 1977, Arr. Cass. 1978, J. MAESCHALCK, A. VERMEERSCH en K. DE SAEDELEER, Sportrecht, F. HENDRICKX, Het ondergeschikt verband overzicht van rechtspraak , TSR 1999, 97. (hierna verkort F. HENDRICKX, Het ondergeschikt verband overzicht van rechtspraak ) 23 Arbh. Bergen 5 mei 1978, JTT 1978, Arbrb. Kortrijk 6 september 1977, TSR 1977, F. HENDRICKX, Ongevallen en aansprakelijkheid in de sport. Een juridisch overzicht., B. LIETAERT, Als sport nutteloos is (noot onder Arbrb. Tongeren 6 maart 2006), A. VAN VYNCKT, De werkgever van voetbalspelers die geen betaalde sportbeoefenaars zijn, maar wel verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst, moet een arbeidsongevallenverzekering afsluiten,

14 werkgever en verplicht zijn om deel te nemen aan officiële en niet-officiële competities en manifestaties waartoe hun werkgever hen inschrijft. 28 De rechter zal bij de beoordeling of er sprake is van een gezagsverhouding eveneens nagaan of er een intern reglement opgesteld is door de werkgever en zal ook overgaan tot het nakijken of er geen gezagsbepalingen rechtstreeks in de eigenlijke afgesloten overeenkomst zijn opgenomen. Een vaak gehanteerd sanctiemechanisme in de voetballerij is het boetesysteem. Dit kan wijzen op een zekere gezagsverhouding tussen de club en de spelers. Een boete kan opgelegd worden voor het minder presteren van de arbeid, wegens bijvoorbeeld het te laat komen op training, afzondering of wedstrijd, het krijgen van een gele of rode kaart wegens een agressieve tackle of onbehoorlijk gedrag naar de scheidsrechter of indien de speler zich onbetamelijk uitlaat tegenover de trainers of het bestuur. 29 C] Loon Het verkrijgen van een loon is een derde determinerend gegeven om een onderscheid te maken tussen de professionele voetballer en de recreant die niet verbonden is door een arbeidsovereenkomst met zijn club. De inhoud van het loonbegrip is erg ruim. Het loon moet namelijk begrepen worden in de zin van de wet van 12 april 1965 betreffende de bescherming van het loon van de werknemers. 30 Die loonbeschermingswet stelt dat het loon bestaat uit loon in geld, fooien en in geld waardeerbare voordelen waarop de werknemer recht op geeft ten laste van de werkgever in gevolge zijn dienstbetrekking. 31 In de voetballerij dient er op basis van deze laatste zinsnede, die een ruime invulling van het loonbegrip toelaat, rekening gehouden te worden met alle bedragen waarop de voetballer recht heeft door zijn voetbalbeoefening. Naast het vaste maandloon dient men ook de variabele elementen in acht te nemen, zoals matchpremies, voordelen in natura (zoals gebruik van een wagen of appartement), verplaatsingspremies, winstpremies, enz. 32 Ook de terugbetaling van kosten zit hierin inbegrepen onder de voorwaarde dat die onkostenvergoeding de vergoeding van de werkelijke kosten te boven gaat. 33 Daarentegen wordt specifiek bepaald dat vakantiegeld, aanvullende verschuldigde vergoedingen ten gevolge van een arbeidsongeval of een beroepsziekte en bedragen toegekend als aanvulling van de toegekende voordelen in de sociale zekerheid niet onder het loonbegrip vallen. Voor profvoetbalspelers die onder de Wet Betaalde Sportbeoefenaars vallen, zijn de verschillende elementen van het loon geconcretiseerd in een collectieve arbeidsovereenkomst betreffende de arbeidsvoorwaarden. 34 Daarin staat dat het loon van de professionele voetballer in arbeidsrechtelijke zin specifiek bestaat uit het 28 M. ABOUDI, Sportongevallen en sociale zekerheid, J. MAESCHALCK, A. VERMEERSCH en K. DE SAEDELEER, Sportrecht, Wet van 12 april 1965 betreffende de bescherming van het loon der werknemers, BS 30 april (hierna verkort Loonbeschermingswet) 31 Artikel 2 Loonbeschermingswet. 32 A. VAN VYNCKT, De werkgever van voetbalspelers die geen betaalde sportbeoefenaars zijn, maar wel verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst, moet een arbeidsongevallenverzekering afsluiten, J. MAESCHALCK, A. VERMEERSCH en K. DE SAEDELEER, Sportrecht, Artikel 7, 1 van het Koninklijk besluit van 15 juni 2010 waarbij algemeen verbindend wordt verklaard de collectieve arbeidsovereenkomst van 16 juni 2009, gesloten binnen het Nationaal Paritair Comité voor de sport, betreffende de arbeidsvoorwaarden voor de betaalde voetballer, BS 27 augustus Deze bepalingen zijn overgenomen in de cao van 2 juli 2013 betreffende de arbeidsvoorwaarden voor de betaalde voetballer (art.7), waarvan de algemeen verbindend verklaring werd gevraagd. (hierna verkort collectieve arbeidsovereenkomst van 2 juli 2013) 6

15 vaste bruto maandsalaris, de wedstrijdpremies, andere contractuele vergoedingen, de contractuele voordelen in natura (zoals het beschikken over een woning, een voertuig of andere voordelen in natura zoals een gsm of een tankkaart) en de werkgeversbijdragen in het pensioenfonds. Het tekengeld dat voetballers kunnen genieten, dient eveneens onder het begrip loon te vallen. 35 Dat is de som die clubs betalen aan de sporter als hij zich bij een nieuwe club aansluit. Er is daarentegen geen sprake van een arbeidsovereenkomst in het kader van sportieve prestaties in groepsverband wanneer financiële voorwaarden zijn overeengekomen die enkel de forfaitaire kosten dekken of een aanmoediging zijn om de resultaten van de club te optimaliseren of een beloning uitmaken voor de positieve realisaties van de ploeg (zie infra). 36 Ook toegekende premies worden niet aanzien als een tegenprestatie voor de geleverde arbeid, aangezien ze louter afhankelijk zijn van het resultaat van de wedstrijden. Een vrijetijdsbesteding die een toevallige opbrengst met zich meebrengt, hoeft niet noodzakelijk te impliceren dat er sprake is van een beroep of bijberoep J. MAESCHALCK, A. VERMEERSCH en K. DE SAEDELEER, Sportrecht, Arbrb. Tongeren 6 maart 2006, B. LIETAERT, Als sport nutteloos is (noot onder Arbrb. Tongeren 6 maart 2006),

16 2 SOCIAALRECHTELIJK STATUUT VAN DE BETAALDE PROFESSIONELE SPORTBEOEFENAAR A] Algemeen Nu duidelijk is wat onder een professionele voetballer moet begrepen worden, zal stilgestaan worden bij de vergoedingen waarop een dergelijke sporter zich kan beroepen in het geval van arbeidsongeschiktheid. Het sociale zekerheidsregime van de voetballer-werknemer is geregeld door de Wet van 27 juli 1969 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders 38 en het Koninklijk Besluit van 28 november 1969 tot uitvoering van deze wet. 39 In principe vallen de personen op wie de RSZ-Wet van toepassing is, onder alle socialezekerheidsregelingen of sectoren van werknemers. Gezien de ietwat speciale positie van sportbeoefenaars, bestaan er wettelijke uitzonderingen en specifieke regelingen voor hen. Voetballers worden van een aantal regelingen geheel of gedeeltelijk uitgesloten en vallen in de plaats onder het toepassingsgebied van bijzondere sociale zekerheidsinstellingen. Het is door middel van een Koninklijk Besluit perfect mogelijk dat er uitzonderingen gecreëerd worden op de algemene principes in de RSZ-wet. 40 B] Mogelijke afwijkingen voor sportbeoefenaars Werknemers en werkgevers die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst vallen, zoals net aangehaald, in principe onder het toepassingsgebied van de RSZ-Wet. 41 In deze wet is er echter ook de mogelijkheid voorzien om bij Koninklijk besluit af te wijken van de principiële regeling in de vorm van een beperking of uitbreiding van het toepassingsgebied m.b.t. een aantal werknemers die in beginsel respectievelijk wel of niet onder het toepassingsgebied van de RSZ-wet vallen. 42 De sociale zekerheid voor de betaalde sportbeoefenaar is geregeld in artikel 6 van het KB van 28 november Onder het begrip betaalde sportbeoefenaar valt zowel de professionele sporter met een arbeidsovereenkomst voor sportbeoefenaars zoals bepaald in de Wet Betaalde Sportbeoefenaars, als de betaalde niet-professionele sporter die tewerkgesteld is met een gewone arbeidsovereenkomst. Beiden zijn dus onderworpen aan dezelfde socialezekerheidsregeling. 44 Het nader onderscheid o.b.v. van het loon tussen voetballers gebonden door een arbeidsovereenkomst is dus niet van belang. Artikel 6: De toepassing van de wet wordt beperkt tot de regeling voor de verplichte verzekering tegen ziekte en invaliditeit, (sectoren van de geneeskundige verzorging en uitkeringen, tot de regeling van de werkloosheid,) tot de regeling voor rust- en overlevingspensioenen voor werknemers en tot de kinderbijslagregeling voor werknemers, wat betreft de betaalde sportbeoefenaars, bedoeld bij de wet van 24 februari 1978 betreffende de arbeidsovereenkomst voor 38 Wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, BS 25 juli (hierna verkort RSZ-wet) 39 Koninklijk Besluit van 28 november 1969 tot uitvoering van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, dat vervolgens werd gewijzigd bij K.B. van 12 augustus 1985 en bij K.B. van 23 september (hierna verkort RSZ-Besluit) 40 F. HENDRICKX, Ongevallen en aansprakelijkheid in de sport. Een juridisch overzicht., Artikel 1, 1 RSZ-wet. 42 Artikel 2, 1 RSZ-wet. 43 RSZ-Besluit. 44 B. AMEYE en J. KERREMANS, Sociaal en fiscaal statuut van de sportbeoefenaar. Mechelen, Kluwer, 2009, 47. 8

17 betaalde sportbeoefenaars, alsmede wat de sportbeoefenaars betreft die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst en niet onder de toepassing vallen van voormelde wet van 24 februari De regeling inzake jaarlijkse vakantie voor werknemers is niet van toepassing op de in dit artikel bedoelde sportbeoefenaars. De Koning heeft ten aanzien van sportbeoefenaars-werknemers, waaronder voetballers, dus gebruik gemaakt van zijn bevoegdheid om het toepassingsgebied van de RSZ-wet te beperken. Dit dient echter met de nodige nuance benaderd te worden aangezien de beperking zich eigenlijk enkel afspeelt op vlak van de regeling van de jaarlijkse vakantie. 45 De overige belangrijke aangelegenheden, zoals de verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering, sectoren van de geneeskundige verzorging en uitkeringen, de werkloosheidsregeling, rust- en overlevingspensioenen voor werknemers en de kinderbijslagregeling voor werknemers, blijven gewoon van toepassing op de betaalde sportbeoefenaar, in de zelfde mate als voor ieder ander werknemer. Dit is dus ook zo in het specifieke geval van beroepsvoetballers. 46 De bijdrageverplichting voor werkgevers van betaalde sportbeoefenaars kent een plafond. 47 Het wordt namelijk niet berekend op het brutoloon, maar op een forfaitair bedrag, nl. op het maximaal bedrag dat in aanmerking genomen wordt voor de berekening van de werkloosheiduitkering. 48 Als het brutoloon echter een kleiner bedrag is, dan worden de bedragen wel berekend op basis van dat loon. 49 Dit is de geldende regeling sinds 1 januari Werknemers die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst, zoals onder meer de professionele voetballers, worden beschermd tegen het risico van een arbeidsongeval en de club is er toe verplicht een verzekering af te sluiten ter dekking van dit risico. 51 Deze materie zal hieronder uiteengezet worden in het hoofdstuk Verplichte Arbeidsongevallenverzekering voor de beroepsvoetballers. 45 Artikel 6 RSZ-Besluit. 46 Wet van 3 maart 1977 betreffende de toepassing van de sociale zekerheidswetgeving op de beroepsvoetbalspelers, BS 17 maart Artikel 31 RSZ-Besluit. 48 Zoals bepaald in artikel 111 van het koninklijk besluit van 25 november Art. 31 RSZ-Besluit. 50 Wet van 15 mei 2007 tot verbetering van het sociaal statuut van de betaalde sportbeoefenaar, BS 30 augustus Artikel 1 van de Arbeidsongevallenwet van 10 april

18 3 SOCIAALRECHTELIJK STATUUT VAN DE AMATEUR EN DE ZELFSTANDIGE VOETBALLER Voetbal bestaat natuurlijk niet enkel uit professionele spelers. Er bestaat een grote groep voetballers die deze sport uitoefenen zonder gebonden te zijn door een arbeidsovereenkomst. Zij vallen wegens gebrek aan een gezagsverhouding niet onder het toepassingsgebied van de arbeidsongevallenwetgeving. De vergoeding waarop deze categorie voetballers zich kunnen beroepen, zal uiteengezet worden in hoofdstuk 4 Sportongevallen in de vrije tijd. Onder deze tussentitel zal aangegeven worden welke voetballers niet onder netgenoemde arbeidsongevallenregeling vallen. A] Niet-betaalde niet-professionele sportbeoefenaar (amateurs) De amateurvoetballers maken een grote groep sporters uit. Ze worden gekwalificeerd als niet-betaalde nietprofessionele sporters die hun sport puur als hobby uitoefenen zonder gebonden te zijn door enige arbeidsovereenkomst en zonder enige substantiële vergoeding. Een forfaitaire onkostenvergoeding valt daar niet onder. Kenmerkend voor deze groep is het gegeven dat een sportongeval geenszins een arbeidsongeval uitmaakt aangezien ze niet door een arbeidsovereenkomst verbonden zijn wat betreft hun sportbeoefening. 52 B] Zelfstandige sportbeoefenaars Ten slotte zijn er nog de zelfstandige sportbeoefenaars. Zij beoefenen hun sport niet onder gezag van een andere persoon waardoor de arbeidsongevallenregeling op hen niet van toepassing kan zijn. In beginsel is een beroepsvoetballer echter nagenoeg altijd een werknemer. Zelfstandige sporters zijn eerder terug te vinden in het kader van andere sportdomeinen, zoals snooker en bodybuilding. 53 Gezien voetballen als zelfstandige niet commuun is in de voetballerij, zal hier niet dieper op ingegaan worden. 52 M. ABOUDI, Sportongevallen en sociale zekerheid, L. SILANCE, Les sports et le droit, Brussel, De Boeck Université, 1998,

19 HOOFDSTUK 3: VERPLICHTE ARBEIDSONGEVALLENVERZEKERING VOOR DE BEROEPSVOETBALLERS 1 ALGEMEEN De arbeidsongevallenwet is enkel van toepassing in de professionele voetbalsport, waar de voetballer (werknemer) en voetbalclub (werkgever) gebonden zijn door een arbeidsovereenkomst. 54 Zoals reeds aangehaald maakt een sportongeval in zijn situatie een arbeidsongeval uit. Dit in tegenstelling tot bij een amateurvoetballer, wiens regeling hierna besproken zal worden. Het sluiten van een arbeidsongevallenverzekering ten behoeve van zijn werknemers is een verplichting voor elke werkgever, 55 inclusief de voetbalclubs die betaalde sportbeoefenaars onder contract hebben staan. Deze verzekering dient te gebeuren bij een erkende verzekeringsmaatschappij met vaste premies of bij een erkende gemeenschappelijke verzekeringskas. De werkgever die niet is aangesloten bij een dergelijke verzekeringsinstantie is van rechtswege verzekerd bij het Fonds voor Arbeidsongevallen tot op de dag dat hij een geldige verzekering afsluit of stopt met de hoedanigheid van een werkgever te bekleden. 56 Het Fonds treedt op als waarborgfonds en vergoedt het slachtoffer zoals een verzekeringsonderneming zou doen. 57 De gedane uitkeringen kunnen dan wel verhaald worden op de niet-verzekerde werkgever. 58 Het feit dat die verzekering verplicht is, is enkel toe te juichen. Zowel de werkgever als de werknemer heeft er baat bij. Het is nuttig om ook even stil te staan bij de situatie van een voetbalclub die een speler verhuurd aan een andere ploeg, wat schering en inslag is in de voetballerij. Wanneer de verhuurde voetballer een arbeidsongeval oploopt, kan de discussie rijzen welk arbeidsongevallenverzekeraar nu dient tussen te komen, die van de verhurende club (de eigenlijke werkgever) of die van de hurende club (de werkgevergebruiker). In het geval de moederclub haar speler ter beschikking stelt van een andere club, zonder dat een arbeidsovereenkomst wordt afgesloten tussen de hurende club en de verhuurde speler, zal de arbeidsongevallenverzekeraar van de verhurende club dienen tussen te komen, ook al is het de hurende club die het eigenlijke gezag uitoefent. 59 De juridische gezagsverhouding (en dus niet de feitelijke), die ontstaat door het afsluiten van de arbeidsovereenkomst, is doorslaggevend om in de context van de arbeidsongevallenregeling als werkgever beschouwd te worden. Er is dus geen verschil in regeling met de terbeschikkingstelling van werknemers buiten de voetbalwereld, ook al is de veroorzaker van het arbeidsongeval een aangestelde van de werkgever-gebruiker. 60 Deze verplicht af te sluiten verzekering is een indemnitaire persoonsverzekering door de werkgever afgesloten voor rekening van zijn werknemers en is dus geen aansprakelijkheidsverzekering die de 54 Artikel 1 Arbeidsongevallenwet. 55 Artikel 49 Arbeidsongevallenwet. 56 TOLTRIP SPECFIC INSURANCE N.V., Sport + verzekeringen + sociaal recht: een soep?, Sport & Recht , (hierna verkort TOLTRIP SPECFIC INSURANCE N.V., Sport + verzekeringen + sociaal recht: een soep? ) 57 Artikel 58, 1, 3 Arbeidsongevallenwet. 58 Artikel 60 Arbeidsongevallenwet. 59 J. MAESCHALCK, A. VERMEERSCH en K. DE SAEDELEER, Sportrecht, Cass. 18 november 1975, Arr. Cass. 1976,

20 aansprakelijkheid dekt van de werkgever. De verzekeringsnemer is de werkgever, die het contract afsluit en de premies betaalt, en de verzekerden zijn de voetballerswerknemers, degene op wiens hoofd het risico rust. Het is een verzekering van het risico voor welbepaalde ongevallen dat krachtens de wet moet worden gedekt. Door het afsluiten van een dergelijke verzekering heeft de werkgever met betrekking tot de context van de arbeidsongevallen geen enkele verplichting meer ten aanzien van de werknemer. Die laatste wordt de verzekerde van de verzekeraar met wie de werkgever een arbeidsovereenkomst sluit waaruit volgt dat enkel de verzekeraar schuldenaar is van de arbeidsongevallenvergoedingen. 61 De vergoedingsplicht rust dus, i.t.t. vroeger, niet meer op de werkgever. Het is de arbeidsongevallenverzekeraar is degene die, bij realisatie van het ongeval, zal moeten vergoeden. De plicht die rust op de werkgever is naast het afsluiten van een verzekering bij een erkende verzekeringsmaatschappij, 62 ook de betaling van de verzekeringspremie en het verstrekken van de nodige inlichtingen aan de verzekeraar. Bij vervulling van die verplichtingen, is de werkgever bevrijdt van enige verplichting in het kader van de vergoeding van arbeidsongevallen. Een erg groot voordeel van de arbeidsongevallenregeling is het feit dat de getroffen werknemer recht heeft op een vergoeding ongeacht enige aansprakelijkheid. 63 De werknemers worden bijgevolg vrijgesteld van bewijs van enige fout om een vergoeding te kunnen bekomen. 61 W. VAN EECKHOUTTE, Handboek Belgisch Socialezekerheidsrecht, UGENT, 2013, (hierna verkort W. VAN EECKHOUTTE, Handboek Belgisch Socialezekerheidsrecht) 62 H. BOCKEN en I. BOONE, Inleiding tot het schadevergoedingsrecht. Buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht en andere schadevergoedingsstelsels, die Keure 2011, (hierna verkort H BOCKEN en I. BOONE, Inleiding tot het schadevergoedingsrecht) 63 ibid,