6,2. Samenvatting door een scholier 3387 woorden 28 januari keer beoordeeld. Filosofie. Filosofie Hoofdstuk 3: de Sociale Filosofie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "6,2. Samenvatting door een scholier 3387 woorden 28 januari keer beoordeeld. Filosofie. Filosofie Hoofdstuk 3: de Sociale Filosofie"

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 3387 woorden 28 januari ,2 27 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie Cogito Filosofie Hoofdstuk 3: de Sociale Filosofie 3.1 De ideale samenleving? Utopia? In 1516 schreef Engelsman en humanist Thomas More het boek Utopia. In dit boek werd de ideale samenleving beschreven. Utopia verwijst naar eutopia (goede plaats) maar tegelijk ook naar outopia (plaats die niet bestaat). More s Utopia is een eiland waarop altijd overvloed heerst en alles to in de puntjes geregeld is. More schrijft zijn Utopia in detail, van rechtspraken tot houden van feesten. Na More s Utopia verschenen er velen anderen. In de 20e eeuw veranderde het beeld van de Utopia. De keerzijde van de utopische gedachte is dat deze kan ontaarden in een onderdrukkend regime, met als gevolg dat mensen niet meer te vertellen hebben over de manier waarop ze willen leven. Deze keerzijde komt in de anti-utopie in het boek 1984 van George Orwell voor. Een belangrijke slogan in dit boek was: Big Brother is watching you, wat op het gebruik van camera s o mensen in het toezicht te houden slaat. Het maatschappelijk contract. De moderne sociale filosofie begint met het ontwerp van een maatschappelijk contract. Dit is een symbolische overeenstemming van een groep mensen on zich te onderwerpen aan de staat. Het volk stemt zelf in met de vorm waarin het land geregeerd wordt. Voordat dit contract er is, bevindt de mens zich in de natuurtoestand. De filosofen Hobbes, Locke en Rousseau hebben alle drie een verschillende theorie over hoe de natuurtoestand eruit ziet. Engelse filosoof Thomas Hobbes ( ) - pessimistisch mensbeeld - elk mens is gericht op zelfbehoud en handelt om die reden puur egoïstisch - er is een algemeen schaarste aan goederen - er ontstaat hierdoor een oorlog van allen tegen allen - door deze oorlog wordt het leven eenzaam, ellendig en kort - de bestuurder van de staat is verantwoordelijk voor het welzijn van het volk. Maar aangezien de heerser net als elk mens egoïstisch is, is er geen garantie dat de heerser zijn absolute macht niet zal misbruiken Engelse filosoof John Locke - alle mensen maken deel uit van Gods schepping - natuurrechten: recht op leven, gezondheid, vrijheid en bezit - volmaakte vrijheid en gelijkheid voor allen Pagina 1 van 7

2 - morele verplichtingen: niemand behoort een ander in zijn leven, gezondheid vrijheid en bezit te schaden. - er moet een staat komen die het bezit kan garanderen - opstand van het volk is in sommige situaties gerechtvaardigd. Wanneer de regering er niet in slaagt om de natuurlijke rechten van het volk te beschermen heeft ze daarmee het sociale contract verbroken en is de burger niet langer verplicht aan dat contract te houden. Locke s ideeën over eigendom zijn essentieel voor zijn sociale theorie. Volgens Locke behoort de aarde toe aan de mensheid als geheel, niemand beschikt over privébezit. Ons enige natuurlijke eigendom is ons lichaam. Maar met het werk dat ons lichaam doet kunnen we ons eigendom uitbreiden. Appelbomen zijn bijvoorbeeld van iedereen, maar als je een appel plukt, heb je er moeite voor gedaan en is hij van jou. Franse Jean-Jacques Rousseau - privébezit is de grond van alle kwaad. - natuurtoestand is een paradijs waarin de mens vrij is en niet hoeft na te denken - een peinzend mens is een ontaard dier - er komt een einde aan de natuurtoestand als iemand op een dag een hek om een stuk grond zet en zegt: dit is van mij. - goede zelfliefde (amour de soi) - slechte eigenliefde (amour propre) - amour propre is de oorzaak van egoïsme - het invoeren van privé-eigendom maakt dat er verschillen in rijkdom ontstaan wat mensen aanzet tot een concurrentiestrijd. - ontwikkeling van cultuur en het ontstaan van maatschappelijke instituties is negatief - Rede en wetenschap verzwakken het natuurlijke gevoel voor goed en kwaad Rousseau stelt een maatschappelijk verdrag voor waardoor individuen zich niet meer onderwerpen aan een leider, maar zichzelf besturen volgens het principe van de eigen wil (Volonté Générale). Wetten zijn alleen geldig als ze in overeenstemming zijn met de algemene wil. Positieve en negatieve vrijheid. Volgens Hobbes is vrijheid de afwezigheid van dwang, zodat je niet gehinderd wordt in wat je wilt doen. Door de Britse filosoof Isaiah Berlin wordt dit negatieve vrijheid genoemd: er worden je geen hindernissen in de weg gelegd die je vrijheid beperken. Toch kan een verdediger van de idee van negatieve vrijheid toegeven dat het nodig is die vrijheid in te perken. Volgens Hobbes sociale contract leveren mensen een deel van hun vrijheid in door zich te onderwerpen aan een hogere macht. Ze leveren hun vrijheid in, maar krijgen er een andere vrijheid voor terug: de vrijheid om zonder angst en in vrede te leven. Volgens Rousseau is vrijheid het gehoorzamen aan wetten die de algemene wil van de gemeenschap uitdrukken en verwoorden in wat de burger echt wil. Dit noemt Berlin positieve vrijheid: de nadruk op het zelf kunnen kiezen, op de mogelijkheid iets te kunnen doen. De correlatiethese. Er kan ook onderscheid gemaakt worden tussen positieve en negatieve rechten. Negatief recht: het recht om vrij te zijn iets te doen of te laten. Bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting. Anderen mogen mij niet belemmeren om mijn recht op vrijheid uit te oefenen. Positief recht: het recht op bepaalde goederen, diensten of kansen, zoals het recht op voedsel en recht op scholing. Pagina 2 van 7

3 Volgens de correlatiethese bestaat er een onderlinge afhankelijkheid tussen rechten en plichten: het recht van de één brengt plichten met zich mee voor de ander. Iedereen heeft recht op onderdak en voedsel. Maar wie heeft de plicht de hongerende mensen in Afrika dit te verschaffen? 3.2 Een rechtvaardige samenleving Rechtvaardigheid heeft vaak te maken met eerlijk delen, zoals het verdelen van voedsel. Dat wordt distributieve rechtvaardigheid genoemd. Het gaat hierbij om de verdeling van goederen en rechten van de samenleving onder haar leden. Maar hoe maak je een goede een eerlijke verdeling?! Een andere soort rechtvaardigheid is de correctieve (herstellende) rechtvaardigheid. Hierbij gaat het om het herstellen van een vermeende onrechtvaardigheid, door bijvoorbeeld een straf op te leggen. Brede en smalle moraal Brede moraal: een theorie die aangeeft wat de overheid moet doen om het geluk van haar burgers te bevorderen. Voorstander hiervan is bijvoorbeeld Martha Nussbaum. Zij ziet het als een belangrijke taak voor de overheid om mensen zoveel mogelijk kansen op zelfontplooiing te bieden Smalle moraal: de overheid behoort zich niet te bemoeien met de manier waarop mensen hun leven leiden. Ze dient slechts de voorwaarde te scheppen waarbinnen mensen hun leven kunnen inrichten als ze dat willen. Amerikaanse filosoof John Rawls is hier een voorstander van. John Rawl: Mensen hebben drie dingen nodig om hun eigen leven in te kunnen richten: vrijheid, keuzemogelijkheden en welvaart. Vrijheid en keuzemogelijkheden zijn niet hetzelfde. Je kunt in een vrij land leven, maar als daar een hongersnood heerst heb je weinig te kiezen. Een samenleving moet ervoor zorgen dat verschillen gecompenseerd kunnen worden, zodat iedereen evenveel kansen op een goed leven heeft. Rawls werkt in de Theorie van de rechtvaardigheid het denkexperiment uit van de sluier van onwetendheid. Stel je voor dat je vanuit het niets een ideale samenleving op moet bouwen. Waar zou je beginnen? Om te voorkomen dat je principes kiest die je zelf het beste uit komen, stelt hij dat je in de zogenaamde oorspronkelijke positie niet weet welke maatschappelijke positie je inneemt. Doordat je doet alsof je niet weet wie je bent zul je volgens Rawls zo onpartijdig mogelijk kunnen beslissen over de rechten en regels die in een samenleving gelden. Liberalisme en communitarisme: Liberalisme: gaat uit van de theorie van de smalle moraal. John Stuart Mill is een belangrijke grondlegger van het liberalisme. Mill streefde in zijn leven actief de ethische principe van het utilitarisme na: groots mogelijk geluk voor zoveel mogelijk mensen. Iedereen heeft recht op een gelijke behandeling, behalve misdadigers. Je eigen vrijheid houdt op waar de vrijheid van een ander begint. Het liberalisme heeft als uitgangspunt dat de overheid zich zo min mogelijk moet bemoeien met individuele beslissingen. Volgens liberalen is het alleen gerechtvaardigd om d algemene vrijheid in te perken als dat de individuele vrijheid vergroot. De overheid moet orde handhaven. Want volgens de filosoof Locke: Als er geen wet is, is er geen vrijheid. Deze opvatting wordt de nachtwakersstaat genoemd. Communitarisme: filosoof Charles Taylor wijst erop dat mensen niet los gezien kunnen worden van hun sociale omgeving. Culturele tradities zijn vormend voor de waardigheid en identiteit van de individu. Mensen, van nature sociale wezens, kunnen niet in hun eentje bepalen hoe ze willen leven, dat kunnen ze alleen in gemeenschap met anderen. De gemeenschap moet beschermd worden, want zonder gemeenschap is er geen individu mogelijk. Naast vrijheid zijn er ook andere belangrijke waarden als gelijkheid, vrede en solidariteit. Democratie: de meest gerechtvaardige staatsvorm? Democratie is afgeleid van de Griekse worden volk (demos) en macht (kratos) Met democratie wordt er een Pagina 3 van 7

4 volksregering bedoeld waarin elke burger een stem heeft. In de tijd van Plato en Aristoteles was Athene klein genoeg om direct democratisch bestuurd te worden. Deze directe vorm van democratie is nu onmogelijk. Burgers laten zich dan vertegenwoordigen door politici. Deze vorm van democratie, zoals wij die ook in Nederland kennen, wijst Rousseau af. Volgens hem moeten in een echte democratie alle burgers stemmen over alle zaken die van openbaar belang is. Vrijwel elk democratisch land heeft zijn bestuur georganiseerd via de trias politica van filosoof Charles Montesquieu. De overheid heeft volgens Montesquieu de taak ervoor te zorgen dat haar onderdanen vrij zijn. Daartoe moeten persoonlijke belangen gescheiden worden van staatsbelangen. De drie overheidstaken van wetgeving, bestuur en rechtspraak mogen daarom niet in dezelfde handen zijn. Maar wat als de meerderheid de verkeerde keuze maakt? Via democratisch stemmen kwam bijvoorbeeld Adolf Hitler aan de macht. Na zijn machtsovername kondigde Hitler direct de noodtoestand af, waarmee hij vastgelegde burgerlijke vrijheidsrechten buiten werking stellen. Aristoteles zei het al: de democratie is een instabiele staatsvorm. Elk jaar worden andere vertegenwoordigers gekozen, zodat de plannen voor het land keer op keer veranderen. De Italiaanse filosoof Machiavelli ( ) nam bij voorbaat al als uitgangspunt dat de leider immoreel is. Om orde en rust te garanderen moet er een autoritaire heerser zijn. Deze moet zich niets van morele waarden aantrekken en alleen zorgen dat hij de touwtjes strak in handen houdt. Bedrog en geweld zijn daarbij geoorloofd: het doel heiligt de middelen. Anarchisme. Anarchie betekent zonder leiding. Anarchisten pleiten voor een autoriteitlozen en geweldloze samenleving. Dit zelfbestuur, van het volk en door het volk, leidt volgens hen niet tot chaos maar to harmonie. Elke vorm van gezag is onderdrukking. Uitgangspunt is dat mensen sociale wezens zijn, die zich kunnen verenigen om hun problemen gezamenlijk op te lossen. Anarchisten streven naar de vorming van kleine, zelfbesturende gemeenschappen waarin mensen vrij en gelijk zijn. Fransman Pierre-Joseph Proudhon was de eerste filosoof die zichzelf anarchist noemde. Volgens Proudhon is alle eigendom diefstal: als je je geld op de bank zet wordt het meer waard door de inspanningen van arbeiders en boeren die zelf arm blijven, terwijl jij rijk wordt zonder iets te doen. Communisme en socialisme. Communisme: gebaseerd op de ideeën van de Duitse denker Karl Marx. Marx werd geïnspireerd door de ingewikkelde filosofie van de Duitse idealist Hegel. Maar in plaats van Hegels idealisme (ideeën zijn werkelijker dan materie) staat bij Marx juist het materiële centraal. Waar volgens Hegel de bevrijding van de Geest het doel van de wereldgeschiedenis is, is dat bij Marx de bevrijding van mensen van vlees en bloed. De relatie tussen productiemiddelen en de productieverhoudingen bepalen de geschiedenis van de mensheid. Essentieel voor de mens is de arbeid. In een kapitalistische, industriële samenleving verkoopt de arbeider zijn arbeid aan zijn baas, die rijk wordt over de rug van de arbeider heen. De kapitalist wil zo veel mogelijk winst maken, waardoor de lonen laag zijn. De arbeiders doen zwaar werk, en hebben geen band met het product wat hij maakt. Dit leidt tot vervreemding: de arbeider heeft geen enkele band met het eindproduct dat hij maakt en daardoor kan hij niet laten zien wie hij is en wat hij kan. Werken is niets anders dan geld verdienen. Hoe meer we menselijke eigenschappen als wijsheid en liefde toeschrijven aan God, hoe armer we onszelf maken. Marx ideaal is een klasseloze, areligieuze samenleving zonder uitbuiting en onderdrukking waarin de productiemiddelen in handen zijn van het volk. Volgens Marx kan het communisme alleen bereikt worden door eerst Pagina 4 van 7

5 de fase van het socialisme te doorlopen. Daarin worden mensen langzaam gevormd naar het ideaal van het communisme. Lenin nam de theorieën van Marx over voor zijn revolutionaire ideeën want in 1917 leidde tot het ontstaan van de Sovjet-Unie. Het communisme ontpopt zich daar tot een totalitair regime. 3.3 Macht en markt De vrije markt als fundament Volgens Marx is de economie het fundament van de samenleving. De manier waarop productie tot stand komt, bepaalt wie de macht heeft. Volgens de eerste moderne econoom is de vrije markt juist in het belang van de maatschappij. Doordat vraag en aanbod zich aan elkaar aanpassen ontstaat er als vanzelf een evenwichtige economie. De overheid had hierin een belangrijke rol in het voorkomen van corruptie, het bevorderen van gemeenschapsgevoel en het aanbieden van onderwijs. Valse behoeften In 1923 werd een instituut voor sociaal onderzoek in Frankfurt opgericht, waarvan de medewerkers voornamelijk Marxisten waren. Hier ontstond een kritische filosofische beweging, bekend onder de naam Frankfurter Schule. De Duitste filosoof Herbert Marcuse is een van de vertegenwoordigers van deze groep. Hij combineert inzichten van Marx en de Oostenrijkse psychiater Freud. Marcuse is het met Marx eens dat de westerse wereld bepaald wordt door de verwoestende invloed van de markt. De mens is slechts een consument, een radertje in een groot systeem, wiens wensen en verlangens via industrie en media worden bepaald. Hij is het met Freud eens dat de mens gedreven wordt door twee basisdriften: - Eros, het verlangen en de levensdrift - Thanatos, vernietiging en doodsdrift. Volgens Freud heeft elk mens een vernietigingsdrang in zich, want uiteindelijk leidt tot de drank om de natuur te beheersen. Met de technologische middelen vernietigt de mens de natuur en uiteindelijk ook zichzelf. Vergelijkbaar met de analyse van Rousseau, die beweerde dat de mens oorspronkelijk goed was, maar door cultuur ontaardde in egoïsme, worden volgens Murcuse valse behoeften gecreeërd door de kapitalistische leven. We zouden ons in de westerse wereld veel vrijer en gelukkiger moeten voelen dan dat we ons nu voelen. Als we ons niet zo zouden laten beïnvloeden door valse behoeften, zouden we genoeg tijd over hebben voor creativiteit en alle andere mooie dingen in het leven. De Franse filosoof René Girard meent ook dat de moderne mens zich valse behoeften aan laat praten. Schaarste wordt niet veroorzaakt door een tekort aan goederen, maar doordat we altijd hetzelfde willen hebben als de ander. Dit noemt hij mimentische begeerte. Door dit principe kunnen onze wensen gemakkelijk gemanipuleerd worden en zijn we makkelijk te beïnvloeden. Macht is overal Volgens de Franse filosoof Michel Foucault wordt macht meestal ten onrechte voorgesteld als een centrale kracht. Maar dit beeld van macht gaat niet langer op, in onze moderne samenleving is macht volgens Foucault overal. Niet alleen de regering heeft in Nederland de macht, maar de individuen oefenen macht uit over elkaar. Zo werkt het bijvoorbeeld met leerlingen en docenten: niet alleen de docent oefent macht uit over de leerlingen, de leerlingen Pagina 5 van 7

6 bepalen voor een groot deel in hoeverre de docent zijn taak goed kan uitvoeren. Dischiplinaire macht: Een ronde gevangenis is zo geboud dat de bewakers de gevangen overal kunnen zien, maar de gevangen de bewakers niet. De gevangen weten dus niet wanneer zij wel of niet geobserveerd woorden. Voor de zekerheid zullen zij zich dus zo gedragen alsof de bewakers hen altijd kunnen zien. Globalisering. Er is veel kritiek op globalisering. Globalisering is het proces waarin mensen uit verschillende delen van de wereld steeds meer en sneller met elkaar in contact komen en elkaar beïnvloeden. Aan het eind van de 20e eeuw heeft dit proces door economische en technologische ontwikkelingen, zoals de goedkope luchtvaart en de snelle opkomst van internet, zo n vaart genomen dat de angst bestaat dat culturele verschillen steeds meer verdwijnen. Met name de grote multinationals, zoals McDonald s en Coca Cola, roepen veel weerstand op bij critici. Zij vrezen de gevolgen van de vrije markt en de enorme macht van deze bedrijven op kwetsbare gebieden, zoals het milieu, armoede en mensenrechten. Zij wijzen er bijvoorbeeld op dat onze westerse kleren worden gemaakt door goedkope arbeidskrachten in India. De uitbuiting van de fabrieksarbeiders door de rijke kapitalisten waar Marx ons hondervijftig jaar geleden al op wees, is niet verdwenen, maar op grotere schaal dan ooit ingevoerd. Wat vroeger kolonisering heette, heet nu globalisering. Wij verzetten ons nog altijd tegen de overheersing van rijke landen. Volgens de Ghanese president Kufuor. De wereld wordt een dorp, een global village. Plato ( v.c.) Driedeling van de bevolking: - werkende klasse - verdedigende klasse - heersende klasse resultaat: rechtvaardige samenleving alle koningen moeten filosoof worden of alle filosofen moeten koning worden. Aristoteles ( v.c) Belangrijkste staatsvormen: monarchie :één heerser aristocratie: kleine elite democratie: heerschappij door het volk Middenweg tussen aristocratie en democratie: gemengde constitutie: het gevaar van democratie wordt ondervangen doordat de goed opgeleide middenklasse de belangrijkste posities inneemt. Niccolò Machiavelli ( ) De mens is een sociaal wezen, en is gericht op macht. Als je alleen maar het goede probeert te doen, ga je ten onder aan de slechtheid van anderen. Machthebbers hoeven niet deugdzaam te handelen, als ze maar doen alsof ze goed zijn. Geweld en bedrog zijn geoorloofd. Pagina 6 van 7

7 Thomas Hobbes ( ) Elk mens is gericht op zelfbehoud en handelt puur egoïstisch. In de natuurtoestand is er sprake van een schaarste aan goederen. Er heerst een oorlog van allen tegen allen. Mensen sluiten een maatschappelijk verdrag: ze onderwerpen zich aan de staat in ruil voor rust en orde John Locke ( ) De natuurtoestand is de morele toestand. Alle mensen maken deel uit van Gods schepping. Alle mensen hebben recht op leven, gezondheid, vrijheid en bezit. Niemand behoort een ander in zijn leven, gezondheid, vrijheid of bezittingen te schaden. Er is een staat nodig die recht op bezit kan garanderen Jean-Jacques Rousseau ( ) De mens is in de natuurtoestand vrij. Er komt een einde aan de natuurtoestand door privébezit. Rede en wetenschap verzwakken het natuurlijke gevoel voor goed en kwaad. Om een eind te maken aan het egoïsme moet er een politieke gemeenschap worden opgericht die geregeerd wordt door de Algemene Wil. Karl Marx ( ) Grondlegger socialisme en communisme. Relatie tussen productiemiddelen en productieverhoudingen bepalen de geschiedenis van de mensheid. In de kapitalistische samenleving is er een eeuwige strijd tussen baas en arbeider. Arbeid is essentieel voor de mens. Het kapitalistische systeem leidt tot uitbuiten en vervreemding. Pagina 7 van 7

Samenvatting Filosofie Mensbeelden

Samenvatting Filosofie Mensbeelden Samenvatting Filosofie Mensbeelden Samenvatting door Sophie 819 woorden 27 oktober 2015 8,9 4 keer beoordeeld Vak Filosofie Plato (427 347 v.chr.) Als we ons op individuele katten richten, komen we nooit

Nadere informatie

Tijd van burgers en stoommachines De sociale kwestie.

Tijd van burgers en stoommachines De sociale kwestie. Onderzoeksvraag: Waardoor ontstonden het liberalisme en het socialisme, en hoe dachten liberalen en socialisten over de sociale kwestie? Kenmerkende aspect: De opkomst van de politiek maatschappelijke

Nadere informatie

Samenvatting Levensbeschouwing Mens en Maatschappij

Samenvatting Levensbeschouwing Mens en Maatschappij Samenvatting Levensbeschouwing Mens en Ma Samenvatting door Sophie 1047 woorden 6 februari 2017 8,8 3 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Levensbeschouwing Mens & Ma Mensbeeld hoe je jezelf ziet, de

Nadere informatie

Mediasociologie Hoorcollege Iedereen is vrij! Theo Ploeg

Mediasociologie Hoorcollege Iedereen is vrij! Theo Ploeg Mediasociologie Hoorcollege Iedereen is vrij! Theo Ploeg 1 2 wat ga ik behandelen? wat is mediasociologie bij CMDA/IAM? wat gaan we doen en hoe doen we dat? wat is sociologie eigenlijk en hoe zien wij

Nadere informatie

2 keer beoordeeld 22 maart Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe je een goede samenleving kan hebben.

2 keer beoordeeld 22 maart Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe je een goede samenleving kan hebben. 7,8 Aantekening door Sara 1516 woorden 2 keer beoordeeld 22 maart 2017 Vak Filosofie Methode Durf te denken Hoofdstuk 7 Sociale filosofie. Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe

Nadere informatie

filosofie havo 2016-II

filosofie havo 2016-II Opgave 3 2025: een ruimte-utopie 11 maximumscore 3 een uitleg dat een maatschappelijk verdrag een oplossing is voor een onhoudbare/onwenselijke natuurtoestand 1 een uitleg dat de kolonisten zich wel in

Nadere informatie

Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 2: "Wie is de mens?"

Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 2: Wie is de mens? Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 2: "Wie is de mens?" Samenvatting door A. 1479 woorden 4 december 2014 6,7 87 keer beoordeeld Vak Methode Levensbeschouwing Zin in zin Paragraaf 2 Mensbeeld = een

Nadere informatie

Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 1 en 2

Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door A. 1081 woorden 7 februari 2017 0 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Levensbeschouwing Hst. 1 paragraaf 7 Vier factoren bij de mens

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6 Samenvatting door M. 804 woorden 17 juni 2013 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Bronnen Samenvatting geschiedenis Hoofdstuk 6 Burgers en stoommachines,

Nadere informatie

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800 Onderzoeksvraag: Op welke gebieden wilden de Verlichtingsfilosofen de bestaande maatschappij veranderen? Rationalisme = het gebruiken van gezond verstand (rede/ratio) waarbij kennis gaat boven tradities

Nadere informatie

cultuur & media hoorcollege moderniteit en postmoderniteit theo ploeg

cultuur & media hoorcollege moderniteit en postmoderniteit theo ploeg cultuur & media hoorcollege moderniteit en postmoderniteit theo ploeg 1 Wat ga ik behandelen? moderniteit versus postmoderniteit korte geschiedenis verlichting en romantiek modernisme postmodernisme postmoderniteit

Nadere informatie

Descartes schreef dat er geen ander land was "où l'on puisse jouir d'une liberté si entière" (waar men een zo volledige vrijheid kan genieten)

Descartes schreef dat er geen ander land was où l'on puisse jouir d'une liberté si entière (waar men een zo volledige vrijheid kan genieten) Verslag 25 mei 2018, Salon der Verdieping: Spinoza s politieke filosofie De bespreking van de politieke filosofie doe ik aan de hand van zijn belangrijkste politieke werk, te weten het Theologisch-politiek

Nadere informatie

7,5. Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april keer beoordeeld. Geschiedenis. Russische Revolutie

7,5. Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april keer beoordeeld. Geschiedenis. Russische Revolutie Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april 2017 7,5 7 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Russische Revolutie Meeste mensen zijn boeren/boerinnen in Rusland Ze waren straatarm, ze wisten niks en ze gingen

Nadere informatie

Eindexamen filosofie havo I

Eindexamen filosofie havo I Opgave 2 Amerika als utopisch ideaal 7 maximumscore 2 Deweys kritiek op de christelijke toekomstverwachting 1 Deweys kritiek op de toekomstverwachting van Karl Marx 1 Dewey gelooft niet in een christelijk

Nadere informatie

2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw

2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw 2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw 1830 1870: Javaanse boer werkt voor Nederlandse staat: - cultuurstelsel - Herendiensten van verliespost naar wingewest Vanaf 1870: modern imperialisme particuliere bedrijven

Nadere informatie

Slaaf krijgt vrijheid (vanaf nu: ex-slaaf) en wordt loonarbeider bij zijn baas (vanaf nu: ex-slavenhouder)

Slaaf krijgt vrijheid (vanaf nu: ex-slaaf) en wordt loonarbeider bij zijn baas (vanaf nu: ex-slavenhouder) Samenvatting door M. 1033 woorden 15 juni 2015 6,7 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 7.1 De verlichting Verlichting is het gevolg van de wetenschappelijke revolutie uit hoofdstuk/tijdvak

Nadere informatie

Vrijheid van de een is voorwaarde voor die van de ander

Vrijheid van de een is voorwaarde voor die van de ander Vrijheid van de een is voorwaarde voor die van de ander Amsterdam, juni 2017 Beste Axel Honneth, Iedere keer als ik in Duitsland ben zoek ik een Duits boek op. Ik ben opgegroeid met de Duitse cultuur en

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Sociale filosofie

Samenvatting Filosofie Sociale filosofie Samenvatting Filosofie Sociale filosofie Samenvatting door een scholier 2407 woorden 15 mei 2007 6,9 49 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie ViaDELTA Samenvatting Filosofie Sociale filosofie. Sociale

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 t/m 3.7

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 t/m 3.7 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 t/m 3. Samenvatting door een scholier 2953 woorden juni 2010 5,8 4 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde ViaDELTA Sociale filosofie 1 De natuurtoestand De natuurtoestand

Nadere informatie

Eindexamen filosofie havo 2007-I

Eindexamen filosofie havo 2007-I Opgave 2 Sociale utopieën tussen fantasie en werkelijkheid 8 maximumscore 3 het noemen en uitleggen van het principe van Bloch: hoop 1 een toepassing van het principe hoop op het ontstaan van utopische

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Hoofdstuk 1 t/m 3

Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Hoofdstuk 1 t/m 3 Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Hoofdstuk 1 t/m 3 Samenvatting door een scholier 1155 woorden 5 februari 2006 6,4 37 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer

Nadere informatie

Levenskunst en ethiek 13 Bouwstenen voor iedereen 14 Zestien filosofen 14 De hoofdstukken 15

Levenskunst en ethiek 13 Bouwstenen voor iedereen 14 Zestien filosofen 14 De hoofdstukken 15 Inleiding 13 Levenskunst en ethiek 13 Bouwstenen voor iedereen 14 Zestien filosofen 14 De hoofdstukken 15 1 Plato: rechtvaardigheid als harmonie 19 Wat is rechtvaardigheid? 20 De rechtvaardige staat 25

Nadere informatie

Samenvatting Economie H 6

Samenvatting Economie H 6 Samenvatting Economie H 6 Samenvatting door een scholier 977 woorden 10 mei 2002 5,8 40 keer beoordeeld Vak Economie Hfst. 6 6.1 - Ideaaltypische omschrijving: omschrijving van het volmaakte model * Vrije

Nadere informatie

Inleiding geschiedenis Griekenland

Inleiding geschiedenis Griekenland Europa rond de Middellandse Zee rond 500 v. Chr. Sint-Janslyceum s-hertogenbosch, Theo Manders Inleiding geschiedenis Griekenland Rond 2000 v. Chr. Stedelijke centra: Op Kreta, Minoische cultuur Op Griekse

Nadere informatie

Inleiding geschiedenis Griekenland

Inleiding geschiedenis Griekenland Europa rond de Middellandse Zee rond 500 v. Chr. Sint-Janslyceum s-hertogenbosch, Theo Manders Inleiding geschiedenis Griekenland Rond 2000 v. Chr. Stedelijke centra: Op Kreta, Minoische cultuur Op Griekse

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijwetenschappen Politieke Filosofie

Samenvatting Maatschappijwetenschappen Politieke Filosofie Samenvatting Maatschappijwetenschappen Politieke Filosofie Samenvatting door N. 1226 woorden 19 januari 2017 4,5 4 keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen Samenvatting MW politieke filosofie, 4V

Nadere informatie

Een anarchistische moraal 28 oktober 2010

Een anarchistische moraal 28 oktober 2010 Een anarchistische moraal 28 oktober 2010 Henk Hogeweg OrganisatieAnarchist Twitter: @henkhogeweg Blog Mind of an Anarchist : http://henkhogeweg.wordpress.com Die ene keer dat ik leef, wil ik overal achter

Nadere informatie

Ethische optiek = hoe is de benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen.

Ethische optiek = hoe is de benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen. Samenvatting door A. 1576 woorden 4 december 2014 1,3 2 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Paragraaf 2 De ethische optiek 1 inleiding Ethiek gaat over goed en kwaad in het menselijk handelen. Onderscheid

Nadere informatie

filosofie havo 2015-I

filosofie havo 2015-I Opgave 3 Wat is de Wat 11 maximumscore 1 Een goed antwoord bevat het volgende element: een uitleg dat Eggers zich met morele vraagstukken bezighoudt: hij vraagt zich af wat hij zelf vanuit zijn eigen normen

Nadere informatie

filosofie havo 2015-II

filosofie havo 2015-II Opgave 1 Bloed, zweet en luxeproblemen 1 maximumscore 2 een argumentatie of de uitleg van het inkomensverschil tussen Benjamin en de arbeiders gerechtvaardigd is aan de hand van de Romeinse definitie van

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 1365 woorden 30 mei 2012 0 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi 1 Democratie Democratie is historisch gezien een

Nadere informatie

SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013. Staat en Natie. Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen.

SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013. Staat en Natie. Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen. SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013 Staat en Natie Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen. In de 17 e en de 18 e eeuw ontstond er in Europa een politieke en filosofische stroming,

Nadere informatie

algemene wil de gemeenschappelijke wil van de hele maatschappij. De term werd gebruikt door de >>contractdenker Rousseau.

algemene wil de gemeenschappelijke wil van de hele maatschappij. De term werd gebruikt door de >>contractdenker Rousseau. Woordenlijst Het oog in de storm Hoofdstuk 6 algemene wil de gemeenschappelijke wil van de hele maatschappij. De term werd gebruikt door de >>contractdenker Rousseau. amour propre Frans voor eigenliefde,

Nadere informatie

Ons economische zelf. Over leven in een verdeelde wereld en hoe we samen ongedwongen naar huis kunnen gaan

Ons economische zelf. Over leven in een verdeelde wereld en hoe we samen ongedwongen naar huis kunnen gaan Ons economische zelf Over leven in een verdeelde wereld en hoe we samen ongedwongen naar huis kunnen gaan Plaatjes invoegen Contrast tussen overvloed en gebrek Contrast tussen genieten van materie en uitbuiten

Nadere informatie

ER IS EEN ALTERNATIEF

ER IS EEN ALTERNATIEF ER IS EEN ALTERNATIEF Terwijl we dit systeem proberen te bevechten en vernietigen is het natuurlijk ook onze taak om onze tijd te besteden aan het nadenken over hoe een wereld er dan wel uit zou moeten

Nadere informatie

5,9. Samenvatting door een scholier 1292 woorden 15 februari keer beoordeeld. Maatschappijleer

5,9. Samenvatting door een scholier 1292 woorden 15 februari keer beoordeeld. Maatschappijleer Samenvatting door een scholier 1292 woorden 15 februari 2005 5,9 76 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Samenvatting Hoofdstuk 2 Politieke Besluitvorming Democratie bestaat uit 2 basisprincipes: Vrijheid

Nadere informatie

Vijand of mogelijke vriend. De sociaal contract theorie

Vijand of mogelijke vriend. De sociaal contract theorie Vijand of mogelijke vriend De sociaal contract theorie Twin Towers Introductie Grote ontnuchtering: Einde van het Einde van de geschiedenis (Fukuyama alles zou democratisch worden) Nu: Rusland, China,

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Wijsgerige ethiek

Samenvatting Filosofie Wijsgerige ethiek Samenvatting Filosofie Wijsgerige ethiek Samenvatting door een scholier 1751 woorden 21 mei 2003 7,2 53 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie ViaDELTA Filosofie: Wijsgerige ethiek Paragraaf 1: Het morele

Nadere informatie

De Verlichting. De Verlichting

De Verlichting. De Verlichting De Verlichting =18 de eeuwse filosofische stroming die de nadruk legt op rationaliteit (zelf nadenken), vrijheid en gelijkheid en dit toepast in alle maatschappelijke velden (politiek, economie, religie

Nadere informatie

Democratiequiz met achtergrondinformatie over democratie en rechtstaat

Democratiequiz met achtergrondinformatie over democratie en rechtstaat Democratiequiz met achtergrondinformatie over democratie en rechtstaat Beschrijving van de activiteit De quiz wordt gespeeld op de wijze van petje op, petje af. In de plaats van petjes krijgen de kinderen

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo I

Eindexamen filosofie vwo I Opgave 3 Ramadan in de post-seculiere samenleving 12 maximumscore 4 verlichtingsfundamentalisme: laïciteit: verbannen van religie uit openbaar onderwijs en politiek 1 verlichtingsvijandig multiculturalisme:

Nadere informatie

Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 2, wie is de mens

Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 2, wie is de mens Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 2, wie is de mens Samenvatting door een scholier 1380 woorden 30 november 2011 5,4 20 keer beoordeeld Vak Methode Levensbeschouwing Zin in zin Samenvatting Levensbeschouwing

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Politiek

Samenvatting Maatschappijleer Politiek Samenvatting Maatschappijleer Politiek Samenvatting door een scholier 1031 woorden 22 juni 2007 7,7 12 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Maatschappijleer samenvatting 1. Democratie Wetten:

Nadere informatie

Van Rechtswege(n) Politìeke en rechtsfilosofische stromingen door de eeuwen heen & DIEDERIK VANDENDRIESSCHE ACADEMIA PRESS

Van Rechtswege(n) Politìeke en rechtsfilosofische stromingen door de eeuwen heen & DIEDERIK VANDENDRIESSCHE ACADEMIA PRESS Van Rechtswege(n) Politìeke en rechtsfilosofische stromingen door de eeuwen heen KOENRAES & DIEDERIK VANDENDRIESSCHE ACADEMIA PRESS Inhoudstafel Woord vooraf. Deell HlSTORISCH OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE

Nadere informatie

De Verlichting. Maar voor de helft geslaagd?

De Verlichting. Maar voor de helft geslaagd? De Verlichting Maar voor de helft geslaagd? Moderne wetenschap Moderne filosofie Moderne cultuur De Verlichting methodische twijfel God garandeert rede scepticisme optimisme kritiek ongeduld ik denk rede

Nadere informatie

Instructie: Landenspel light

Instructie: Landenspel light Instructie: Landenspel light Korte omschrijving werkvorm In dit onderdeel vormen groepjes leerlingen de regeringen van verschillende landen. Ieder groepje moet uiteindelijk twee werkbladen (dus twee landen)

Nadere informatie

waardigheid participatie gelijke rechten solidariteit individuele vrijheid

waardigheid participatie gelijke rechten solidariteit individuele vrijheid individuele vrijheid participatie gelijke rechten solidariteit waardigheid Basisrechten Santé België is een rechtsstaat en een democratie die ieders mensenrechten e De Staat garandeert de naleving van

Nadere informatie

7,4. Samenvatting door een scholier 3034 woorden 17 maart keer beoordeeld. Filosofie Het oog in de storm

7,4. Samenvatting door een scholier 3034 woorden 17 maart keer beoordeeld. Filosofie Het oog in de storm Samenvatting door een scholier 3034 woorden 17 maart 2011 7,4 26 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie Het oog in de storm Filosofie Samenvatting Hoofdstuk 6 1 Inleiding Samenleven is wel menseigen, maar

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Politiek - Democratie en rechtstaat

Samenvatting Maatschappijleer Politiek - Democratie en rechtstaat Samenvatting Maatschappijleer Politiek - Democratie en rechtstaat Samenvatting door een scholier 1047 woorden 16 maart 2008 5,7 7 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Democratie en rechtstaat Hoofdstuk

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 1 t/m 9

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 1 t/m 9 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 1 t/m 9 Samenvatting door een scholier 3000 woorden 6 oktober 2009 6 2 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1. Voor industrie was nodig: energiebronnen. grondstoffen.

Nadere informatie

RECHT EN SAMENLEVING ANDERS BEKEKEN

RECHT EN SAMENLEVING ANDERS BEKEKEN Wim Weymans RECHT EN SAMENLEVING ANDERS BEKEKEN Filosofische perspectieven Recht en samenleving anders bekeken Filosofische perspectieven Wim Weymans Acco Leuven / Den Haag Verantwoording 13 Inleiding 17

Nadere informatie

Zin in filosofie. Ludo Abicht en Hendrik Opdebeeck. Acco Leuven / Den Haag

Zin in filosofie. Ludo Abicht en Hendrik Opdebeeck. Acco Leuven / Den Haag Zin in filosofie Ludo Abicht en Hendrik Opdebeeck Acco Leuven / Den Haag Inhoud Inleiding 11 1 Zin, in- en uitzicht 13 1.1 De filosofische vragen 15 1.2 Filosofie en mythologie 16 1.3 Filosofie en godsdienst

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting door M. 1184 woorden 8 juni 2013 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 1 De staat kan wetten maken, regels die voor alle

Nadere informatie

Schoolonderzoek II Geschiedenis Staat en Natie Tijdvak I 2014-2015

Schoolonderzoek II Geschiedenis Staat en Natie Tijdvak I 2014-2015 Schoolonderzoek II Geschiedenis Staat en Natie Tijdvak I 2014-2015 Dit schoolexamen bestaat uit 33 vragen. In totaal kun je hiervoor 54 punten halen. Als bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer voor jou Hoofdstuk 3 Politiek

Samenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer voor jou Hoofdstuk 3 Politiek Samenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer voor jou Hoofdstuk 3 Politiek Samenvatting door een scholier 1027 woorden 10 augustus 2010 5,3 17 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 3. Politiek 3.1. Keuzes

Nadere informatie

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2015-I

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2015-I Opgave 1 Kroatië toegetreden tot de EU 1 maximumscore 2 beschrijving van het eerste kenmerk van staatsvorming (interne soevereiniteit) ondersteund door een gegeven uit de inleiding 1 beschrijving van het

Nadere informatie

Paragraaf 2 De hedendaagse arbeids samenleving 2.1 wat is een arbeids samenleving?

Paragraaf 2 De hedendaagse arbeids samenleving 2.1 wat is een arbeids samenleving? Antwoorden door een scholier 1490 woorden 7 april 2006 4,6 15 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Paragraaf 2 De hedendaagse arbeids samenleving 2.1 wat is een arbeids samenleving? In 1948

Nadere informatie

Historische context. Verlich/ngsideeën en de democra/sche revolu/es

Historische context. Verlich/ngsideeën en de democra/sche revolu/es Historische context Verlich/ngsideeën en de democra/sche revolu/es 1650 1848 Kenmerkende aspecten 23. Het streven van vorsten naar absolute macht 26. Wetenschappelijke revolu/e 27. Ra/oneel op/misme en

Nadere informatie

Verbeelding van de samenleving

Verbeelding van de samenleving Verbeelding van de samenleving denken, dromen en doen na de verzorgingsstaat 11. extra bijeenkomst: vragen & discussie http://zorgenparticipatie.wordpress.com/ Verbeelding van de samenleving in 10 colleges

Nadere informatie

Opnieuw beginnen. Amsterdam, juli Beste Donald Trump,

Opnieuw beginnen. Amsterdam, juli Beste Donald Trump, Opnieuw beginnen Amsterdam, juli 2017 Beste Donald Trump, Geschiedenis vertelt, hoop niet Aan deze kant van het graf, Maar dan, eens in een mensenleven Kan de verlangde getijdegolf Van rechtvaardigheid

Nadere informatie

5.9. Boekverslag door E woorden 23 oktober keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer

5.9. Boekverslag door E woorden 23 oktober keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Boekverslag door E. 2025 woorden 23 oktober 2014 5.9 8 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Paragraaf 1: wat leer je bij maatschappijleer? Iets is een maatschappelijk probleem

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 7

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 7 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 7 Samenvatting door H. 1327 woorden 6 oktober 2015 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Samenvatting geschiedenis 7.1 De Franse filosoof en jurist Charles de Montesquieu

Nadere informatie

Hoofdstuk 3. Geloof, waarden, ervaringen

Hoofdstuk 3. Geloof, waarden, ervaringen Hoofdstuk 3 Geloof, waarden, ervaringen Kennis en geloof Kennis is descriptief Heeft betrekking op feiten Is te rechtvaardigen Geloof is normatief Heeft betrekking op voorschriften Is subjectief Geldt

Nadere informatie

filosofie havo 2018-II

filosofie havo 2018-II Opgave 2 Gevoelswerk 9 maximumscore 2 een uitleg dat Tessa s twijfel toont dat ze zich kritisch tot zichzelf kan verhouden, waarin volgens Korsgaard de waarde van authenticiteit ligt 1 een weergave van

Nadere informatie

COMPENDIUM VAN DE SOCIALE LEER VAN DE KERK

COMPENDIUM VAN DE SOCIALE LEER VAN DE KERK COMPENDIUM VAN DE SOCIALE LEER VAN DE KERK INHOUDSTAFEL INLEIDING Een integraal en solidair humanisme a) Bij het aanbreken van het derde millennium 1 b) De betekenis van dit document 3 c) Ten dienste van

Nadere informatie

keer beoordeeld 25 juni 2016

keer beoordeeld 25 juni 2016 0 Samenvatting door Sienna 1920 woorden keer beoordeeld 25 juni 2016 Vak Levensbeschouwing Hoofdstuk 1: Leren hoe te leven 1. Over Normaal gesproken Met de woorden normaal of abnormaal keuren we het gedrag

Nadere informatie

filosofie havo 2017-II

filosofie havo 2017-II Opgave 1 Internationale drugshandel 1 maximumscore 3 een uitleg dat een handelend persoon gezien kan worden als iemand die de vrijheid heeft om zijn eigen leven vorm te geven 1 een uitleg dat een hulpeloos

Nadere informatie

7.1. Praktische-opdracht door een scholier 2231 woorden 17 juni keer beoordeeld. Filosofie

7.1. Praktische-opdracht door een scholier 2231 woorden 17 juni keer beoordeeld. Filosofie Praktische-opdracht door een scholier 2231 woorden 17 juni 2009 7.1 18 keer beoordeeld Vak Filosofie 1. Inleiding De belangen van jezelf staan soms op gespannen voet met de belangen van de groep waarmee

Nadere informatie

INLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13

INLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13 INHOUD VOORWOORD 11 INLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13 HOOFDSTUK 1. Op zoek naar een stabiele werkelijkheid. De Oudheid (6 de eeuw v.c. 6 de eeuw n.c.) 25 1. Het ontstaan

Nadere informatie

Les 1: het kruis, bekering en geloof

Les 1: het kruis, bekering en geloof Les 1: het kruis, bekering en geloof Deel 1: Terugkijken 1. Omzien naar elkaar Iedereen vat kort samen hoe de afgelopen week is geweest. 2. Aanbidding Dank en prijs God met gebed en zang. 3. Visie Ontwikkel

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 1669 woorden 17 januari 2005 5,6 10 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 3: de Franse Revolutie. Paragraaf 1: het oude Koninkrijk.

Nadere informatie

Actuele vragen met betrekking tot de vrijheid van onderwijs. Fenneke Zeldenrust

Actuele vragen met betrekking tot de vrijheid van onderwijs. Fenneke Zeldenrust Actuele vragen met betrekking tot de vrijheid van onderwijs Fenneke Zeldenrust Vrijheid van onderwijs, artikel 23 Grondwet - Vrijheid van stichting - Vrijheid van richting - Vrijheid van inrichting Een

Nadere informatie

filosofie havo 2015-II

filosofie havo 2015-II Opgave 2 Het kosmopolitisme van Amartya Sen 6 maximumscore 2 een uitleg dat het volgens Cicero medemenselijk is dat de jonge Sen de zwaargewonde man helpt: de hulp van Sen aan de man levert geen nadeel

Nadere informatie

Geluk en Capabilities: een filosofische analyse. Ingrid Robeyns Erasmus Universiteit Rotterdam Faculteit der Wijsbegeerte

Geluk en Capabilities: een filosofische analyse. Ingrid Robeyns Erasmus Universiteit Rotterdam Faculteit der Wijsbegeerte Geluk en Capabilities: een filosofische analyse Ingrid Robeyns Erasmus Universiteit Rotterdam Faculteit der Wijsbegeerte Geluk: welke bijdrage door filosofen? De academische filosofie is veel heterogener

Nadere informatie

Geweld is het vernietigen of schade toebrengen aan mensen, de natuur of aan dingen/

Geweld is het vernietigen of schade toebrengen aan mensen, de natuur of aan dingen/ Samenvatting door Jasmijn 918 woorden 27 juni 2016 6,8 4 keer beoordeeld Vak Methode Levensbeschouwing Zin in zin Godsdienst/ levensbeschouwing samenvatting hoofdstuk 5 geweld. Geweld is het vernietigen

Nadere informatie

Eén Korea, twee landen

Eén Korea, twee landen 1 Doelgroep De lesbrief is bedoeld voor leerlingen in de onderbouw vmbo, havo en vwo. Het uitwerken van de opdrachten kost de leerling ongeveer een tot anderhalf lesuur (van 50 minuten). De onderzoeksvragen

Nadere informatie

Heb ik Jezus nodig??

Heb ik Jezus nodig?? Heb ik Jezus nodig?? Een eerlijke vraag. Ton de Ruiter Een helder antwoord via zes korte vragen. Korte inleiding naar de eerste vraag. Volgens de Bijbel verkondigde Jezus iets bijzonders: goed nieuws!

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Sociale filosofie hoofdstuk 1 t/m 3.6

Samenvatting Filosofie Sociale filosofie hoofdstuk 1 t/m 3.6 Samenvatting Filosofie Sociale filosofie hoofdstuk 1 t/m 3.6 Samenvatting door een scholier 2983 woorden 24 juni 2009 6,3 13 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie ViaDELTA Een utopie, zoals Utopia van

Nadere informatie

Bedenk de dingen die boven zijn.. niet die op de aarde zijn. Johannes 3: 3-6

Bedenk de dingen die boven zijn.. niet die op de aarde zijn. Johannes 3: 3-6 Johannes 3: 3-6 3 Jezus zei: Waarachtig, ik verzeker u: alleen wie opnieuw wordt geboren, kan het koninkrijk van God zien. 4 Hoe kan iemand geboren worden als hij al oud is? vroeg Nikodemus. Hij kan toch

Nadere informatie

TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES

TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES Hoofdstuk 4 PARAGRAAF 4.1 Pruikentijd Standenmaatschappij De verlichting VERVAL EN RIJKDOM In de 17 e eeuw was Nederland het rijkste land ter wereld Van stilstand komt achteruitgang

Nadere informatie

VWO 4 FILOSOFIE Wat is ethiek en het utilisme

VWO 4 FILOSOFIE Wat is ethiek en het utilisme VWO 4 FILOSOFIE Wat is ethiek en het utilisme Wat is ethiek? Ethiek legt het verschil uit tussen goed en fout Ook kijkt men in de ethiek naar hoe mensen besluiten nemen Ethiek is descriptief Het gaat over

Nadere informatie

Filosofie en actualiteit. Tweede bijeenkomst

Filosofie en actualiteit. Tweede bijeenkomst Filosofie en actualiteit Tweede bijeenkomst Journalistieke vragen Over wat voor soort gebeurtenis hebben we het? Wat is de oorzaak? Wat gebeurt er verder? Hoe moeten we deze gebeurtenis beoordelen? Filosofische

Nadere informatie

Maatschappijleer par. 1!

Maatschappijleer par. 1! Maatschappijleer par. 1 Iets is een maatschappelijk probleem als: 1. Het groepen mensen aangaat 2. Het samenhangt met of het is gevolg is van maatschappelijke verandering 3. Er verschillende meningen zijn

Nadere informatie

Союз СоветскихСоциалистических Республик

Союз СоветскихСоциалистических Республик Союз СоветскихСоциалистических Республик SojoezSovjetskichSotsialistitsjeskichRespoeblik http://www.youtube.com/watch?v=hle4inigsee&feature=related De Romanovs De Romanov familie komt in 16313 aan de macht

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Emoties

Samenvatting Filosofie Emoties Samenvatting Filosofie Emoties Samenvatting door een scholier 1030 woorden 28 mei 2013 3,2 2 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie Cogito Filosofie samenvatting Emoties (theorie en primaire teksten) THEORIE

Nadere informatie

De Sovjet-Unie (9.3) Tijd van wereldoorlogen De Sovjet Unie.

De Sovjet-Unie (9.3) Tijd van wereldoorlogen De Sovjet Unie. De Sovjet-Unie (9.3) Onderzoeksvraag: Kenmerkende aspecten: Waardoor kreeg Rusland een communistische regering en hoe werd het land een totalitaire staat. Het in praktijk brengen van totalitaire ideologieën

Nadere informatie

4,2. Samenvatting door een scholier 1896 woorden 13 februari keer beoordeeld. Levensbeschouwing. 2.2 wat is een mensbeeld?

4,2. Samenvatting door een scholier 1896 woorden 13 februari keer beoordeeld. Levensbeschouwing. 2.2 wat is een mensbeeld? Samenvatting door een scholier 1896 woorden 13 februari 2016 4,2 11 keer beoordeeld Vak Methode Levensbeschouwing Zin in zin 2.2 wat is een mensbeeld? Mensbeeld Een doordachte kijk op de mens (Samenhangend

Nadere informatie

Introductie. 1. Uw persoonlijke situatie. Voorbeeldvragenlijst COB-kwartaalenquête 2011

Introductie. 1. Uw persoonlijke situatie. Voorbeeldvragenlijst COB-kwartaalenquête 2011 Introductie Dit onderzoek vindt plaats in opdracht van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Met de resultaten wil het bureau het kabinet en de politiek in het algemeen informeren over zorgen en wensen

Nadere informatie

5,6. Opdracht door een scholier 1949 woorden 24 maart keer beoordeeld. Geschiedenis

5,6. Opdracht door een scholier 1949 woorden 24 maart keer beoordeeld. Geschiedenis Opdracht door een scholier 1949 woorden 24 maart 2009 5,6 63 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Griekse democratie Welke kenmerken de Atheense democratie had. Hoe de eerste Griekse stadstaten (polis)zijn

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting door Larissa 665 woorden 18 januari 2016 5,4 5 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Hoofdstuk 8: Tijd van

Nadere informatie

Beginselverklaring van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, 1980

Beginselverklaring van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, 1980 Beginselverklaring van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, 1980 Noot van de editor De beginselprogramma's zijn gescand, en zover nodig gecorrigeerd. Hierdoor is het mogelijk dat de tekst niet meer

Nadere informatie

Wat is een rechtsstaat?

Wat is een rechtsstaat? Wat is een rechtsstaat? Nederlanders hebben veel vrijheid. We hebben bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting: we mogen zeggen en schrijven wat we willen. Toch heeft deze vrijheid grenzen. Zo staat er in

Nadere informatie

Een democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming.

Een democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming. Samenvatting door L. 1165 woorden 13 januari 2013 4,8 12 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk 3: Parlementaire democratie Paragraaf 1 t/m 4 1; Wat is politiek? Deelvraag: Wat

Nadere informatie

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800 Onderzoeksvraag: Hoe probeerde men tijdens de Franse Revolutie enkele Verlichtingsidealen in praktijk te brengen? Kenmerkende aspect: De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies

Nadere informatie

Wat wordt in vers 12 gesteld en welke persoon wordt in dit geval beschreven?

Wat wordt in vers 12 gesteld en welke persoon wordt in dit geval beschreven? De val van satan. Wat wordt in vers 12 gesteld en welke persoon wordt in dit geval beschreven? Jesaja 14:12, eerste deel, zie Lukas 10:18 en Openbaring 12:9 12 Hoe bent u uit de hemel gevallen, morgenster,

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Wegen naar wijsheid, hoofdstuk 4 en 5

Samenvatting Filosofie Wegen naar wijsheid, hoofdstuk 4 en 5 Samenvatting Filosofie Wegen naar wijsheid, hoofdstuk 4 en 5 Samenvatting door een scholier 1742 woorden 4 juli 2010 4,3 21 keer beoordeeld Vak Filosofie Hoofdstuk 4 Denken over de mens Filosofische vragen

Nadere informatie

We zullen het zelf moeten doen

We zullen het zelf moeten doen We zullen het zelf moeten doen Amsterdam, april 2017 Beste Paul Verhaeghe, De drievuldigheid of triniteit die we van het Christendom kennen paste Freud op de mens toe door hem te begrijpen vanuit id, ego

Nadere informatie

Filosofie en actualiteit. Derde avond

Filosofie en actualiteit. Derde avond Filosofie en actualiteit Derde avond Godsdienstvrijheid Alle overtuigingen toestaan? Moet de staat een oordeel vellen over een geloof? Zijn er harde criteria? (boerkaverbod omdat dat het functioneren hindert)

Nadere informatie