magazine Nano-oplossing voor mega-probleem Griekse wijsheid Ondernemende wetenschapper Licht in de chaos Van koffievlek naar gevulde nanovoetbal

Transcriptie

1 magazine jaargang 2 nummer Nano-oplossing voor mega-probleem Ondernemende wetenschapper Griekse wijsheid Licht in de chaos Van koffievlek naar gevulde nanovoetbal Het gebeurt op het grensvlak

2 April jaargang 2 - nummer 1 MESA+ Magazine is een uitgave van MESA+, Instituut voor Nanotechnologie, Universiteit Twente, Postbus 217, 7500 AE Enschede Redactie: Miriam Luizink, David Redeker, Annerie Heesink, Myrthe Swaak Fotografie: Eric Brinkhorst Grafisch ontwerp en realisatie: WeCre8 creatieve communicatie, Enschede MESA+ Magazine verschijnt 2 keer per jaar. Oplage: exemplaren Voor meer informatie neem contact op met Annerie Heesink, tel Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd worden op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming van de uit gever en andere auteursrechthebbenden. Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorg samen gesteld. De uitgever is echter niet aansprakelijk voor eventuele onjuist heden in deze uitgave of onvoorziene gevolgen van onvolkomenheden. Coverfoto: Gregor Hlawacek Helium Ion Microscopy image (secondary electron detector) of Winestone or Potassium Bitartrate extracted by the PIN group members from a bottle of Zweigelt, Rösler, Blauer Burgunder (2006) F. Eitler, Austria.

3 voorwoord I MESA+ MAGAZINE 03 MESA+ is hét Nederlandse instituut voor nanotechnologie. MESA+ bundelt onderzoek, opleiding, faciliteiten en spin-offs. Dit magazine biedt een bloemlezing uit MESA+. Van een Griekse student die dacht daar moet ik zijn Inhoud Nano-oplossing voor mega-probleem... 4 Griekse wijsheid... 6 Ondernemende wetenschapper... 8 Licht in de chaos...10 Commercialisatie...12 Van koffievlek naar gevulde nanovoetbal...14 Het gebeurt op het grensvlak x MESA+ spin-off...18 Een grote nano-keuken Nieuwe aanwinst: laagjesmaker MESA+ agenda tot een ondernemende onderzoeker die zijn satelliettechnologie verkoopt aan vliegtuigbouwers zodat we ook in vliegtuigen snel kunnen internetten. Enjoy! Ir. Miriam Luizink, technisch-commercieel directeur Prof. dr. ing. Dave H.A. Blank, wetenschappelijk directeur

4 04 MESA+ MAGAZINE I onderzoek Nano-oplossing voor mega-probleem MESA+ kent vijf multidisciplinaire strategische onderzoeksprogramma s. Het programma NanoMaterials for Energy verkent met diverse vakgroepen de grenzen rond nanomaterialen en energie onderzoek. Mark Huijben, programmadirecteur van het multidisciplinaire onderzoeksprogramma NanoMaterials for Energy : Het draait vaak om de prijs van energie. Je kunt bijvoorbeeld wel heel effectieve zonnepanelen maken, maar als ze heel duur zijn, heb je er weinig aan. Wij proberen bij MESA+ nieuwe materialen te ontwikkelen die bijdragen aan een duurzame toekomst met betaalbare energie. Nano verkleint verlies MESA+ onderzoek richt zich ook op energieverlies. Of beter: zorgen dat het verlies zo klein mogelijk blijft. Huijben: De helft van alle opgewekte energie gaat ver loren. Kijk maar eens naar de warmte die uit een auto-uitlaat komt. Die warmte zou je met nieuwe nano - materialen kunnen omzetten in eletriciteit. De Franse en Duitse auto-industrie zijn daarin zeer ge ïnteresseerd. De industrie zou ook graag een oplossing vinden voor de matige accu s van elektrische auto s. Die moeten in de toekomst met nanotechnologie 2 à 3 keer beter worden zodat een elektrische auto op één tank ongeveer net zo ver komt als een benzineauto. Nano verbetert batterijen Huijben vormt als programmadirecteur het boegbeeld van het NanoMaterials for Energy -programma. Hij is geregeld op pad om te kijken of er samenwerkingen mogelijk zijn met andere partijen. Zo praatte hij onlangs met een groot batterij-onderzoeksinstituut in het Duitse Münster en overlegde hij met de burgemeester van Enschede over een regionaal samenwerkingsverband. Nano combineert Binnen MESA+ onderhoudt Huijben nauw contact met 18 van de 34 onderzoeksgroepen. Ongeveer vijftig promo-

5 onderzoek I MESA+ MAGAZINE 05 Naam: Mark Huijben (1978) Functie: Programmadirecteur NanoMaterials for Energy en universitair docent bij de Inorganic Materials Science groep Eerder: Huijben haalde zijn master in de technische natuurkunde aan de Universiteit Twente. Tijdens zijn studie liep hij stage bij Stanford University (VS). Hij promoveerde in 2006, ook in Twente, op onderzoek naar nieuwe eigenschappen van raakvlakken tussen oxidische materialen door middel van atomair gecontroleerde fabricage. Na zijn promotie was hij postdoc aan UC Berkeley (VS). Sinds 2009 is hij universitair docent en programma directeur aan de Universiteit Twente MESA+... Kennis van het kleine zorgt voor grootse toepassingen We ontwikkelen nieuwe materialen voor een duurzame toekomst met betaalbare energie. NanoMaterials for Energy De Strategic Research Orientation NanoMaterials for Energy bundelt het Twentse energieonderzoek rond nanomaterialen. Het onderzoek is onder andere gericht op: zonnecellen, brandstofcellen, piëzo-elektronica en thermoelektronica. Meer informatie via: Strategic Research Orientations Om samenwerking door de verschillende disciplines te stimuleren werkt MESA+ met een unieke structuur van Strategic Research Orientations (SRO s), waarbij zo n 35 onderzoekers van samenhangende vakgebieden op één nieuw thema samenwerken. Deze werkwijze leidt tot grensverleggend interdisciplinair onderzoek, het versterkt de samenhang tussen lopend onderzoek en het vereenvoudigt het aanboren van compleet nieuwe onderzoekvelden. MESA+ kent vijf multidisciplinaire strategische onderzoeksprogramma s: 1. Applied NanoPhotonics 2. NanoMaterials for Energy 3. Enabling Technologies 4. Nanotechnology for Innovative Medicine 5. Risk analysis and Technology Assessment vendi en postdocs werken aan zonnecellen, brandstofcellen, piëzo-elektrische systemen en andere onderwerpen op het gebied van nanomaterialen en energie. Elke maand presenteren onderzoekers hun resultaten aan elkaar. Huijben: We kijken waar interne samenwerking mogelijk is, zodat we nieuwe projecten kunnen opzetten. Als je bijvoorbeeld onderzoek op het gebied van fotokatalyse combineert met nano-elektronica, dan kun je nano-devices maken voor solar fuels. Nano gaat niet vanzelf Weer die zon? Huijben: Ja, daar ligt toch wel de toekomst. Het hoeft niet per se met zonnepanelen. Je kunt ook denken aan solar fuels, dat is in principe ook een vorm van zonne-energie, alleen wordt het dan direct chemisch opgeslagen en niet elektrisch zoals in batterijen. En windenergie dan? Of kernfusie? Huijben: Fusie moet zich nog bewijzen. Daarvoor is het nu nog te vroeg. En windenergie kan een rol spelen, maar het potentieel van de zon is vele malen groter. Maar laat ik dit benadrukken: het gaat allemaal niet vanzelf. We moeten echt de komende jaren investeren in onderzoek en ontwikkeling, want anders wordt energie binnen tien jaar onbetaalbaar. Nano is cruciaal En nano moet helpen om dat mega-grote energieprobleem op te lossen? Huijben: Nano is cruciaal. Dankzij nano-onderzoek snappen we bijvoorbeeld de fundamentele werking van een zonnecel en daarmee ook de huidige beperkingen, zodat we cruciale verbeteringen kunnen ontwikkelen. Je moet weten hoe iets op de kleinste schaal werkt om grootse veranderingen te bewerkstelligen.

6 06 MESA+ MAGAZINE I master nanotechnology Naam: Pantelis Bampoulis (1987) Functie: Masterstudent Nanotechnology. Werkt aan zijn masterthesis bij de vakgroep Physics of Interfaces and Nanomaterials, onder leiding van Harold Zandvliet. Hij onderzoekt metaaldepositie op halfgeleiders en probeert onder andere nanodraden te maken Eerder: behaalde zijn bachelor Material Sciences aan de universiteit van Patras in Griekenland MESA+... was al tijdens mijn Griekse bacheloronderzoek de plek waar ik heen wilde Alles moet zo gecontroleerd mogelijk gebeuren. Daarom gebruiken we geavanceerde apparatuur en goede materialen.

7 master nanotechnology I MESA+ MAGAZINE 07 Bij MESA+ denken mensen meestal aan onderzoek, faciliteiten en spin-offs. Ook verzorgt het instituut de opleiding voor postdocs, promovendi en studenten. De Griekse Pantelis Bampoulis is zo n student. Hij volgt de MSc-opleiding Nanotechnology. Ik kende MESA+ al toen ik in Griekenland met mijn bacheloronderzoek bezig was. Griekse wijsheid Waarom ben je naar Nederland gekomen? Tien jaar geleden raakte ik op een internetforum aan de praat met een Nederlandse jongen. We hadden het in het begin vooral over voetbal, maar later ging het ook over politiek en over elkaars land. Uiteindelijk werden we vrienden en is hij met zijn ouders naar Griekenland gekomen. Toen ik me aan het oriënteren was op mijn vervolgstudie heeft de Nederlandse jongen de drie technische universiteiten voor mij bezocht. Uiteindelijk heb ik voor de Universiteit Twente gekozen. Dat kwam ook omdat ik al tijdens mijn bachelor onderzoek in Griekenland steeds de naam MESA+ tegenkwam. Zij schreven de papers die ik bestudeerde. Je las al tijdens je bachelorstudie wetenschappelijke artikelen? Ja, in Griekenland is de bachelorfase behoorlijk uitgebreid. Ik heb daar tijdens mijn afsluitende onderzoek materialen gemaakt die licht uitzenden. Ik gebruikte daarvoor quantum dots en las de artikelen van de experts van MESA+. Vandaar dat ik het instituut al kende. Kun je wat over je opleiding vertellen? Ik heb mijn bachelor in de materiaalwetenschappen in Griekenland gehaald aan de universiteit van Patras. In augustus 2011 ben ik in Twente met mijn masteropleiding Nanotechnology begonnen. Ik heb al mijn vakken van het eerste jaar in één keer gehaald en nu ben ik bezig met mijn masteronderzoek. Daarmee ben ik als het goed is in mei 2013 klaar. Dan ga ik nog drie maanden op stage en dan hoop ik eind augustus af te studeren. Waar gaat je masteronderzoek over? Ik groei dunne metaallaagjes op halfgeleideroppervlakken. Als metaal gebruiken we bijvoorbeeld iridium. We sturen een flinke stroom door een draadje van puur iridium. Dit draadje wordt heet en zo verdampt er een kleine hoeveelheid iridium. Dat laten we vervolgens neerslaan op een stukje halfgeleider. Zo kunnen we onder andere nanodraden maken. Door de condities en de materialen te variëren, kunnen we korte of langere draden maken. Zoals ik het nu vertel, lijkt het simpel, maar het is best een klus. Alles moet zo gecontroleerd moge lijk gebeuren en daarom gebruiken we geavanceerde apparatuur en goede materialen. Het onderzoek maakt deel uit van de vakgroep Physics of Interfaces and Nanomaterials. Mijn dagelijkse begeleider is Tijs Mocking. De prof is Harold Zandvliet. Hoe is de sfeer in de groep? De sfeer is goed. Nee, ik overdrijf niet. Kijk, net was ik in de koffieruimte. Daar gaan we vaak even heen tijdens pauzes. En hier in het lab is mijn computer omgetoverd tot Ork uit Lord of the Rings. De computer hiertegenover is een Hobbit en in andere labs vind je weer andere karakters uit de serie. Tijs is mijn dagelijkse begeleider. Harold komt ook regelmatig van zijn kamer op de eerste verdieping naar beneden, naar ons lab op de begane grond. Dan geeft hij ons nuttige tips en helpt hij ons op weg. Houd je nog wel tijd over naast je studie? Nou, het eerste jaar had ik maar weinig tijd. Toen zat ik veel in de boeken. Maar nu ik dagelijks op het lab ben, houd ik s avonds wat tijd over. Twee avonden per week volg ik lessen Nederlands. Drie uur per avond. Twee andere avonden probeer ik wat te fitnessen. Mijn vriendenclub is een mix van nationaliteiten. Mijn vriendin komt uit Duitsland. In het weekend gaan we wel eens naar een Duitse plaats of naar een Nederlandse stad. Ja, natuurlijk mis ik mijn familie en vrienden in Griekenland. Maar je kunt niet alles hebben. MESA+, ook voor onderwijs MESA+ verzorgt een groot deel van het nanotechnologieonderwijs aan de Universiteit Twente. Dat begint al in de bacheloropleidingen en gaat via de masters door tot en met de graduate school voor promovendi en postdocs. Voor masterstudenten biedt het instituut het Nanotechnology MSc programma. Daarnaast participeert MESA+ in veel andere MSc-programma s. De MESA+ Graduate School for Nanotechnology verenigt meer dan 350 postdocs en promovendi en is geaccrediteerd door de KNAW, de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Meer weten? utwente.nl/mesaplus

8 08 MESA+ MAGAZINE I spin-off MESA+ staat voor onderzoek, onderwijs, hoogwaardige faciliteiten en ondernemerschap. Soms komen alle pijlers samen in één persoon. Chris Roeloffzen is zo iemand. Wetenschapper, docent, ondernemer. Ondernemende wetenschapper De techniek Techniek heeft mij altijd geïnteresseerd. En dan wil ik niet alleen theoretisch bezig zijn, maar ook dingen maken die echt werken, die nut hebben. De combinatie van bedenken, bouwen, testen en er iets mee doen, vind ik mooi. De samenwerking In 2009 heb ik SATRAX opgericht. We maken een nieuw soort satellietontvangers. Ik had al snel door dat ik niet in alle aspecten van het bedrijf goed kon zijn. Na 3 maanden haalde ik medeoprichter Paul van Dijk erbij. Hij is algemeen directeur. Ik technisch directeur. In het voorjaar van 2013 nemen we onze eerste medewerker aan. We laten onze chips maken door LioniX, een andere spin-off. Je kunt niet alles alleen. Je moet doen waar jij goed in bent. De universiteit Ik ben voor honderd procent in dienst van de Universiteit Twente. Ze staan volledig achter mijn bedrijf, maar ik moet het wel duidelijk scheiden. Het onderzoek is van de universiteit. De producten zijn van het bedrijf. De meetapparatuur hier in dit lab kost tonnen. Dat kan ik als startend bedrijf niet opbrengen. De universiteit krijgt de publicaties en ziet tegelijkertijd dat de kennis wordt gebruikt. De markt Onze vinding is nu marktrijp. We hebben de complete supply chain om ons heen verzameld. Met alleen een idee of een prototype ben je er niet. Je moet een werkend, getest, gevalideerd demonstratiemodel hebben. We zijn klaar om de boel op te schalen naar massaproductie. Een aantal internationale bedrijven is geïnteresseerd. Bijvoorbeeld voor internet in vlieg tuigen, maar ook voor een nieuwe generatie zendmasten voor mobiele telefoons. Bij de huidige 3G-band hoor je al klachten over ontvangst. Binnenkort komt 4G eraan en daar is onze vinding ook geschikt voor. In 2013 gaan we groeien. SATRAX: internet in het vliegtuig voor passagiers SATRAX (SAtellite TRAcking en de X omdat dat mooi staat ) is een bedrijf dat een revolutionair soort antenne ontwikkelt. De antenne zorgt ervoor dat vliegtuigen kunnen worden uitgerust met snel internet via de satelliet. Vliegtuigen hebben nu meestal een soort schotelantenne in een plastic koepel. Door de koepel verbruikt het vliegtuig twee tot drie procent meer kerosine. De schotelantenne levert slechts capaciteit voor ongeveer tien telefoon gesprekken tegelijkertijd. De antennes van SATRAX zijn plat en passen in de huid van het vliegtuig. Dat spaart brandstof. Bovendien benutten de antennes de volledige capaciteit en zijn er honderd telefoongesprekken mogelijk. Of honderd kanalen HDtelevisie. Of een combinatie van tv, internet en telefoon. SATRAX heeft inmiddels twee demonstratiemodellen van hun systeem gemaakt die getest en gekwalificeerd zijn. De komende jaren worden de eerste orders verwacht. Vliegtuigen vormen de eerste doelgroep, maar het systeem kan ook nuttig zijn voor bijvoorbeeld de ruimtevaart, de scheepvaart, de autoindustrie, het leger en de sterrenkunde. n

9 spin-off I MESA+ MAGAZINE 09 Naam: Chris Roeloffzen (1973) Functie: Universitair docent bij de vakgroep Telecommunication Engineering, onder leiding van Frank Leferink, en technisch directeur van spin-off SATRAX, een bedrijf dat een nieuw soort antennes maakt waar door je in vliegtuigen snel kunt internetten en bellen Eerder: Studeerde technische natuurkunde in Twente en promoveerde, ook in Twente, op onderzoek naar optische chips. Een deel van zijn promotieonderzoek voerde Roeloffzen uit bij IBM in Zürich. Sinds 2002 is Roeloffzen universitair docent. In 2009 richtte hij SATRAX op MESA+... We hebben hier in Twente een unieke infrastructuur. Dankzij MESA+ kan ik snelle optische chips maken met een hoge performance De combinatie van bedenken, bouwen, testen en er iets mee doen, vind ik mooi. Het geheim van de SATRAX-ontvanger De SATRAX-ontvanger werkt niet zoals een normale schotelantenne. De SATRAX-ontvanger bestaat uit een hele reeks kleine antennes. Weten schappers noemen dat een array, een reeks dus. Als je die reeks kleine antennes goed aan elkaar weet te koppelen, dan ontstaat het equivalent van een grote antenne. De kneep zit hem in het woordje goed. Er zijn al wel array-antennes, maar die hebben moeite met het gelijk schakelen van de invallende satellietgolven. Voor de kenners: con ventionele arrays verschuiven de fases van de afzonderlijke signalen terwijl SATRAX de pad lengtes corrigeert. De truc van SATRAX is dat het radiogolven omzet in licht. En licht is sinds kort goed te manipuleren op een chip. Zo kan SATRAX bepaalde lichtgolven een rondje extra door een ringetje laten lopen waardoor ze tegelijk aan komen met andere lichtgolven. De chip is zo geprogrammeerd dat het continu berekent welk licht hoeveel strafrondjes moet lopen. SATRAX laat de chips maken door LioniX, een spin-off van MESA+ die gespecialiseerd is in het maken van optische chips.

10 10 MESA+ MAGAZINE I onderzoek Simon Huisman wil in september 2013 promoveren. Dat is een half jaar sneller dan de vier jaar die ervoor staan. Je kunt alleen maar excelleren als de omgeving je ondersteunt en motiveert. Licht in de chaos Waarom ben je natuurkunde gaan studeren? Ik wil weten hoe de wereld in elkaar zit. Ik wil de wer ke lijkheid begrijpen. Ik heb lang getwijfeld of ik theo retische natuurkunde zou gaan studeren of technische natuurkunde. Uiteindelijk is het dus technische natuurkunde geworden. De echt nieuwe fysica ontstaat uit een observatie in het lab. De theorie is belangrijk, natuurlijk, zonder analyse en interpretatie ben je nergens, maar het zaadje wordt in het lab geplant. Wat onderzoek je? Ik probeer licht te manipuleren. Ik probeer bijvoorbeeld licht op te sluiten of langzamer te laten reizen. Tijdens mijn MSc-onderzoek bestudeerde ik licht in geordende structuren. Mijn PhD-onderzoek richt zich op ordelijke structuren met af en toe wanorde. En nu werk ik met wanordelijke systemen. Wanorde is toch de nachtmerrie van elke onderzoeker? Elk systeem, hoe perfect het ook lijkt, heeft wel wat onregelmatigheden of wanorde. Dus is het maar beter dat je begrijpt wat wanorde doet. En ja, het bestuderen van wanorde is ingewikkeld en risicovol. Maar dat maakt het juist ook zo mooi. Ik begeef me op de grens van wat we kunnen en weten. Leuk en aardig, maar je moet wel promoveren en dan heb je resultaten nodig? Ik had het geluk dat ik in de eerste jaren van mijn onder - zoek al zoveel mooie resultaten had dat ik daar op kan gaan promoveren. Na overleg met mijn begeleiders hebben wij besloten dat ik me op de nieuwe onderzoekslijn kan richten. Gelukkig biedt MESA+ ook de faciliteiten om dat onderzoek op te zetten. Je doet onderzoek bij twee vakgroepen. Is dat handig? De voordelen overtreffen veruit eventuele nadelen. Ik heb nu bijvoorbeeld twee keer zoveel apparatuur en exper tise tot mijn beschikking. Bovendien is het goed om te ervaren dat niet elke groep hetzelfde werkt. Natuurlijk heb ik in theorie meer vergaderingen en andere administratieve lasten en sociale plichten. Maar ik ben vrij eigenwijs en ik selecteer waar ik naartoe ga. Je won in 2012 de posterprijs bij Physics@FOM, het groot ste natuurkundecongres van Nederland. Dit jaar heb je samen met je jongere broer een poster. Hoe zit dat? Toen wij de nieuwe onderzoekslijn gingen oprichten, zochten we gemotiveerde studenten om mee te werken. Mijn broer was toen net begonnen bij de Complex Photonics Systems groep. Natuurlijk hebben we er voor af goed over nagedacht en hebben we het overlegd met onze begeleiders. Het was een voorrecht om samen met mijn broer te werken. We kennen elkaar door en door. De communicatie verliep soepel. De resultaten waren boven verwachting. Er was echt sprake van, en ik vind dit een vreselijk woord, synergie.

11 onderzoek I MESA+ MAGAZINE 11 Naam: Simon Huisman (1986) Functie: PhD-student bij de Complex Photonic Systems groep, onder leiding van Willem Vos, en bij de Optical Sciences groep, onder leiding van Jennifer Herek. Huisman houdt zich bezig met quantumoptica. Hij manipuleert licht met structuren op de golflengteschaal Eerder: Huisman behaalde in Twente cum laude zijn BSc (2007) en MSc (2010) in de technische natuurkunde. Hij deed afstudeeronderzoeken bij het FOM-instituut AMOLF en aan de University of Calgary in Canada. In de zomer van 2008 was hij drie maanden te gast bij CERN HOBBY: Huisman is een fanatiek stijldanser. Hij neemt deel aan wedstrijden en is dagelijks met de sport bezig MESA+... maakt mijn onderzoek mogelijk. Ik voel me bevoorrecht dat ik intensief gebruik kan maken van de apparatuur en de expertise van MESA+ Het bestuderen van wanorde is ingewikkeld en risicovol.

12 12 MESA+ MAGAZINE I high tech factory Commercialisatie Wat is High Tech Factory? High Tech Factory is een productiefaciliteit op de campus van de Universiteit Twente en biedt bedrijven hoog waardige ruimte als laboratoria en cleanrooms. Directeur Miriam Luizink: We zijn geen starters gebouw, geen tijdelijk verblijfhuis. We zijn een gedeelde pro ductiefaciliteit. In principe kan elk be drijf van de faciliteit gebruikmaken. Ze hoe ven dus niet een spin-off te zijn van MESA+. Bedrijven kunnen ook hun kantoren ergens anders hebben en bij High Tech Factory juist een cleanroom gebruiken. Wat biedt High Tech Factory? - Een aantrekkelijke ligging op Kennispark en de campus van de Universiteit Twente - Verschillende bedrijven in de micro- en nanotechnologie in elkaars nabijheid - 13 hoogwaardige cleanrooms van 30m² tot 40m² - 20 goed uitgeruste laboratoria variërend van 20m² tot 105m² - 46 kantoorruimtes variërend van 17m² tot 32m² - Gezamenlijke kantine, vergader voor zie ning en, etc. - Beveiliging, postverwerking, internet, etc. Waarom is zo n productiefaciliteit nodig? Als kleine bedrijven hun idee hebben om gewerkt tot een prototype, komt de vol gen de stap: commercialisatie. Om echt de markt op te gaan, moet er in serie worden geproduceerd, compleet met testen, assem bleren en verpakken. In High Tech Factory kunnen nanotechbedrijven hun producten maken voor de commerciële markt. De clean rooms die hiervoor nodig zijn, kosten miljoenen. Bij High Tech Factory kunnen bedrijven cleanrooms huren en hoeven ze er dus niet een zelf te bouwen. Zo kunnen de bedrijven zich richten op hun product en hoeven ze zich niet druk te maken over de basisinfrastructuur. Wat is High Tech Fund? Met alleen een cleanroom ben je er als nano of micro-bedrijf niet. Je hebt ook apparaten nodig. En ook die zijn kostbaar. Banken en private investeerders durven die apparaten en ondernemingen vaak niet te financieren omdat ze te weinig kennis bezitten om de investering te beoordelen. MESA+ en het netwerk om het instituut heen bezit die kennis wel. Daarom heeft High Tech Factory een apparatuurfonds opgericht, High Tech Fund, gefinancierd door de provincie Overijssel, het ministerie van Economische Zaken en de Regio Twente. Het fonds investeert in kostbare apparatuur op aanvraag van een bedrijf. Bedrijven ge bruiken de apparatuur op basis van een lease-overeenkomst.

13 high tech factory I MESA+ MAGAZINE 13 High Tech Factory: Productiefaciliteit voor kleine producten met grote impact Betrokken bedrijven Demcon, IMS, Medimate, Medspray, Micronit, Ostendum R&D, SmartTip, SolMateS, Twente Solid State Technology, UNeedle, UT International Ventures, Nanophysics en Deltamask. opening Op 16 mei 2013 worden de nieuwe kantoren, high tech labs en cleanrooms van de High Tech Factory officieel geopend. Wil je hierbij aanwezig zijn? Meer informatie en de mogelijkheid om aan te melden vind je op Nadere informatie Monique Snippers, project manager High Tech Factory, telefoon , m.a.b.snippers@hightechfactory.com,

14 14 16 MESA+ MAGAZINE I onderzoek Het interview met PhD-student Hanneke Gelderblom vindt plaats in de koffiekamer van de vakgroep. Normaal is dit niet de allerbeste plek voor een vraaggesprek. Maar nu past het mooi bij haar onderzoek. Gelderblom bestudeert namelijk hoe vloeistoffen zoals koffie en wijn opdrogen. Bovendien kan Gelderblom nu opletten of de printer (helaas voor dit artikel geen inkjet met druppeltjes, maar een laserprinter) haar concept-proefschrift netjes uitprint. Ze hoopt in april te promoveren bij Detlef Lohse, de leider van de vakgroep vloeistoffysica. Van koffievlek naar gevulde nanovoetbal Waarom ben je naar Twente gekomen? Ik studeerde biomedische technologie in Eindhoven en had mijn afstudeeronderzoek gedaan over de stromingsleer in bloedvaten. Voor mijn PhD-onderzoek zocht ik iets in de vloeistoffysica en dan het liefst een combinatie van theorie en experiment. De groep van Lohse is een van de beste groepen op dit gebied. Wereldwijd. En, is het gelukt, die combinatie van theorie en experiment? Ja, al moet ik er wel bij zeggen dat ik niet veel experimenten zelf heb uitgevoerd. Ik ben toch meer van het modellen maken, gewoon met pen en papier. Maar ik heb nauw samengewerkt met Álvaro Gomez Marín. Hij was postdoc bij ons in de groep. Hij is een meester in het gecontroleerd laten verdampen van vloeistoffen. Als hij een experiment had gedaan, vroeg hij mij of ik de resultaten kon verklaren. Dan ging ik rekenen en stelde ik een model op dat niet alleen zijn resultaten verklaarde, maar ook voorspelde wat er zou gebeuren als hij bepaalde condities in zijn experiment zou aanpassen. Is dat niet saai, alleen maar met pen en papier achter je bureau zitten? Nee, helemaal niet. Het zijn steeds puzzeltjes die je aan het oplossen bent. Bovendien werk je met elkaar samen en leveren mijn modellen ideeën voor nieuwe experimenten. Daarbij is het gewoon leuk om te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit. En het blijkt ook nog eens nuttig te zijn. Neem nou ons koffievlekonderzoek. Dat begon puur uit nieuwsgierigheid. Maar de industrie blijkt dus ook last te hebben van verdampende vloeistoffen en kringen die dan achterblijven. Wat is het doel van jullie onderzoek? Allereerst dus nieuwsgierigheid bevredigen, verklaren waarom zaken in de natuur gaan zoals ze gaan. Maar daarnaast willen we zelf dingen kunnen ontwerpen. Je kunt bijvoorbeeld een vloeistofdruppel vullen met bolletjes polystyreen. Dat is het plastic waar je ook bekertjes en frietbakjes van maakt. Als je de druppel vervolgens gecontroleerd laat verdampen, dan ontstaat er vanzelf een mooie gestapelde structuur. Een soort gevulde nanovoetbal. Mogelijk kan deze zelfassemblage van geordende structuren iets betekenen voor nieuwe fabricagetechnieken van computerchips. Hoe kijk je terug op je promotieonderzoek en wat zal de toekomst brengen? Nou, toen ik hier vier jaar geleden begon, moest ik wel wennen. We zijn een grote groep, bijna zestig mensen. Ik moest echt mijn weg vinden. Na een half jaar had ik mijn draai gevonden en toen ging het supervlot. Een grote groep heeft trouwens ook een voordeel. Er is altijd wel iemand die jou kan helpen als je iets niet weet. Zo heb ik bijvoorbeeld veel geleerd van Leen van Wijngaarden. Dat is een emeritus hoogleraar van tachtig jaar oud. Hij loopt hier nog steeds rond en is een soort wandelende encyclopedie. En over de toekomst kan ik nu nog niets zeggen. Ik ben wel bezig met iets spannends, maar dat is gewoon nog niet rond.

15 onderzoek I MESA+ MAGAZINE Nieuwsgierigheid bevredigen, verklaren waarom zaken in de natuur gaan zoals ze gaan, dat is mijn drijfveer! NAAM: Hanneke Gelderblom (1985) FUNCTIE: PhD-student in de vakgroep Physics of Fluids van Detlef Lohse. Hoopt in april 2013 te promoveren op onderzoek naar hoe vloeistoffen verdampen EERDER: Studeerde van 2003 tot 2009 biomedische technologie in Eindhoven met een afstudeeronderzoek op het gebied van de stromingsleer van bloed door bloedvaten MESA+... biedt mij de faciliteiten om mijn onderzoek goed te doen

16 16 MESA+ MAGAZINE I onderzoek Bij MESA+ werken de beste nanotechnologen van Nederland. Een van hen is Jeroen Cornelissen. Hij behoort met zijn veertig jaar tot de lichting jonge hoogleraren van het instituut. Een gesprek over collegegeven, het leiden van een vakgroep en de cel als snotvolle vissenkom. Het gebeurt op het grensvlak Jeroen Cornelissen komt net terug van het college orga nische chemie. Hij leert eerstejaars studenten de moleculaire en chemische basis van het leven. Cornelissen: Collegeven kost lichamelijk energie, maar het levert mij een mentale opkikker op. Het is fantastisch als je merkt dat gedurende de reeks de hele groep enthou siast wordt en als je ziet dat ze begrijpen hoe het werkt. En dan die echt fanatiekelingen, die na afloop meer willen weten en in telli gente vragen stellen, dat is helemaal mooi. stokje een geleider is en dit plastic staafje ook. Je wilt die twee geleiders zo dicht mogelijk naast elkaar op een chip leggen. Maar ze mogen elkaar niet beïnvloeden. Dus je moet isoleren. En dat kan goed met behulp van organische materialen. We hebben met een truc luchtbolletjes in glas weten te krijgen en zo ontstond een goede isolator. Later hebben we met datzelfde principe sensoren gemaakt van poreus glas. En laat IBM zich tegenwoordig nou net ook richten op sensoren. IBM gebruikt organische chemie Jeroen Cornelissen (1972) studeerde af in Nijmegen als chemicus. Daarna promoveerde hij cum laude in Nij megen op het gebied van de organische chemie en de polymeerchemie. Hij vertrok naar San Jose in Californië om bij IBM onderzoek te doen naar organische materialen. Wat moet IBM met organische chemie? Cornelissen, nog in de collegestand, pakt een houten ijsstokje en een plastic roerstaafje en legt uit: Kijk, stel je voor dat dit houten Vakgroep zo plat mogelijk Na de postdoc-periode bij IBM was Cornelissen van 2002 tot 2009 universitair docent in Nijmegen. Sinds 2009 is hij hoogleraar bij MESA+. Hij leidt de vakgroep Biomoleculaire Nanotechnologie. Ik probeer de structuur van de groep zo plat mogelijk te houden. We zijn met drie stafleden en ongeveer 15 aio s en postdocs. Elk staflid heeft zijn eigen interessegebied, maar we proberen onze projecten op een natuurlijke manier met elkaar te verweven.

17 onderzoek I MESA+ MAGAZINE 17 Naam: Jeroen Cornelissen (1972) Functie: Hoogleraar Biomoleculaire Nanotechnologie Eerder: Studeerde scheikunde in Nijmegen en promoveerde daar cum laude in Hij was postdoc bij IBM. Hij grossiert in persoonsgerichte beurzen: Veni (2002), Vidi (2005), EURYI (2007) MESA+... faciliteert toponderzoek. Niet alleen met de beste apparatuur, maar ook met intellectuele infrastructuur Cornelissen gelooft niet in het kunstmatig opleggen van een structuur. Maar moleculen probeert hij wel zijn wil op te leggen. Cornelissen, die gespecialiseerd is in het oppervlak van virusdeeltjes, deelt bijvoorbeeld een project met staflid Nathalie Katsonis, die veel weet van de ordening van vloeibare kristallen. In een gezamenlijk project proberen ze virusdeeltjes van Cornelissen op hun plaats te houden door een materiaal met een wenteltrapstructuur van Katsonis. Cornelissen: We combineren chemie met biologie en natuurkunde en werken nauw samen met de vakgroep Moleculaire Nanofabricage van Jurriaan Huskens. We delen labruimte en technici. Ik ben ervan overtuigd dat de meeste nieuwe vindingen in de wetenschap ontstaan op het grensvlak van disciplines. Natuur inspireert Als leider van een vakgroep gelooft Cornelissen niet in het kunstmatig aanbrengen van een structuur. Maar mo le culen probeert hij wel zijn wil op te leggen. Cornelissen: We willen bio logische principes gebruiken om materialen te ontwerpen die zichzelf assembleren. We maken bijvoorbeeld kooien van eiwitten en vormen zo nano-reactoren. De kooitjes kunnen ook dienen om een medicijn te beschermen en om het op de gewenste plaats in het lichaam af te leveren. Dat klinkt futuristisch: kooien van eiwitten. Hoe werkt dat? Cornelissen: Vroeger werkten we veel met virussen. Het omhulsel van een virus is een soort voetbal in het klein. We zijn er de laatste tijd achter gekomen dat bac teriën voor eigen gebruik ook eiwitkooien maken. Waarom ze dat precies doen, is nog niet duidelijk. Maar we vermoeden dat het te maken heeft met het feit dat een bacteriecel helemaal niet zo leeg en gestructureerd is als je in de meeste biologieboeken ziet. De cel is meer een soort vissenkom die snotvol zit en waar amper ruimte is om te zwemmen. Zo n kooitje dient er waarschijnlijk voor om bepaalde reacties in een beschermde omgeving te laten plaatsvinden. Misschien omdat ze giftig zijn voor de omgeving of omdat de omgeving giftig is voor de reactie. Het kan ook zijn dat de reactie heel precies moet plaatsvinden, langzaam verloopt en niet gestoord mag worden. We proberen de concepten te begrijpen en toe te passen om onze eigen materialen te maken.

18 18 MESA+ MAGAZINE I spin-off De kop van dit artikel lijkt wel een rekensom, maar dat is het natuurlijk niet. MESA+ verwelkomde onlangs haar vijftigste spin-off. Het bedrijf emaldi laat druppels gecontroleerd verdampen. Dat zorgt bijvoorbeeld voor snelle én betrouwbare bloedtesten. 50x MESA+ spin-off Het idee achter emaldi ontstond eigenlijk als een vrijdagmiddag experiment. Wetenschappers noe men dat zo als ze proeven doen die zijdelings met hun onderzoek te maken hebben. Vaak gebeuren die experimenten op de vrijdagmiddag. Onderzoekers van de vakgroep Fysica van Complexe Vloei stoffen wilden een druppel vloeistof gecontroleerd laten verdampen. Normaal verdampen druppels namelijk grillig. Denk, het was tenslotte vrijdagmiddag, aan een wijndruppel. Geen wijnvlek is hetzelfde. Wat zou het mooi zijn, was het idee van de onderzoekers, als we uniforme vlekken konden maken en dan het liefst zonder kring, dus lekker klein. Ze dachten dat met een elektrische spanning voor elkaar te krijgen. En na een hoop proberen met verschillende stroomsterktes en oppervlakken creëerden de Twente naren inderdaad de ideale vlek. Analist wordt overbodig Al snel zagen de Twentse onderzoekers in dat het gecontroleerd verdampen niet zomaar leuk was voor op een vrijdagmiddag met wijn, maar dat er ook nuttige toe passingen voor de vinding in het verschiet lagen. Zo gebruiken zieken huizen bijvoorbeeld de MALDI-techniek om bloed te testen. Daarbij laten ze bloed druppels verdampen en meten ze met een laser wat er in het residu zit. Die MALDI-techniek werkt eigenlijk niet zo goed. En dat komt omdat de bloeddruppel grillig opdroogt en een kring achterlaat. Een analist moet elke vlek bekijken en met een joystick de laser richten op dat stukje van de vlek waarvan hij denkt dat het representatief is voor de druppel bloed. Dat kan beter, dachten de Twentenaren. Ze be dachten emaldi, de elektrische verbeterde versie van MALDI. Met emaldi droogt de bloeddruppel netjes op en slaat er in het midden een mooi, homo geen hoopje residu neer. Hierdoor kan de laser in een keer de complete vlek analyseren. Dat levert een veel betrouwbaarder test op. Bovendien kan de analyse worden geautomatiseerd omdat de druppel altijd op dezelfde plek neerslaat. De analist kan dus met de joystick een spelletje gaan spelen of zich op nuttiger werk concentreren. Burak Eral, medeoprichter van emaldi: Veel artsen laten de MALDI-analyse links liggen. Ze doen liever een drie-

19 spin-off I MESA+ MAGAZINE 19 Ons werk bij di zorgt voor snelle, betrouwbare bloedanalyses. Van levensbelang bij bepaalde behandelingen. NAAM: Burak Eral (1981) FUNCTIE: Technisch verantwoordelijke bij de MESA+spin-off emaldi en postdoc aan het massachusetts Institute of Technology (MIT, in de Verenigde Staten). emaldi is een spin-off uit de vakgroep Physics of Complex Fluids van Frieder mugele. emaldi verbetert de maldi analysemethode door met elektriciteit vloeistof gecontroleerd te verdampen. Aan het MIT onderzoekt Eral onder andere gels waarmee je slecht oplosbare medicijnen toch kunt oplossen EERDER: Haalde zijn bachelor chemische technologie aan de Bogazici university Istanbul (Turkije). Rondde zijn master af aan de University of California in Santa Barbara (VS). Werkte vervolgens een jaar bij een analytisch chemisch bedrijf waarmee hij tijdens zijn master onderzoek had samengewerkt. Promoveerde in Twente op het ontwikkelen van microfluïdische methoden om zachte gecondenseerde materie te manipuleren. Was postdoc in Twente en octrooieerde de techniek die tot emaldi leidde MESA+... Gaf ons de ruimte, de tijd en de facili teiten om onze nieuws gierigheid na te jagen en onze droom te verwezenlijken daagse, ouderwetse, maar betrouwbare test, dan dat ze binnen een paar uur een onbetrouwbaar MALDI-resultaat krijgen. Maar emaldi maakt de snel le bloedanalyses dus wel betrouwbaar. Daar door winnen artsen kostbare tijd. Dat is bij voor beeld van levensbelang bij bloedtesten rond kanker behandelingen. Nieuwsgierigheid leidt tot bedrijf Dat klinkt haast te mooi om waar te zijn. Waar kunnen we emaldi kopen? Eral: We hebben een prototype gemaakt van de kern van de techniek. Het komende jaar willen we het prototype verbeteren. Daarna is het zaak dat we potentiële klanten laten zien dat het principe werkt en dat we in serie kunnen produceren. En dan? Hoe ziet de toekomst eruit als de komende vijf jaar volgens plan verlopen? Eral: De markt voor chemische analyseapparatuur is in handen van een paar grote bedrijven. Waarschijnlijk zal een van deze analysereuzen ons in de toekomst overnemen. Dus wat begon als vrijdagmiddagexperiment ging verder als bedrijf. Eral: En dat is mede te danken aan MESA+. Ze ondersteunden ons enorm. Van technici tot management. Zij gaven ons de ruimte, de tijd en de faciliteiten om onze nieuwsgierigheid na te jagen en onze droom te verwezenlijken.

20 20 MESA+ MAGAZINE I nanolab Meer dan 1000 vierkante meter cleanroom, 250 apparaten, 400 gebruikers uit 34 onderzoeksgroepen en 50 bedrijven. MESA+ NanoLab is een van de paradepaardjes van de Nederlandse nanotechnologie. Een gesprek met Gerard Roelofs, hoofd van MESA+ NanoLab. Ons motto is: Creating opportunities. Naam: Gerard Roelofs (1959) Functie: Hoofd van MESA+ NanoLab Eerder: Roelofs studeerde chemie aan de HTS Enschede. Daarna werkte hij ruim een jaar in Eindhoven bij het NatLab, het onderzoekslaboratorium van Philips. In 1985 keerde hij terug naar Twente. Hij werd beheerder van de cleanroom bij elektrotechniek. Sinds 2005 is Roelofs hoofd van MESA+ NanoLab MESA+... laat wetenschappers en bedrijven hun kennis en kunde delen Een grote nano-keuken Tijdens het interview gaat de deur dicht en hangt er een bordje met niet storen aan de buitenkant. Normaal staat de deur van Gerard Roelofs, hoofd van MESA+ NanoLab, namelijk altijd open. Het is een continu komen en gaan van mensen uit wetenschap en bedrijfsleven. Roelofs: Het maken van een device gaat soms in twintig tot dertig stappen die in een à twee weken moeten worden uitgevoerd. Wij hebben het hele chipmaakproces onder één dak. We hebben hier een uitgebreid apparatuurpark met zo n 250 apparaten, ik noem ons weleens een grote keuken. Wij zorgen er met ons team voor dat alle apparatuur werkt en doet wat de specificaties beloven. Want niets is vervelender voor een wetenschapper of voor een bedrijf als bijvoorbeeld stap 7 in het proces mislukt. Dan is er geen weg terug en moet je weer helemaal opnieuw beginnen. Dertig processtappen in twee weken. Dan moet je goed plannen. Hoe gaat dat in zijn werk? Moet je apparatuur reserveren? Roelofs: Ja, reserveren gaat via internet. Bedrijven hebben vaak eigen planners en weten precies wat ze willen en wanneer. Onderzoekers laten wij sinds kort eerst een proces planning maken en daar kunnen we ook bij helpen. MESA+ NanoLab trekt veel bedrijven. Botst dat niet met de wat fundamenteler gerichte onderzoekers die ook gebruikmaken van de faciliteiten? Roelofs: Nee, juist niet. Je ziet dat onderzoekers en bedrijven met elkaar praten over hun processen en problemen. Het NanoLab is een omgeving voor onderzoekers en bedrijven waarin ze gezamenlijk hun kennis en kunde delen. Waar wij wel opletten, is dat er geen wildgroei ontstaat op de diverse apparaten. Een bedrijf wil het liefst niet dat er op een voor hen kritisch apparaat hele afwijkende dingen worden gedaan door anderen. Daar houden we rekening mee. We plannen gelijksoortige processen op dezelfde apparaten. En als een bedrijf echt helemaal een apparaat voor zichzelf wil hebben, dan kan het terecht bij High Tech Factory ook hier op de campus. (Meer over High Tech Factory staat op pagina 12 en 13 van dit magazine.)

21 nanolab I MESA+ MAGAZINE 21 Wij zorgen ervoor dat alle apparatuur werkt en doet wat de specificaties beloven. NanoLab MESA+ NanoLab biedt een breed spectrum aan mogelijk heden voor onderzoekers van bedrijven en kennis instellingen uit Neder land en daarbuiten: m 2 aan ingerichte cleanrooms met een focus op micro systemen en nanotechnologie. - Volledig toegerust centraal analyselaboratorium. - Gespecialiseerde laboratoria voor chemische synthese en analyse, materiaalonderzoek en karakterisering.

22 22 MESA+ MAGAZINE I nanolab In de cleanroom van MESA+ staan meer dan 250 apparaten. Een van de nieuwste apparaten is de atomic layer deposition cluster tool. Ofwel, de ALD. 10 vragen met 10 antwoorden. Nieuwe aanwinst: laagjesmaker 1. Naam? Atomic Layer Deposition cluster tool, in de wandel gangen de nieuwe ALD. 2. Wat kan het apparaat? Gecontroleerd en snel dunne laag jes op een chipoppervlak aanbrengen. En wel zo dat het device niet dichtslibt. Dus kanaaltjes blijven kanaaltjes en nanodraadjes blijven nanodraadjes. Je kunt ook verschillende lagen op elkaar stape len. Het apparaat is bedoeld voor 100 mm wafers en bouwt laagjes van 0,1 tot 0,5 nano meter per minuut. 3. Wie willen dit? Bedrijven en wetenschappers. Vanuit MESA+ is er speciaal iemand aan gesteld om drie maanden lang kennis op te doen met het apparaat. Zo kan MESA+ nieuwe gebrui kers beter begeleiden. 4. Waarom willen we dit? Je kunt bijvoorbeeld kanaaltjes op een device elektrisch ge leidend maken en vloeistof met een puls van de ene kant naar de andere kant laten stromen. Of je kunt een device in een pil maken die medicatie vasthoudt totdat je van buiten het lichaam een seintje geeft dat het medicijn mag vrijkomen. 5. leverancier? Picosun uit Finland. 6. Aanschafkosten? 1 miljoen euro inclusief btw, exclusief onder - houds kosten en gebruik. 7. financiers? MESA+, NanoLabNL (consortium van bedrijven, overheid en wetenschap). 8. Afmetingen? 3 meter breed, 5 meter lang, 2 meter hoog. 9. leverdatum? 23 november 2012, gebruiksklaar op 1 februari Het apparaat bestaat uit vijf delen die luchtdicht op elkaar moeten worden aangesloten. Uiteindelijk heerst er een laagvacuüm, dus alle compartimenten moeten zorg vuldig met grote precisie aan elkaar gemonteerd worden. Ook moet het apparaat worden aangesloten op vacuüm pompen, elektrische voorzieningen, koelwater en op diverse gasvoorzieningen. 10. concurrenten? Bij één onze NanoLabNL partner in Eindhoven staan drie of vier vergelijk bare apparaten, maar die worden vooral gebruikt voor onderzoek naar procescondities. In MESA+ staan toe passingen centraal. Het maken van een device bestaat uit meerdere stap pen die vaak redelijk snel achter elkaar moeten worden uitgevoerd. De nieuwe ALD zorgt dat het NanoLab alle veelvoorkomende processtappen voor het maken van devices onder één dak heeft.

23 agenda I MESA+ MAGAZINE 23 MESA+ agenda 2013 Datum Naam Groep Promotor 12 MESA+ colloquium 21 MESA+ technisch colloquium maart 15 Ana Pinheiro de Melo IM Arian Nijmeijer 22 Robert van der Meer LPNO Fred Bijkerk 22 Olga Kattan Readi MST Kitty Nijmeijer 28 Giri Sripathi IM Arian Nijmeijer 09 MESA+ colloquium 19 Hanneke Gelderblom PoF Detlef Lohse april 19 Sebastian Gonzalez-Briones MSM Stefan Luding 18 MESA+ technisch colloquium 25 Hakki Acar OS Kobus Kuipers 14 MESA+ colloquium mei 15 Remco Hartkamp MSM Stefan Luding 16 MESA+ technisch colloquium 17 Xin Wan IMS Guus Rijnders 11 MESA+ colloquium juni 18 MESA+ technisch colloquium 28 Arzu Çolak PIN Harold Zandvliet 12 Dieter t Mannetje PCF Frieder Mugele juli 12 Maarten van Megen BIOS Albert van den Berg 25 Emre Yüce COPS Willem Vos COMS 2013 Augustus 30 Melanie Brasch BNT Jeroen Cornelisse 30 Arpita De BIOS Albert van den Berg 16 MESA+ meeting 2013 September 19 MESA+ technisch colloquium 20 Jochen Aulbach COPS Ad Lagendijk 26 Vivek Nagendra Prakash PoF Detlef Lohse

24 MESA+ Institute for Nanotechnology I P.O. Box 217 I 7500 AE Enschede I the Netherlands I mesaplus@utwente.nl I