ULPIA NOVIOMAGUS 5 Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen Uitgave van het Bureau Archeologie februari 1996
|
|
- Christa Adam
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ULPIA NOVIOMAGUS 5 Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen Uitgave van het Bureau Archeologie februari 1996 ROMEINSE BEGRAVINGEN IN NIJMEGEN-OOST De afgelopen jaren is het beeld van de Romeinse bewoning in Nijmegen-Oost ingrijpend gewijzigd. Spectaculaire vondsten bij het oudheidkundig onderzoek van de militaire kampen op het Kops Plateau en Hunerberg trokken regelmatig de aandacht van de pers. Minder aandacht kregen de opgravingen en waarnemingen in het gebied rond deze legerplaatsen. Daar werd door de gewone man gewoond en gewerkt en werden de doden begraven. In het verleden zijn in dit gebied een groot aantal begravingen aangetroffen. Zelden kregen ze echter de archeologische aandacht die ze verdienden. Slechts een paar honderd graven uit het gebied rond Museum Kam werden in het verleden wetenschappelijk onderzocht en vormden jarenlang de basis voor onze kennis van de Nijmeegse grafvelden. Deze groep van graven is door recente opgravingen fors uitgebreid en bovendien uit een veel groter gebied afkomstig. In de jaren negentig heeft alleen al het onderzoek van de Sectie Archeologie van de Gemeente Nijmegen meer dan 400 nieuwe Romeinse begravingen in Nijmegen-Oost opgeleverd. DE NATUURLIJKE ONDERGROND De ondergrond van Nijmegen-Oost bestaat uit een opgestuwd pakket van zand, grind en leem. Zo n jaar geleden heeft een honderd meter dikke landijskap dit pakket omhoog gedrukt tot een zogenaamde stuwwal. Dit stuwwalgebied strekt zich als een hoge en reliëfrijke gordel uit van Nijmegen tot aan het Duitse Kleef. De hogere gedeelten liggen globaal op meter boven NAP met een uitschieter naar meer dan tachtig meter. Vanaf de prehistorie tot in de Romeinse tijd is dit markante en gevarieerde landschap dicht bewoond geweest. Daarna kreeg de natuur weer de overhand. Vanaf de Middeleeuwen werd het gebied geleidelijk in cultuur gebracht.
2 Op het kaartje zijn de locaties van de legerplaatsen en het kampdorp op de Hunerberg aangegeven. Naast de militaire nederzettingen kennen we in Nijmegen ook verschillende burgerlijke nederzettingen. Op een aantal plaatsen zijn resten van belangrijke en deels in steen uitgevoerde gebouwen gevonden. Rond de nederzettingen en langs de wegen liggen de begraafplaatsen. Militaire nederzettingen 1 Legerplaats Kops Plateau 2 Legerplaats Hunerberg van het Tiende Legioen 3 Versterking Trajanusplein 4 Kampdorp rond de legerplaats Hunerberg Burgerlijke nederzettingen 5 Oppidum Batavorum 6 Nederzetting Waalkade 7 Ulpia Noviomagus Batavorum VOORGESCHIEDENIS In de Romeinse tijd zijn hier verschillende nederzettingen ontstaan. De belangrijkste waren de legerplaatsen op de Hunerberg (ca v.chr. en n.chr.) en het Kops Plateau (ca. 10 v.chr.-69/70 n.chr.) en de burgerlijke nederzetting Oppidum Batavorum (ca n.chr.) op en rond het Valkhof. Door graafactiviteiten van schatzoekers aan het begin van deze eeuw zijn in het gebied rond de nederzettingen talrijke graven bekend geworden. Vooral het graafwerk bij de oude boerderij Kleine Kopse Hof en het gebied rond het tegenwoordige Provinciaal Museum G.M.Kam stond in de belangstelling van de stichter van het naar hem genoemde Gebouwen A Markthal B Hoofdkwartier legerplaats Hunerberg C Amfitheater D Magazijn E Tempels voor Mercurius en Fortuna F Badhuis G Tempelcomplex voor Hercules Magusanus? Romeinse begravingen 8 Hezelstraat/Krayenhofflaan (grafveld Onder Hees ) 9 Museum Kamstraat 10 Ubbergseveldweg 11 Oostzijde Kops Plateau 12 St. Maartenskliniek 13 Kleine Kopse Hof 14 Kruisweg 15 Lijsterbesstraat 16 Lorkenstraat en omgeving 17 Hengstdalseweg (voormalige Christus Koningkerk) museum. Hij kocht vele vondsten op. Meer wetenschappelijk ging de jezuïet F.M.L. Leydekkers in te werk op het terrein van het St. Canisiuscollege. Daarna bleef het lange tijd bij incidentele vondsten. De voormalige stadsarchivaris M.P.M. Daniëls kon in de jaren twintig en dertig bij riolerings en bouwwerkzaamheden een aantal begravingen tussen de Berg en Dalseweg en de Hengstdalseweg/Van t Santstraat documenteren. Verder is er uit de jaren 1953 en 1954 nog een melding van grafvondsten uit de Lijsterbesstraat. Het zijn echter vooral de grootschalige opgravingen van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonder-
3 zoek (ROB), de Afdeling Provinciaal Romeinse Archeologie van de Katholieke Universiteit Nijmegen en de Sectie Archeologie van de Gemeente Nijmegen geweest die vanaf de jaren zeventig een nieuw licht hebben geworpen op de Romeinse begravingen in Nijmegen-Oost. SOLDATEN VERSUS BURGERS In 1992 is voorafgaand aan nieuwbouw bij de Kruisweg een opgraving uitgevoerd door de Sectie Archeologie van de Gemeente Nijmegen. Daarbij zijn vooral graven onderzocht uit het midden van de eerste eeuw n.chr. Over het algemeen betreft het rechthoekige of ovale kuilen die met houtskool, verbrand menselijk bot, scherven van verbrand aardewerk of glas en tientallen kleine schoenspijkers zijn opgevuld. Dit zijn de overgebleven resten van een crematieplechtigheid waarbij een op een brandstapel geplaatst lijk verbrand werd. Soms was de brandstapel boven de grafkuil zelf opgetrokken zoals blijkt uit het rood verbrande zand rond enkele kuilen. In enkele gevallen werd tijdens het onderzoek alleen maar een concentratie van verbrand menselijk bot in een kuiltje aangetroffen. Waarschijnlijk zaten deze resten ooit in een leren of stoffen zak; die is echter in de bodem geheel vergaan. Bijgaven ontbreken in de meeste graven. Een uitzondering vormen glazen parfumflesjes die wel werden meebegraven. Hierin heeft een reukstof gezeten die gebruikt werd om de stank tijdens de crematieplechtigheid te verdrijven. Slechts een enkele maal is verbrand menselijk bot uit de resten van de brandstapel geraapt, in een urn gedaan en vervolgens in Kruisweg. Eenvoudig graf uit het midden van de eerste eeuw n.chr. In de urn zijn de verbrande resten van een onderofficier bijgezet de grafkuil geplaatst. Het onderscheid tussen graven zonder of met urn zou kunnen samenhangen met rangverschillen die binnen het leger bestonden. De gewone soldaat moest het na zijn dood zonder urn doen terwijl de verbrande resten van een onderofficier in een urn tezamen met enkele bijgaven in de grafkuil werden bijgezet. Opvallend is het verschil met graven uit de zelfde tijd in de Museum Kamstraat en omgeving die in het verleden door Leydekkers en meer recentelijk door de ROB en de Universiteit zijn onderzocht. Hier waren de meeste verbrande menselijke overblijfselen in een urn bijgezet en ontbreken spijkertjes uit de verbrande schoenzolen en parfumflesjes nagenoeg geheel. In de meeste gevallen zijn aan de doden echter wel bijgaven meegegeven voor de reis naar het hiernamaals. Het betreft vooral borden en potten met vlees van kip, varken of rund en kruiken met melk, wijn of bier. Verder zijn er in diverse graven bronzen mantelspelden gevonden. Ze maakten deel uit van de kleding van de overledene. Mantelspelden van de aangetroffen typen werden bij voorkeur niet door militairen gedragen. De verschillen tussen de inhoud van de graven aan de Kruisweg en de graven in de Museum Kamstraat kunnen maar op één manier verklaard worden: aan de Kruisweg zijn soldaten uit de legerplaats op het Kops Plateau begraven en aan de Museum Kamstraat burgers uit Oppidum Batavorum. HET TIENDE LEGIOEN Museum Kamstraat. Graf met veel bijgaven uit het midden van de eerste eeuw n.chr. In de kruik heeft drank gezeten. Op de borden lag vlees. In de urn (rechts) zaten verbrande overblijfselen van een burger uit Oppidum Batavorum. Als gevolg van de Bataafse opstand in n.chr. wordt de ruimtelijke ordening van het gebied ingrijpend gewijzigd. De legerplaats op het Kops Plateau wordt ver-
4 laten en gesloopt; op de Hunerberg verrijst een groter, in hout en aarde uitgevoerd legioens-kamp. Vanaf 80 n.chr. kreeg deze legerplaats een meer permanent karakter doordat eerst de ommuring en later de gebouwen geleidelijk in steen werden herbouwd. Hierin waren zo n vijfduizend Romeinse soldaten gelegerd. Tot 105 n.chr. werd de kazerne door het Tiende Legioen Gemina gebruikt. Buiten de poorten van deze legerplaats woonden in een zogenaamd kampdorp de familieleden van deze soldaten, alsmede talrijke handelaren, ambachtslieden, kroegbazen, etc. Binnen dit kampdorp vallen vooral enkele grote en deels in steen opgetrokken gebouwen op, zoals het amfitheater, de markthal en een magazijn. Buiten het kampdorp werden op diverse plaatsen langs de wegen begraafplaatsen aangelegd. Het was in de Romeinse tijd regel dat doden niet in de nederzetting zelf begraven mochten worden. Zoals reeds opgemerkt, probeerde de Hengstdalseweg. De toren van de voormalige Christus Koningkerk. Nog bestaande Romeinse grafheuvel. Veel van dergelijke heuvels zijn in de loop der tijd door de ploeg van de boer of bij bouwactiviteiten geëgaliseerd. stadsarchivaris M.P.M. Daniëls in de eerste helft van deze eeuw bij te houden wat er aan grafvondsten tijdens graafactiviteiten te voorschijn kwam. Uit zijn archief blijkt duidelijk hoe hij te werk ging. Hier volgen enkele citaten: Op bezorgde mij de werkman Visser, van ouds een verwoed schatgraver, die mijn belangstelling in dit terrein had opgemerkt en werkloos zijnde daar nu steeds rondscharrelde, het van handvatten voorziene, geschilderd bord VII 110 [inventarisnummer Gemeente Collectie en onder dat nummer in Provinciaal Museum Kam terug te vinden], dat hij met fragmenten van een kruik IV 551 en die van een geschilderd bakje, tezamen met beenderresten op de plaats B [aan de Van t Sandstraat] aangeduid zou hebben gevonden. Ik heb geen bijzondere reden om aan de waarheid van zijn opgave te twijfelen. Op ontving ik een de avond tevoren op de plaats door C [idem] aangeduid in een brandgat gevonden pot II 287. Door toedoen van de heer Meyn, technisch ambtenaar bij Gem. Werken, die de ontgraving had bijgewoond, werd hij met nog intacte inhoud ingeleverd: deze bleek uit niets dan beenderresten te bestaan. Ook van de Hengstdalseweg ontving Daniëls vondsten, getuige volgend citaat: In werd de R.K. Christus- Koningkerk met scholen, pastorie enz. gebouwd, in de hoek tussen Dommer van Poldersveldweg en Hengstdalseweg tegenover de Van t Santstraat. Meest door bemiddeling van G. van den Ing werden hiervan (mogelijk uit de naaste omgeving) verkregen de volgende voorwerpen: III 341 en IV 576 volgens opgave tezamen gevonden: II 332,337 (met duidelijke sporen van brand), 354; V 108 (dit door bemiddeling van de Zeer Eerw. Pater Bruineman O.P., Witte Poort, Neerbosch)VII 133 en XI 362. Op verschillende locaties zijn in de jaren negentig een deelten van deze begraafplaatsen door de Gemeente Nijmegen onderzocht. Voorafgaand aan nieuwbouw of rioleringswerkzaamheden zijn aan de Kruisweg, in de Lorkenstraat en omgeving, op het terrein van de St. Maartenskliniek en aan de Hengstdalseweg op het terrein van de voormalige Christus Koningkerk honderden Romeinse graven gedocumenteerd. De ROB deed in dezelfde tijd onderzoek naar begravingen aan weerszijden van de Ubbergseveldweg het tracé van de Romeinse weg door het legerkamp en aan de oostzijde van het Kops Plateau. De ligging van graven aan weerszijden van een weg is,
5 zoals opgemerkt, eerder regel dan uitzondering in de Romeinse tijd. Graven van meer in aanzien staande personen lagen het dichts bij de weg, zo is bekend van onderzoek elders. Rijk en arm onderscheiden zich ook door de uitvoering van de grafmonumenten en de aard van de opschriften. De monumentale grafmonumenten waren in steen uitgevoerd; de eenvoudige bestonden uit een aarden heuvel met grafsteen. De monumenten en heuvels lagen soms op een door greppels omgeven terreintje, een zogenaamde graftuin. De tuinen konden zowel rond als rechthoekig van vorm zijn; de stenen grafmonumenten wel 10 meter hoog. Zij waren voorzien van gebeeldhouwde friezen en andere decoraties. Voorbijgangers konden op de grafmonumenten en -stenen de naam, herkomst, leeftijd en eventueel ook het beroep van de dode lezen. Enkele overgebleven grafstenen uit de omgeving van de St. Maartenskliniek geven zo informatie over in Nijmegen-Oost begraven soldaten. Bij recente opgravingen aan de Ubbergseveldweg zijn ook resten van grafmonumenten (van officieren?) gevonden. Waarschijnlijk werden de stenen grafmonumenten in Nijmegen-Oost in het tweede kwart van de vierde eeuw of iets later afgebroken. Ze werden gesloopt om bouwmateriaal te verkrijgen voor de aanleg van een versterking op en rond het Valkhof. De meeste terreinen met Romeinse graven zijn in latere tijden als akker gebruikt. Door eeuwenlang ploegen zijn niet alleen de grafheuvels verdwenen maar ook de grafkuilen zelf beschadigd. Wat nog resteerde aan zichtbare overblijfselen is vanaf 1900 door bebouwing grotendeels verloren gegaan. In of bij de grafmonumenten en -heuvels werden de resten van de overledenen in kuilen bijgezet. In de meeste grafkuilen werden urnen van aardewerk geplaatst; een enkele keer waren ze van glas, natuursteen of lood. Bij de urn werd een flinke maaltijd neergezet, die de dode tijdens zijn reis naar het hiernamaals (de onderwereld) kon nuttigen. Ook werden olielampjes meegegeven, die als lichtbron dienden bij de tocht in de duisternis. In vergelijking met de eerder besproken militaire graven uit het midden van de eerste eeuw zien we na 70 een opvallende omslag in het begrafenisritueel. Het onderscheid tussen soldaten en burgers in het grafritueel lijkt langzaam te vervagen. Er werd nu in veel meer gevallen aardewerk met voedsel, drank en andere zaken in de graven meegegeven. Waarschijnlijk heeft dit te maken met veranderingen in de sociale verhoudingen binnen de samenleving. Ook de aanvankelijke strikte ruimtelijke en sociale scheiding tussen de militairen op het Kops Plateau en de bevolking in Oppidum Batavorum vervaagde in het laatste kwart van de eerste eeuw. De niet-militaire bevolking woonde direct buiten het legerkamp op de Hunerberg en een aantal burgers, zoals gezinsleden van officieren, misschien zelfs wel in het legerkamp. Sommige soldaten woonden of werkten waar- Hengstdalseweg. Kruik(IV 576) en kantharos (III 341) die bij de bouw van de Christus Koningkerk in zijn gevonden. Naar P.Stuart, Gewoon aardewerk, Nijmegen Grafsteen met inscriptie afkomstig van Kleine Kopse Hof. Foto Provinciaal Museum G.M. Kam. VERO]NA [MIL.LEG.X.G]EM.>HOS [TILI M]ARCELLI ANNO [R]VM.XXXV.AEROR<O> VM.XIII.HIC.S.EST.S.T.[T.L] HERES.EX.T.F.CVRAVIT (Naam onbekend) uit Verona, soldaat uit het Tiende Legioen Gemina, uit de centuria van Hostilius Marcellus, 35 jaar oud, met 13 dienstjaren, is hier begraven. Moge de aarde licht voor U zijn. Zijn erfgenaam heeft (deze steen)krachtens het testament laten maken.
6 schijnlijk voor kortere of langere tijd buiten het kamp. Een andere vernieuwing is het gebruik van steen bij de bouw van grafmonumenten. Voordien beperkte men zich tot het opwerpen van aarden heuvels. Daarbij plaatste men misschien wel houten borden met een opschrift. In elk geval kwamen na 70 grafstenen in gebruik. Sommige officieren konden zich zelfs een geheel in steen uitgevoerd grafmonument veroorloven. in de legerplaatsen gestationeerd zijn geweest. De bewoners van het kampdorp hadden waarschijnlijk een eigen begraafplaats De vermelding van soldaten op grafstenen (St. Maartens-kliniek en Kleine Kopse Hof ) en de stenen grafmonumenten langs de oostelijke uitvalsweg van de legerplaats ongeveer het tracé van de huidige Ubbergseveldweg geven aan dat dit gebied vrijwel uitsluitend voor officieren en soldaten bestemd was. Tot ver in de derde eeuw n.chr. bestond in onze streken het gebruik om mensen na hun dood te cremeren. Het is dan ook opvallend dat in alle genoemde grafvelden wel enkele lijkbegravingen voorkomen. Zo zijn er skeletten aangetroffen in de opgravingen van de ROB aan de Ubbergseveldweg en aan de oostzijde van het Kops Plateau. Ook onderzoekers van de Universiteit hebben aan de Museum Kamstraat zo n graf gevonden. In al deze graven ontbraken bijgaven, waardoor de wijze van begraven een datering in de vierde eeuw of later suggereert. Tijdens het onderzoek van de Gemeente Nijmegen NIEUWE ONTWIKKELING Het idee van één groot grafveld in het oosten van Nijmegen moeten we langzamerhand verlaten. Uit recent onderzoek en de oude vermeldingen van grafvondsten komt een steeds duidelijker beeld naar voren van kleine concentraties van begravingen. Dergelijke groepsgewijze begravingen lijken samen te hangen met de afzonderlijke detachementen die Hengstdalseweg. Tijdens de reis naar de onderwereld kreeg de dode als lichtbron een lampje mee in het graf. Lengte 10,4 cm. aan de Hengstdalseweg is echter een lijkbegraving gevonden die door de bijgaven rond 100 na Chr. gedateerd kan worden. Het is daarmee de oudst bekende Romeinse begraving van dien aard in Nijmegen. De betekenis van dergelijke uitzonderingen op de regel is vooralsnog onduidelijk. Hebben we hier te maken met uitzonderlijke figuren binnen de lokale samenleving of zijn het vreemdelingen uit streken met een andere culturele traditie? Sporadisch treffen we in de grafvelden ook nog paardengraven aan. Onder andere is dat het geval aan de Hengstdalseweg, de Museum Kamstraat en aan de Ubbergseveldweg. De betekenis van deze graven is al evenmin duidelijk. Mogelijk gaat het om paarden die bij de dood van hun eigenaar meebegraven zijn. Daarbij kan men denken aan de speciale band die de ruiters uit het leger met hun paarden hadden. Of misschien moest men gewoon een kadaver (kreng) kwijt? Hengstdalseweg. Reukwaterflesje uit een graf. Schaal 1:1. Kruisweg. De doden kregen soms benen dobbelstenen mee in het graf. Deze zorgden tijdens de reis naar de onderwereld voor het nodige vertier. Colofon Uitgave: Directie Grondgebied, Afd. Stadsontwikkeling, Bureau Archeologie. Postbus HG NIJMEGEN tel. (024) Tekst: Harry van Enckevort, Jan Thijssen. Foto s: Kiki van Heijst, Rob Loeffen, Rob Mols, ROB. Tekeningen: André Simons. Layout: Rob Mols.
Grafvondsten rijke graven Voorstadslaan.
Grafvondsten rijke graven Voorstadslaan. 61 Materialen Uit de opgravingen in het Waterkwartier is gebleken dat in het begin van de tweede eeuw nog lang niet alle bouwsels in de stad uit (bak)steen bestonden.
Nadere informatieOpwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is
rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar
Nadere informatieOPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND
OPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND In het najaar van 2011 en de lente van 2012 deed een team archeologen van Archeologisch Onderzoek Leiden (Archol bv) en Diachron UvA bv opgravingen in Aarle in de gemeente
Nadere informatieULPIA NOVIOMAGUS 8 GRAVEN DOOR DE TIJD. Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen. Uitgave van het Bureau Archeologie maart 2002
ULPIA NOVIOMAGUS 8 Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen Uitgave van het Bureau Archeologie maart 2002 Rond 500 na Chr. heeft men bij de begrafenis van deze persoon aan de Burchtstraat stukjes
Nadere informatieRond en groen De piramiden van Ronse
Rond en groen De piramiden van Ronse /LEAD/ Volgens de Vlaamse streekauteur Omer Wattez (1857-1935) is Ronse de Parel van de Vlaamse Ardennen. Deze eretitel heeft de stad grotendeels aan zijn geaccidenteerde
Nadere informatieDe resultaten van de publieksopgraving in Dalfsen
De resultaten van de publieksopgraving in Dalfsen Henk van der Velde en Niels Bouma Inleiding In de zomermaanden van 2017 heeft er in Oosterdalfsen een publieksopgraving plaatsgevonden. Een archeoloog,
Nadere informatieOntdekking. Dorestad teruggevonden
Dorestad teruggevonden Ontdekking Het vroegmiddeleeuwse Dorestad verdween na de negende eeuw van de kaart. Pas rond 1840 werd de stad teruggevonden, bij toeval. Kort daarna deed het RMO opgravingen en
Nadere informatie3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr.
6 prehistorie oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Jagers en Boeren De oudste bewoners Jos en Mirthe fietsen in de zomervakantie op de Elspeetse heide. Ze maken met hun ouders een
Nadere informatie3000 jaar historie van Best-Aarle opgegraven
Locatie: Best en Aarle Periode: NEO, BRONS, IJZ, ROM, XME, NT Complextype: ELA, GC, GVX, IX, IPER, NX, NHP, XXX. Soort onderzoek: opgraving Jaartal onderzoek:2011 en 2012 Datum vondst:2011 en 2012 Uitvoerder:
Nadere informatieBegraven en cremeren in de prehistorie
9 e Cultuur n e e t historisch Apeldoorn e m g Begraven en cremeren in de prehistorie Rond kerkhoven, begraafplaatsen en andere zaken die met de dood te maken hebben, hangt vaak een waas van geheimzinnigheid
Nadere informatie2000 jaar oude sporen
2000 jaar oude sporen Archeologie & Romeinen in Nederland Deze lesbrief bevat 2 lessen van elk 1 lesuur - Les 1 is een kennismaking met de wereld van de archeologie. - Les 2 spitst zich toe op een deel
Nadere informatieEen legendarisch fort aan de Waal Opgravingsgegevens van zeven hectaren Kops Plateau
Een legendarisch fort aan de Waal Opgravingsgegevens van zeven hectaren Kops Plateau Project 10 Nijmegen Kops Plateau: een Romein s fort Onderwerp Aan het eind van de lste eeuw voor Chr. heeft het Romeinse
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/26480
Nadere informatieArchol bv. Ivo van Wijk. Voorlopig verslag Archeologische Opgraving Plangebied Joannes Riviusstraat te Elsloo, gemeente Stein
2012 Archol bv Ivo van Wijk Voorlopig verslag Archeologische Opgraving Plangebied Joannes Riviusstraat te Elsloo, gemeente Stein Voorlopig verslag Archeologische Opgraving Plangebied Joannes Riviusstraat
Nadere informatieCollectie archeologie Laatst aangepast zondag 23 maart 2008 00:33. De Steentijd
De Steentijd Het HVR museum beschikt over een uitgebreide steentijdcollectie waarvan een representatief gedeelte permanent wordt tentoongesteld. De collecties zijn gevormd uit schenkingen en bruiklenen
Nadere informatieProefopgraving in de tuin van het voormalige Gereformeerd Weeshuis aan de Havenstraat te Woerden door Elly E. v.d. Busse-Bruin
Proefopgraving in de tuin van het voormalige Gereformeerd Weeshuis aan de Havenstraat te Woerden door Elly E. v.d. Busse-Bruin Inleiding De toestemming van het bestuur van het Dienstencentrum maakte het
Nadere informatiePottenbakkersovens in Landgraaf
Pottenbakkersovens in Landgraaf Schaesberg, Steenfabriek Russel, Dr. Calsstraat In 1921 twee ovens uit verschillende tijdsperken met vondsten uit de vroege en volle middeleeuwen. Ook in 1926 werd nog aardewerk
Nadere informatie1 Hoe gaan we om met archeologie in de gemeente Oss? U heeft een omgevingsvergunning aangevraagd.voordat we een vergunning kunnen verlenen,
Sinds 2010 heeft de gemeente Oss een archeologiebeleid. Vanaf 1 januari 2013 geldt dit voor het gehele grondgebied van de nieuwe gemeente Oss, inclusief Lith dus. Deze brochure is voor iedereen bedoeld
Nadere informatieAanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?
Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte
Nadere informatieBijlage 3a: Leerlingenwerkblad Bij les 1
15 Leerlingenwerkblad Bij les 1 Wat kun je vertellen bij de volgende vragen: Succes!! Naam: 1) Je hebt nu een heleboel gehoord en gezien over grafheuvels. Wat komt er als eerste in je op als jij iets over
Nadere informatieULPIA NOVIOMAGUS 10 Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen Uitgave van het Bureau Archeologie september 2004
ULPIA NOVIOMAGUS 10 Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen Uitgave van het Bureau Archeologie september 2004 Doorsnede door de grachten van de Augusteïsche legerplaats ter hoogte van de Iepstraat.
Nadere informatiePubliekssamenvatting. Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden
Publiekssamenvatting Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden Catastrofale overstromingen kwamen vaak voor in de geschiedenis van Pannerden, wat met de ligging in de driehoek tussen de rivieren
Nadere informatie29 april - 7 mei 2017
Meer informatie Waar? Veerweg 1,, Opheusden, Gelderland Telefoon: 0900 6363 888 E-mail: info@rivierenland.biz Website: http://www.rivierenland.nl Wanneer? 29 april 2017 30 april 2017 1 mei 2017 2 mei 2017
Nadere informatieProject 434: Bureaustudie Actualisering archeologische verwachting nieuwbouwlocatie Stadhuiskwartier. Interne Rapportages Archeologie Deventer 55
Interne Rapportages Archeologie Deventer 55 Mei 2012 Project 434: Bureaustudie Actualisering archeologische verwachting nieuwbouwlocatie Stadhuiskwartier COLOFON 2012, Gemeente Deventer, Deventer. Auteur:
Nadere informatieULPIA NOVIOMAGUS 13. Rond 19 voor Chr. vestigden zich de eerste Romeinse troepen op de Hunerberg, een hoger gelegen plateau in het
ULPIA NOVIOMAGUS 13 Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen Uitgave van Bureau Archeologie en Monumenten oktober 2008 BEGRAVEN SIERADEN EN VERBRAND GELD OP DE NIJMEEGSE HUNERBERG Rond 19 voor
Nadere informatieDe presentatie rond de trap
Kijktocht OER! Plus 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de prehistorie; de tijd van de jagers en boeren. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Deze kijktocht helpt je ontdekken
Nadere informatieInleiding. De bijzondere geschiedenis van het Kops Plateau
De bijzondere geschiedenis van het Kops Plateau Inleiding Het Kops Plateau in Nijmegen is een verlaten stukje groen, te midden van een verder stedelijke omgeving. Sinds enkele generaties bezit de familie
Nadere informatieInleiding. Publieksvoorlichting Kops Plateau: een korte samenvatting van 100 jaar archeologisch onderzoek en een visie voor de toekomst
Publieksvoorlichting Kops Plateau: een korte samenvatting van 100 jaar archeologisch onderzoek en een visie voor de toekomst Inleiding Het Kops Plateau in Nijmegen is een gebied dat er verlaten bijligt
Nadere informatieverslag van archeologisch onderzoek vanaf de jaren zeventig in de wijk padbroek werkgroep archeologie cuijk museum ceuclum
OUDE BEWONING IN PADBROEK verslag van archeologisch onderzoek vanaf de jaren zeventig in de wijk padbroek werkgroep archeologie cuijk museum ceuclum Oude bewoning in Padbroek Tijdens de bouw en inrichting
Nadere informatieRomeinse wandel/fietsroute Nijmegen-Oost
Via Oost Romeinse wandel/fietsroute Nijmegen-Oost 1,50 Lengte: 6,5 km Fiets- of wandeltocht. Uitgezonderd de eerste 500 meter, die zijn alleen per voet af te leggen. Start van de route: Godenpijler op
Nadere informatieWaarderend Archeologisch Onderzoek te Oudenburg, kantine voetbalplein (Bekestraat)
Waarderend Archeologisch Onderzoek te Oudenburg, kantine voetbalplein (Bekestraat) (28 en 29 oktober 2009) Oudenburg, 2009 Colofon Archeologisch Rapport Oudenburg 4 Waarderend archeologisch Onderzoek te
Nadere informatieEen Archeologisch Bureauonderzoek voor het bestemmingsplan De Grift 3 in Nieuwleusen (gemeente Dalfsen, Overijssel). Figuur 1.
Een Archeologisch Bureauonderzoek voor het bestemmingsplan De Grift 3 in Nieuwleusen (gemeente Dalfsen, Overijssel). (Steekproef 2006-03/18, ISSN 1871-269X) Inleiding Voor De Lange, Bureau voor Stedebouw
Nadere informatieVERSLAGEN VAN WERKZAAMHEDEN
VERSLAGEN VAN WERKZAAMHEDEN 1. ACTIVITEITEN VAN DE WERKGROEP APELDOORN (AWA) Door Chris Nieuwenhuize (veldwerkleider). Inventarisatie cultuurhistorie Bruggelen De Stichting Probos heeft samen met een aantal
Nadere informatieARCHEOLOGISCHE KRONIEK
ARCHEOLOGISCHE KRONIEK door H. Suurmond-van Leeuwen Tien jaar Bodemonderzoek in Leiden De tiende uitgave in de reeks Bodemonderzoek in Leiden heeft een feestelijk blauwe omslag en bevat 165 pagina s met
Nadere informatieArcheologisch bureauonderzoek
Archeologische Berichten Nijmegen Briefrapport 185 Archeologisch bureauonderzoek in verband met sloop van het schoolgebouw Spechtstraat 4 (Nijmegen) en de ontwikkeling van het plangebied tot park Benjamin
Nadere informatieMunten schrijven geschiedenis. Werkbrochure muntschatten
Munten schrijven geschiedenis Werkbrochure muntschatten Archeologie en munten Colofon Samenstelling en redactie Inge Baetens Grafische vormgeving en DTP Lieve Delestinne Tekeningen Erik Pijl, Lieve Delestinne
Nadere informatieINFORMATIERAPPORT EN SELECTIEADVIES
INFORMATIERAPPORT EN ELECTIEADVIE Proefsleuvenonderzoek Bedrijventerrein fase 2 (Homoetsestraat), Maurik, gemeente Buren Archis onderzoekmeldingsnummer 4120 Inleiding Tussen 14 en 23 februari 2011 is door
Nadere informatieArcheologische Berichten Nijmegen Rapport 27. en verbrand geld op de Nijmeegse Hunerberg. Harry van Enckevort. met bijdragen van
Archeologische Berichten Nijmegen Rapport 27 Romeinse graven en verbrand geld op de Nijmeegse Hunerberg Archeologisch onderzoek aan de Hugo de Grootstraat Harry van Enckevort met bijdragen van Rob Reijnen
Nadere informatieSAMENVATTING GEOLOGIE / BODEM - BODEMKWALITEIT
SAMENVATTING GEOLOGIE / BODEM - BODEMKWALITEIT Geologie Over het algemeen geldt dat de toplaag van 0,0 tot 0,5 m mv. zal bestaan uit opgebrachte zand/grond dat plaatselijk (licht) puinhoudend is. Ter plaatse
Nadere informatieOpgraving Hengelo Winkelskamp Grafveld
2015 Archeologisch Onderzoek Leiden (Archol) Postbus 9515 2300 RA Leiden (071) 527 33 13 www.archol.nl Opgraving Hengelo Winkelskamp Grafveld Voorlopig evaluatierapport, Archol BV Opgraving Hengelo Winkelskamp
Nadere informatieArcheologische Quickscan
Document: Archeologische Quickscan versie 2 Plangebied: Polderpark, Oudesluis, gemeente Schagen Adviesnummer: 16185 Opsteller: drs. C.M. Soonius (senior archeoloog) & drs. S. Gerritsen (senior archeoloog)
Nadere informatieNieuw Delft - Veld 2, 3, 6, 7, 8, 9, 10.2 en 11
Delftse Archeologische Notitie 99 Nieuw Delft - Veld 2, 3, 6, 7, 8, 9, 10.2 en 11 Een archeologisch bureauonderzoek Jean Paul Bakx, Jorrit van Horssen & Bas Penning 5 Nieuw Delft Veld 3 5.1 Plangebied
Nadere informatieArcheologische observaties tijdens OCE-onderzoek Richelleweg, Soest
Archeologische observaties tijdens OCE-onderzoek Richelleweg, Soest augustus 2011 Amersfoort, oktober 2013 Opgesteld door: Drs. M.L. Verhamme, Regio-archeoloog Centrum voor Archeologie Langegracht 11 3811
Nadere informatieOerboeren in de Friese Wouden.
Stichting IJstijdenmuseum Buitenpost. www.ijstijdenmuseum.nl. Oerboeren in de Friese Wouden. Het grootste deel van de geschiedenis van ons mensen ligt in de prehistorie. Met prehistorie duiden we een tijd
Nadere informatieArcheologie. Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt.
Archeologie Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt. Inhoudsopgave Wat is een archeoloog? Bekende archeologen. Opleiding. Soorten archeologen. Tempel van Empel. Opgravingen. Mijn buurman. 1 Wat
Nadere informatiePREHISTORIE IN BOXTEL Dik Bol (auteur) Hans de Visser (tweede lezer) mei 2016
Samenvatting PREHISTORIE IN BOXTEL Dik Bol (auteur) Hans de Visser (tweede lezer) mei 2016 Deze basistekst is gekoppeld aan de canon van Boxtel. In deze basistekst wordt het vroegste deel van de menselijke
Nadere informatieJaarverslag BATO 2006
Jaarverslag BATO 2006 Afgelopen jaar was een bewogen en creatief jaar voor Bato. Ten eerste hebben zich twee nieuwe leden aangemeld: Christa van Diepen en Jan van Oostveen. Naast de gewoonlijke werkzaamheden
Nadere informatieOpgravingen in Ruien - Rosalinde (gem. Kluisbergen) : van een prehistorisch kampement uit de ijstijd tot de Romeinse periode
Opgravingen in Ruien - Rosalinde (gem. Kluisbergen) : van een prehistorisch kampement uit de ijstijd tot de Romeinse periode Het onderzoeksgebied vanuit de lucht bekeken (Foto: Birger Stichelbaut). De
Nadere informatiePresentatie Romeinenfestival en Romeinse wal Stichting Romeinenfestival, 23 september
Presentatie Romeinenfestival en Romeinse wal Stichting Romeinenfestival, 23 september Het eerste Romeinenfestival vond plaats in het feestjaar 2005, toen nog gehouden op het terrein van camping Kwakkenberg
Nadere informatieToetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 1 Toetsvragen
Tijdvak 1 Toetsvragen 1 De meeste kennis over de periode waarin de eerste mensen leefden, komt van archeologen. Wat houdt het werk van archeologen in? A Zij bestuderen de verschillende theorieën over de
Nadere informatieTIJDPAD Dit kreeg een rijke eerste-eeuwse inwoner van Oppidum Batavorum mee in zijn/haar graf, inclusief een vouwstoeltje!
Historische plekken in Romeins Nijmegen- Oost Nijmegen, dat is bekend, heeft een Romeins verleden. Het is zelfs de oudste stad van Nederland. Maar er zijn eigenlijk verschillende Romeinse Nijmegens, want
Nadere informatie2. Grafcultuur in de herinneringscultuur door de eeuwen heen.
De H. Luciakerk en de Middeleeuwse begraafplaatsen. 1. Inleiding. In het verleden zijn er door de Heemkundekring Myerle (HKM) nabij de H. Luciakerk van Mierlo verschillende noodopgravingen uitgevoerd.
Nadere informatieVeldheem Wezep en archeologie
Veldheem Wezep en archeologie In opdracht van Delta Wonen heeft de regioarcheoloog van De Regio Noord Veluwe in mei 2011 een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd ten behoeve van de planontwikkelingen
Nadere informatiePlan van aanpak begeleiding aanleg bouwput Helmond-Stiphout, Geeneind
Plan van aanpak begeleiding aanleg bouwput Helmond-Stiphout, Geeneind Kwaliteitseisen http://www.cultureelerfgoed.nl/werken/wetten-enregels/vergunningen/formulier-toestemming-onderzoek-amateurverenigingen
Nadere informatieARCHEOLOGISCHE KRONIEK
ARCHEOLOGISCHE KRONIEK door H. Suurmond-van Leeuwen In 1989 verscheen wegens onvoldoende aanbod aan copy geen uitgave van Bodemonderzoek in Leiden. Het ligt in het voornemen van de Directie Civiele Werken
Nadere informatieDE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6. Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum. 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te:
DE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6 Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te: 1 In de museumzaal hangen banieren met tekst. Een banier is een soort vlag. Er staan ook
Nadere informatieDe Romeinen. Wie waren de Romeinen?
De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als
Nadere informatieKastelen in Nederland
Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,
Nadere informatieSporen in de Romeinse Vallei. Wandelroute. Vlengendaalroute. Uitgave van de gemeente Simpelveld
Vlengendaalroute Sporen in de Romeinse Vallei Wandelroute Vlengendaalroute Uitgave van de gemeente Simpelveld Beste wandelaar van de Vlengendaalroute, Onthaasting op prachtige plekjes in Simpelveld en
Nadere informatieDecker_Konincxveltc.jpg Deventer KV.JPG
Koningsveld is het oudste en meest belangrijke klooster van Delft. Aan de bouw van dit klooster is oudere middeleeuwse bewoning vooraf gegaan. Onder de middeleeuwse ophogingen komen bovendien bewoningssporen
Nadere informatieDeze activiteit MOET worden voorbereid op school, anders kunnen de opdrachten tijdens de excursie niet uitgevoerd worden.
VOORBEREIDING Mens in De Maashorst Deze activiteit MOET worden voorbereid op school, anders kunnen de opdrachten tijdens de excursie niet uitgevoerd worden. De activiteit leert leerlingen wat de rol is
Nadere informatieAfbeelding 1. De ligging van plangebied Kadijkweg te Lutjebroek (zwarte stippellijn).
Document: Archeologische Quickscan Plangebied: Kadijkweg 65-67, Lutjebroek, gemeente Stede Broec Adviesnummer: 14153 Opsteller: J. van Leeuwen (archeoloog) & C. Soonius (regio archeoloog) Datum: 28-05-2014
Nadere informatieVOORBEREIDING DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE
VOORBEREIDING DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE 1 Utrecht, 2013 Beste docent, Wij hopen u en uw groep binnenkort te mogen verwelkomen in het Centraal Museum, waar u met de groep deelneemt aan het programma
Nadere informatieProject Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC
Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Prehistorie De geschiedenis in Nederland begint al heel lang geleden. Lang voordat de Romeinen in Nederland kwamen, waren er al mensen.
Nadere informatie6.3. Analyse en interpretatie van de grondsporen Algemeen
6.3. Analyse en interpretatie van de grondsporen 6.3.1. Algemeen In totaal werden er tijdens het vlakdekkend onderzoek 31 sporen geregistreerd in het vlak. Vijf ervan kwamen ook reeds tijdens het vooronderzoek
Nadere informatieBewoningssporen uit de 14 e eeuw en een turfput aan de Kievitspeelweg
Bewoningssporen uit de 14 e eeuw en een turfput aan de Kievitspeelweg door: Paul Lammeretz Tungelroy, 01-07-2017 Het is algemeen bekend dat vanaf het onstaan van de eerste landbouw in deze streken de bewoning
Nadere informatiet Overlaar in de buurtschap Zwiep
Onderzoek voormalige havesathe, 29 maart 2005 t Overlaar in de buurtschap Zwiep Ben de Graaf In deze bijdrage doet amateurarcheoloog Ben de Graaf verslag van een onderzoek, dat op 29 maart 2005 werd uitgevoerd
Nadere informatiePapendrecht, Westeind 25, gemeente Papendrecht (ZH). Archeologisch en cultuurhistorisch bureauonderzoek. Transect-rapport 528 (concept 1.
1. ALGEMENE GEGEVENS Titel Auteur(s) Autorisatie Gemeente Papendrecht, Westeind 25, gemeente Papendrecht (ZH). Archeologisch en cultuurhistorisch bureauonderzoek. Transect-rapport 528 (concept 1.0) H.
Nadere informatieKerngegevens gemeentelijk monument: : Kasteelweg 13a. Kadastrale aanduiding : HHS00 sectie U nr(s) 282 Coördinaten : x: 189.
Kerngegevens gemeentelijk monument: Monumentnummer : GM009 Naam monument : Mariagrot Adres : Kasteelweg 13a Postcode en plaats : 6095 ND Baexem Kadastrale aanduiding : HHS00 sectie U nr(s) 282 Coördinaten
Nadere informatieOpgraving Davidstraat-Romeinstraat Enkhuizen. Een eerste stand van zaken.
Opgraving Davidstraat-Romeinstraat Enkhuizen. Een eerste stand van zaken. In de vroege zomer van 2017 heeft Archeologie West-Friesland een opgraving uitgevoerd tussen de Davidstraat, Romeinstraat en Korte
Nadere informatieVerslag onderzoek van door leden van de Amateur Tuindervereniging Arentsburgh verzamelde scherven
Verslag onderzoek van door leden van de Amateur Tuindervereniging Arentsburgh verzamelde scherven Vondsten uit de grond van de ATV Arentsburgh De grond van deze vereniging ligt in de directe omgeving van
Nadere informatieMaak hier de gaatjes voor in je multomap. Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN. Dit boekje is van
Maak hier de gaatjes voor in je multomap Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN _ Dit boekje is van Welkom bij de Romeinen! In Welkom bij de Romeinen maak je kennis met het Romeinse leven. Je zult merken
Nadere informatieHunebedden. Inleiding. Hoofdstuk 1 Wat zijn hunebedden en waar kun je ze vinden?
Hunebedden Inleiding Ik hou mijn werkstuk over hunebedden, omdat ik het een leuk onderwerp vind. Maar ik hou het er ook over, omdat ik er veel van te weten wil komen. Ik ben op het idee gekomen, omdat
Nadere informatieDordrecht Ondergronds Waarneming 6 VEST 124, GEMEENTE DORDRECHT
VEST 124, GEMEENTE DORDRECHT Een waarneming tijdens een bodemsanering J.A. Nipius 2011 Gemeente Dordrecht Bureau Monumentenzorg & Archeologie Colofon ISSN n.v.t. ISBN n.v.t. Tekst J.A. Nipius Redactie
Nadere informatieActiviteitenschema Archeologie
Activiteitenschema Archeologie Soort activiteit: Spullen opgraven uit de zandbak. Tijdsindeling: 5 Minuten de plaatjes in de zandbak verstoppen. 5 Minuten vertellen over hoe de mensen vroeger wat zochten
Nadere informatieDe archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen
De archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen dr. H.A. Hiddink senior-archeoloog VUhbs, Amsterdam cursus Weerterlogie, 17-02-2016 Geologie - hooggelegen rug in Roerdalslenk
Nadere informatieAardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?... Munten Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?...
WERKBLAD 1 HET WERK VAN DE ARCHEOLOOG Kruis aan welk materiaal jij met je groepje onderzoekt. Bekijk de film en zoek het antwoord op de vraag. Aardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het
Nadere informatieHoutskool uit een kuil van een rivierduin bij Rotterdam-IJsselmonde 't Hart
BIAXiaal Houtskool uit een kuil van een rivierduin bij Rotterdam-IJsselmonde 't Hart L.I. Kooistra november 2009 BIAX C o n s u l t Onderzoeks- en Adviesbureau voor Biologische Archeologie en Landschapsreconstructie
Nadere informatieArcheologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen
Archeologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen Bijlage 3 bij Nota van Uitgangspunten Strijpsche Kampen Definitief Gemeente Oirschot Grontmij Nederland bv Eindhoven, 11 mei 2007 Verantwoording Titel :
Nadere informatieThe Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library
De conservering van de Dode Zee-rollen door: The Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library De vondst van de Dode Zee-rollen wordt als een van de grootste archeologische ontdekkingen van de 20ste eeuw
Nadere informatieDelftse Archeologische Notitie 129. Markt 85, Delft. Een archeologische begeleiding. Jorrit van Horssen
Delftse Archeologische Notitie 129 Markt 85, Delft Een archeologische begeleiding Jorrit van Horssen Delftse Archeologische Notitie 129 Markt 85, Delft Een archeologische begeleiding Jorrit van Horssen
Nadere informatieNaam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6
Naam: De Romeinen De Romeinse bouwkunst. De Romeinen behoren tot de beste bouwers uit de geschiedenis. Ze bouwden tempels, riolen, waterleidingen, wegen, kanalen, huizen, aquaducten, havens, bruggen en
Nadere informatie100% Romeins. op zoek naar de Romein in jezelf
100% Romeins op zoek naar de Romein in jezelf 1 Wist je dat alle voorwerpen op deze tentoonstel- hoi, dit is de route, begin bij leger, dan door naar haard en huis en zo verder. dit is de 2e verdieping
Nadere informatieCultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden. Datum 2 mei 2011
Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden Datum 2 mei 2011 Colofon Projectnaam Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden Auteur Willem de Bruin Datum 2 mei 2011 1. Inleiding 1.1
Nadere informatieGent 24b. De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz. Onderbergen. Het pand van de Dominicanen. Predikherenlei
De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz Gent 24b Onderbergen. Het pand van de Dominicanen Predikherenlei Rue de la Valléé nr 40 /Onderbergen Onderbergen nr 57 in 1940 Tweede gedeelte
Nadere informatieDordrecht een stad vol historie
Dordrecht. een stad vol historie Hoe dichter bij Dordt.. In 2000 kwam ik voor het eerst in mijn leven in Dordrecht. Daarvoor passeerde ik alleen Dordrecht via de A15 of A16 als ik van uit Brabant naar
Nadere informatieUitpakken 1: Romeinse amforen uit Venlo
Verschenen in: Archeologie in Limburg 77 (1998), 48-51 Uitpakken 1: Romeinse amforen uit Venlo Wim Hupperetz Inleiding In de jaren 50 en 60 zijn in de binnenstad van Venlo grote hoeveelheden Romeins aardewerk
Nadere informatieRomeinen. Romeinen. Germanen
Romeinen Romeinen Grieken en Romeinen lijken op elkaar qua levensstijl. Het Romeinse rijk is ontstaan in Rome (753 v. Chr.). De Romeinen kwamen 50 v. Chr. naar Nederland. De Romeinen hebben het Latijns
Nadere informatieCremeren, en dan? Wij geven u de aandacht die u verdient.
Cremeren, en dan? Wij geven u de aandacht die u verdient. G. van Leeuwe b.v. Nijmegen 2 G. van Leeuwe b.v. Natuursteenbedrijf G. van Leeuwe b.v., sinds 1926 Wij zijn een familiebedrijf dat persoonlijke
Nadere informatieDe Zwarte Woestijn. geeft steeds meer geheimen prijs. Nieuw Nederlands onderzoek in het noordoosten van Jordanië
JORDANIË AZRAQ Nieuw Nederlands onderzoek in het noordoosten van Jordanië Tekst: Joost Vermeulen overige foto s: Peter Akkermans De Zwarte Woestijn geeft steeds meer geheimen prijs De zomers zijn er gloeiendheet
Nadere informatiePagina 1 van 7 Archeologie West-Friesland, Nieuwe Steen 1, 1625 HV Hoorn, Postbus 603, 1620 AR Hoorn
Document: Archeologische Quickscan Plangebied: Oosterdijk 54, Oosterdijk, gemeente Enkhuizen Adviesnummer: 16078 Opsteller: F.C. Schinning (archeoloog) & C.M. Soonius (regio-archeoloog) Datum: 09-05-2016
Nadere informatieArcheologen vinden bijzondere geldschat bij zuidelijke muur in Jeruzalem
Archeologen vinden bijzondere geldschat bij zuidelijke muur in Jeruzalem Munten uit de Byzantijnse tijd. Een archeologisch team onder leiding van dr. Eilat Mazar heeft in de buurt van de Tempelberg een
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20151 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20151 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Enckevort, Harry van Title: Gebundelde sporen : enkele kanttekeningen bij aardewerk
Nadere informatieDieren in het vroegmiddeleeuwse grafritueel. Inge van der Jagt 10 april 2015
Dieren in het vroegmiddeleeuwse grafritueel Inge van der Jagt 10 april 2015 Inhoud Introductie vroegmiddeleeuwse graven Paarden van Borgharen Conclusies relatie mens-dier Borgharen Landelijke beeld dieren
Nadere informatieOnbekend Heemstede: Bedreigde monumenten
Onbekend Heemstede: Bedreigde monumenten Voor de mensen, die de artikeltjes over Heemsteeds- en Bennebroeksverleden in de Heemsteder gelezen, dan wel gemist hebben, herhalen we de artikelen om u de gelegenheid
Nadere informatieRMB NOTITIE Quickscan archeologie Uden Eikenheuvelweg/Munterweg. Inleiding
RMB NOTITIE 1015 Quickscan archeologie Uden Eikenheuvelweg/Munterweg Inleiding De gemeente Uden heeft als bevoegde overheid het RMB gevraagd een advies uit te brengen over de een plangebied aan de Eikenheuvelweg
Nadere informatieNieuwsbrief 1 maart 2012
Nieuwsbrief 1 maart 2012 De Heemshof Het gebied rond De Heemshof in Heemskerk wordt bedreigd door nieuwbouwplannen van de gemeente. Op verzoek van Lambert Koppers, eigenaar van De Heemshof en deelnemer
Nadere informatieVOORADVIES BESTEMMINGSPLANPROCEDURE
VOORADVIES BESTEMMINGSPLANPROCEDURE Zaaknr. : 2015EAR0009 Zaakomschrijving : CPO Lindevoort Rekken Specialisme : Cultuurhistorie (excl. Archeologie) Behandeld door : Roy Oostendorp Datum : 7 oktober 2015
Nadere informatieAdviesdocument 768. Oranjerie landgoed Mattemburgh, gemeente Woensdrecht. Project: Projectcode: HOOM2. Opdrachtgever: Brabants Landschap
Adviesdocument 768 Project: Oranjerie landgoed Mattemburgh, gemeente Woensdrecht Projectcode: HOOM2 Opdrachtgever: Brabants Landschap Datum: 12 juni 2015 1 ARCHEOLOGIE & DE ORANJERIE MATTEMBURGH Inleiding
Nadere informatieOpgravingen te Sissi op Kreta
Opgravingen te Sissi op Kreta Sinds 2007 voert de Belgische School te Athene elk jaar op het eiland Kreta tijdens de zomermaanden archeologische opgravingen uit te Sissi, een kustplaatsje 4 km ten oosten
Nadere informatie