Nederlandse praktijkrichtlijn. NPR 8110 (nl) Risicoklassenindeling voor overspanningsbeveiliging. Risk management surge and transient protection

Transcriptie

1 Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Nederlandse praktijkrichtlijn NPR 8110 (nl) Risicoklassenindeling voor overspanningsbeveiliging Risk management surge and transient protection Vervangt NPR 8110:2003 ICS mei 2014

2 Nederlands Elektrotechnisch Comité Normcommissie "Bliksembeveiliging (NEC 81)" THIS PUBLICATION IS COPYRIGHT PROTECTED DEZE PUBLICATIE IS AUTEURSRECHTELIJK BESCHERMD Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Netherlands Standardization Institute. The Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , Fax (015)

3 Inhoud Voorwoord Onderwerp en toepassingsgebied Verwijzingen Termen en definities Bliksemschade Directe inslag Maatregelen tegen bliksem Indirecte inslag Beveiliging tegen overspanning Overspanningsgevoeligheid bepalen Bepaling van het aantal risicopunten Beveiligingsklassenindeling Beveiligingsklassen Algemeen Klasse Klasse Klasse Klasse Klasse Bibliografie

4 Voorwoord Bliksemontladingen en overspanning kunnen catastrofale gevolgen hebben. Door de uitbreiding van de infrastructuur en de toename van gevoelige elektronica in gebouwen is de kans op schade aan apparatuur door overspanning de laatste jaren sterk gestegen. Ook moderne installaties voor de opwekking van duurzame energie, zoals windturbines en fotovoltaische installaties bevinden zich door de functionele eisen altijd in een situatie die gevoelig is voor blikseminslagen en -inductie. In het bedrijfsleven zijn de risico s van overspanningen door blikseminslag niet alleen beschadiging van apparatuur, maar vooral bedrijfs-/productiestilstand. Deze gevolgschaden leveren vaak grote risico s op voor de continuïteit van een bedrijf. Ook in woonhuizen of in het geval van een thuiskantoor kan overspanning leiden tot ernstige gevolgen voor de bewoner als bijvoorbeeld een personenalarmeringssysteem door de gevolgen van een overspanning uitvalt of als bijvoorbeeld door een defecte computer het adressenbestand van een verzekeringspraktijk verloren gaat. De vraag naar een adequate beveiliging tegen overspanning is dan ook toegenomen. ln een aantal gevallen is een goede bliksemafleiderinstallatie een eerste vereiste. Maar daarmee blijft de kans bestaan dat allerlei elektrische en elektronische apparatuur wordt beschadigd door overspanningen die ontstaan door blikseminslagen. Dat kunnen inslagen in de eigen bliksemafleiderinstallatie van het object zijn, maar ook inslagen in de omgeving van het object. Het is daarom noodzakelijk de grootst mogelijke zorg te besteden aan de beveiliging van het object en de hierin aanwezige gevoelige apparatuur tegen het risico van schade door blikseminslag en overspanning. Deze praktijkrichtlijn geeft een hulpmiddel om te komen tot een afgewogen risico-inschatting en een indicatie van het daarbij behorende niveau van beveiliging. Het is nadrukkelijk geen voorschrift voor het gedetailleerd ontwerpen van complete installaties voor overspanningsbeveiliging. Hiervoor wordt verwezen naar de beschikbare normen op dat gebied, zoals de normreeks NEN-EN-IEC Bliksembeveiliging en de Nederlandse Praktijkrichtlijn NPR 1014 Bliksembeveiliging - Leidraad bij de NEN-EN-IEC reeks. De praktijkrichtlijn Risicoklassenindeling voor overspanningsbeveiliging is samengesteld door technici uit het verzekeringsbedrijf, het Nationaal Centrum voor Preventie en de vakgroep Bliksembeveiliging van UNETO-VNI. In de serie Nederlandse praktijkrichtlijnen verschijnen publicaties van informatief karakter, zoals toelichtingen op normen, constructieve mogelijkheden, werkmethoden en fabricagegegevens. Aan deze publicaties mag geen normatieve waarde worden toegekend. De onderhavige druk is herzien door de normcommissie NEC 81 Bliksembeveiliging. 2

5 Risicoklassenindeling voor overspanningsbeveiliging 1 Onderwerp en toepassingsgebied Deze praktijkrichtlijn geeft aanwijzingen voor de bepaling en beoordeling van preventieve maatregelen tegen overspanning aan de hand van een risicoklassenindeling. De klassenindeling is bedoeld voor mensen uit de praktijk, zowel verzekeraars als installateurs/adviseurs, die met de verschillende, in de indeling genoemde, factoren kunnen werken om te komen tot een evenwichtig beveiligingsplan. De klassenindeling is zeker niet bedoeld als instrument voor een leek op het gebied van bliksem en overspanning. Deze praktijkrichtlijn is niet van toepassing voor situaties waarvoor speciale voorwaarden gelden, zoals gebieden of gebouwen met explosiegevaar. In die situaties moet altijd worden voldaan aan de eisen uit de normreeks NEN-EN-IEC Verwijzingen De volgende documenten waarnaar is verwezen zijn onmisbaar voor de toepassing van dit document. Bij gedateerde verwijzingen is alleen de aangehaalde versie van toepassing. Bij ongedateerde verwijzingen is de laatste versie van het document (met inbegrip van wijzigings- en correctiebladen) waarnaar is verwezen van toepassing. NEN 1010+C1:2008/A1:2011+ C1:2011 Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties NPR 1014 NEN-EN-IEC : 2011 Bliksembeveiliging Leidraad bij de NEN-EN-IEC reeks Bliksembeveiliging Deel 1: Algemene principes NEN-EN-IEC : 2012 NEN-EN-IEC : 2011 NEN-EN-IEC : 2011 NPR-IEC-CLC/TS : 2007 ITU-T K.20, K.21 en K.45 Bliksembeveiliging Deel 2: Risico management Bliksembeveiliging Deel 3: Fysieke schade aan objecten en letsel aan mens en dier Bliksembeveiliging Deel 4: Elektrische en elektronische systemen in objecten Beveiligingsmiddelen voor laagspanningsverdeelnetten - Deel 22: Beveiligingsmiddelen tegen overspanning verbonden met telecommunicatie- en signaleringsnetwerken - Keuze en toepassing van principes Resistibility of telecommunication equipment 3 Termen en definities Voor de toepassing van deze praktijkrichtlijn gelden de volgende definities. 3.1 directe blikseminslag blikseminslag rechtstreeks op een gebouw of op de externe bliksembeveiliging van dat gebouw 3.2 indirecte blikseminslag blikseminslag in de omgeving van een gebouw die via kabels, leidingen of elektromagnetische velden e.d. invloed heeft op apparatuur in het gebouw 3

6 3.3 potentiaalvereffening elektrisch verbinden van verschillende metalen gestellen en vreemde geleidende delen om die op nagenoeg dezelfde potentiaal te brengen OPMERKING 1 Onderscheid wordt gemaakt tussen: basispotentiaalvereffening, aanvullende potentiaalvereffening en vereffening zonder aarde. Ook het onderling verbinden van metalen gestellen of vreemde geleidende delen is potentiaalvereffening. OPMERKING 2 Ten behoeve van de potentiaalvereffening worden bij bliksembeveiligingsinstallaties verbindingen met metalen delen en met de elektrische installatie tot stand gebracht door leidingen of door overspanningsbegrenzers, zoals bliksemstroom- en overspanningsbeveiligingen (zie NEN-EN-IEC en -4). OPMERKING 3 Ten opzichte van potentiaalvereffening voor een elektrische installatie (NEN 1010), geldt voor deze praktijkrichtlijn dat de potentiaalvereffening ook voor hogere frequenties laagimpedant behoort te zijn. In de praktijk houdt dit in dat er voor dit doel meestal een specifieke potentiaalvereffening behoort te worden aangelegd. 3.4 vreemde geleidende delen alle niet-elektrische of elektronische, maar wel elektrisch geleidende, voorzieningen die van buiten een gebouw binnenkomen of in een gebouw aanwezig zijn, zoals gas-, water-, blokverwarmingleidingen, centrale verwarming, trappenhuizen, liftgeleiders, luchtbehandelingsystemen, kabelgoten, kabelladders enz. 3.5 zoneconcept samenhangend stelsel van bliksembeveiligingszones (Lightning Protection Zone, LPZ) waarin voor elke zone de aan een blikseminslag gerelateerde elektromagnetische omgeving is gedefinieerd [NEN-EN-IEC ] OPMERKING De zonegrenzen van een bliksembeveiligingszone zijn niet noodzakelijkerwijs fysieke grenzen (bijv. muren, vloer en plafond). 4 Bliksemschade De directe en indirecte schade ten gevolge van atmosferische ontladingen kan in drie hoofdgroepen worden onderscheiden: a) Schade aan gebouwen/constructies. Deze schade zal vooral optreden indien een gebouw of een constructie direct door de bliksem wordt getroffen. b) Schade aan elektrische en elektronische systemen. Niet alleen een directe blikseminslag in een gebouw of constructie heeft gevolgen voor elektrische en elektronische systemen, maar ook een blikseminslag in de omgeving kan leiden tot schade aan die systemen. Zelfs een ontlading tussen twee wolken kan in geleiders van dergelijke systemen een overspanning (door inductie) veroorzaken die schade tot gevolg heeft. c) Schade op termijn. Elektronica kan soms kleine overspanningen ogenschijnlijk overleven. Elke overspanning zorgt echter voor enige veroudering van micro-elektronica, zoals chips. Dit heeft tot gevolg dat elektronica dagen tot maanden na een blikseminslag alsnog defect kan raken. Dit gebeurt dan ogenschijnlijk zonder aanleiding, maar is uiteindelijk toch veroorzaakt door een blikseminslag van enige tijd terug. Bovendien kan bij alle bliksemschadegevallen gevolgschade ontstaan die vaak vele malen groter is dan de directe schade, zoals verlies van productie, klanten, imago enz. 4

7 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft Ja, ik bestel ex. nl Risicoklassenindeling voor overspanningsbeveiliging T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview