e health bij dementie

Transcriptie

1 TijdschrifT voor ZorgadminisTraTie en informatie 146 jaargang 38 apr 2012 een kwartaaluitgave van de vereniging voor Zorgadministratie en informatie e health bij dementie Speerpunt medicatieveiligheid en de rol van de ziekenhuisapotheker routine outcome monitoring in de ggz: nog veel werk viecuri dot proof?

2 Medische registratie op z n kop Vossius Consultancy ontzorgt ook de Medische Registratie bij o.a.: - Het leveren van extra capaciteit bij het medisch coderen. - Projectondersteuning en opzet invoering CBV registratie. - Het maken van procesanalyses en het verhogen van de efficiency. - Het inzicht geven in proces en uitkomsten. Vossius Consultancy richt zich op procesverbetering en ondersteuning aan zorginstellingen op het raakvlak van proces, ICT en financiën. Het is een no-nonsense organisatie waarbij een advies of verbetering ook daadwerkelijk wordt doorgevoerd. Vossius Consultancy beschikt over grote deskundigheid op het gebied van financiële en administratieve applicaties die in zorginstellingen gebruikt worden. Daarnaast voorzien wij klanten ook van praktische hulpmiddelen die (administratieve) processen verbeteren en versnellen. Vanzelfsprekend is Vossius Consultancy ook volledig op de hoogte van huidige en toekomstige ontwikkelingen, wetten en eisen die gelden in de Nederlandse zorg en wat dat betekent voor onze klanten. Geïnteresseerd? Bel ons: ons: info@vossiusconsultancy.nl Volg ons op & op LinkedIn. Keizer Karelweg HZ Amstelveen kvk info@vossiusconsultancy.nl

3 tijdschrift voor ZorgAdministrAtie en informatie nr. 146 April 2012 EEn kwartaaluitgave van de nvma vereniging voor ZorgadMinistratiE En informatie, jaargang 38 redactie NtMa Hoofdredactie Han Runnenberg redactie-secretariaat Erik Noordhuis redactiemedewerkers Matthieu Dekker Erik Noordhuis Frans van Tilburg Aart van Winkoop redactie-adres Erik Noordhuis Rivierduinen Postbus AK Leiden aan dit nummer werkte mee Herman Pieterse copyright 2012 Overname van artikelen is in alle gevallen mogelijk in overleg met de redactie abonnementen Leden van de NVMA ontvangen NTMA gratis. Voor niet-leden bedraagt het abonnementsgeld 26, per jaar, los nummer 9,. Een abonnement kan op elk gewenst tijdstip ingaan. Abonnementen kunnen alleen schriftelijk tot uiterlijk 2 maanden voor het beëindigen van het lopende abonnement worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch voor een jaar verlengd. Lezersservice Opgave abonnement en adreswijziging bij: Bureau NVMA Alkmaar E mail: bureau@nvma.nl vormgeving & productie DesignPeople, Amsterdam/Sittard uitgever NVMA, Hoorn, Viecuri DOT Proof? E HEaltH bij dementie pag. 4 pag. 14 druk Marcelis Dékavé Alkmaar fotografie Richard Lotte, Zwolle advertentie-coördinatie Telefoon Telefax Telefoon Telefax distributie NIC.Oud Direct-mail, Heerhugowaard ISSN ABC van informatiebeveiliging, Awareness, balance, commitment pag. 26

4 eindelijk contractafspraken en nu snel factureren? wij helpen u verder! DOT Helpteam staat voor u klaar! De afspraken met zorgverzekeraars zijn gemaakt? Dan kunt u nu aan de slag met grouperen en factureren. Vanuit de Grouper krijgt u niet alleen te declareren producten terug, maar ook uitval. Het verwerken van deze uitval is helemaal nieuw. Q-Consult kan u helpen bij het analyseren en oplossen hiervan. U kunt denken aan: Snel achterhalen van de oorzaken van uitval en aandragen van oplossingen; Verbeteren van registratieprocessen die uitval of suboptimale declaratie veroorzaken; Opstellen van werkinstructies voor het oplossen van fouten, zodat uw eigen medewerkers daar snel mee aan de slag kunnen. Dit kan eventueel in combinatie met talenten van Q-talent; slimme, jonge medewerkers die door ons getraind zijn om snel uw uitval te verwerken. Talenten zijn flexibel inzetbaar voor een aantrekkelijk tarief. Zij worden begeleid door een ervaren adviseur van Q-Consult. Verslag intervisiereeks DOT In het eerste kwartaal van 2012 hebben deelnemers uit diverse ziekenhuizen ervaringen uitgewisseld over de gevolgen van de invoering van DOT. Liquiditeit, managementinformatie, onderhandelingen en transitiemodel waren enkele van de besproken thema s. Geïnteresseerd in de bevindingen? De verslagen en presentaties vindt u op Meer weten? Q-Consult helpt u graag met een goede werking van DOT. Geïnteresseerd in de mogelijkheden? Neem dan contact met ons op. Contact samenwerken@qconsult.nl

5 inhoud ntma April 2012 Viecuri DOT Proof? 4 Nicole Kessels-Theeuwen Routine outcome monitoring in de GGZ: nog veel werk 8 Frans Zitman E Health bij dementie 14 A.W. Sikkes, S.A.M. Lemstra Speerpunt medicatieveiligheid en de rol van de ziekenhuisapotheker 18 Paul de Wolf Waarom zouden wij in hemelsnaam investeren in informatiebeveiliging? 24 Column Sam Sterk ABC van informatiebeveiliging, Awareness, Balance, Commitment 26 Hossein Nabavi, Jaap van der Kamp Allgeier gaat geheel nieuwe fase in met no care en maakt papierloze zorg nu echt mogelijk 30 Hans Hollaers 11 lange termijn BI- trends in de gezondheidszorg 34 Hans ter Brake, Ivo Cerfontaine, Gerjan Prins, David Fremeijer SKZB informatie 39 NVMA informatiepagina 40 AgendA Training: Zorgadministrateur van de toekomst in ziekenhuizen 13 Training: Uw Zorgadministratie klaar voor DOT? 16 Training: Zorgadministrateur van de toekomst in de GGZ 17 Training: DOT in de praktijk 25 Training: Werken als AO/IC medewerker 40 skzb De Stichting bevordert de kwaliteit van de beroepsuitoefening van zorgadministratieve functionarissen. Meer informatie op pagina 39. Adverteerders Vossius Consultancy, Q-Consult (2), i-fourc (12), Allgeier Scanfactory (22), Studelta (25), Jalema (29), Allgeier Medical Viewer (32),CHS (38), Marcelis Dékavé (41) congres patient empowerment 27 september 2012 o.l.v. Frits Huffnagel. Met de nieuwste ontwikkelingen van social media in de zorg,noteer vast in uw agenda. Vanaf 20 mei 2012 alle programma-informatie over het congres op nieuw! Opleiding Zorgadministratie, kijk voor informatie op.nvma.nl 3

6 Drs. Nicole Kessels-TheeuweN Op 1 januari 2012 is DOT, DBC s Op weg naar TransparanTie, landelijk en Dus OOk Binnen VieCuri ingevoerd. DOT is het VereenVOuDigD en inzichtelijk DeCla- rat iesysteem met DBC-zOrgprODuCTen Die specialisme OVersTijgenD zijn en BeTer aansluiten Bij internat ionale ClassifiCaTaT ies, Van ruim DBC s naar DBC-zOrgprODuCTen. Figuur 1: : Projectstructuur VieCuri in 2010 is er Binnen VieCuri een projectorganisatrganisat ie DOT OpgezeT OnDer leiding Van De raad Van BesTuur en De VOOrziTTer Vereniging medische staf. een aan- Tal medisch specialisten en managers BeDrijfsVOering is naast medewerkers Van De staf DiensTen (m.n. zorgadministratrat ie, planning & COnTrOl, financiën & administrat ie) nauw BeTrOkken Bij De VOOrBe-reiDingen Van De implementa at ie Van DOT. in een speciaal VOOr het project OpgeriChTe klankbordgroep met enkele medisch specialisten en (poli)klinische unithoofden werd regelmat ig getoetst Of De VOOrgenOmen acties Vanui T De projectgroep en werkgroepen epen prakt isch TOepasBaar waren. OOk werd De klankbordgroep ingezet Om Te sparren OVer het implementa at ietraject Van DOT. De DBC-zOrgprODuCTen komen Via een VeranDerD administrat ief proces Van regi- streren en afleiden en (in plaat s Van Vali Deren) TOT stan D. De registratrat ie Van DBC-suBTrajeCTen aan De BrOn VeranDerT nauwelijks. echter De juistheid, TijDigheiD en VOlleDigheiD Van De BrOnregisTraTraT ie (DiagnOsen en zorgactiviteiten) wordt in DOT TijDperk nòg Belangrijker. Op Basis Van De BrOnregisTraTraT ie worden alle DBC-zOrgprODuCTen afgeleid. samenvatting Vanuit een projectorganisatie DOT (DBC s op weg naar Transparantie) is er binnen VieCuri de afgelopen twee jaar volop en hard gewerkt om DOT op een succesvolle wijze binnen VieCuri te implementeren. Vanaf 1 januari jl. is DOT, conform planning, binnen VieCuri ingevoerd. In dit artikel wordt uitgelegd welke stappen de diverse wekgroepen DOT de afgelopen 2 jaar heeft gezet om DOT proof te zijn. Aan een aantal activiteiten wordt uiteraard nog gewerkt. Deze zijn opgenomen in de reguliere werkzaamheden van de betreffende afdelingen. processen Binnen VieCuri is in 2010 de werkgroep Processen gestart met het optimaliseren van de bronregistratie. Middels overzichten die inzicht gaven in de juistheid, tijdigheid en volledigheid van registratie zijn alle (poli)klinieken, functieafdelingen en deelsystemen (denk aan o.a. OK, diagnostiek) geanalyseerd wat betreft de bronregistratie en zijn verbeterpunten in kaart gebracht en uitgevoerd. Tevens zijn per specialisme dossierstudies gedaan waarbij de zorgactiviteiten geregistreerd in het (digitaal) medisch dossier op volledigheid zijn getoetst met het ZIS. Al met al is de conclusie getrokken dat onze bronregistratie goed op orde is. Wij maken al enkele jaren gebruik van Value Care, een dienst die controles biedt ter optimalisatie van de bronregistratie, waar ook nog volop DOT controles worden ontwikkeld (denk aan bijvoorbeeld controles op afsluitregels). Met behulp van Value Care heeft VieCuri al enkele jaren de mogelijkheid om hiaten of onvolledigheid in de bronregistratie op te sporen en te verbeteren. Met het oog op DOT, en daardoor de nog grotere afhankelijkheid van de bronregistratie, hebben wij dan ook intern besloten om middels Value Care de controles op de bronregistratie te blijven toepassen en ook om mee te werken aan de ontwikkelingen van DOT gerelateerde controles. Deze bevindingen heeft VieCuri ook doen besluiten om géén gebruik te maken van de registratie van het verwachte zorgproduct, naast het feit dat de administratieve belasting voor de 4

7 senior ADviseur / ProjecTleiDer DoT viecuri MeDisch centrum, venlo VieCuri DOT proof? medisch specialist aan de voorkant en zorgadministratie aan de achterkant (werklijsten) niet aanvaardbaar was. Onze insteek was namelijk dat als het verwacht zorgroduct wordt vastgelegd dit vooral in het begin van DOT zou leiden tot grote werklijsten (verwacht zorgproduct wijkt af van afgeleid zorgproduct). Dit heeft er vooral mee te maken dat de medisch specialist nog onvoldoende bekend is met de (te verwachten) zorgproducten. Bovendien is onze mening dat wanneer er gebruik wordt gemaakt van het verwacht zorgproduct deze administratieve actie nooit eindigt in de huidige systematiek. De tijd die hiermee gepaard gaat willen wij efficiënter benutten en zetten wij in om, naast de Value Care controles, volop steekproeven uit te voeren op reeds afgeleide zorgproducten. Het aantal steekproeven wordt in eerste instantie ingezet op 10% per specialisme en zal in de loop van de tijd worden afgebouwd naar een aanvaardbaar niveau. Daar waar nodig wordt het aantal uiteraard uitgebreid. Voordeel van deze systematiek is dat niet alleen het afgeleide zorgproduct op juistheid wordt getoetst maar dat ook de juistheid (parallelliteit, diagnose) en de tijdigheid (openen en sluiten) van het subtraject wordt beoordeeld, met behulp van het medisch dossier (papier en digitaal) en de landelijke registratieregels. Dit controleproces is veel minder aan de orde bij het verwerken van werklijsten verwacht zorgproduct versus afgeleid zorgproduct. Het proces van registreren-samenvatten-afleiden-declareren (RSAD) is ook in kaart gebracht 5

8 Figuur 2: boomstructuur uitgewerkt voor Orthopedie samen met een risicomatrix met beheersmaatregelen zodat de Interne Controle hierop afgestemd kan worden. Momenteel zijn we met de uitwerking bezig van de interne controle in DOT tijdperk, mede gebaseerd op de alternatieve kaderregeling, waarvan het convenant in december 2011 landelijk is getekend door de partijen. Met onze accountant is afgesproken dat wij steekproeven uitvoeren zowel op de in 2012 gefactureerde DBC s (in 2011 geopend) àls de in 2012 gefactureerde zorgproducten elk met een betrouwbaarheidsniveau van 97% waarbij niet meer dan 3% van het gefactureerde bedrag onjuist mag zijn. Voor de DBC s voldoen wij hier al enkele jaren ruimschoots aan. De werkgroep Processen heeft zich daarnaast gericht op de analyse van de landelijke registratieregels en de effecten hiervan op de registratie in het ZIS. managementinformatie & marketing De werkgroep Managementinformatie & Marketing is in eerste instantie gestart met een DOT Effecten Analyse, hiervoor is de DEA gebruikt van Casemix. De belangrijkste zorgproduct(groep)en en knooppunten zijn per specialisme in kaart gebracht en er is een vergelijking gemaakt, qua casemixverschillen met de benchmark. Om binnen VieCuri meer inzicht te krijgen in de boomstructuur is per specialisme van de belangrijkste zorgproductgroepen een samenvatting gemaakt, zie figuur 2. We hebben van ruim 70 zorgproductgroepen op deze manier in kaart gebracht. De medisch specialisten ervaren deze overzichten als zeer zinvol en overzichtelijk. Tevens wordt er een goed beeld verkregen van de belangrijkste knooppunten per boom. De financiële impact analyse (FIA) is met name gebruikt om de begroting voor 2012 te bepalen. Doelstelling is om de financiële impact in de begroting zichtbaar te hebben en gedurende 2012 in de realisatie maandelijks te kunnen monitoren. Voor wat betreft het honorariumdeel van de medisch specialisten is er een collectief medisch specialisten gevormd die aan de slag zijn gegaan met het budgetbeheersmodel. Dit valt buiten de projectorganisatie DOT. Momenteel zijn we volop bezig met de onderhandelingen met de zorgverzekeraars over de tarieven voor Voor het bepalen van de verkoopprijzen is mede gebruik gemaakt van de tools van Casemix. Bij de onderhandelingen wordt vanuit onze grootste zorgverzekeraars vooral ingestoken op totale schadelast. Er zijn voorstellen gedaan die mede gebaseerd zijn op de uitkomsten van analyses op diagnoseniveau (data 2009) waarbij VieCuri is vergeleken met benchmark ziekenhuizen. Het vergt de nodige tijd en inspanning om de uitkomsten van deze analyses te verklaren of te weerleggen. VieCuri kan daarbij wel gebruik maken van ook recentere data om trendontwikkelingen weer te geven. Ook de input van medisch specialisten is in deze van zeer groot belang. Het onderhandelen in DOT tijdperk is niet meer te vergelijken met het onderhandelen voor die tijd. Het wordt zeer betreurd dat zorgverzekeraars in principe afzien van bevoorschotting, en alleen die instellingen die door de overgang naar DOT / Prestatiebekostiging in financiële problemen komen willen bevoorschotten. Dit legt extra druk op de ziekenhuizen waardoor de onderhandelingen niet in evenwicht kunnen plaatsvinden. grouperen en facturering Met ondersteuning van ICT is vanuit applicatiebeheer en de afdeling Financiën & Administratie het proces van grouperen en declareren in DOT tijdperk in kaart gebracht. Er is volop getest met het communiceren met de grouper en het analyseren van retourinformatie. Dit laatste begint nu in 2012 pas echt concreet te worden nu er met productiedata gegrouperd kan worden. De verwerking van uitval vindt binnen VieCuri deels centraal en deels decentraal plaats, dit is specialisme afhankelijk. Met de huidige resultaten van de grouper worden de medewerkers opgeleid hoe om te gaan met afsluit-, ZIS-, en grouperfouten. Uiteraard zijn deze medewerkers ook nog het hele jaar belast met het verwerken van de DBC validatiefouten. Er vindt nog veel bijsturing plaats vanuit het ZIS, onze ICT leverancier (Chipsoft) levert regelmatig hotfixen uit met aangepaste instellingen / tabellen en ook landelijk komen er geregeld updates of nieuwe informatie. Het machtigingenportaal werkt nog niet volledig naar wens wat betreft de retourinformatie vanuit VeCozo. Wel voorkomt deze nieuwe manier van machtigingen aanvragen een hoop papierwerk! De ketentest met onze grootste zorgverzekeraar is naar wens uitgevoerd, zodra de tarieven bekend zijn kunnen we ook echt gaan declareren! dot handboek VieCuri heeft een DOT handboek gemaakt om specialisten en medewerkers te ondersteunen. Dit DOT handboek geeft richtlijnen voor de registratie van DBC subtrajecten en is vóór 6

9 kerst 2011 beschikbaar gesteld op intranet. Het handboek bestaat uit een aantal hoofdstukken: - Algemeen gedeelte over de wijzigingen van de inhoudelijke registratie van trajecten en zorgactiviteiten en de nieuwe sluitregels. In het handboek zijn uitsluitend alle relevante wijzigingen beschreven die gelden voor het specialisme. - Specifiek per specialisme: een aantal specialismen kent uitzonderingen op de algemene regels. Hierin staan de diagnosewijzigingen, machtigingen, parallelliteitregels benoemd samen met registratietips die voort komen uit de uitvalanalyse en boomanalyse. Ook de overzichten van de uitwerking van de belangrijkste zorgproductgroepen is in dit hoofdstuk verwerkt. Dit wordt weergegeven in een bondige samenvatting van bomen waaruit blijkt dat DOT geen zwart gat is maar herhaalde patronen bevat. Bovendien zijn de belangrijkste zorgproducten per specialisme beperkt en goed herkenbaar. - De (nieuwe) registratie in het ZIS. - (Landelijke) achtergrondinformatie van DOT met links naar websites en de zorgproductenviewer. informatie en communicatie Vanuit de projectorganisatie is met regelmaat een nieuwsbrief DOT verspreid binnen VieCuri met de stand van zaken implementatie DOT. Maar ondanks deze informatie merkten we, vooral bij de medisch specialisten, dat er rond de zomer 2011 onrust heerste over de impact van de veranderingen aan de bron. We hebben in dat kader onze informatie- en communicatie traject een boost gegeven om die onrust weg te nemen. Alle vakgroepen, inclusief arts-assistenten, hebben eind 2011 ieder 2 bijeenkomsten bijgewoond waarin de nieuwe systematiek en registratiewijze is toegelicht. Het handboek algemeen en per specialisme is uitgebreid besproken en ook is inhoudelijk de desbetreffende DOT productstructuur toegelicht van de belangrijkste zorgproductgroepen. Dit waren zeer verhelderende bijeenkomsten wat door alle partijen als zeer positief is ervaren. Uit deze bijeenkomsten zijn ook weer vragen gekomen die landelijk of intern zijn uitgezet en vervolgens zijn teruggekoppeld naar de vakgroepen. Ook zijn er grote groepen medisch secretariaten van de (poli)klinieken en functieafdelingen opgeleid. Bij deze gebruikers is vooral stil gestaan bij het belang van een goede bronregistratie. De bijeenkomsten zijn vooral effectief geweest in de bewustwording van tijdig, juist en volledig vastleggen van de activiteiten die bij de patiënt plaatsvinden. Via verschillende communicatiemiddelen zijn (en worden ook nu nog) medewerkers op de hoogte gehouden van de laatste ontwikkelingen van DOT. Ook alle ervaringen van gebruikers wordt door de projectorganisatie met de hele organisatie gedeeld. Wij maken hierbij gebruik van middelen als intranet, een eigen DOT site, artikelen in het personeelsblad van VieCuri en informatiebulletins per mail. Ook wordt per vakgroep in 2012 elk kwartaal een DOT overleg gepland waar zowel op de registratie in DOT tijdperk wordt ingegaan en de financiële stand van zaken. Begin 2012 zijn binnen VieCuri DOT gebakjes uitgedeeld aan alle medewerkers. Uiteraard werden deze gebakje enthousiast ontvangen en was dit ook een goede gelegenheid om in huis nogmaals bekendheid te geven aan DOT en vragen aan de bron meteen te beantwoorden. Alle medisch specialisten en hun secretariaat hebben bovendien een memoblokhouder ontvangen waarop de belangrijkste wijzigingen die DOT met zich meebrengt opgedrukt staan. Deze zijn per specialisme ontwikkeld. Actueel Er wordt momenteel nog volop gewerkt aan het afronden en optimaliseren van de activiteiten uit de werkgroepen, zoals: - specifieke vragen over wat te registreren bij bepaalde verwijzers (ook landelijk een belangrijk aandachtspunt bij ZN); - retourinformatie analyseren en uitval oplossen; - optimaal gebruik van het machtigingenportaal; - managementinformatie verder ontwikkelen; - onderhandelingen Zorgverzekeraars; - monitoren opbrengsten; Uiteraard zijn deze en terugkomende activiteiten geborgd binnen VieCuri in de reguliere werkzaamheden van de desbetreffende afdelingen. tot slot De praktijk leert dat nu de medisch specialisten echt aan de slag zijn met DOT er toch nog onduidelijkheden bestaan, soms binnen VieCuri zelf maar ook landelijk. Het is belangrijk dat dit ook landelijk gemeld wordt bij de betreffende partijen zodat helderheid verschaft kan worden en/of wijzigingen in de productstructuur. VieCuri is nauw betrokken in een samenwerkingsverband van Chipsoftziekenhuizen waar veel informatie met elkaar gedeeld wordt en er ook constructief wordt samengewerkt met Chipsoft. Niet elk ziekenhuis hoeft zo het wiel uit te vinden! Er zijn nog steeds zaken die beter kunnen en er zullen nog steeds zaken zijn die we niet hebben voorzien maar als VieCuri zijn we trots op het de bereikte resultaten in het implementatietraject van DOT. We durven gerust te zeggen dat we DOT proof zijn! viecuri in het Kort 2 locaties ziekenhuis / ZBC Vitaal 462 bedden 2792 medewerkers (1960 FTE) 170 medisch specialisten (152 FTE) EPB s klinische opnamen dagbehandelingen ZIS: EZIS 5.1 van Chipsoft ten tijde van de overgang naar DOT. Vanaf medio mei 2012 EZIS

10 Routine outcome monitoring in de ggz nog veel werk FRans Zitman, emeritus hoogleraar psychiatrie, lumc, leiden 8

11 Op 5 juli 2010 ondertekenden GGZ Nederland en Zorgverzekeraars Nederland een akkoord om de kwaliteit van de zorg te verbeteren. Kern van dat akkoord is de invoering van Routine Outcome Monitoring (ROM) bij de behandeling van alle patiënten in de GGZ. De partijen richtten de Stichting Benchmark GGZ (SBG) op als een zogenaamde trusted third party. De GGZ-instellingen leveren daar data die ze met ROM hebben verzameld aan. SBG zorgt er vervolgens voor dat de zorgverzekeraars de ROM-gegevens krijgen die zijn afgesproken, en niet meer. SBG begint bescheiden met weinig gegevens, maar er is een gestage groei voorzien. Minister Schippers is enthousiast over deze ontwikkeling. Ze vindt ROM in het kader van haar streven om prestatiebekostiging in de zorg in te voeren zelfs een voorbeeld voor de somatische zorg 1. Het past ook in haar concept van performance management, het sturen op uitkomstmaten, waarover ze op 10 februari 2012 een brief naar de Tweede Kamer stuurde 2. Die brief is weer een reactie op het rapport Sturen op Gezondheidsdoelen van de Raad voor Volksgezondheid 3. In dat rapport wordt ROM ook als voorbeeld genoemd. De passage erover wordt als volgt afgesloten:.. met ROM wordt in de GGZ één gegevensbron, de uitkomstmeting, gebruikt voor sturing op het microniveau (individuele behandeling), het mesoniveau (zorginkoop, leren binnen de instelling) en macroniveau (inzicht in relevantie en effectiviteit GGZ, wetenschappelijk onderzoek). methode om als vast onderdeel van de gewone patiëntenzorg het resultaat van de behandeling in maat en getal vast te leggen. Simpel gezegd komt het er op neer dat de ernst van de klachten tenminste tweemaal, aan het begin en aan het eind van de behandeling, gemeten wordt en dat het verschil van die twee het resultaat is. Psychische klachten (en gedragsproblemen) worden gekwantificeerd met vragenlijsten. Per vraag wordt daarin een klacht of symptoom beschreven waarvan de ernst moet worden gescoord, op een schaal van bijvoorbeeld afwezig tot zeer ernstig met stappen er tussenin. Iedere stap correspondeert met een getal, bijvoorbeeld van nul (afwezig) tot 5 (zeer ernstig). De somscore van alle vragen in de lijst wordt gebruikt als maat voor de ernst van de klachten. Van de meeste vragenlijsten zijn normscores beschikbaar waarmee de scores van de patiënt kunnen worden vergeleken met verschillende groepen patiënten en de algemene bevolking. Van nogal wat instrumenten zijn die gegevens er niet allemaal. Dat was reden voor Normquest, een Leids onderzoek naar normscores in een populatie van huisartspatiënten 5. Er zijn zelfrapportageschalen die door de patiënt zelf worden ingevuld, en beoordelingsschalen, die door een psychiater, psycholoog of, zoals o.a. bij Rivierduinen het geval is, een speciaal daarin getrainde testverpleegkundige worden ingevuld. Bij ernstige psychiatrische ziekten als schizofrenie worden vooral beoordelingsschalen De GGZ ontwikkelt Routine Outcome Monitoring (ROM), een methode om het behandelingsresultaat van alledaagse patiëntenzorg te meten. Hulpverleners kunnen er de zorg voor individuele patiënten mee verbeteren en het management kan er mee sturen. Overheid en zorgverzekeraars willen ROM inzetten voor benchmarking en performance management. ROM biedt ook unieke kansen voor wetenschappelijk onderzoek naar real-life patiënten. In dit artikel wordt besproken wat er nog moet gebeuren voordat ROM al deze functies kan vervullen. Het moet nog uitkristalliseren uit welke set vragenlijsten ROM moet en kan bestaan. ROM moet beter en op een gestandaardiseerde manier worden geïntegreerd in de zorg en EPD-gegevens moeten kunnen worden toegevoegd aan ROM-databestanden. Ook zal er veel aandacht moeten worden besteed aan de opvattingen over ROM onder behandelaren. Bevorderd moet worden dat bestuurders, managers en, last but not least, behandelaren formuleren wat ze willen dat ROM hen levert en in welke vorm. De resultaten daarvan zullen hun weerslag moeten krijgen op de inhoud en uitvoering van ROM. Dat kost allemaal tijd en het kost geld. Het is de vraag of de GGZ het eerste heeft en het tweede krijgt in deze economisch slechte tijden. Het is een uitstekende samenvatting van wat met ROM allemaal mogelijk is, maar het is nog geen realiteit. In GGZ Rivierduinen en het LUMC zijn we in 2002 met ROM begonnen, juist vanwege al deze in het citaat beschreven mogelijkheden. De resultaten daarvan bij patiënten met stemmings-, angst- en somatoforme stoornissen hebben we recent beschreven 4. Ik zal dat hier niet opnieuw doen, maar me richten op de problemen die nog moeten worden opgelost voordat ROM kan worden ingezet voor de doelen die in het rapport Sturen op Gezondheidsdoelen worden genoemd. Ik begin met een korte beschrijving van ROM. wat is rom? Routine Outcome Monitoring (ROM) is een gebruikt, bij ziekten als depressies en angststoornissen is ook zelfrapportage mogelijk. Het afnemen van zelfrapportageschalen is minder arbeidsintensief en dus goedkoper dan observatielijsten, daarom hebben zelfrapportageschalen de voorkeur. Voor de vergelijkbaarheid van metingen is standaardisering van groot belang. Dat betekent niet alleen dat bij alle metingen dezelfde vragenlijsten moeten worden gebruikt, het betekent ook dat ze zoveel mogelijk op dezelfde manier moeten worden afgenomen. Vroeger moesten vragenlijsten op papier worden ingevuld en moesten scores met de hand worden berekend. Dat stond grootschalig gebruik in de weg. Computers hebben daarin verandering gebracht: ze maakten het proces simpeler en minder foutgevoelig. In 9

12 o.a. Rivierduinen en het LUMC wordt gebruik gemaakt van een touchscreen om de vragen in te vullen. Bovendien komt de volgende vraag pas als de vorige is beantwoord. Dat leidt tot minder missings. De software berekent ook de somscores en geeft interpretaties, bijvoorbeeld: de score van de patiënt is significant verbeterd vergeleken met de eerste meting, er zijn vergeleken met zijn normgroep (gebaseerd op leeftijd, geslacht, opleiding) nog lichte klachten. De behandelaar bespreekt de resultaten dan met de patiënt. De software slaat de data ook op en maakt ze toegankelijk voor benchmarking en wetenschappelijk onderzoek. De privacy van de patiënt moet daarbij natuurlijk goed geregeld zijn. Verschillende bedrijven brengen web-based software voor ROM op de markt. Voor vrijwel ieder aspect van de zorg bestaat een keur aan vragenlijsten. Voor het stellen van psychiatrische diagnoses (overigens niet overal onderdeel van ROM) kost de MINI-plus de minste tijd en heeft daardoor de voorkeur. Voor wat betreft de klachten zijn er specifieke, stoornisgebonden vragenlijsten en generieke of algemene. Een voorbeeld van de eerste is de Zung Depressie Schaal en van de tweede de Brief Symptom Inventory (BSI). Beide soorten kunnen gebruikt worden om het behandelresultaat te meten, maar de stoornisspecifieke zijn over het algemeen gevoeliger voor verandering. Daarnaast kunnen nog schalen worden toegevoegd die de algemene gezondheidstoestand meten als de SF-36 en de cliënttevredenheid zoals de Consumer Quality Index (CQ-I). Het behoeft geen betoog dat alle vragenlijsten voldoende betrouwbaar en valide moeten zijn. Op nogal wat vragenlijsten rust copyright. Dat betekent dat per afname een soms aanzienlijk bedrag moet worden betaald aan de uitgever. Daarom streven GGZ-instellingen er naar zoveel mogelijk vrije, maar wel betrouwbare en valide, lijsten te gebruiken. De afdeling psychiatrie van het LUMC heeft in verband daarmee een nieuwe generieke vragenlijst ontwikkeld voor patiënten met stemmings-, angst-, en somatoforme stoornissen, de 48-item Symptom Questionnaire (SQ-48) die ze gratis ter beschikking stelt. De afdeling ontwikkelde die lijst door hem enige tijd te laten meelopen met ROM. wat moet er nog gebeuren? Voordat ROM-gegevens bruikbaar zijn op zowel micro-, meso-, als macroniveau moet er nog het nodige gebeuren. Zonder uitputtend te zijn zal ik hieronder enkele in mijn ogen belangrijke punten bespreken. Welke set vragenlijsten Kun je met één vragenlijst benchmarken? Je kunt er wel mee constateren dat bijvoorbeeld depressieve patiënten in centrum A minder opknappen dan in centrum B. Maar betekent dat dan dat er in centrum A slechter gewerkt wordt en dat het financieel moet worden gekort? Dat is te kort door de bocht. Misschien zijn de patiënten in centrum A wel moeilijker te behandelen doordat bij hen comorbiditeit vaker voorkomt of doordat ze al langer ziek zijn. Die ene vragenlijst verschaft daarover geen gegevens. Er is aanvullende informatie nodig, die wat comorbiditeit betreft uit andere vragenlijsten gehaald moet worden en wat ziekteduur betreft uit het Elektronisch Patiëntendossier (EPD). Dit zijn maar twee voorbeelden. Er spelen meer factoren een rol. Benchmarken met één vragenlijst kan dus niet. Je zult eerst zorgvuldig, bijvoorbeeld aan de hand van al verzamelde ROM-data, moeten analyseren welke combinatie van vragenlijsten en andere gegevens nodig zijn om tot verantwoorde uitspraken te komen. Bovendien zul je bij de managers en de zorgverzekeraars moeten nagaan aan welke uitspraken ze behoefte hebben. Mijn ervaring is dat ze het niet eenvoudig vinden om hun vragen te vertalen in op ROM-data gebaseerde uitspraken. In een dialoog met onderzoekers zal dat stap voor stap moeten gebeuren. Om misverstanden te voorkómen merk ik in dit kader nog op dat de set vragenlijsten per ziektebeeld zal verschillen. De omvang van ROM Er zitten uiteraard beperkingen aan de omvang die de set vragenlijsten kan hebben. De eerste beperking ligt bij de patiënten: hoeveel ROM verdragen ze? Mijn ervaring is: veel meer dan je zou denken. Bij wetenschappelijk onderzoek komt die vraag ook geregeld aan de orde en steeds weer blijken mensen meer aan te kunnen dan verwacht. Ook in de somatische zorg ondergaan patiënten langdurige, soms erg belastende, lichamelijk onderzoeken over het algemeen zonder al te veel protest. Daar worden die onderzoeken als onvermijdelijk gepresenteerd. De vraag is of dat bij ROM ook gebeurt (en als zodanig ervaren wordt). Een tweede beperking ligt in de kosten: tijd kost geld. Er is grote behoefte het aantal vragenlijsten tot een minimum te reduceren. Gelukkig zijn er, voordat vanwege de kosten daadwerkelijk op het aantal vragenlijsten moet worden gekort, nog andere, efficiency verhogende maatregelen: zoveel mogelijk zelfrapportagelijsten, groepsgewijze afname van zelfrapportagelijsten en het gebruik van ingekorte versies. Op het laatste ga ik wat verder in. Van nogal wat vragenlijsten kunnen ingekorte versies worden gemaakt zonder dat de betrouwbaarheid en validiteit er onder lijdt, zie bijvoorbeeld 6. Een meer geïndividualiseerde inkorting wordt bereikt met Computerized Adaptive Testing (CAT). Op basis van scores van een grote groep patiënten die de lijst al eerder invulden voorspelt de computer na iedere vraag die een patiënt beantwoordt hoe hoog de uiteindelijke somscore zal zijn en berekent hij de foutenmarge van die voorspelling. Als die marge voldoende klein is, leveren volgende vragen geen zinvolle extra informatie meer op en kan gestopt worden. Bij CAT wordt de volgorde van de vragen bepaald door de bijdrage die ze leveren aan verkleining van de foutenmarge. Recent is aangetoond dat CAT inderdaad kan worden toegepast bij in ROM gebruikte vragenlijsten 7. Kiezen uit vergelijkbare lijsten Voor de meeste aspecten die gemeten worden is meer dan één betrouwbare en gevalideerde vragenlijst beschikbaar. Soms meten twee lijsten hetzelfde aspect, maar net weer op een andere manier. Soms meten ze naast dat ene 10

13 aspect ook nog andere, maar verschillen ze in het palet dat ze meten. Welke lijst kies je dan? Soms zijn de kosten doorslaggevend of is het de lengte van de lijst. Soms speelt de ervaring die met een lijst is opgedaan een rol. De keuze kan een prestigekwestie worden. Men dient zich in zulke gevallen te bedenken dat geen enkele lijst perfect is. Het is beter is dat iedereen dezelfde lijst gebruikt dan dat centra gaan verschillen in de lijst die ze gebruiken. Dat laatste bemoeilijkt immers de vergelijkbaarheid. Helaas lukt dat niet altijd. Dekkingsgraad ROM moet bij het grootste deel van de patiënten worden afgenomen. Dat lukt nog nergens. In Rivierduinen, de GGZ-instelling die het langst met ROM bezig is, krijgt weliswaar ongeveer 80% van de patiënten met stemmings- of angststoornissen of somatoforme stoornissen een eerste ROM, maar slechts 50% een tweede. Helaas wordt niet geregistreerd wanneer die is afgenomen in de loop van de behandeling (zie verderop). Hoe meer uitval hoe meer kans op vertekening van de resultaten. Als bijvoorbeeld in centrum A de meest zieke patiënten niet meededen aan de beginmeting dan zijn de gemiddelde beginscores daar minder ernstig dan in centrum B dat wel alles op alles zette om ook de meest ernstig zieke patiënten te laten meedoen. De conclusie kan dan ten onrechte zijn dat de zorgzwaarte in het centrum A geringer is. Ook verschillen in het percentage patiënten met een eindmeting kunnen de interpretatie van de resultaten bemoeilijken. Zo kunnen patiënten het nut van een eindmeting niet meer zien en wegblijven omdat ze toch geen baat bij de behandeling hadden of juist omdat ze zo zijn opgeknapt. Als centra verschillen in de mix van die twee mogelijkheden dan zijn de resultaten niet goed meer vergelijkbaar. Je zult dus moeten weten waarom een eindmeting ontbreekt. Tijdstip van de metingen Het spreekt voor zich dat de beginmeting wordt uitgevoerd vóórdat met de behandeling is begonnen (al gebeurt dat niet altijd). Het lijkt logisch om het onderdeel van de intake te maken, al was het maar omdat de hulpverlener dan ook zelf van de beginmeting gebruik kan maken bij zijn diagnostiek. Voorwaarde is dan wel dat de behandeling kort na de intake begint, anders kunnen de klachten voor de behandeling start al weer veranderd zijn. In de beginfase van ROM in Leiden bleek dat er grote verschillen in het tijdstip van de eerste meting ten opzichte van het tijdstip van de intake waren. Pas na aanpassing van het intakeprotocol verdwenen die. Ook centra verschillen onderling in hun intakeprotocollen en het moment waarop ROM wordt uitgevoerd. Dat vermindert uiteraard de vergelijkbaarheid van hun resultaten. En de vervolgmeting? Veel psychiatrische behandelingen verlopen in stappen: eerst wordt de eenvoudigste bewezen effectieve behandeling uitgevoerd en, bij uitblijven van succes, de volgende, wat ingewikkelder stap (in jargon: evidence based, stepped care). Voor de klinische praktijk heeft ROM het meeste nut als vervolgmetingen steeds zouden plaatsvinden voordat met een volgende stap in de behandeling wordt begonnen. Logis tiek is dat echter bij mijn weten nog nergens gerealiseerd. In veel centra wordt een tweede meting na drie maanden nagestreefd omdat dat zo ongeveer de tijd is waarop bij de meeste psychiatrische ziekten de eerste behandeling dient te zijn afgerond. Die meting kan dan echter ook nog in de eerste behandeling vallen als de uitvoering ervan vertraagd is, of al in de tweede. De vraag is dan wat het resultaat, omschreven als verschil tussen de eerste en de vervolgmeting, dan precies betekent. Ook is de vraag welke vervolgmeting je neemt als er bij een patiënt verschillende hebben plaatsgevonden. Als centra verschillen in hun praktijk op dit gebied dan worden ook daardoor behandelresultaten moeilijk vergelijkbaar. Koppeling aan EPD Wat gemakkelijk vergeten wordt is dat koppeling aan data uit het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD) absoluut noodzakelijk is voor benchmarking. Ik bedoel hier niet alleen dat de uitkomsten van ROM zichtbaar moeten zijn in het EPD (dat is vaak al wel het geval), maar vooral dat gegevens uit het EPD geïntegreerd met ROMdata gebruikt kunnen worden voor analyses die bijvoorbeeld voor benchmarking nodig zijn. ROM alleen geeft immers wel behandelresultaten, maar verstrekt geen of slechts summiere gegevens over de aard van de behandeling. Bovendien zijn gegevens over anamnese, ziektegeschiedenis en levensgeschiedenis ook van groot belang voor een juiste interpretatie van de resultaten en die staan ook (vrijwel) niet in ROM. Om gegevens uit het EPD bruikbaar te maken voor benchmarking zullen die gegevens veel meer aan de hand van keuzemenu s moeten worden ingevuld. Dat vergt veel ontwikkelingswerk. Met keuzemenu s werken vergt ook een andere instelling van de behandelaren. Motivatie van behandelaren en patiënten Voor de introductie van ROM werden in de GGZ nauwelijks vragenlijsten gebruikt. Het oordeel over het resultaat van een behandeling werd gebaseerd op de klinische indruk van de behandelaar, meestal zonder dat systematisch van expliciete criteria gebruik werd gemaakt. Men zou verwachten dat de clinici blij waren met ROM. Dat is echter niet algemeen het geval. In gesprekken komen verschillende argumenten naar voren. Er is twijfel of subjectieve ervaringen van patiënten überhaupt wel in getallen zijn uit te drukken. Ik ben daar elders uitvoerig op ingegaan 8. Men weet niet hoe de resultaten in te passen in de zorg. Het gevoel het allemaal voor anderen te doen overheerst. Men vindt ROM te tijdrovend of te belastend voor patiënten. Ook wordt ROM als concurrent van het eigen oordeel beleefd of als een aantasting van de autonomie. Soms ook als kritiek: heb ik het dan niet goed gedaan? Ook voordat de zorgverzekeraars en het ministerie interesse hadden in ROM, speelde de angst voor de gevolgen van (ondoordachte) benchmarking binnen de eigen organisatie al een rol. Nu is dat nog meer het geval. Het ligt voor de hand dat behandelaren die zelf twijfels hebben over het nut van ROM of het zelfs een gevaar vinden, hun patiënten niet goed zullen kunnen motiveren om er aan mee te doen. ROM 11

14 Ik ben meteen gevallen voor I-FourC Als specialist op het gebied van digitalisering biedt I-FourC een unieke combinatie van Scan Services, Hoogwaardig Archiefbeheer en ondersteunende ICT oplossingen waarbij alles draait om het elimineren van papier en het optimaliseren van uw documentstromen. Wilt u weten wat I-FourC voor uw specifieke situatie kan betekenen, welke producten en diensten in het portfolio van I-FourC voor u interessant zijn, of vrijblijvend een gesprek met één van onze adviseurs aangaan? Neemt u dan contact op met I-FourC. Papierloos vanaf dag één I-FourC Technologies Charles Ruysstraat NM Reuver T +31 (0) info@i-fourc.com NTMA_185x270.indd :27

15 heeft zijn belofte een hulpmiddel bij de behandeling van individuele patiënten te zijn nog niet waargemaakt. In nauw overleg met behandelaars en patiënten zal ROM verder moeten worden ontwikkeld tot het een vorm en inhoud heeft die hen beter aanspreekt dan nu het geval is. conclusie ROM kan belangrijke bijdragen leveren in de GGZ op micro-. meso- en macroniveau. Ze kan de kwaliteit van de zorg verbeteren, de efficiency verhogen en ze maakt wetenschappelijk onderzoek mogelijk met real life patiënten dat op zichzelf weer kan bijdragen aan betere kwaliteit van zorg. Het is echter onjuist om te denken dat ROM daar nu al klaar voor is. Integendeel, er is nog veel te doen. Er moet nog uitkristalliseren welke instrumenten deel dienen uit te maken van de set vragenlijsten en hoe groot die set moet en kan zijn. ROM moet beter en op een gestandaardiseerde manier worden geïntegreerd in de zorg en EPD-gegevens moeten kunnen worden toegevoegd aan ROM-databestanden. Ook zal er veel aandacht moeten worden besteed aan de motivatie van de behandelaren. Bevorderd moet worden dat bestuurders, managers en, last but not least, hulpverleners formuleren wat ze willen dat ROM hen levert en in welke vorm. De resultaten daarvan zullen hun weerslag moeten krijgen op de inhoud en uitvoering van ROM. Dat kost allemaal tijd en het kost geld. Het is zeer de vraag of de GGZ het eerste heeft en het tweede krijgt in deze economisch slechte tijden. referenties 1 van Delft S, Langelaan M. Minister Edith Schippers: die dbc s moeten weg. Interview in PSY 1/ documenten-en-publicaties/kamerstukken/2012/02/10/kamerbrief-met-reactie-op-rvzadvies-sturen-op-gezondheidsdoelen.html 3 gezondheidsdoelen.pdf 4 Zitman FG. ROM bij stemmings-, angst- en somatoforme stoornissen; bemoedigende resultaten. Tijfdschrift voor Psychiatrie 2012;54: Schulte-van Maaren YW, Carlier IV, Giltay EJ, van Noorden MS, de Waal MW, van der Wee NJ, Zitman FG. Reference values for mental health assessment intsruments: objections and methods of the Leiden Routine Outcome Monitoring Study. J Eval Clin Pract 2012 online prepublication 6 Wardenaar KJ, van Veen T, Giltay EJ, de Beurs E, Penninx BW, Zitman FG. Development and validation of a 30-item short adaptation of the Mood and anxiety Symptoms Questionnaire (MASQ). Psychiatry Res 2010;179: Smits N, Zitman FG, Cuijpers P, den Hollander ME, Carlier IV, A proof of principle for using adaptive testing in Routine Outcome Monitoring: the efficiency of the Mood and Anxiety Symptoms Questionnaire -Anhedonic Depression CAT. BMC. Med.Res.Methodol., 2012, 4. 8 Zitman FG. Achteraf bekeken. Afscheidsrede training de zorgadministrateur van de TOekOmsT In ziekenhuizen Ingrijpende veranderingen als DOT, invoering van LBZ en interne vragen over registratie en opbrengsten zorgen ervoor dat het administratieve en het primaire proces steeds dichter bij elkaar komen. De zorgadministratie wordt in deze nieuwe situatie niet alleen verantwoordelijk voor het ver- werken van de registratie, maar ook voor het adviseren van de verschillende registratiemogelijkheden. Wat betekenen deze ontwikkelingen voor de rol van de zorgadministrateur? De zorgadministrateur gaat de afdelingen proactief benaderen. Samen met de medische professional, financiën en ICT vraagt de zorgadministratie zich af welke gegevens je moet registreren, welke je wilt registreren en welke mogelijkheden daartoe zijn. De zorgadministratie faciliteert daarbij dus het primaire proces en adviseert over de registratiemethode. Maar hoe doe je dit? Waar vind je relevante informatie? Hoe ga je met deze informatie naar een afdeling? Wat communiceer je dan? Hoe zorg je ervoor dat men wat doet met jouw advies? Want uiteindelijk gaat het erom dat u uw baan met net zoveel plezier blijft doen als voorheen! Na afloop van de training - heeft u een gedegen basiskennis (DBC/DOT) voor uw functie - weet u welke bronnen u kunt raadplegen om tot een gedegen advies te komen - kunt u effectieve adviesgesprekken voeren - bent u in staat vertrouwen en geloofwaardigheid als adviseur op te bouwen - kunt u op een constructieve wijze samenwerken met uw interne opdrachtgevers - gaat u effectiever om met weerstand en lastige situaties Voor wie is deze training bedoeld? Zorgadministrateurs, medewerkers medische administratie, stafmedewerkers die zich bezighouden met het zorgadministratieproces, unitondersteuners. Van deelnemers wordt verwacht dat zij (basis)kennis hebben van medische terminologie. Duur: 2 Dagen 4 en 11 oktober utrecht inschrijven op nvma.nl

16 dr. a.w. lemstra, alzheimercentrum Vumc, amsterdam e Health bij dementie wat is dementie? Dementie is een veelvoorkomend probleem bij ouderen en veel van de lezers zullen iemand in zijn of haar naaste omgeving met dementie kennen. Dementie wordt gekenmerkt door een geleidelijke achteruitgang in de cognitieve functies, zoals het geheugen, taal en planning. Er treden problemen op in het dagelijks functioneren en uiteindelijk wordt iemand met dementie in zijn dagelijks leven volledig afhankelijk van anderen. In 2001 werd geschat dat er wereldwijd 24.3 miljoen patiënten met dementie waren. Door de toenemende vergrijzing wordt dementie een steeds groter maatschappelijk probleem; men verwacht dat het aantal mensen met dementie explosief zal toenemen tot een geschatte 90.3 miljoen in Dementie wordt veroorzaakt door verschillende hersenziektes. De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende oorzaak van dementie, waarbij geheugenstoornissen vaak op de voorgrond staan. In de hersenen worden enkele typische veranderingen gezien, zoals de ophoping van het eiwit Amyloid-beta en de vorming van kluwen in de hersencellen (neurofibrillaire tangles), die ervoor zorgen dat hersenweefsel verloren gaat. De diagnose kan met zekerheid worden gesteld als deze neuropathologische veranderingen in het brein worden aangetoond, iets wat enkel mogelijk is na het overlijden van de patiënt. In de tussentijd kan er op basis van de klinische verschijnselen en aanvullend onderzoek wel een waarschijnlijkheidsdiagnose van de ziekte van Alzheimer worden gesteld. In het Alzheimercentrum VUmc, een topreferent en topklinisch centrum, komen vooral patiënten bij wie het stellen van de diagnose lastig is, bijvoorbeeld bij jongere patiënten. Hoewel de ziekte van Alzheimer vooral op latere leeftijd voorkomt, zijn er ook patiënten die de ziekte krijgen terwijl ze jonger dan 65 jaar zijn. Er wordt in dergelijke gevallen niet snel aan dementie gedacht, en deze patiënten leggen vaak een langdurig traject in de gezondheidszorg af. Het Alzheimercentrum VUmc heeft zich gespecialiseerd in dementie op jonge leeftijd. Bij wetenschappelijk onderzoek in deze patiëntengroep is bijvoorbeeld gebleken dat bij deze jongere patiënten ook andere stoornissen dan geheugenstoornissen op de voorgrond kunnen staan. 3 Dementie treft niet alleen de patiënt, maar ook zijn of haar naaste omgeving. Door de toenemende afhankelijkheid doen patiënten een steeds groter beroep op hun mantelzorgers. Een inventarisatie in Nederland in 2007 liet zien dat het merendeel van de mantelzorgers samen met de patiënt thuis woont (64%) en dat vrijwel alle mantelzorgers (94%) problemen ervaart met de zorg voor de patiënt. 4 Het risico op overbelasting is groot en kan leiden tot negatieve effecten op de gezondheid van de mantelzorger en uitval uit het arbeidsproces. 5 Overbelasting is tevens één van de belangrijkste oorzaken voor plaatsing in een verpleeghuis. 6 waarom een patiëntenportaal? Hoewel met medicatie tijdelijk verlichting van de klachten kan worden bereikt, blijven niet-medicamenteuze interventies de primaire behandeling bij dementie. Patiënten met dementie en 14

17 dr. s.a.m. sikkes, alzheimercentrum Vumc, amsterdam EHealth voor patiënten met dementie: de meeste mensen zullen even vreemd opkijken bij deze combinatie. EHealth heeft de afgelopen jaren een vlucht genomen bij chronische aandoeningen zoals depressie en diabetes, en zorgverzekeraars stimuleren de ontwikkeling van nieuwe ehealth toepassingen. 1 Ook bij dementie zijn er tal van toepassingen gerealiseerd, zoals GPs hulpmiddelen, een touchscreen voor in huis en apps met tips over het omgaan met dementie. in het alzheimercentrum van het Vu medisch centrum is er in de afgelopen twee jaar gewerkt aan een nieuwe ehealth toepassing voor patiënten en mantelzorgers: een patiëntenportaal. dit portaal werd op 17 januari 2012 officieel geopend. hun naasten hebben te maken met een ziekte die ingrijpende gevolgen op hun leven heeft. De gevolgen van dementie zorgen vaak voor een hoop onbegrip van de omgeving en kunnen tot uitsluiting van het maatschappelijke leven leiden. Op het gebied van ICT zijn de mogelijkheden legio, maar deze worden nog weinig toegepast in de zorg. Een digitaal patiëntenportaal kan ruimte bieden voor verbetering van de informatievoorziening en communicatie, wat leidt tot meer autonomie van patiënt en mantelzorger. Communiceren op afstand en online vragen stellen behoren tot de mogelijkheden. Via communities zijn groepen die dezelfde interesses hebben in staat om elkaar te vinden en ervaringen uit te wisselen. Het Alzheimercentrum VUmc is een landelijk expertisecentrum en het merendeel van de patiënten komt van buiten de regio. Met behulp van communicatie op afstand kan de landelijke positie van het Alzheimercentrum versterkt worden en wordt er ingespeeld op een duidelijke behoefte van patiënten en hun naasten. Het internetgebruik onder ouderen behoort in Nederland tot het hoogste binnen de Europese Unie en in geen enkel land is het verschil tussen jongere en oudere internetgebruikers zo klein. 7 Een patiëntenportaal via internet is dan ook een haalbare optie in Nederland. In het kader van zorginnovatie werd in 2010 gestart met de ontwikkeling van het patiëntenportaal, het Digitaal Alzheimer Centrum (DAC). Een werkgroep werd opgezet om het proces van ontwikkeling te begeleiden, bestaande uit vormgevers, behandelaars, patiënten en mantelzorgers. Er werd een bijeenkomst voor patiënten en mantelzorgers belegd om de wensen en behoeftes in kaart te brengen (zie figuur 1 voor een overzicht). Op basis hiervan werden drie hoofddoelen van het DAC opgesteld; informatievoorziening, lotgenotencontact en contact met de behandelaar. Omdat de doelgroep bestaat uit mensen met cognitieve problemen, was een vereiste dat het portaal voor deze mensen toegankelijk zou zijn en hier is door de vormgevers rekening mee gehouden in kleurgebruik, lettertype en navigatiestructuur. Er zijn verschillende succesfactoren geïdentificeerd voor patiëntportalen, en wat betreft functionaliteiten van een portaal vallen contact met de behandelaar en informatievoorziening daaronder. 8 Beide zijn in het DAC ingebouwd. Voor het contact met de behandelaar is behalve beveiligde een optie voor een videospreekuur ingebouwd. De informatievoorziening is uitgebreid op het DAC, met zowel ziektespecifieke als praktische informatie. Een zoekactie in Google naar dementie (16/2/2012) levert maar liefst resultaten op en het is niet voor iedereen duidelijk welke bronnen betrouwbaar zijn en welke niet. In het DAC is uitgebreide informatie over dementie opgenomen, medische termen worden uitgelegd en er zijn enkele animaties gemaakt over de meest voorkomende vormen van dementie. Een voorbeeld van een soortgelijke animatie, over de ziekte van Alzheimer, is te bekijken via YouTube op youtu.be/9wv9jrk-gxc. Het inzien van patiënteninformatie is een andere relevante functionaliteit van het portaal. Dit 15

18 Figuur 1. Behoeftes patiënten, mantelzorgers en zorgverleners patiëntenportaal Figuur 2. Screenshot van het Digitaal Alzheimer Centrum (DAC) gedeelte is beveiligd achter DigiD, samen met de mogelijkheid tot het maken van een afspraak en de contactmogelijkheden met de behandelaar. In Figuur 2 ziet u een screenshot van het portaal, met daarin een overzicht van de functionaliteiten van het portaal. Patiënten kunnen de medische correspondentie inzien en het uitslaggesprek terugluisteren. Om gebruik te kunnen maken van de deskundigheid van de doelgroep, is in het DAC ook een Community ingebouwd. Doordat patiënten en mantelzorgers vaak jarenlang met dementie leven, zijn zij dè experts als het gaat om omgaan met dementie in het dagelijks leven. Via de Community kunnen ervaringen gedeeld worden, bijvoorbeeld over hulpmiddelen in huis. De functionaliteiten binnen de Community omvatten een forum, chat-optie, een foto- en videogalerie, een dagboek en vriendenzoekfunctie. In het 16 training UW zorgadministratie klaar voor dot? BasisopleidinG voor medewerkers zorgadministratie, polimedewerkers, medisch secretaresses en nieuw instromende dbc-consulenten Vanaf 2012 is DOT ingevoerd en registreert en factureert uw ziekenhuis DBC-zorgproducten. De gevolgen van DOT voor uw organisatie zijn groot! Voor een ziekenhuis is het dus van groot belang goed opgeleide DOT-experts te hebben. Medewerkers van de zorgadministratie zijn vanaf januari 2012 raadgever binnen de organisatie voor alle vragen over DOT. Vragen over de nieuwe productstructuur, specialismenspecifieke registratieregels, parallelle trajecten in DOT en aanvragen van machtigingen. Daarnaast gaan zij aan de slag met de uitval van de grouper. Ze lossen zelf de uitval op of zij ondersteunen de registreerders met het oplossen van deze uitval. Hiervoor is specifieke DOTkennis nodig! Q-Academy organiseert in samenwerking met de NVMA dit voorjaar de basisopleiding Uw zorgadministratie klaar voor DOT? Deze opleiding is bedoeld voor medewerkers zorgadministratie, polimedewerkers, medisch secretaresses en nieuw instromende DBC-consulenten die snel thuis willen zijn in de DOT-materie. Deze opleiding is praktisch en interactief van aard en geeft u de juiste kennis en handvatten om de nieuwe taken rond DOT uit te voeren! Desgewenst kunt u eigen praktijksituaties inbrengen. Na afloop van de training - heeft u inzicht in de DOT-systematiek - heeft u inzicht in de gevolgen van DOT voor uw organisatie - heeft u inzicht in de gevolgen van DOT voor uw eigen werkzaamheden - bent u op de hoogte van de nieuwe registratieregels DOT - bent u in staat om de uitval uit de grouper te analyseren en op te (laten) lossen Voor wie is deze training bedoeld? Medewerkers in de ziekenhuiszorg die registeren of als DOT- vraagbaak gaan dienen voor registeerders. Denk hierbij aan medewerkers zorgadministratie, DBC/DOT-consulenten/- coördinatoren/-medewerkers, medisch secretaresses, polimedewerkers en ondersteuners voor de registratie. Duur: 1 Dag 24 september 2012 utrecht inschrijven op nvma.nl

19 bijzonder voor patiënten met zeldzame vormen van dementie en jongere patiënten van het Alzheimercentrum, kan de Community naar verwachting veel informatie en steun bieden die op bestaande websites niet gevonden kan worden. wat Brengt de toekomst? Op 8 februari 2012 verscheen een rapport waarin werd gepleit dat ehealth tot een kostenbesparing van maar liefst 1 miljard kan leiden. 9 Bij dementie zal een mogelijke kostenbesparing door ehealth zich voornamelijk uiten in het voorkomen van overbelasting bij mantelzorgers, wat voortijdige opname in het verpleeghuis kan voorkomen. Dit zullen wij in de komende tijd onderzoeken. EHealth is echter geen wondermiddel. Uit onderzoek bij diabetici naar het gebruik van een patiëntenportaal blijkt dat het gebruik gerelateerd is aan de leeftijd, opleiding en de verwachtingen van patiënten. 10 Een belangrijke taak voor behandelaars is dan ook om mensen te stimuleren om gebruik te maken van het portaal. Concluderend verwachten wij dat het digitale patiëntenportaal inspeelt op de behoefte van patiënten met dementie en hun mantelzorgers om meer grip te krijgen op het ziekteproces. ontwikkeling en financiering Het DAC is ontwikkeld in samenwerking met Vital Health, Ketting Partners, Helden ontwerp, Noordbeek en patiënten en mantelzorgers. De ontwikkeling van het DAC is gefinancierd door het Innovatiefonds Zorgverzekeraars. referenties 1 Zorgverzekeraars: ehealth sneller invoeren. ZN Journaal Alzheimer s Disease International. World Alzheimer Report Website 2011Available from: URL: 3 Koedam ELGE, Lauffer V, van der Vlies AE, Van der Flier WM, Scheltens P, Pijnenburg YAL: Early- Versus Late-Onset Alzheimer s Disease: More than Age Alone. Journal of Alzheimers Disease 2010;19: Peeters J, van Beek S, Francke A. Problemen en wensen van mantelzorgers van mensen met dementie: resultaten van de monitor van het Landelijk Dementieprogramma Vitaliano PP, Zhang JP, Scanlan JM: Is caregiving hazardous to one s physical health? A meta-analysis. Psychological Bulletin 2003;129: Yaffe K, Fox P, Newcomer R, Sands L, Lindquist K, Dane K, Covinsky KE: Patient and Caregiver characteristics and nursing home placement in patients with dementia. Jama-Journal of the American Medical Association 2002;287: Ouderen maken inhaalslag op het internet. cbs nl 2012 [cited 2011 Feb 17];Available from: URL: cultuur/publicaties/artikelen/archief/2011/ wm.htm 8 Pluut B, Boschker E, Minderhout M. de succesfactoren van patientportalen: een verkenning. Nictiz en Zenc; Report No.: Notenboom A, Blankers I, Goudriaan R, Groot W. E-health en zelfmanagement: een panacee voor arbeidstekorten en kostenoverschrijdingen in de zorg? Aarts De Jong Wilms Goudriaan Public Economics bv (APE); Report No.: Ape rapport nr Cho AH, Arar NH, Edelman DE, Hartwell PH, Oddone EZ, Yancy WS: Do Diabetic Veterans Use the Internet? Self-Reported Usage, Skills, and Interest in Using My HealtheVet Web Portal. Telemedicine Journal and E-Health 2010;16: training de zorgadministrateur van de TOekOmsT In de ggz Ingrijpende veranderingen als prestatiebekostiging (DBC s, ZZP s, DBBC s) en interne vragen over registratie en opbrengsten zorgen ervoor dat het administratieve proces verandert. Het administratieve en het primaire proces komen steeds dichter bij elkaar en uw medewerkers moeten van steeds meer verschillende systemen kennis hebben. In deze nieuwe situatie krijgt de zorgadministratie steeds meer een adviserende functie. Wat betekenen deze ontwikkelingen voor de rol van de zorgadministrateur? De zorgadministrateur gaat de afdelingen proactief benaderen. Samen met behandelaars, afdeling financiën en ICT vraagt de zorgadministratie zich af welke gegevens je moet registreren en welke mogelijkheden daartoe zijn. De zorgadministratie faciliteert daarbij dus het primaire proces en adviseert over de registratie. Een tweedaagse training die praktisch en interactief van aard is. Vanuit de theorie gaat u aan de slag met oefeningen en cases, waarbij de twee trainers garant staan voor het creëren van een veilige leeromgeving. Tevens kunt u eigen (lastige) praktijksituaties inbrengen. Na afloop van de training - heeft u een gedegen basiskennis (DBC GGZ, ZZP, DBBC s) voor uw functie - weet u welke bronnen u kunt raadplegen om tot een gedegen advies te komen - kunt u effectieve adviesgesprekken voeren - bent u in staat vertrouwen en geloofwaardigheid als adviseur op te bouwen - kunt u op een constructieve wijze samenwerken met uw interne opdrachtgevers - gaat u effectiever om met weerstand en lastige situaties Voor wie is deze training bedoeld? Functionarissen in de GGZ: Zorgadministrateurs, key-users, medewerkers secretariaat administratie, stafmedewerkers die zich bezighouden met het zorgadministratieproces, unitondersteuners. Van deelnemers wordt verwacht dat zij basiskennis hebben van registratie. Duur: 2 Dagen 5 en 12 juni 2012 utrecht inschrijven op nvma.nl

20 speerpunt medicatie- VEiliGHEid Paul de WOlf, ziekenhuisapotheker apotheek HaaGsE ziekenhuizen, locatie rivierduinen En de rol Van de ziekenhuis- apotheker Binnen het veiligheidsdenken in de zorg, met name in de ziekenhuizen en zorginstellingen als verpleeghuiszorg en geestelijke gezondheidszorg (ggz), is medicatieveiligheid de laatste jaren een belangrijk speerpunt geworden. Dit artikel beschrijft de rol van de Inspectie voor de gezondheidszorg (IgZ) in deze en de ontwikkelingen in de farmaceutische patiëntenzorg vanuit het perspectief van de ggz. Paul de wolf is verantwoordelijk als ziekenhuisapotheker voor de farmaceutische patiëntenzorg voor klinisch opgenomen patiënten bij de ggz instelling rivierduinen. vanzelfsprekende patiëntveiligheid Op het moment dat je als persoon iets mankeert doe je een beroep op de gezondheidszorg en vertrouw je op de best mogelijke zorg. Incidenten (soms met fatale afloop) hebben ons bewust gemaakt hoeveel schade kan optreden door tekortkomingen in het zorgproces. Dit is internationaal pas echt doorgedrongen na de publicatie van To Err is Human (Vergissen is menselijk). Dit rapport van het Amerikaanse Institute of Medicine uit 1999 heeft wereldwijd het denken over patiëntveiligheid gestimuleerd. Het besef Vermijdbare schade bleek veel vaker voor te komen dan men dacht. Met een houding van Een fout maken is menselijk of De zorg is mensenwerk kom je niet meer weg. Er is een proces ontwikkeld van bewustwording en continu verbeteren van de patiëntveiligheid. Toch moeten de incidenten die optreden gezien worden tegen het licht van de veelheid aan handelingen die uitgevoerd worden, er gaat heel veel goed. Shell topman Rein Willems publiceerde in 2004, in opdracht van voormalig minister Hoogervorst van VWS, met het rapport Hier werk je veilig, of je werkt hier niet. Sneller beter de veiligheid in de zorg. Hierin stonden de volgende 4 adviezen: Advies 1: Voer in alle ziekenhuizen 18